-a Seslenme edatı; pekiştirme edatı. Xudaya! – Ey Tanrım! Éytqina dostum! – Söylesene dostum! Way balimey, anangni tola xijil qilmighina! – Ey çocuğum anneni fazla mahcup etmesene! Bek uzun kocha ékena! – Çok uzun cadde imiş ya! Daima ademning yaminigha yoluquwatimena – Daima insanın kötüsü ile karşılaşıyorum. Chapsanraq sözlep béringa! – Çabuk söylesene! ab f. Abi hawa – Abı hava. Abi hayat – Abı hayat. abad f. bk. awat. abadan f. bk. awadan. abarot r. Dolanım, ticarî muamelme, alış veriş. Soda abaroti – Ticarî dolanım. abaylimaq bk. awaylimaq. abdal a. Abdal, derviş. abdalliq a.u. Ahmak, deri yüzücü, zalim. abdan f. bk. obdan. abdeste f. Su kabı ile yıkanma; taharet alma. Abxaz Abhaz. Abxaz xelqi – Abhaz halkı. Abxazilik Abhaziyelik. abide a. Abide; bir olayı gelecek kuşaklara hatırlatmak için inşa edilen yapı; heykel; anıt. abit a. Abid; takva ehli; zahit. ablaq a. bk. eblex. abligatsiye r. Tahvil. abromen f. 1. İtibarlı; saygın; nüfuz sahibi. 2. Namuslu. abroy f. İtibar, saygınlık, otorite, prestij, iyi nam. Abroyi yoq adem – İtibarsız insan. Abroyigha tegmek – Birinin saygınlığına dokunmak. Abroyini tökmek – Birinin saygınlığını düşürmek; küçük düşürmek; baltalamak. Abroy qazanmaq – Nüfuz kazanmak. Abroyini kötermek – Nüfuzunu yükseltmek. abroyluq f.u. İtibarlı, saygın, nüfuzlu. abroymen f.u. bk. abromen. abroysiz f.u. İtibarsız, nüfuzsuz, otoritesiz. abroysizlandurmaq f.u. İtibarsızlandırmak. abroysizlanmaq f.u. İtibarsızlanmak. absérwatoriye r. Gözlem evi, rasathane. absolyut r. Mutlak, salt, büsbütün. Absolyut miqtar – Salt miktar. absolyutizm r. Mutlakıyet, saltçılık, mutlakıyet yanlısı. abstrakt r. Soyut, mücerret. abstraktlash r.u. bk. abstraktlimaq. abstraktlimaq r.u. Soyutlamak. abstraktsiye r. Soyutlama. abune a. Abone. ach-toq Aç ve tok. Ach-toq yashimaq – Yarı aç, yarı tok yaşamak. ach-toqluq Açlık ve tokluk. ach-yalingach Aç ve çıplak. ach-yalingachliq Açlık ve çıplaklık. acha-singil Kız kardeşler; abla ve küçük kız kardeşler. acharchiliq Açlık. Acharchiliq yilliri – Açlık yılları. achchighlandurmaq Kızdırmak; öfkelendirmek. achchighlanmaq Kızmak; öfkelenmek. achchighlash bk. achchighlimaq. achchighliq Öfkeli; hiddetli; dargın. achchighlinishmaq Gerginlik; aralarının açık olması. achchiqliq bk. achchighliq. achilanmaq Dallanmak, çatallanmak. achilimaq Dallandırmak, çatallaştırmak. achköz Aç gözlü. achközlük Aç gözlülük. Achközlük qilmaq – Aç gözlülük etmek. achqi bk. achquch. achqu bk. achquch. achquch Anahtar. achliq Açlık. achmaq Açmak. Échip bermek – Açıvermek. Échip tashlimaq – Açıvermek. Pal achmaq – Fal açmak. Söz achmaq – Söz açmak, söylemek. Su achmaq – Su açmak; sulamak. Qan achmaq – Maden kuyusu açmak. Échip éytmaq – Açık söylemek. Sawat achmaq – Okuma yazma öğrenmek. achsériq Açık sarı, sarımsı. achti Açtı. Köngül achti – Neşelendi, keyiflendi, eğlendi. Uning közini ach! – Onu uyar! Onun gözünü aç! Uyqungni ach! – Uykunu aç; uyan! Qorsaghim achti – Karnım açti. ada Yerine getirmek; gerçekleştirmek; bitirmek. Ada qilmaq – Yerine getirmek; becermek. Ada bolmaq – Gerçekleşmek. Su ada boldi – Suyu çekildi; soğuldu. adak Son. Adighida – Sonunda. Adighighiche – Sonuna kadar. adalet a. Adalet, hakikat. adaletsiz a.u. Adaletsiz, hakikatsiz. adaletsizlik a.u. Adaletsizlik. Adaletsizlik qilmaq – Adaletsizlik etmek. adalettik a.u. Adaletli. adap Kepek haşlaması (hayvan yemi). adasqa Pılı pırtı. U yamalghan adasqilarni kiyetti – O yamalı elbise giyerdi. adawet a. Kin, nefret, öç. Adawet qilmaq – Kin beslemek. adawetkarliq a.f.u. Kin besleyicilik. adawetlik a.u. Kinli, kin tutan. adawetsiz a.u. Kinsiz, kin tutmayan. adawetsizlik a.u. Kinsizlik, kin taşımama. adawétkar a.f. Kin besleyici. adash Dost, arkadaş. adashqaq Çok şaşıran kimse. adashqan Şaşıran. adashqanliq Şaşırma hali. adashliq Arkadaşlık. Adashliqtin paydilanmaq – Arkadaşlıktan faydalanmak. Adashliq qilmaq – Arkadaşlık etmek. adashmaq Şaşırmak, azmak. Men adiship kettim – Şaşırdım; Azdım. Yoldin adashmaq – Yolu şaşırmak. Adiship yürmek – Şaşırıp yürümek; sersem halde gezmek. Hésapta adashmaq – Hesapta şaşırmak, hesapta yanılmak. Ékildin adashmaq – Akıldan azmak; aklını kaybetmek. adashturmaq Şaşırtmak, azdırmak. adashturush bk. adashturmaq. addaqki En son. Adaqqi chekkiche – Son sınırına kadar. Addaqqi künliride – Son günlerinde. Adaqqi jeng – Son cenk; son savaş. addilashturmaq a.u. Sadeleştirmek, basitleştirmek. addiliq a.u. Sadelik, basitlik. addiy a. Sade, basit, her zamanki gibi. Addiy köpchülük – Basit çoğunluk, avam. adem a. Adam, insan, kişi. Adem qilmaq – Büyütmek; eğitmek. Adem bolmaq – Büyümek; ergin hale gelmek. Ademdek – İnsan gibi. Adem éytqusiz – Olağanüstü, son derece, fevkalâde. ademchilik a.u. İnsanlık, kişilik. ademgerchilik İnsanlık; insanlık sevgisi, kişilik. Ademgerchiligi bar – Kişilikli; kişiliği var. Ademgerchilik qilmaq – İnsanlık sevgisi göstermek. ademxor a.f. Kan içici, vahşî. ademxorluq a.f.u. Kan içicilik, vahşilik, vahşet. ademsitmaq İnsan saymak. Uni néme munchiliq ademsitisen! – Onu neden bu kadar yüceltiyorsun (şımartıyorsun)?! ademsuman İnsansı, insana benzer. Ademsuman maymun – İnsansı maymun. ademzat a.f. İnsanlık, insanoğlu. adet a. Adet, anane, töre, gelenek. Kona adet – Eski âdet. Adetke qarshi – âdete aykırı. Adette – Genel olarak; her zamanki gibi. Adettin tashqiri – Olağanüstü, anormal. Adettikiche – Normal. Adet bolup ketken – Alışkanlık haline gelmiş. Adettiki boyucha – Normal halde. Adette – Normal halde. Adettiki – Her zamanki gibi. adetlendürmek Alıştırmak. adetlenmek Alışmak. adetlenmigen Alışmamış. adil a. Adil. adilane a.f. Âdilâne; âdil olarak. adillik a.u. Adillik. Adillik qilmaq – âdillik etmek. adimetchilik a.u. İnsanseverlik, insanlık, kişilik. Adimetchiligi yaxshi kishi – Kişilikli insan. adishish bk. adashmaq. admiral r. Amiral. admiralliq r.u. Amirallik. adrés r. Adres. Adrés surash orni – Danışma yeri. adwukat r. Avukat. adwukatliq r.u. Avukatlık. Adwukatliq qilmaq – Avukatlık yapmak. Adwukatliq ishliri – Avukatlık işleri. Afghan Afgan. Afghan tili – Afgan dili. Afghaniy Afganlı; Afgan'a ait. Afriqiliq Afrikalı. agah f. Uyan, dikkat etme. Agah bolmaq – Dikkat etmek. agahlandurmaq f.u. Uyarmak. agahname f. Uyan mektubu. agahsiz f.u. Dikkatsiz, uyansız. agalandurmaq bk. agahlandurmaq. agént r. Acenta, ajan, casus. agéntliq r.u. Ajanlık. agronom r. Tarım uzmanı. agronomluq r.u. Tarım uzmanlığı. agh Peş. Ishtanning éghi – Pantolonun peşi. agha Ağabey. agha-ini Ağabey ve küçük erkek kardeşler; erkek kardeşler. aghamcha Halat, urgan. aghayne bk. aghine. aghdurmaq Çevirmek, döndürmek, devir mek, altüst etmek. Aghdurulup chüshmek – Devrilip düşmek. aghichem Abla 2. Bayan. aghil bk. éghil. aghili Almaya; almak için. aghinaq Küpe. aghine Arkadaş, dost. Aghine bolmaq – Arkadaş olmak. aghinichiliq Arkadaşlık, dostluk. Aghinichiliq qiliwetti – Arkadaşlarca davrandı. aghma Tutumsuz; zayıf karakterli; istikrarsiz. aghmaq Sapmak, konudan uzaklaşmak, kaymak. aghmichi Tutumsuz, çıkarcı. aghmixan zool. Kokarca, hamster. aghnatmaq Ağnatmak. aghnimaq Ağnamak. aghriq Hasta. Yuqumluq aghriq – Bulaşıcı hastalık. Bash aghrighi – Baş ağrısı. Alma yep aghriq bolgiche, örük yep ölüwal – Elma yeyip hastalanmaktansa, erik yeyip ölüver. aghriq-silaq Hastalık ve salgın. aghriqchan Hastalıklı, zayıf, cılız. aghriqxana Hastahane. aghriqliq Hastalık, hasta olma hali. aghriqsunmaq Kendinde hastalık hissetmek 2. Zorluk hissetmek. aghrimaq Hastalanmak. Aghrip qaldim – Hastalandım. Sanga ichim aghriydu – Sana acıyorum. Yüregim aghriydu – Yürekten acıyorum. aghritmaq (aghrimaq'tan) Ağrıtmak. Aghritip éytmaq – Ağrıtıp söylemek. Uning könglini aghritmang! – Onun gönlünü ağrıtmayın! Béshimni aghritmang – Başımı ağrıtmayın. aghu Ağı, zehir. aghziki Sözlü. ah Ah. Ah urmaq – Ah demek; iç çekmek. Ah chekmek – Ah çekmek; iç çekmek. ah-uhlimaq Hasret çekmek. ahaq a. Kehribar. ahali a. Ahali. ahaliliq a.u. Ahalilik. Köp ahaliliq – Çok ahalilik, çok kalabalık. ahalisiz a.u. Ahalisiz. Ahalisiz jay – Ahalisiz yer; ahalisiz mekan. ahbap a. Ahbap, dost. aheng f. Ahenk, melodi. Ahenggha salmaq – Ahenge çekmek. ahengdar f. Ahenkli, melodili. ahengdash f.u. Ahenktaş, benzer ahenkli. ahengli f.u. Ahenkli, uyumlu. ahengsiz f.u. Ahenksiz, uyumsuz. ahengsizliq f.u. Ahenksizlik, uyumsuzluk. ahmaq a. bk. axmaq. ahu f. Antilop. ahu-wah bk. ahu-zar. ahu-zar u.f. İnilti, feryat. ahwal a. Ahval, durum, vaziyet. Ahwalingiz qandaq? – Durumunuz nasıl? Ahwal oqumaq – Durumdan şikayet etmek. Hal-ahwal sorashmaq – Hal-hatır sormak. ahwalat a. Durum, vaziyet. axbarat a. Ajans. axbaratchi a.u. Ajan, haberci. axcha Para, akçe. Kümüsh axcha – Gümüş para. Tilla axcha – Altın para. Meyde axcha – Bozuk para. axchiliq Paralı, zengin; 2. Paralı, ücretli, bedava olmayan. axchisiz Parasız; 2. Bedava. axchisizliq Parasızlık. axir a. Ahır, son, nihayet. Axiri kelgusi sanda – Sonu gelecek sayıda. Axirighiche – Sonuna kadar. Axirigha yetküzmek – Sona erdirmek. Axirini bersun – Sonu hayırlı olsun. Eng axirda – En sonunda. Axir zaman – Kıyamet. Axir zaman peyghembiri – Ahır zaman peygamberi. axiret a. Ahret. axiretlik a.u. Kefin. Axiretlik dost – Ahret dostu. Méning axiretligim – Ahret dostum; eşim. axirqi a.u. Sonuncu. Axirqi söz – Son söz. axirsiz a.u. Sonsuz. axirsizliq a.u. Sonsuzluk. axlaq a. Ahlâk. Axlaqi yaman adem – Ahlakı kötü kişi. axlaqiy a. Ahlâki. Axlaqiy jihettin – Ahlâk bakımından. axlaqliq a.u. Ahlâklı. axlaqsiz a.u. Ahlâksız. axlaqsizliq a.u. Ahlaksızlık. axlash bk. axlimaq. axlimaq Ayıklamak, kabuğunu soymak. Shal axlimaq – Prinç ayıklamak. axmaq a. Ahmak, budala. Axmaq bolmaq – Ahmak olmak. Axmaq qilmaq – Ahmak etmek. Axmaqqa chiqarmaq – Ahmak saymak. U axmaq emes – O ahmak değil. axmaqliq a.u. Ahmaklık. axta f. Enemek, iğdiş etmek. Axta at – İğdiş edilen at. Axta qilmaq – İğdiş etmek, enemek. Axta qilish — bk. axta qilmaq. axtam Sürülüp dinlendirilen toprak. axtarma Sürülüp dinlendiren toprak; bk. axtam. axtarmaq Aramak, arama. axtash Albatır, kaymak taşı. axtikan Ardıç. axtikanliq Ardıçlık, ardıçlı yer. axtilash bk. axtilimaq. axtilimaq Enemek, iğdiş etmek. axturulmaq Aranılmak. axturush Arama. Jinayi axturush – Suç aranması. Axturush bölümü – Arama bölümü. Uzun axturushlar nétijiside tömür qani tépildi – Uzun aramalar neticesinde demir madeni bulundu. axun f. 1. Manevî sima, din adamı, molla; 2. Bey yerine bazı erkek adlarına eklenir. Semetaxun, Memetaxun gibi. axur f. Yemlik, ahır yemliği. aile a. Aile. Aile ayali – Ev kadını. aile-tawabi Ev halkı, çoluk çocuk. ailewiy a. Aileye ait. Ailewiy turmush – Aile hayatı. ailichilik a.u. Aileye bağlılık. aililik a.u. Aileli, evli. ailisiz a.u. Ailesiz. ailisizlik a.u. Ailesizlik. Ajar Acar. Ajar ayili – Acar kadını. Ajar xelqi – Acar halkı. ajayip a. Acayip, garip, tuhaf, şaşılacak. Ajayip yaxshi – Şaşılacak kadar iyi. ajayipxana Müze, hayvanat bahçesi. ajire a. ağ. bk. ijare. ajiz a. Güçsüz, zayıf, dayanıksız, yardımcısız. Ajiz bolmaq – Zayıf olmak; yardımcısız kalmak. Ajizmen – Zayıfım; güçsüzüm. Ajiz qilmaq – Zayıf düşürmek; güçsüzleştirmek. ajizane a. Garip halde; hafifçe; gevşekçe. ajizlatmaq a.u. Zayıflatmak; güçsüzleştirmek. ajizlik a.u. Zayıflık; güçsüzlük. ajralghu Ayrılık. ajralghusiz Ayrılmaz. ajralmaq Ayrılmak, açılmak, çatlamak. ajralmas Ayrılmaz. Ajralmas dostlar – Ayrılmaz dostlar. ajrashmaq (ajrimaq'tan) Ayrılmak; boşanmak; veda etmek. ajratmaq (ajrimaq'tan) Ayırmak, elden çıkarmak, boşamak. Sharait kona dostlarni Bir-biridin ajiritip qoydi – Şartlar eski dostları birbirinden ayırdı. Öz öyimdin jay ajritip berdim – Kendi evimden yer ayırıp verdim. Pul ajritip qoydum – Para ayırdım. ajrimaq Ayrılmak, elden çıkarmak, kaybetmek, yitirmek, boşanmak. aka Ağabey. Chong aka – Büyük ağabey. aka-ini Ağabey ve küçük erkek kardeş. aka-singil Ağabey ve kız kardeş. aka-uka Büyük ve küçük erkek kardeşler. akadémik r. Akademi üyesi. akadémiye r. Akademi. Penler akadémisi – Fenler akademisi. Herbiy akadémi – Askeri akademi. akiliq Ağabeylik. Akiliq qilmaq – Ağabeylik etmek. Aklar Aklar; komünist aleyhtarı Ak Ordu yandaşları. akop r. Siper. aktif r. bk. aktip. aktip Aktif, faal. Aktip sürette – Aktif halde. aktipchanliq r.u. Aktiflik, faal olma durumu. aktiw bk. aktip. aktiwlashmaq r.u. Faalleşmek. aktiwliq r.u. Aktiflik, faal olma durumu. Aktiwlik körsetmek – Aktiflik göstermek. akushérka r. Ebe. aq Ak, beyaz. Aq béliq – Ak balık. Aq chachliq – Ak saçlı. Aq dilliq veya aq yürek – Temiz yürekli. Aq nanchi – Çalışmadan geçinen kimse. Aq chige – Ak kendir. Aq qushqach – Beyaz serçe. Aq qunaq – Beyaz mısır. Tuxumning éqi – Yumurtanın akı. Közümge aq tüshti – Gözüme ak düştü. Aqqa chiqarmaq – Haklı çıkarmak; temize çıkarmak. Aq süngek – Soylu, asilzade. Aq aydung kéche – Beyaz aydın gece. Aq sériq – Beyaz sarı. Aq yer – İşlenmemiş tarla. Aq yol – Ak yol. Aq yol tilimek – Hayırlı yol dilemek. Aq yol bolsun – Hayırlı yolculuk olsun. Közimning aq-qarisi – Gözbebeğim. Aq-qarini ajratmaq – Ak ile karayı fark etmek. Aq-karini tunughan – Doğru ve yanlışı fark eden (ayıran). Aq qalghan yerler – Sürülmemiş topraklar. aqar Akar. Aqar su – Akar su. aqartmaq Badana yapmak; 2. Kültür ve bilgi sahibi yapmak. aqaymaq Gözünü dikmek. aqboz Gri, kül rengi, boz. aqbur Tebeşir. aqche Beyazımsı. Aqche yüzlük qiz – Beyaz yüzlü kız. aqchéchek Kardelen (çiçeği). aqdil u.f. Samimi, garezsiz, namuslu, dürüst. Aqdil kishi – Namuslu kişi; dürüst kişi. aqdilliq u.f.u. Namusluluk, dürüstlük. Aqdilliq bolmaq – Namuslu ve dürüst olmak. aqgül u.f. Beyaz gül. aqxesse Dokuma, yerli dokuma. aqibet a. bk. aqiwet. aqilane Akıllıca. U aqilane meslixetlerge qulaq salmidi – O akıllıca söylenmiş öğütleri dinlemedi. aqilliq a.u. bk. éqilliq. aqin Şair (Kazak Türkçesinde). aqinliq Şairlik. aqiwet a. Akıbet, son. Aqiwiti xeyr bolsun – Sonu hayırlı olsun. aqiwetsiz a.u. Akıbetsiz. Aqiwetsiz qaldurmaq – Sonuçsuz bırakmak. aqiwetsizlik a.u. Akıbetsizlik. aqiyish bk. aqaymaq. aqqashka Beyaz benekli. aqqen Kesme şeker; bk. chaqmaq kent. aqqu Kuğu; bk. aqqush. aqqunaq Beyaz mısır. aqqush Kuğu. Aqqush mamughi – Kuğu tüyü. aqqushqach Serçe; İli (Gulca) serçesi. aqlanmaq (aqlimaq'tan) 1. Badanalanmak; 2. Aklanmak, temizlenmek. U sotta aqlinip chiqti – O mahkemede aklandı. aqlash bk. aqlimaq. aqlighuchi Avukat. aqliq Aklık, beyazlık; 2. Haklı olmak, masumluk, suçsuzluk. Aqliq siyir – Sağılan inek. aqlimaq Aklamak, temizlemek. aqmaq Akmak, sızmak. Éqip kelmek – Akarak gelmek. Éqip ketmek – Akarak gitmek. Qan aqmaq – Kan akmak. aqmuch Beyaz biber. aqnan u.f. Buğday unu ekmeği. aqnanchi u.f.u. Çalışmadan geçinen kimse; serseri; sefil. aqnanchiliq u.f.u. Aptallık; serserilik. aqnawat Kristal şeker. aqraba Akraba. aqrap Akrep, kuyruklu. aqsaq Aksak, topal. Axsaq Tömür – Aksak Timur. aqsaq-tuka Topal, sakat. aqsaqal Ak sakal, yaşlı; 2. Yaşça büyükler, çavuş; muhtar. Aksaqallar kéngishi – Büyüklerin danışmanlığı. aqsaqalliq Ak sakallı olma durumu; 2. Büyüklük. Aqsaqalliqqa saylanmaq – Muhtarlığa seçilmek. aqsaqlimaq Aksamak. aqsash bk. aqsimaq. aqsatmaq Aksatmak. aqsil Ak, beyazımsı. Aqsil sériq – Beyazımsı sarı. Aqsil kök – Beyazımsı mavi. Aqsil madde – Albüminli madde. aqsimaq Aksamak. Aqsap mangmaq – Aksayıp yürümek. aqsul Kula, aft. aqsüngeklik Soyluluk; asilzadelik. aqsüngék Soylu, asilzade, aristokrat. Aqsüngekler – Soylular. aqsürü Keten bezi. aqsham f. Akşam. aqshorpa Etsiz çorba. Köktatliq aqshorpa – Sebzeli etsiz çorba. aqtérek Beyaz kavak. aqtomur Sinir. aqush Beyazımsı. aqyer Sürülmemiş yer. ala Alaca, bulacalı, aynı renkten olmayan. Ala qarchigha – Aladoğan. Ala qargha – Alakarga. Ala at – Ala at. Ala ayaq at – Ala ayak at. Haywanning alisi téshida, ademning alisi ichide – Hayvanın alası dışında, insanın alası içinde. ala-bula Alaca, benekli, çeşitli renkli. ala-buliliq Karışık renkler halitası; 2. İhtilâf, ayrılık, anlaşmazlık. ala-chipar bk. ala-taghil. ala-qula Alaca, benekli, değişik, farklı. ala-taghil Abraş, benekli. ala-tayin Belirsizlik, şüpheli. Uning kélishi ala-tayin gep – Onun gelmesi belirsiz. Ala-tayinliqtin yaman nerse yoq – Belirsizlikten kötü şey yok. ala-yéshil Alaca yeşil, çeşitli renk, benekli. ala-yéshilliq Renk karışıklığı, beneklilik. alabugha Perki, tatlı su levreği. alaghaz Yaban ördeği; bk. saralaghaz. alahide a.u. Özel, ayrı, fevkalâde, Olağanüstü. Alahide xususiyet – Olağanüstü özellik. alahidilik a.u. Özellik. alaq Sayıklama, saçmalama, uydurma. alaq-jalak Korkuyla, korka korka, ürkerek, sakına sakına. alaqe a. Alâka, ilgi, temas, bağlantı. Alaqini üzmek – Teması kesmek. Alaqide bolmaq – Temasta bulunmak. Alaqe baghlimaq – İlişki kurmak. Xelqara alaqe – Uluslararası ilişki. Méning bu ishqa alaqem yoq – Benim bu işle ilişkim yok. alaqichi a.u. Haberci, bağlayıcı, ajan. alaqidar a.f. İlgili, ilişkisi bulunan, münasebetli. Alaqidar organlar – İlgili organlar (kurumlar). alaqidarliq a.f.u. İlgili olma hali. alaqilashmaq Haberleşmek, ilişki kurmak. alaqiliq İlgili. alaqisiz İlgisiz, münasebetsiz. alaqisizliq İlgisizlik, münasebetsizlik. alaqlimaq Korkuyla. alamet a. 1. Alâmet, işaret, belge, marka, nişan ve madalyalar. 2. Olağanüstü büyük veya olağanüstü zor. alang Tereddüt, duraksama, kararsızlık, endişe, telâş, alârm, tehlike. alanglimaq Tereddüt etmek, telâşa düşmek. alapachaq Alaca bacak, benekli ayak (hay vanlar için). alape u.f. Kuş. alaputa Kara pazı, kazayağı. alaymaq Sert bakmak. alayten a. Özel olarak, ayrıca. alaytenlik a.u. Ayrıcalık. alaytmaq (alaymaq'tan) Sert bakmak. Közüngni alaytma – Sert bakma. Alban Arnavut. Alban ayili – Arnavut kadını. Alban xelqi – Arnavut halkı. Albaniyeliq Amavutluklu, Arnavut. albom r. Albüm. alcha Vişne. alchanglimaq Aksamak, topallamak. alchi Aşığın dört tarafından biri. Aşık utuş oyununda, aşığın "alçi" tarafı utuş simgesi sayılır. Uning oshuqi alchi kéliwatidu – Onun aşığı "alçi" olmakta (onun işleri iyiye gidiyor). alchizar Vişnelik. alchizarliq Vişne bahçesi. ald Ön, ön kısım. Ishik aldi – Kapı önü. Öy aldi – Ev önü. Aldimda – Önümde. Aldimgha – Önüme. Aldimizdiki küzde – Önümüzdeki güzde. Aldini-ala – Önceden. Aldi bilen – Önceden. Eng aldi bilen – En önceden, en önce. aldaqchi Aldatıcı. aldaqchiliq Aldatıcılık. aldamchi Aldatıcı. aldamchiliq Aldatıcılık. aldanmaq Aldanmak. aldash bk. aldimaq. aldi Önü. aldi-berdi Alış veriş. Uning bilen biz aldi-berdini keskenmiz – Onun ile biz alış verişi kesmişdik. aldi-qachti Aldi-qachti xewer – Doğru olmayan haber. aldi-satti Alış satış; alış veriş, ticari işler. Aldi-sattisi yoq sheher – Ticari işleri olmayan şehir. aldida Önünde. Köz aldimda – Göz önümde. Aldida éytmaq – Önünde söylemek. aldidin Önünden. Uning aldidin öttim – Onun önünden geçtim; ondan izin aldım. Uning aldidin ötüsh kérek – Ondan izin istemek lazım. Aldidin ötmek – İzin istemek; ricada bulunmak. Ata-anamning aldidin ötsingiz obdan bolur – Ata anamdan ricada bulunsanız iyi olur. U aldimdin chiqti – O önüme çıktı. aldigha Önüne. Uning aldigha bérip kel – Onun önüne gidip gel. Hökümet aldiga qoymaq – Hükümet önüne koymak. Aldigha qarap – Önüne bakarak. U aldigha qarap jönewedi – O önüne bakarak gideverdi. Öz aldigha – Kendi başına. Öz aldimgha ishleymen – Kendi başıma çalışacağım; yalnız çalışacağım. aldimaq Aldatmak, kandırmak. Hésaptin aldimaq – Hesapta aldatmak. Aldap kirgüzmek – Aldatıp girdirmek. aldin Önceden, ilk olarak, önce. Aldin sen barghin – Önce sen git. Aldin ala – Önceden. Aldin éytmaq – Önceden söylemek. Aldin bolmaq – Öncü olmak. Aldin sezmek – Önceden duymak. Aldin körüsh – Önceden görmek. Aldin hazirlap qoymaq – Önceden hazırlamak. aldin-ala Önceden. aldin-keyin İleri geri. aldinarliq Aldatılacak derecede. aldingha Önüne. Aldingha chiqmaq – Önüne çıkmak. aldinqi Önceki, ön sıradaki, önündeki. Aldinqi öy – Girişteki oda (ev). Aldinqi sép – Ön cephe, savaş cephesi. Aldinqi yilgha qarighanda – Önceki yıla nazaran. Buni biz aldinqi derste körümiz – Bunu biz önümüzdeki derste göreceğiz. aldiraqsan (aldirimaq'tan) Aceleci. aldiraqsanliq Acelecilik. Aldiraqsanliq keypiyetliri – Acelecilik halleri. Aldirighan qalar, burighan alar – Acele eden kalar, nasibi olan alar. aldirap-tinép Acele olarak; şaşkın bir halde. aldirashliq Acelecilik. Aldirashliq bilen – Acelece; acele ile. aldiratmaq Acele ettirmek. aldirimaq Acele etmek. aldirimay Acele etmeden. aldurmaq (almaq'tan) Aldırmak. Sirimni aldurup qoydum – Sırrımın gizliliği kayboldu; sırrımı çaldırdım. Aghzidin aldurghan böridék – Ağzından yakalanmış kurt gibi. aldyapquch Önlük, göğüslük, peştamal. alem a. Alem, dünya, cihan. Alem kéngligi – âlem genişliği. alet a. Âlet, takım, cihaz. algha İleri. Algha qarap – İleriye doğru. Algha basturmaq – İlerletmek; geliştirmek. Algha chiqish – Öne çıkma. Algha sürmek – İleri sürmek. alghabasar İlerici; öncü. alghu-bergü Alış veriş. alghuch İyi tutan; iyi yakalayabilen; kuvvetli; keskin hafıza; sebatlı. Alghuch lachin – Kuvvetli şahin; iyi şahin. alghur bk. alghuch. alghurluq Keskin zekâlılık; kuvvetlilik; hafıza kuvvetinin yüksekliği. alxasil a. Velhasıl, sonuç. alicha Kilim. aligeden Aptal, ahmak. aligedenlik Aptallık, ahmaklık. alighan İyi tutan, kuvvetli. Alighan bürküt – Kuvvetli kartal; iyi kartal. alighay Şaşı. Alighay qarimaq – Şaşı bakmak. alighayliq Şaşılık. alijanap a. Âlicenap. Alijanap irq – Üstün ırk. alijanapliq a.u. Âlicanaplık. aliqan El ayası, avuç. Qur aliqan kelmek – Avucu boş gelmek. Qoyghan qedemliring aliqan üstige – Başımın üstünde yerin var. Aliqangha sélip kötermek – Şımartmak; gereğinden fazla değer vermek. Aliqinim – Avucum. aliqandek Avuç içi kadar; fazla küçük; dar. Aliqandek yérim bar – Avuç içi kadar yerim var. alilanmaq Hor görülmek; küçük düşürülmek. alilik a.u. Yücelik, büyüklük. aliliq Karışık renkler halitesi; beneklilik. alilimaq Hor görmek; küçük düşürmek. alim a. Âlim, bilgin. aliman Kalabalık, sürü. 2. Çapul, yağma, soygun. alime a. Kadın bilgin. alimlik a.u. Âlimlik, bilginlik. alipte Şık. Alipte kiyinmek – Şık giyinmek. alis Uzak. Alis yerde – Uzak yerde. alista Uzakta. U alistan keldi – O uzaktan geldi. alishi Alacağı. Uningda méning alishim bar – Onda benim alacağım var. aliy a. Yüksek, yüce. Aliy mektep – Yüksek okul, üniversite. aljimaq Aklını kaybetmek, çıldırmak. Aljip qaldim – Aklımı kaybettim. alqin Boğaz. U alqinimdin aldi – O boğazımdan sıktı. Jéni alqinigha keldi – Canı boğazına geldi. alqinmaq Soluğu kesilmek, nefes nefese. alqish lkış. Qizghin alqish – Gürültülü alkış. Gülduras alqish – Gürültülü alkış. Alqishlar éytmaq – Övgüler söylemek, övmek. alqitmaq Atlatmak; aşırmak. Alla a. Allah, Tanır. Allahu ekber – Allahu ekber. Inshaalla – İnşaallah. Mashaalla – Maşaallah. alla Ninni, ninni yavrum ninni. Allayarim Eski Uygur halk türküsü. allikim Kimdir. Allikim kélip turuptu – Kimdir biri gelmiş duruyor. alliqachan Çoktan. Alliqachandin béri – Çoktan beri. alliqachanqi Eski zamanki; uzak geçmişteki. alliqanche Birçok. Alliqanchidin biri – Çoklardan biri. alliqanchigha Birçok paraya; pahalıya. Alliqanchigha aldim – Birçok paraya aldım. alliqandaq Nasıldır. U alliqandaq yerge ketti – O nasıldır bir yere gitti. alliqayaqqa Nereye. Alliqayaqqa ketti – Nereye gitti. alliqayaqta Nerededir. alliqaydin Neredendir. Alliqaydin kelduq – Çok uzaklardan geldik. alliqaysi Hangisidir. Alliqaysi zamanlardin béri – Uzak zamanlardan beri; Bilinmeyen zamanlardan beri. alliqeyerde Nerelerdedir. U alliqeyerde yürgendur – O nerelerde geziyor kim bilsin. alliqeyerdin Neredendir. alliqeyerge Nereyedir. allinechche Birçok. Allinechche yillar ötüp ketti – Birçok yıllar geçti gitti. allinede Nerededir. allinedin Neredendir. allinege Nereyedir. allinerse Nedir; bir şeyler. allinéchük Nasıldır. allinime Nedir; bir şeyler. Allinimiler dep turuptu – Bir şeyler söylüyordu. allinimige Niye; kim bilir niçin. alma Elma. Alma derexti – Elma ağacı. Almisi – Elması. almaq Almak. Élip barmaq – Götürmek. Élip kelmek – Getirmek. Élip ketmek – Götürmek. Élip chiqmaq – Getirmek. Élip yürmek – Beraberinde götürmek. Öch almaq – Öç almak. Bet almaq – Yüzünü doğrulamak. Tüs almaq – Belirti. Til almaq – Söze uymak; emre boyun eğmek. Xotun almaq – Evlenmek. Boyungha almaq – Yüklenmek; itiraf etmek. Közni almay qarimaq – Gözü kırpmadan bakmak. Qarshi almaq – Karşılamak. Uning könglini élip keldim – Onun gönlünü aldım. Könglümni chirayliq qiz aldi – Gönlümü bir güzel kıza kaptırdım. alman-talman Acele, hızla. Alman-talman yémek – Acele yemek. almas Elmas, pırlanta. 2. Çelik marka. Almas xenjer – Çelik hançer. almash Nöbet, sıra, değişme. 2. gr. zamir. Égilik almash – İyelik zamiri. almashmaq Nöbetleşmek, değişmek. Almiship – Nöbetleşip. Maddilarning almishishi – Maddelerin dolanımı. Soda almishish – Ticarî dolanım. almashturmaq Değiştirmek. Almashturup qoymaq – Değiştirivermek. Almashturup ashliq térish tertiwi – Değiştirip tahıl ekme düzeni. almiliq Elmalık; elma bahçesi; elmalı yer. almishish bk. almashmaq. alp Büyük, olağanüstü, bahadır, kahraman. altatar Altıpatlar; revolver. alte Altı. alteylen Altımız, altı kişi. altinchi Altıncı. Altinchi ay – Haziran. altmish bk. atmish. altun Altın. Aq altun – Ak altın, plâtin. Altun xénim – Eski bir Kâşgar türküsünün adı. Altun qéziq – Kutup yıldızı. Altun renglik – Altın renkli, altın yaldız. altundek Altın gibi. altunlatmaq Altınlatmak; altın yaldız kaplatmak. altunluq Altınlı yer; altınlık. Altun qum – Altın kum. alwan-alwan a. Çeşit çeşit; türlü türlü; ayrı ayrı; değişik. Alwan-alwan taam – Türlü türlü yemek. alwang Vergi. alwang-yasaq Haraç; para cezası, vergi. alwangchi Vergi memuru; vergi toplayan kimse. alwasti Kötü ruh. alürük Ham erik; olgunlaşmamış erik. alyapquch Göğüslük, önlük, peştamal. alyumin Alümin. amal a. Çare, usul, tedbir, metot. Amal tapmaq – Çare bulmak. Amal yoq – Çare yok. Amal yoqluqtin – Çare yokluğundan. Amal qanche – Ne çare. Amal barmu? – Çare var mı? Amili – Çaresi. amalsiz Çaresiz. amalsizliq Çaresizlik. amalsizliqtin Çaresizlikten. aman a. Esen, sağlam, sıhhatli. Amanmu? – Esen mi? Aman bolung – Esenlikte kalın. Aman qoymaq – Sağ koymak. Aman qalmaq – Esen kalmak. Bi aman – Sıhhatsiz, sağlıksız. aman-ésen a.u. Esenlik, sağ salim. Aman-ésen bolung – Esen olun. aman-ésenliq a.u. Esenlik, sağlık. Aman-ésenlik tileymen – Esenlik dilerim. amanchiliq a.u. Esenlik, sağlık. amanet a. Emanet. Amanet kassisi – Emanet kasası. Xudaygha amanet – Allaha emanet. Amanitim – Emanetim. amanetdar a.f. Vasi. amanetdarliq a.f.u. Vasilik. amanlashmaq a.u. Hal hatır sormak. amanliq a.u. Esenlik, sağlık. amansiz a.u. Amansız, acımadan, hunhar. Amansiz düshmen – Hunhar düşman. amansizliq a.u. Amansızlık. ambal ç. Başkan, âmir, idareci. ambar f. Ambar, depo. Su ambiri – Su ambarı. ambulatoriye r. Dispanser, bakım evi. ambur Maşa, kıskaç, pens. amet f. Şans, talih. Amitim ketti – Şansım kayboldu. ametlik f.u. Şanslı, talihli. Amérikan r. Amerikan. Amérikiliq r.u. Amerikalı. amil a. Âmil, faktör, sebep. amin a. Amin; ilahi amin ilâhi amin. amma a. Amme, halk, kamu. Emgekchiler ammisi – Emekçiler topluluğu. ammabap a.f. Ammeye has, kamuya uygun. Ammabap edebiyat – Kamu edebiyatı. ammabapliq Kamuya özgü; ammeye özgü. ammiwiylashmaq a.u. Kamulaşmak. ammiwiylashturmaq a.u. Kamulaştırmak. amraq f. Sevgi, sevmek. Amraq körmek – Sevmek. Biz Bir-birimizge tola amraqmiz – Biz birbirimizi çok seviyouz. amraqliq f.u. 1. Dostluk, yakınlık. 2. Sevgi. Amraqliq körsetmek – Sevgi göstermek. amut Armut. Hoten amuti – Hoten armudu. an a. An, vakit, fırsat. Bir anda – Bir anda. Bir anda yoq boldi – Bir anda yok oldu. Shu anda – Şu anda. Kelgen an – Geldiği an. analitik r. Tahlil. Analitik usul – Tahlil usulu. analiz r. Çözümleme, tahlil. Analiz qilmaq – Tahlil etmek; çözümlemek. anar f. Nar. Anar derexti – Nar ağacı. Anar yüz – Gül yüz. anargül f. Nar çiçeği. anarxist r. Anarşist. anarxiye r. Anarşi. anarxizm r. Anarşizm. anarliq f.u. Nar bahçesi; nar ağaçlığı. anatom r. Anatomi uzmanı. anatomiye r. Anatomi. anche Çok, birçok, o kadar. Anche ötmey – Çok geçmeden. Anchidin béri – Çoktan bu yana. anchi-munche Biraz, çok değil. anchiqi Önemli edğil. anchila O kadar. Uninggha men anchila ishinip yetmeymen – Ona ben o kadar inanamıyorum. anchilik O kadar. anchiwila O kadar. Néme anchiwila zirzewirigiche sürüshtürüp ketting – Niye o kadar ıcığını cıcığını çıkanyorsun. anchiyin Önemsiz; bayağı. Anchiyin bir gep – Önemsiz bir söz. Anchiyin keldim – Sıradan bir gelmiştim. anda Orada. anda-munda Orada burada. anda-sanda Ara sıra. andaq Öyle. Andaq bolsa – Öyle olsa. Andaq yerge barghandin kéyin – Öyle bir yere vardıktan sonra. andaqche Öylesine. andaze f. Model, örnek. Andazisi kélishken – Endamlı. andin Ondan. Andin kéyin – Ondan sonra. Andin qalsa – Ondan kalsa. Andin burun – Ondan önce. ang-sézim Düşünce, duygu. Ang-sézimi yoq adem – Düşüncesiz, duygusuz adam. ang-sézimsiz Düşüncesiz, duygusuz. ang-tang Hayret, dalgınlık. Ang-tang bolup qaldim – Hayrete daldım. angchi Avcı. angchiliq Avcılık. angdimaq İzlemek, gözetlemek. angghiche O arada. angqarmaq Dili tutulmak, keçeleşmek, uyuşmak. angqaw Duygusuz, ahmak, akılsız, budala, aptal. angqimaq Kokmak. anglanmaq Duyulmak, işitilmek. anglashma Anlaşma. anglashmasliq Anlaşmazlık. Arimizda bir anglashmasliq chiqti – Aramızda bir anlaşmazlık çıktı. Anglashmasliq derijide – Anlaşabilecek derecede değil. anglatqusiz Tarifi imkânsız; dile sığmaz, olağanüstü. Anglatqusiz ish bolup ötti – Tarifi imkânsız bir olay oluvermişti. anglatmaq Duyurma, yayınlamak, ilan etmek. Radio anglatmisi – Radyo neşriyatı. angliguchi Dinleyen, duyan, işiten. angliq Bilgili, kültürlü, anlayışlı, bilinçli, şuurlu. Angliq rewishte – Bilinçli halde. anglimaq Duymak, işitmek, dinlemek. anglishimche Duyduğuma göre. anglishimliq Anlaşılır. angraymaq Hayret içinde bakmak; dalgınlık. Néme angriyip qalding? – Niye hayrete düştün? angsiz Cahil, fikirsiz, duygusuz. angsizda Ansızın, birdenbire. angsizliq Cahillik, bilinçsizlik. anghiche O ana kadar. ani Hakaret etme; gönlünü kırma; incitme; dokunma. ankéta r. Anket. anonim r. Anonim. ant a. Ant, yemin. Ant ichmek – Ant içmek, yemin etmek. Ant su ichmek – Ant içmek. U antigha yetmidi – O sözünde durmadı. Ant urghan – Allah çarpmış, çarpılmış. anténna r. Anten. antxor a.f. Yerli yersiz ant içen. anti r. And, aksi, karşı. Antimatériyalistik – Antimateryalist. antlashmaq Ant içmek (karşılıklı olarak). antonim r. Karşıt anlamlı; ters anlamlı. apa Anne. Chong apa – Hala, teyze. Kichik apa – Hala, teyze. apa-singil Kız kardeşler. apaq-chapaq Aşırı yakın muamele; senli benli; teklifsiz tekellüfsüz. aparmaq (élip barmaq) Götürmek. Apirip bermek – Götürüp teslim etmek. Pulni apirip berdim – Parayı teslim ettim. Apirip kelmek – Götürmek ve beraber dönmek. Iningni baqqa apirip kel – Küçük kardeşini bahçeye götür. Bu yol sheherge apiridu – Bu yol şehire ulaştırır. apchiqmaq (élip chiqmaq) Dışarıya götürmek. Mana bu nersilerning hemmisini achiq – İşte bu nesnelerin hepsini dışarıya götür. U méni taghning töpüsige apchiqti – O beni dağın tepesine götürdü. apixan Yulaf. apijan Anneciğim. apijénim bk. apijan. apiliq Annelik. Apiliq qilmaq – Annelik etmek. apirin f. Aferin. apiti Afeti. apiyet a. Afiyet, selâmettik, esenlik. apkesh bk. epkesh; Saka, sucu. apqachmaq (élip qachmaq) Alıp kaçmak. apqalmaq (élip qalmaq) Alıp kalmak. apqéchish bk. apqachmaq. apqélish bk. apqalmaq. apquja Pelin, harmani. apqur f. Apkur chini – Büyük kâse. Uning sewir apquri tolup ashqan – Onun sabır bardağı dolup taşmış. apqut bk. pashna; Ökçe. appaq Bembeyaz, apak. Appaq saqalliq – Bembeyaz sakallı. Appaq béshing bilen uyalmaysenmu? – Bembeyaz saçın ile utanmıyor musun? apparat r. Cihaz, makine, müessese, kurum. Radio appiriti – Radyo cihazı. Dölet appiriti – Devlet müessesesi. appighim Canım, sevgilim. Aprél r. Nisan. aptal a. bk. abdal. aptalliq a.u. bk. abdalliq. aptap f. Güneş. Aptap bermek – Güneşlendirmek. Aptap urush – Güneş çarpması. Aptapta oturmaq – Güneşte oturmak. aptapliq f.u. Güneşli. Aptapliq kün – Güneşli gün. Aptapliq yer – Güneşli yer. aptapperest bk. aptappilez. aptapperestlik bk. aptappilezlik. aptappilez f. Ayçiçeği. aptappilezlik f.u. mec. Tutumsuz; duruma göre, çıkara göre yön değiştiren; rahatına düşkün; kaypaklık. aptawa f. İbrik. aptawichi f.u. tar. Doğu Türkistan hanı Yakup Bey ve Türkistan'daki başka han saraylarındaki saray memuru. aptashlash bk. aptashlimaq. aptashlimaq (élip tashlimaq) bırakmak; alıp bırakmak. aptéka r. Eczahane. aptékachi r.u. Eczacı. aptik bk. aptéka. aptuwa f. bk. aptawa. ar a. Ar, utanma. Ar almaq – Utanmak, mahcup olmak. Ari yoq – Utanmaz, arsız. Ari qachqan – Utanmak bilmeyen. Ar körmek – Utanmak. Bu ishni men özemge ar körümen – Bu iş ben için ayıptır. Ari ketken kishi – Namussuz bir kişi. ar-nomus a. Ar ve namus. Ar-nomusi yoq adem – Şerefsiz insan. ara Ara, fasıla, iki şey arasında bulunan yer. Ara yiraqlighi – Ara uzaklığı. Katar arisi – Sıra arası. Yéqin arigha chiqip ketti – Yakın bir yere gitti. Kün ara – Gün arası. Ara éyi – Ramazan ve Kurban bayramı arasındaki zaman. Öz ara – Kendi arası. Bizning arimizda – Bizim aramızda. Arigha kirmek – Araya girmek. Arini üzmek – Arayı açmak. Arigha kishi qoymaq – Araya kişi salmak. Arigha kishi salmaq – Araya kişi salmak. Arigha chüshmek – Araya girmek. Ara buzghuchi – Arayı bozan. Öz arimizda bolsun – Kendi aramızda olsun. Arimiz yaxshi – Aramız iyi. Arini achmaq – Arayı açmak. Öz-ara urush – Kendi aralarında savaş (dövüş). Yéqin arida – Yakın arada. Téz arida – Şu arada; hemen; alelacele. Téz arining ichide – Şu anda. Aridin besh kün ötkendin kiyin – Aradan beş gün geçtikten sonra. Aridin bir yil ötti – Aradan bir yıl geçti. Dunya ara dangqi ketken – Dünyaca ünlü. Ara yolda qalmaq – Ara yolda kalmak. ara-sira Ara sıra. ara-tura Ara sıra. arach Seyrek, aralığı açık. araq a. Rakı, alkol. araqxur a.f. Alkolik. araqxurluk a.f.u. Çetin içicilik; alkoliklik. araqi bk. araq. aral Ada. Yérim aral – Yarım ada. Téqim aralliri – Takım adaları. aram f. Dinlenme. Aram almaq – Dinlenmek; rahatlamak. Aram éling – Dinlenin. Aram bermek – Dinlendirmek. Aram tapmaq – Dinlenmek, emin olmak. aramliq f.u. Rahatlık. aramsiz f.u. Endişeli, kaygılı, telâşlı. aramsizliq f.u. Endişelilik, telâşlılık. aramu-taqet f.a. Rahat ve takat. aran Zor, güç. Aran digende – Zorla, güçlükle. Aran keldim – Zorla geldim. aranla Zorla, güçlükle. arar Meşe (ağacı). araz a. Bozuşukluk; kavgalı, arası açık. arazlash a.u. Bozuşma. arazlashmaq a.u. Bozuşmak; aralarının açılması. arazliq a.u. Kavgalı. arazlimaq a.u. Bozuşmak; küsmek. archa Ak çam, köknar (ağacı). Archa derexti – Ak çam ağacı. Archa ghozighi – Ak çam kozalağı. archimaq Kabuğundan arındırmak, temizlemek. archizar u.f. Ak çam ormanı. archizarliq u.f.u. Ak çam ormanlığı. ardaqlimaq Sevmek; yüceltmek; şımartmak. arghumaq Soylu at. arghun Melez. arghunlashturmaq Melezleştirmek. arxar Yaban koyunu. arxayik Arkaik (eskiye ait; eski kelime). arxéolog r. Arkeolog, arkeoloji uzmanı. arxéologiye r. Arkeoloji. arxitéktor r. Mimar. arxitéktura r. Mimarlık. Arxitéktura instituti – Mimarlık enstitüsü. arxitékturilik r.u. Mimarlık. arxiw r. Arşiv, belgelik, evrak hâzinesi. arxiwchi r.u. Arşivci; evrak hâzinesine bakan kimse. aridin Aradan. Aridin bir yil ötti – Aradan bir yıl geçti. arilap Ara sıra. Arilap-arilap uchqun körünüdu – Ara sıra kıvılcım görünüyor. arilash Karışık. Qizil arilash aq – Kırmızı karışık beyaz. arilash-kurulash Karışık; bir cinsten olmayan; türlü türlü. arilashmaq Karışmak. Bashqining ishigha arilashma – Başkasının işine karışma. arilashturmaq Karıştırmak. ariliq Aralık. Tagh arillighi – Dag aralığı. Ariliqta qaldim – Arada kaldım. arilimaq Gezmek; arasından geçmek. U baghni arilap yürüdu – O bahçe içinde geziyor. arisalda Kararsızlık, tereddüt. Arisalda qalmaq – Tereddüt etmek. Arisalda bolmaq – Kararsız olmak. aristokrat r. Aristokrat, asilzade. arishang Şifalı su, kaynarca. ariyet a. Bir şeyin geçici olarak alınması (kullanılması). Ariyetke almaq – Bir şeyi geçici olarak almak. arkigha Arkaya, geriye. Arkigha sozmaq – Geriye bırakmak. Arktika r. Arktika. Arktika hawasi – Arktika havası. Arktikiliq Arktik. Arktikiliq ékspéditsiye – Arktik araştırma gezi ekibi. arqa Arka. Arqisidin qalmay – Peşini bırakmadan. U méning arqamdin keldi – O benim peşimden geldi. Arqamda – Arkamda. Arqida qalmaq – Arkada kalmak. U arqamgha chüshti – O peşime düştü. Arqigha qaytmaq – Arkaya dönmek. Arqa yaqta – Arka tarafta. Xoylining arqisi – Avlunun arkası. Arqa kocha – Arka sokak. Arqa ishik – Arka kapı. Arqisi kelgüsi sanda – Devamı gelecek sayıda. Arqa tirek – Arka direk. Arqisidin sözlimek – Arkasından söylemek. arqa-arqidin Ardarda, şuasıyla. arqan Halat, urgan; bk. aghamcha. Qil arqan – Kıl halat. arqanlimaq Urgan ile bağlamak; kenetlemek. arqar bk. arxar. arqida Arkada, geride. arqidin Arkadan, geriden. arqilatmaq (arqilimaq'tan) Sırtına yükletmek. arqiliq Üzerinden, vasıtası ile, aracılığı ile. Sot arqiliq – Mahkeme aracılığı ile. Pochta arqiliq – Posta ile. arqilimaq Yükü sırtına almak; yüklenmek. arqimu-arqa Arka arkaya. arqisida Arkasında. arqisidin Arkasından. arlanmaq a.u. Utanmak; gururun kırılması. Arlinip yighlidim – Namusum için ağladım. arliq Namuslu, şerefli. 2. Yüzkarası, rezalet, yüz kızartıcı. arman f. Ülkü, gaye, arzu, istek. Arminim – Gayem. Armanda qalmaq – Gerçekleşmeyen arzu üzerindeki üzüntü. Arminim yoq – Bütün arzularım gerçekleşti, üzüntüm yok. Ölsem arminim yoq – Ölüme razıyım. Uning könglide armini bar – Onun gönlü arzuludur. Arminimgha yetmidim – Gayeme ulaşamadım. Körgenmu armanda, körmigenmu armanda – Gören de, görmeyen de görmek arzusunda. armanliq f.u. Arzulu, istekli. Besh künlük armanliq dunya – Beş günlük arzulu dünya. armansiz f.u. Arzu ettiği gibi, umduğu gibi, hoşnut, memnun. armansizliq f.u. Gayesizlik, isteksizlik. armiye r. Ordu. armut f. Armut. Arnawut Arnavut. Arnawut ayili – Arnavut kadını. Arnawut tili – Arnavut dili. Arnawutluk Arnavut. arnash bk. arnimaq. arnimaq Armağan, hasretmek, bağışlamak. arpa Arpa. arpa-bédiyan Anason. Arpa-bédiyan almisi – Anason elması. arpichi Arpacı (arpa satan kimse). arpidiyan Anason. arpixan Yaban arpası. arsiz a.u. Arsız, utanmaz. arsizliq a.u. Arsızlık. artél r. Çalışma birliği. artillériye r. Topçu. Artillériye polki – Topçu alayı. artillériyechi r.u. Topçu. artist r. Artist. Xelq artisti – Halk artisti. artistka r. Kadın artist. artistlik r.u. Artistlik. artmaq Artmak, çoğalmak. artturmaq (artmaq'tan) Artırmak. Plan artturulup orunlandi – Plan artırılıp becerildi; Plan fazlasıyla gerçekleşti. artuq Fazla, çok. Yüzdin artuq – Yüzden fazla. Artuq derijide – Aşırı derecede. Uningdin artuq – Ondan daha iyi. Uning sendin artuq yeri yoq – O senin kadar değil. Artuq bolmaq – Fazla olmak. Artuq körmek – 1) üstün tutmak, 2) fazlasıyla sevmek. Artughini manga ber – Fazlasını bana ver. Artughi bilen – Fazlasıyla. Artughraq – Biraz fazla. Artughraq ishlimek – Biraz fazla çalışmak. Artughraq tölimek – Biraz fazla ödemek. Artuq sorimaq – Fazla istemek. artuqche Fazlasıyla. Artuqche issiq – Fazlasıyla sıcak. Artuqche payda – Fazla fayda (kâr). artuqchilik Üstünlük, meziyet, ayrıcalık, avantaj. artuqluq Üstünlük. Uning artuqlighimu shuningda – Onun avantajı da işte onda. Uning héch qandaq artuqlughi yoq – Onun hiçbir avantajı yok. arzang Bira veya rakı yapımında kullanılmış arpa posası. Haraq chiqirishta artip qalghan arzang – Rakı imalinden artmış posa. arzu f. Arzu. Arzu qilmaq – Arzu etmek. Arzu qilinghan – Arzu edilen. arzu-arman f. Arzu ve gaye. arzulash f.u. Arzu etme. arzulimaq f.u. Arzu etmek, istemek. Arzulap seni söydüm – İsteyerek séni sevdim. arzuluq f.u. Arzu edilen; aranılan, istenilen. Arzuluq yigit – Arzu edilen delikanlı. arzumen f. Arzu eden, seven. asan f. Kolay, basit. Asan ish – Kolay iş. Asan qilmaq – Kolaylaştırmak. Asan bolmaq – Kolay olmak. asanlashturmaq Kolaylaştırmak. asanliq Kolaylık. Asanliq tughdurmaq – Kolaylık yaratmak. asaret a. Esaret, esirlik, kölelik. Asarette yashimaq – Esarette yaşamak. asas a. Esas. Asas salghuchi – Esasını yaratan kimse; temelini atan kimse. Asas salmaq – Temel atmak. asaschi a.u. Temelini atan; esasını yaratan; kurucu. asasen a. Esasen. asasiy a. Asıl ve temele ait. Asasiy qanun – Anayasa. Asasiy mesile – Temel mesel. asasliq Esaslı, temele ait. asaw Dizginsiz, alışmamış. Asaw at – Alışmamış at. asawliq Dizginsizlik. asayish f. Asayiş, emin, rahat. Asayishte turmush – Rahat geçim. asfalt r. Asfalt. Asfalt yépilghan – Asfalt döşenmiş. Asfaltliq kocha – Asfaltlı sokak. asil a. Asil, soylu. Esli nusxisigha toghri – Asıl nüshasına uygun. Asil tash – Mücevherat; değerli taş. asilliq a.u. Asillik, soyluluk. asiy a. Asî. asqa Arpacık. Yingne asqa – Arpacık. Közümge yingne asqa chiqti – Gözüme arpacık çıktı. asqaq Aksak, topal. asqitish Aksatma. U ong putidin aqsaydu – O sağ ayağından aksıyor. Asqap mangmaq – Aksayıp yürümek. aslan Kedi yavrusu; kedi eniği. asmaq Asmak. Qazan asmaq – Yemek pişirmek için kazanın altına ateş yakmak. Dargha asmaq – Dar ağacına asmak. asman f. Gök. Béshi asmangha yetti – Çok gururlandı. Uni u asmangha kötürüp maxtidi – Onu o göklere yükselterek övdü. asmaniy Göklere has. Asmaniy jisimler – Gök cisimleri. aspirin r. Aspirin. asrandi Evlâtlık. 2. Öğrenci. asrash bk. asrimaq. asrimaq Korumak, himaye etmek, beslemek. ast Alt, temel, taban. Suning astida – Suyun altında. Ayaq asti qilmaq – Çiğnemek; ayaklar altına almak; küçük düşürmek. ast-üst Alt üst. Ast-üst bolmaq – Alt üst olmak. Ast-üst qilmaq – Alt üst etmek. asta f. Sakin, yavaş. asta-asta Yavaş yavaş. astane f. 1. Başkent, merkez. 2. Eşik. 3. Kapı tabanı, kapı. astida Altında. Öyning astida – Evin altında. astilatmaq f.u. Yavaşlatmak. astiliq Yavaşlık. astilimaq Yavaşlamak. astin Temelinden. Mesilini astin chüshünmek kérek – Meseleyi temelinden anlamak gerekir. astin-üstün Alt-üst. astinqi Alt. Astinqi qewet – Alt kat. astirtin Gizli, duyurmadan, sinsi. astronom r. Astronom. at-jön Kimlik, hüveyt. U at-jönüni sözlep berdi – O kimliğini anlattı. at-ulaq At ve onun gibi çalışma hayvanlan. ata-ana Ata ana, ana baba, anne baba. ata-aniliq Ata analı, ana babalı, ata analık, ana babalık. Ata-aniliq qerizdin qutulmaq – Ata analık görevini yerine getirmek. ata-baba bk. ata-bowa. ata-bowa Baba ve dede; dedeler. Ata-bowisi – Dedeleri, ataları. Ata-bowidin qalghan – Eski, atalardan kalmış. ataghliq Ünlü, tanınmış. Ataghliq kishi – Tanınmış kişi. Ataghliq jemaet erbabi – Tanınmış cemaet erbabı. Ataghliq alim – Ünlü bilgin. Ataghliq bolmaq – Ün kazanmak. Ataghliq at – Ünlü isim. ataq Şan, ün, şöhret, şan ve şeref. Ataq almaq – Un kazanmak. Ataq chiqarmaq – Ün kazanmak. Atighi chiqqan – Ünlü, meşhur. Atighi yer yarghan – Şöhreti dünyayı titretmiş. ataqliq bk. ataghliq. atalghu Terim, ıstılah. Atalghular sözligi – Terimler sözlüğü. Ataliq Yaqupbek Ataliq – Yakup Bey Atalık (Doğu Türkistan'ın 19. yüzyıldaki hükümdarı Yakup Bey'in takma adı). atalma Terim, ıstılah. Fizik atalmilar – Fizik terimler. atalmaq (atimaq'tan) Adı geçmek. Yuqurida atalghan – Yukarıda adı geçen. atan İğdïş edilen deve. atanmaq bk. atalmaq. ataylap (ataylimaq'tan) 1. Özel olarak, mahsus. 2. İnat olsun diye. Ataylap keldim – İnat olsun diye geldim. ataylimaq bk. ataylap. atbaqar Ata bakan hademe, ispir, uşak. Atbaqarliq qilmaq – At uşaklığı yapmak. atchi Atçı; ata bakan uşak. atchiliq Atçılık. atchishlik At dişli. Atchishliq qonaq – Bir çeşit koçanı büyük mısır. atesh f. Ateş, od, sıcak. ateshkede f. Ateşe tapanların tapınağı. ateshperest f. Ateşe tapan kimse. ateshperestlik f.u. Ateşe tapma hali. atéyi Özel olarak, bile bile, bilerek. atéyin bk. atéyi. atéylap bk. atéyi. atxana u.f. At ağılı. atidar u.f. Şef, başkan, ata yerinde. atidarchiliq u.f.u. Ata yerinde yardımcı olma hali. atidarliq u.f.u. bk. atidarchiliq. atijan Babacığım. atijéni Babacığı; başkalarının babası. atikacha Ukalâ. atikachiliq Ukalâlık. atila Sulu çorba, 2. Sulu kepek, sulu un. atilarcha Baba gibi. atiliq Atalık. Atiliq qilmaq – Atalık etmek. Atiliq heqqim bar – Atalık hakkım var. Atiliq Dewri – Atalık Devri. atima Terim, ıstılah. Atimilar sözligi – Terimler sözlüğü. atimaq Adı geçmek, zikretmek, anmak, dile getirmek. 2. Hasretmek, bağışlamak. Bu öyni oghlumgha atap aldim – Bu evi oğlum için aldım. atishin Ateşli, istekli. Atishin salam – Ateşli selam. Atishin nutuq – Ateşli nutuk. atqarmaq Becermek, yerine getirmek. atqu Atış, atış talimi. Atqum kélidu – Atmak isterim. atquch Pamuk veya yünü diten makine. atquchi Pamuk veya yünü tokmakla vurarak diten kimse. Atquchi dukini – Pamuk veya yünü vurarak diten iş yeri. Paxta atquchi – Pamuk veya yünü vurarak diten usta. atquchiliq Pamuk veya yünü ditme işçiliği. atqulaq Mantar. atqura At ahırı. atqurmaq bk. atqarmaq. atqurulmaq Becerilmek, icra edilmek. atqurulush bk. atqurulmaq. atqurush bk. atqurmaq. atquzmaq (atmaq'tan) Vurdurmak, attırmak. atquzush bk. atquzmaq. atlam Adım. Ikki atlam yerde – İki adımlık yerde. atlandurmaq Ata bindirmek. Atlandurup qoymaq – Ata bindirivermek. atlandurush bk. atlandurmaq. atlanmaq Ata binmek. Atlantik Atlantik. Atlantik ehdnamisi – Atlantik antlaşması. atlash bk. atlimaq. atlatmaq (atlimaq'tan) Atlatmak. atlima Atlama. atlimaq Atlamak. Adap ötmek – Atlayıp geçmek. Ilgiri atlimaq – İleri atlamak. Ilgiri atlighansiri – İleri atladıkça. Atlap ölchimek – Atlayıp ölçmek; adımlayıp ölçmek. Altmishni atlighan adem – Altmışı geçmiş kişi. atmaq Fırlatmak, ateş açmak, bırakmak, vurmak. Miltiq atmaq – Tüfekle ateş açmak. Étip öltürmek – Vurarak öldürmek. U özini özi étip öltürdi – O kendi kendini vurarak öldürdü. Étip tashlimaq – Vurmak. Étip chiqirish – Püskürüş, savuruş. Put atmaq – Tepmek. Tang atmaq – Tan atmak. Tang atti – Şafak söktü. Tomur atmaq – Nabız atmak. Chéchek atmaq – Çiçek açmak. Chéchek atti – Çiçek açtı. Ghulach atmaq – Kulaç atmak. Köz atmaq – Göz atmak. atmish Altmış. atmishinchi Altmışıncı. atnali u.a. At nalısı. atom Atom. Atom küchi – Atom gücü, atom enerjisi. attar a. Tuhafiye mağazası. atturmaq (atmaq'tan) Attırmak, vurdurmak, bıraktırmak. U miltiq atturup meshiq qildurdi – O tüfekle vurdurarak manevra yaptırdı. atuch bk. archa. awadan f. 1. Bayındır, mamur. 2. Çiçekli, çiçeklenmiş. 3. Toprağın işlenmiş olması. awam a. Avam, basit. awamliq a.u. Avamlık, basitlik. awan'gard r. Öncü. awan'gardliq r.u. Öncülük. awantyura r. Macera, serüven. awantyurist r. Maceracı, serüvenci. awantyurizm r. Maceracılık. Awar Avar. Awar xelqi – Avar halkı. Awar tili – Avar dili. aware f. Zahmet, meşakkat, sersemlik. Aware bolmaq – Zahmet etmek. Aware bolmang – Zahmet etmeyin. Aware bolup qaldim – Zahmet çektim. Aware qilmaq – Zahmetlendirmek. awat f. 1. Bayındır, mamur. Awat sheher – Mamur şehir. Awat memliket – Mamur memleket. Awat qilmaq – Mamur etmek. Awat bolmaq – Mamur olmak. 2. İşlek; kalabalık. awatchiliq f.u. 1. Mamurluk. 2. Meskûn olma hali. away Yavaş, dikkat. awaylap Yavaşça, dikkatli. Awaylap yür – Dikkatli yürü. awaylash bk. awaylimaq. awaylimaq Dikkat etmek. awaysiz Dikkatsiz, özensiz. awaysizda Dikkatsizlikte, umulmadığı bir halde. awaysizdin Dikkatsizlikten. awaysizliq Dikkatsizlik. awaysizliqta Dikkatsizlikte. awaz f. Ses; oy, rey. Awazingni chiqarma – Sesini çıkarma. Yoshurun awaz bilen – Gizli oy ile. Awazgha qoymaq – Oya sunmak. Qayta awaz bermek – Tekrar oy vermek. awazliq f.u. Sesli. Awazliq kino – Sesli film (sinema). awazsiz f.u. Sessiz. Awgust r. Ağustos, sekizinci ay. Awghan bk. Afghan. awiatsiye r. Havacılık; hava kuvvetleri. Herbiy awiatsiye – Askeri hava kuvvetleri. awqat a. bk. oqet. Awrupa Avrupa. Awrupiliq Avrupalı. Awstraliye Avustralya. Awstraliyiliq Avustralyalı. awtobus r. Otobüs. awtomat r. Otomat. awtomatchi r.u. Otomatik silah kullanan er. awtomatik r. Otomatik. awtomatlashturmaq r.u. Otomatlaştırmak. awtomobil r. Otomobil, araba. Yük awtomobili – Yük otomobili. Yénik awtomobil – Hafif, küçük otomobil. Zirixliq awtomobil – Zırhlı otomobil. awtonom r. Otonom, özerk, muhtar. Awtonom oblast – Özerk bölge. awtonomiye r. Otonomi, özerklik, muhtariyet. awtonomiyiliq r.u. Özerklik, muhtariyet. Awtonomiyiliq jümhüriyet – Özerk cumhuriyet. awtor r. Yazar. awtorluq r.u. Yazarlık, müelliflik. Awtorluq hoquqi – Yazarlık hukuku, telif hukuku. awul Köy. awumaq Teselli olmak. 2. Çoğalmak. awun Çok. awunchuq Eğlence; oyuncak. awuningki Onunki. awunmaq Avunmak, sevinmek, teselli olmak. awunush bk. awunmaq. awutmaq (awumaq'tan) 1. Avutmak, teselli etmek. 2. Çoğaltmak. awutush bk. awutmaq. awwal a. Evvel, önce. Hemmidin awwal – Hepsinden önce. Awwaldin – Önceden. Awwal zamanda – İlk zamanda. Awwal bahar – İlkbahar. awwala a. Evvel, önce, ilk. awwalqi a.u. Önceki. ash Aş, yemek. Ash suyi – Aş suyu. Suyuq ash – Çorba. Ash tartmaq – Yemek dağıtmak. ash-ghiza u.f. Aş, yemek. ashari Ashari etiqe – Asare atika, tarihî kalıntılar. ashchamghur Maydanoz. ashxana u.f. Aşhane, lokanta. ashiq a. Âşık. Ashiq bolmaq – Aşık olmak. ashiq-meshuq şık maşuk. ashiqliq a.u. Âşıklık. ashkara f. Aşikâr, açık seçik, açık. Ashkara düshmen – Açık düşman. Ashkara bolmaq – Faş olmak, ortaya çıkmak. Ashkara qilmaq – Açmak, ifşa etmek. ashkarilimaq İfşa etmek, açmak, bildirmek. ashköki Yeşillik, göveri. ashqawaq Kabak. ashqazan Mide. ashliq Tahıl, hububat, ekin. Küzgi ashliq – Son bahar ekini. Yazghi ashliq – Yaz ekini. Ashliq mashinisi – Ekin makinesi. Danliq ashliq – İri başaklı tahıl. Ashliq ormaq – Ekin biçmek. Ashliq tepmek – Ekin dövmek. Ashliq tazilimaq – Hububat temizlemek. Bu yil ashliq obdan boldi – Bu yıl ekin iyi oldu. ashliqchi Levazımcı. ashlimaq Tabaklamak, sepilemek, sepi yapmak. ashmaq Aşmak. Éship qalghini mana shu – Aşıp kalanı işte şu. Tagh ashmaq – Dağı aşmak. Elliktin ashtim – Elliyi geçtim. Éship ketmek – Geçmek. Éship-téship ketmek – Aşıp taşmak. Heddidin ashmaq – Haddinden aşmak. ashna f. Aşina, dost, yar, tanıdık. Ashna bolmaq – Dost olmak; sevgilisi olmak. Ashnisi – Sevgilisi. ashpez u.f. Aşçı. Ashpez xotun – Aşçı kadın. ashpezxana u.f. Aşhane, lokanta. ashpezlik u.f.u. Aşçılık. ashpichaq Aşhane bıçağı. ashpuzul u.f. Lokanta; bk. ashxana. ashtaxta Hamur işleri için kullanılan tahta. ashundaq İşte şöyle. ay Ay. Ay chiqti – Ay çıktı, ay doğdu. Ay patti – Ay battı. Toluq ay – Dolu ay. Ay tutulush – Ay tutulması. Yérim ay – Yarım ay. Ay béshi – Ay başı. Ay ayighi – Ay sonu. May éyi – Mayıs ayı. Öktebr éyida – Ekim ayında. Ayda-yilda – Seyrek, ara sıra, ayda yılda. Ay-küni yetkende – Vakti, saati geldiğinde. Éyi yetmigen bala – Ayma dolmamış çocuk (henüz bir aylık olmamış çocuk). Ay chiray – Ay yüzlü. Tolghan aydek – Dolun ay gibi. Ay uning ongidin chiqti – O şanslı oldu. Ay körmek – 1) Yeni ay görmek 2) Adet, aybaşı. Ayni étek bilen yépip bolmaydu – d. Ay etekle kapatılamaz. Éyi – Ayı i.h. ayagh bk. ayaq. ayaghlimaq Sona ermek; sona erdirmek. Ashliq tapshurushni mezgildin burun ayaghlimaq – Hububat teslimini zamanından önce bitirmek. ayaqqi Sonuncu, nihai. ayaqlashqan Sona eren. Ayaqlashqan oy-pikir – Sona eren düşünce-fıkir. ayaqliq Ayaklı. Égir ayaqliq – Hamile, gebe. ayaqsiz Ayaksız. Ayaqsiz yoqulup ketti – Bir iz bırakmadan kayboldu. ayaqsizliq Sonsuzluk, bitmezlik. ayal a. Kadın, hanım, bayan, karı. Er-ayal – Karı koca. Aile ayili – Ev kadını. Ayili – Karısı, eşi. ayalliq a.u. Kadınlık. ayalmend a.f. Evli. ayalmendlik a.f.u. Evlilik. ayalsiz a.u. Bekâr. ayalsizliq a.u. Bekârlık. ayang Gecikme, geciktirme. 2. Yavaş yavaş atlı yürümek. ayanglimaq Ağır ağır yürümek. ayanmaq Acımak; esirgemek. Ayanmastin – Esirgemeden. Ishqa ayanmastin kirishinglar – Kendinize acımadan çalışın. Ayanmastin yardem qildim – Hiçbir şeyimi esirgemeden yardım ettim. ayaz Temiz. 2. Soğuk, ayaz. aydung Açık. 2. Mehtap, ay ışığı, 3. Anlaşılır, görülebilir. aydunglashmaq Açıklanmak, belli olmak. Mesile anche aydungliship qaldi – Mesele bir dereceye kadar açıklanmıştır. ayem a. ağ. Bayram. ayet a. Ayet. ayghaq Uyanık, kuşkulu. Ayghaq bolmaq – Uyanık olmak. ayghaqchi Casus. 2. Muhbir. ayghir Aygır. ayhay Ay hay. ayhaylash bk. ayhaylimaq. ayhaylimaq Bağırıp çağırmak, haykırmak. ayi Ana, anne. ayighi Ayağı. ayighida Sonunda. ayile a. bk. aile. ayim Abla. 2. Hanım, bayan. ayimaq Acımak, esirgemek. ayimay Acımadan; esirgemeden. Ayimay urdi – Acımadan dövdü. Ayimay yedim – Esirgemeden yedim. ayinich Acıklı, acınacak, zavallı, miskin. ayinichliq Acıklı, miskin. ayirmaq Ayırmak. ayit a. Ait. Tarixi ilimgha ayit – Tarih ilmine ait. ayqulaq Solungaçlar, galsameler. aylana Çevre, yöre. aylandurmaq (aylanmaq'tan) Döndürmek, çevirmek, dolaştırmak. Uni sheher aylandurup keldim – Onu şehiri dolaştırıp geldim. Béshimni aylandurma – Kafamı karıştırma. aylanmaq Dolaşmak, dönmek, gezmek, seyretmek. Aylinip ötmek – Dolaşıp geçmek. Aylinip chiqmaq – Dolaşıp çıkmak. Béshim ayliniwatidu – Başım dönüyor. Könglüm ayliniwatidu – Midem bulanıyor. Pul sizdin aylansun – Para siz için esirgenmez. Uning közide yash aylandi – Onun gözü yaşardı. Aylinip qalmaq – Uğraşıp kalmak; meşgul oluvermek. aylantghuch Döndüren. Bash aylantghuch – Baş döndüren. aylem a.u. Abla. ayli Önü; bk. ald. Aylimda – Önümde. ayliq Aylık; bir aylık gösteriler. 2. Maaş, aylık gelir. aylimek Tabaklamak, sepilemek. aymaq Aymak, kabile. aynek bk. eynek. ayniqsa Özel olarak, ayrıca. aynimaq Vazgeçmek. 2. Olgunlaşmak. 3. Bulanmak. Könglüm aynip turuptu – Midem bulanıyor. aynimay Caymadan; metanetle. aynitmaq (aynimaq'tan) 1. Olgunlaştırmak, iyileştirmek, yetiştirmek. 2. Vazgeçirmek, caydırmak. aypalta Aybalta. ayran Ayran. ayri Yaba. ayriq Yarık, çatlak. ayriqche Ayrıca, özel, özel olarak. Ayriqche ehmiyet bermek – Ayrıca önem vermek. ayriqchiliq Ayrıcalık, özellik. Mesilining ayriqchilighi hem mana shuningda – Meselenin ayrıcalığı işte şunda. ayrilish bk. ayrilmaq. ayrilmaq Ayrılmak, boşanmak, kaybetmek. ayrilmas Ayrılmaz. Ayrilmas dostlar – Ayrılmaz dostlar. ayrim Ayrım, ayrı, özel. Bu ayrim mesile – Bu ayrı mesele. ayrim-ayrim Ayrı ayrı. ayrima Fark. ayrimaq Ayırt etmek, farketmek. Ayrip bolmaydu – Farkedilemez. ayrimche Ayrıca, özel halde. ayrimchiliq Ayrıcalık, özellik. ayrimliq Özellik, ayrıcalık. ayriwash Mübadele, değiştirme. Ayriwash qilmaq – Değiştirmek. ayrish Ayırma, arıtma. Neft ayrish zawodi – Petrol tasfiye hanesi; rafiner. Chigit ayrish mashinisi – Pamuk arıtma makinesi. ayrodrom r. Hava alanı. ayropilansazliq Uçak sanayi fabrikası. ayroport r. Hava limanı. ayrostat r. Balon. aywan f. Eyvan, balkon. aywanliq Eyvanlı, balkonlu. ayyam a. bk. bayram. ayyar a. Hilekâr. ayyargerchilik a.f.u. Hilecilik, sahtekârlık. ayyarliq a.u. bk. ayyargerchilik. az Az. Azdin kéyin – Biraz sonra. Azdin az – Daha az. Az deghende – En azından. Az sandiki – Az sayıdaki. Az sanliq – Azınlık. Az sanliq millet – Azınlık millet. Az kem on kün – Az eksik on gün. Ölüshke az qaldim – Ölmeye az kaldım; kılpayı öleyazdım. az-azdin Azar azardan. az-azlap bk. az-azdin. az-köp Az çok. az-munche Biraz. az-paz Biraz. aza a. Yas, matem. Aza tutmaq – Yas tutmak. azade f. Temiz, düzgün, derli toplu, geniş, sakin. Azade kiyim – Tertemiz, rahat elbise. azalmaq Azalmak. azap a. Azap, çile. Azap chekmek – Çile çekmek. Wiydan aziwi – Vicdan azabı. Azap-oqubet, azap-külpet – Azap ve külfet. azapliq Azaplı, çileli. azaplimaq Azaplamak, çile çektirmek. azar f. Cefa, eziyet, cebir, çile. Azar bermek – Cebretmek. Azar tartmaq – Eziyet çekmek. Azarbayjanliq Azerbaycanlı. azat f. Hür, serbest, kurtuluş. Azat qilghuchi – Kurtaran, kurtarıcı. azatliq Azatlık, hürriyet, kurtuluş. azdur-toludur Azdır çoktur. azdurguchi Azdıran, saptıran, baştan çıkaran, ayartan, kandıran, kışkırtan. Yoldin azdurmaq – Yoldan azdırmak (çıkarmak). azgal Çukur. azghaq Çok yanılan. Azghaq adem – Çok yanılan insan. azghan Yaban gülü. azghin Sapık, azgın. azghuzmaq (azmaq'tan) Yanıltmak, azdırmak, yoldan çıkarmak. azlap Azar azar. azlatmaq Azaltmak. azliq Azlık. azlimaq Azalmak. azmaq Azmak, yanılmak, sapmak, yoldan çıkmak. azot Azot, nitroyen. azraq Biraz. azsunmaq Az bilmek, az görmek, azımsamak. Az-tola – Az çok. Az-tola charwa méli bar dixanlar – Az çok hayvancılığı var çiftçiler. badam f. Badem, badem ağacı. Badam doppa – Badem takke (bu takke, beyaz ip ile badem şeklinin işlendiği siyah renkli yazlık baş giysi ki, Fergane Vadisi ve Kaşgar'da imal edilir. Erkekleri giyer). badamzar f. Badem bahçesi, bademlik. badamzarliq f.u. Bademlik; badem ağaçlarının bulunduğu yer. badang Badem. badashqan Badashqan kurup olturmaq – Bağdaş kurup oturmak. badrang Badrang köz – Lokma gözlü, gözleri fırlak. bagh-érem f.a. Cennet bahçesi, İrem. baghaq Davetiye, kart. baghir bk. béghir. baghlaghliq Bağlanmış. Baghlaghliq tutmaq – Bağlanmış halde tutmak. baghlaq Baghlaqta – Bağlanmış halde. baghlaqliq Bağlanmış. baghlam Bağlam, deste, demet, bir kucak. baghlan Kuzu. baghlanmaq Bağlanmak. Ching baghlanmaq – Sıkı bağlanmak. Köz baghlanghan waxt – Karanlığın bastığı vakit. Tilim baghlinip qaldi – Dilim tutuldu. baghlash Bağlama, düğümleme. baghlatmaq (baghlimaq'tan) Bağlatmak. baghlighuchi gr. Bağlaç, edat. baghliq Bağlı, bitişik. baghlimaq Bağlamak. Ching baghlimaq – Sıkı bağlamak. Munasiwet baghlimaq – İlişki kurmak. Baqqa su baghlimaq – Bahçeyi sulamak. Shu ishke bélimni baghlidim – Şu işi yapmaya karar verdim. Muhebbet baghlimaq – Sevmek. Köz baghlimaq – Büyülemek. Ümit baghlimaq – Ümit bağlamak. Qol baghlap hürmet qilmaq – El bağlayıp saygı göstermek. baghlinishliq Münasebetti, ilişkili. baghlinishsiz Münasebetsiz, ilişkisiz. baghlinishsizliq Düzensizlik, yanlışlık, aykırılık. baghrilimaq Bağrını yere vermek. Qushlar yer baghrilap uchmaqta – Kuşlar yere yakın uçmakta. baghwen f.u. Bahçıvan. baghwenchilik f.u. Meyvecilik. baghwenlik f.u. Bahçıvanlık. baghche Bahçe. baghchi Bahçıvan. baghchiliq f.u. Meyvecilik. baha f. Fiyat. Yuquri baha – Yüksek fiyat. Bahasini chüshermek – Fiyatını indirmek. Bahasi qanche? – Fiyatı ne kadar? Baha bermek – Fiyat biçmek. bahadur Bahadır, kahraman. bahadurane f. Kahramanca, kahramancasına. bahadurlarche Kahramanca, kahramancasına. bahadurluq Kahramanlık. bahaliq a.u. Pahalı, değerli. bahalimaq a.u. Fiyat biçmek, fiyat ayarlamak. bahane f. Bahane. Quruq bahane – Asılsız özür, sahte itiraz. bahar f. Bahar, ilkbahar. bahasiz a.u. 1. Değersiz, kıymeti az. 2. Paha biçilmez. bahasizliq a.u. Değersizlik. baxshi Divane, kaçık, hekim, otacı. 2. Yazıcı, tahsildar. 3. Aşık, ozan, meddah. 4. Meraklı, hevesli. baxshiliq Otçuluk, üfürükçülük, efsunculuk. baj Vergi, gümrük. Baj idarisi – Vergi idarisi, vergi dairesi. baja Bacanak. bajgir f. Gümrük memuru. bajxana f. Vergi dairesi. bajlimaq Vergi almak. bajsiz f.u. Vergisiz, gümrüksüz. baka f. bk. bikar. bakar f. bk. bikar. bakarchiliq bk. bikarchiliq. baktériologiye r. Bakteriyoloji. baktériologiyilik r. u. Bakteriyolojik. baktériye r. Bakteri. baqa bk. paqa; kurbağa. baqarma İdare, yönetme, yönetim. baqiy a. Baki, ebedi. Baqiy dunya – Baki dünya. baqqal a. Bakkal. Baqqal dükini – Bakkal dükkanı. baqqalchiliq a.u. Bakkallık işi. baqqalliq a.u. Bakkallık. baqquchi Çoban. Mal baqquchi – Hayvan sürüsüne bakan; çoban. Bala baqquchi ayal – Dadı, çocuk bakıcı. baqquzmaq (baqmaq'tan) Baktırmak. baqmaq Bakmak, beslemek, itibar etmek, hizmetini germek. Közingge baq – Önüne bak. Ashqa baqsile! – Yemeye buyurun! Aghriq béqip künüm ötti – Hasta bakmakla günlerim geçti. U atni obdan baqidu – O atı iyi besler. Beqip östermek – Besleyip büyütmek. Oynap baqmaq – Oynamayı denemek. Jan baqmaq – Geçinmek. Elge baqqan xor emes – Halkı düşünen hor olmaz. baqshi bk. baxshi. baqturmaq bk. baqquzmaq. baquwet f.a. Güçlü, sağlam. bala-chaqa Çoluk çocuk 2. Ev halkı, aile. bala-chaqiliq Çoluk çocuklu; aileli. bala-qaza a. Belâ kaza. balaghet a. Olgunluk, erginlik, kemal. Balaghetke yetmek – Kemale ermek, yetişmek. balaxor a.f. Kavgacı, yaygaracı. balaxorluq a.f.u. Rezalet, maskaralık. balan bot. Kar topu. balans r. Denge, muvazene, bilânço, balans. balayatqu Rahim, döl yatağı. balayu-apet bk. bala II: balayi apet. balchiliq Arıcılık. Balchiliq bilen kün köchürmek – Ancılık ile geçinmek. balchukluq Balçıklı, çamurlu. balchuq Balçık, çamur. baldaq Sürgü. 2. Basamak, kadem, merhale, derece, aşama. Shotining baldighi – Merdivenin basamağı. baldaqliq Sürgülü. 2. Aşamalı. baldur Önce, ilk, evvel, birinci. Qarning baldur yéghishi – Karın önce yağması. baldurqi Önceki. Baldurqi éti bilen "Sayram" dep ataydu – Önceki adı ile "Sayram" diyorlar. balét r. Bale. Opéra hem balét téatri – Opera ve bale tiyatrosu. balghun bot. Yaban gülü meyvesi, yaban gülü. baliwéshi Ev yapmak üzere hazırlanmış duvarın üst kuşağı. balichuq Sütun, 2. Değnek, sopa. 3. Taş, 4. Süt çocuğu, 5. Kukla. baligh a. Olgun, ergin, yetişkin. balighlik Olgunluk, erginlik, yetişkinlik. balixana f. 1. İkinci kat. 2. Balkon. balijan u.a. 1. Yavrum, çocuğum. 2. Çocuk canlı. balijanliq Çocuk canlı olma hali. baliliq Çocukluk. Baliliq chagh – Çocukluk devri. Baliliq chéghimda – Çocukluk devrimde. 2. Çocukluk, çocukça. Baliliq qilmaq – Çocukluk yapmak. 3. Saflık, safdil. 4. Çocuklu. Köp baliliq – Çok çocuklu. Baliliq öy bazar, balisiz öy mazar – Çocuklu ev pazar, çocuksuz ev mezar. balilimaq Yavrulamak. Möshügimiz balilidi – Kediyimiz yavruladı. baliman Flüt. balisinmaq Çocuk saymak. balisiz Çocuksuz. balisizliq Çocuksuzluk. baliyaghach Kiriş. balta bk. palta. bam f. Tamburun teli. bamdat f. Bamdat namazi – Sabah namazı. bameslihet f.a. Anlaşarak, uyum içinde, mutabık. Bameslihet ishlimek – Anlaşarak çalışmak; el birliğiyle çalışmak. bana f. ağ. bk. bahane. bandit r. Haydut, eşkiya, yol kesen. banditliq r.u. Eşkiyalık, haydutluk. banka r. Banka. Dölet bankisi – Devlet bankası. bankrot r. Batkınlık, iflâs. banu f. Bayan, hanım efendi, madam. Méhr-banu – Mihriban (kadın adı). bap-barawer Tamı tamına denk. U bap-barawer qilip bölüp berdi – O tam tanıma denk halede bölüverdi. bapkar f. Dokumacı. Bapkar ayal – Dokumacı kadın. bapkarliq f.u. Dokumacılık. Bapkarlik dükini – Dokumacılık dükkanı. baplimaq Uygun hale getirmek; iyi yapmak; uygun yapmak. bar Var. Puling barmu? – Paran var mı? Bargha oxshaydu – Var gibi. Barini ber – Var olanı ver. Bar pulumni berdim – Var olan paramın hepsini verdim. Küchining bériche – Bütün gücü ile. U bar bilimini shu ishke béghishlidi – O bütün bilgisini şu işe hasretti. Néme bilgining bar? – Bildiklerin var mı? Imqaniyetning bériche – İmkan olduğu kadar. Bar-yoki shu – Hepsi bu kadar. Bar-yoqi melum emes – Varlığı yokluğu belli değil. Bar iken, yok iken – Bir varmış, bir yokmuş. bara-bara Gitgide. Bara-bara zériktim – Gitgide bıktım. Bara-bara ögünüp kétidu – Gitgide alışır. baraq Uzun tüylü; saçına tarak girmemiş; tüylü. Baraq isht – Tüylü köpek. baraqsan Gür olma. Baraqsan bolup yermu kökerdi – Bitkiler gürleşince yer de yeşillendi. baraqsanliq Bitkilerin gür olma hali. Baraqsanliq gül shéxida – Gürleşen gül dalında. barang Alaçık, kulübe, pavyon. 2. Bağ. barangliq bk. barang. barawer f. Eşit, denk, aynı. Barawer bolmaq – Eşit olmak. Barawer qilmaq – Eşit yapmak. Barawer bölmek – Eşit bölmek. Ikki barawer – İki kat, iki misli. On barawer yaxshi – On kat iyi, on misli iyi. barawerchilik f.u. Eşitlik. barawerleshmek f.u. Eşit olmak, denk olmak. barawerlik f.u. Eşitlik. barawersizlik f.u. Eşitsizlik. barche Hepsi, bütün, hep, tüm, tamamı. Barche küchüm bilen – Bütün gücüm ile. barghanche Gittikçe. barghanséri Gittikçe. barghuzmaq Göndermek, ulaştırmak. barxut r. Kadife. bari-yoqi Hepsi, tamamı. barikalla a. Aferin, mükemmel. barlighi Hepsi, tamamı. Barlighi bolup – Hepsi olarak. barométr r. Barometre. bars Pars. Bars yili – Pars yılı. bas-bas Sıkma, kalabalık, izdiham, sıkı-şıklık, kargaşalık. baskétbol r. Basketbol. basquch Merdiven, aşama, basamak, kademe, merhale, derece. Yuquri basquchqa kötermek – Yüksek merhaleye (aşamaya) kaldumak. basquchi Matbaacı, basımcı, basım evi işçisi. basquchluq Merdivenli, aşamalı. basqun Baskın, akın. Basqun qilmaq – Baskın yapmak; akın yapmak. basqunchi Yağmacı, çapulcu, soyguncu, haydut, eşkıya. basqunchiliq Yağmacılık, soygunculuk, haydutluk. basma Matbaacılık, basım. Basma xatasi – Basım hatası. basmaq Basmak. Adem ayaq basmighan orman – İnsan ayağı basmamış orman. Bésip ötülgen yol – Geride kalan yol. Ilgiri basmaq – İlerlemek. Bésip ötmek – Basarak geçmek. U öpkisini basalmay yighlidi – O öfkesini basamadan ağladı. Méni ghem basti – Beni efkar bastı; hüzünlendim. Achchighimni aranla bastim – Öfkemi zorla bastım. Gheplet basmaq – Gaflet basmak. Bésip almaq – Ele geçirmek, zaptetmek, zorla almak, işgal etmek. Pima basmaq – Keçe çizme yapmak. Sheherni su basti – Şehiri su bastı. Kigiz basmaq – Keçe yapmak. U bu ishni bésip qoydi – O bu işi basıp koydu. Sakilini qiro bashqan chal – Sakalı ağarmış yaşlı. Pütün dunyani qarangghuluk basti – Bütün dünyayı karanlık bastı. Uning ornini oghli basti – Onun yerine oğlu geçti. Ornumni basar kishi yoq – Yerime geçer kişi yok. Bésip ötken yol – Geride kalan yol. Bésip kirmek – Ansızın girmek; kapıyı zorlayarak girmek, baskın yapmak. Tamgha basmaq – Damga basmak. Balamni baghrimgha bastim – Çocuğumu bağrıma bastım. basmichi Haydut, eşkıya, yol kesen. basmichiliq Haydutluk, eşkıyalık, yol kesicilik. basmixana u.f. Basim ewi, matbaa. basturmaq (basmaq'tan) Bastırmak; ayakta durdurmak. Kitap basturmaq – Kitap bastırmak. Basturup kirmek – Zorla girmek. Algha basturmaq – İleri götürmek; ilerletmek; geliştirmek. bash Baş. Bash süngigi – Baş kemiği. Bash aghriq – Baş ağrısı. Béshim aghriwatidu – Başım ağrıyor. Bash éghitmaq – Baş sallamak. Bughday bash aldi – Buğday başak çıkardı. Bashting ayaq – Baştan aşağı. Béshimni aylandurma – Kafamı karıştırma. U öz béshini yedi – O kendi başını yedi. Béshimdin korqimen – Hayatımdan endişe duyacağım. Béshi kökke yetti – Çok sevindi; çok gururlandı. Béshi ketti – Başı gitti; idam edildi. Béshi baghlaghliq qiz – Baş örtülü kız, mec. Sözlü kız. Béshi bosh – Hür, serbest. Béshimgha eghir bir ish chüshti – Başıma ağır bir iş geldi. Bash tartmaq – Red etmek, istememek. Bash tiqmaq – Baş sokmak. Bash qatmaq – Körlenmek, şaşıp kalmak. Bash qaturmaq – Zihnini karıştırmak. Bas kötermek – Başkaldırmak. Bastin köchürmek – Denemek, tecrübe etmek. Béshimdin ötken künler – Geçirdiğim günler. Kök béshi – Sulama işlerinden sorumlu olan kişi. Farsça olarak 'mirab' da denilmektedir. Yar beshi – Yar, uçurum. Qapaq bash – Topuz, aptal, ahmak. Qizil bash – Kızıl baş (Farslar için kullanılmış tarihî bir ad). Tupraq béshi – Mezar, kabir. Bash egmek – Baş eğmek. Bash ministir – Başbakan. Bash katip – Genel sekreter. Bash herp – Büyük harf. Bash yol – Anayol. On béshi – Onbaşı. Yüz beshi – Yüzbaşı. Esker beshi – Komutan. Söz beshi – Söz başı, kelime başı. Deryaning bash teripi – Nehrin baş tarafı. Taghning béshida – Dağın başında. On bash mal – On baş hayvan. Kochining bu béshida – Caddenin bu başında. Bash komandan – Başkumandan, başkomutan. Béshingni yeydighan! – Başını yiyesin! bash-ayaq Giysi, elbise, üst. Bash-ayaq qilmaq – Giysi yapmak, giysi almak, giysi vermek. Bash-ayighi yoq – Başı sonu yok; tam değil; karı şık; belirsiz. bash-köz Bash-köz bolmaq – Göz kulak olmak. Balilargha bash-köz bolup turung – Çocuklara göz kulak olun. bash-uch Bash-uchi yoq étizliqlar – Uçsuz bucaksız tarlalar. bashak Başak. bashbashtaq Düzensiz, anarşik. bashbashtaqliq Başsızlık, düzensizlik, kargaşalık. Bashbashtaqliq qilmaq – Keyfi, izinsizlik. bashchi Yönetmen, şef, başkan, komutan, amir, lider. bashchiliq Yönetmelik, başkanlık, liderlik. Bashchiliq qilmaq – Yönetmelik yapmak; liderlik etmek. bashkésér Haydut, şaki, katil. Bashkurt Başkurt. Bashkurt xelqi – Başkurt halkı. Bashkurt tili – Başkurt dili. bashqa Başka. Bashqilar – Başkaları. bashqa-bashqa Ayrı ayrı, tek tek. bashqarghuchi bk. bashqurghuchi. bashqarmaq bk. bashqurmaq. bashqiche Başkaca, ayrıca. bashqichila Başka, değişik, ayrı. Bashqichila bolup qetmek – Çok değişmek. bashqichiliq Değişiklik, ayrıcalık. bashqiliq Fark, ayrıntı, ayrılık. 2. Değişme, başkalaşma. bashqurghuchi Yöneten, idareci, şef. bashqurmaq Yönetmek, idare etmek. bashlamchi Öncü, yenilikçi, önayak olan. bashlamchilik Öncülük, rehberlik, kılavuzluk. bashlanghuch Başlangıç, ilk. Bashlanghuch mektep – İlkokul. bashlighuchi Öncü, önayak olan, rehber, lider. bashliq Başkan, lider, şef, reis. Ishtap bashlighi – Karargah komutanı. bashliqliq Başkanlık, idarecilik. bashlimaq Başlamak. Tünügündin bashlap – Dünden başlayarak. Bashlap aparmaq – Götürmek. Eskerni kim bashlap baridu? – Askeri kim götürecek? bashmaq Terlik, yazlık ayakkabı. bashmaltaq Baş parmak. bashpana u.f. Sığınak, sığınacak yer, sığınma hakkı. bashsiz Başsız, kafasız. 2. Başkansız, yöneticisiz. Bashsiz qalmaq – Başkansız kalmak. bashsizliq Anarşi, başsızlık. 2. Düzensizlik, karışıklık. bashta Başta. Bashtila shundaq qilghan édim – Başından beri şöyle yapmıştım. bashtiki Başındaki, öndeki. batalyon r. Tabur. bataréye Batarya. batilliq a.u. Manasızlık, anlamsızlık. batraq r. Irgat. batraqliq r.u. Irgatlık. batur Kahraman, bahadır. baturchiliq Kahramanlık. baturlanmaq Kabadayılık satmak; kendi kendini yüreklendirmek. baturlarche Kahramanca, kahramancasına. baturluq Kahramanlık. batursinmaq bk. baturlanmaq. bay Zengin. Baylarche – Zenginler gibi. Bay qilmaq – Zengin etmek. Bay turmush – Müreffeh. Béyip ketmek – Zenginleşmek. baya Demin. Baya éytqiningiz keldi – Demin söylediğiniz geldi (oldu). baya-shayet bk. bayashat. bayan a. Beyan, söyleme, bildirme. Bayan qilmaq – Beyan etmek. bayanat a. Beyanat, demeç, bildiri. bayanatchi a.u. Sözcü. Birleshken Döletler Teshkilati bash katiwining resmiy bayanatchisi – Birleşmiş Milletler Teşkilatı genel sekreterliğinin resmî sözcüsü. bayanchi a.u. Sözcü. bayanname a.f. Beyanname, bildirge. bayashat Sevinçli, neşeli. 2. Bolluk, bereket, müreffeh. bayatin Deminden beri. bayawan f. Çöl, sahra, tenha yer. baychéchek Unutmabeni çiçeği. bayiqi Deminki. bayiqida Geçmişte. bayiqidek Deminki gibi. bayitin Deminden beri. Bayitin qayaqtisen? – Deminden beri nerdesin? baykimas Dikkatsiz. bayqalmasliq İhtiyatsız; ihtiyatsızlıkla; önüne arkasına bakmadan. bayqash bk. bayqimaq. bayqimaq Dikkat etmek, denemek, gözlemek, gözden geçirmek. Bayqisam qolidin ish kelmigidek – Denediğime göre elinden bir iş gelmeyecek gibi. Bayqimay qaldim – Dikkat edemedim; fark edemedim. Baykap yür – Dikkatli ol; dikkat et. bayqimasliq Dikkatsizlik. bayqimighanda Ansızın; birdenbire. baylighuch Bağlama. bayliq Zenginlik. Bayliq bayliq emes, birlik baylik – Zenginlik zenginlik değil, birlik zenginlik. 2. Hayır, yarar, nimet. bayraq Bayrak. bayraqchi bk. bayraqdar. bayraqdar u.f. Bayraktar. bayram Bayram. Bayram qilmaq – Bayram yapmak. bayramlimaq Bayramlaşmak. baysinmaq Kendini zengin saymak. baytal Kısrak; doğurmamış kısrak. Boghaz baytal – Gebe kısrak. baywechche u.f. Zengin ve mert oğlan. baza r. Askerî üs. Herbiy-déngiz bazisi – Askerî deniz üssü. Herbiy-hawa bazisi – Askeri hava üssü. bazar f. Pazar, borsa. Bazar küni – Pazar günü. Karangghu bazar – Kara borsa. bazarliq f.u. Hediye, armağan, tatlı (uzaktaki alış veriş yerinden getirilen hediye). bazghan Büyük çekiç (demirci çekici), balyoz. bazghanchi Demir dövücü, demirci. BDT (Birleshken Döletler Teshkilati) BM (Birleşmiş Milletler). bechchigher Pis herif, alçak herif. bechchigherlik Tiksinti. bedbext f.a. Bedbaht. bedbextlik f.a.u. Bedbahtlık. bedbeshire f.a. Çirkin, yakışıksız. bedbeshirilik f.a.u. Çirkinlik. bedbin f. Bedbin, karamsar. bedbinlik f.u. Bedbinlik, karamsarlık. bedboy f. Pis kokan. bedboyluk f.u. Pis kokulu. bedchéhre f. Çirkin, yakışıksız. bedexlaq f.a. Bozuk, ahlak bozukluğu. bedexlaqliq f.a.u. Ahlâksızlık. bedel a. Bedel, yerine kullanma. beden a. Beden, gövde, vücut. Beden terbiyisi – Beden terbiyesi (eğitimi). Nazuk beden – İnce vücut. bedeshqan Bedeshqan qurmaq – Bağdaş kurmak. Supida u bedeshqan qurup oltardi – Sedirde o bağdaş kurup oturdu. bedxuy f. Huysuz. bedxuyluq Huysuzluk. bediiy a. Bediî, estetik. Bediiy edibiyat – Bediî edebiyat. bediiylik a.u. Bediî, sanat değeri. bediwilik a.u. Göçebe hayatı. bedqiliq f.u. Edepsiz, uygunsuz. bedqiliqliq Edepsizlik, uygunsuzluk. bednam f. Kötü nam. U méni bednam qildi – O benim itibarımı düşürdü (O benim şerefimi lekeledi). bednamliq f.u. Yüz karası, rezalet, ayıp. bedniyet f.a. Kötü kalpli, gönlü kara. bedniyetlik f.a.Kötü yüreklilik, zararlılık. bedpéil f.a. Huysuz. bedpéillik f.a.u. Huysuzluk. bedpikir f.a.u. Kötü fikir. bedwex bk. bedbext. bedölet f.a. 1. Zengin. 2. Talihli. bedpikirlik f.a.u. Kötü fikirli. beeyni a. Tam, aynı. beg Bey. beglik Beylik. begzade u.f. Beyefendi, oğlan. behissiz a.u. Bahissiz; bahse girişmemiş. behr Kâr, kazanç. behs a. Bahis. behsleshmek a.u. Bahis tutuşmak, bahse girmek. behslishish a.u. Bahis tutuşma. behuzur f.a. Rahatça, sakin sakin, telaşsız. Süt we qimiz bilen behuzur teminlenduq – Süt ve kımız ile rahatça temin edildik. bexsh f. Bexsh etmek – Bağışlamak, ihsan etmek. bext a. Baht, talih. Bextke qarshi – Talihsizlik eseri, şanssızlık. Bexti kara – Bahtı kara. bext-seadet a. Baht ve saadet. bextiyar a.f. Bahtiyar. bextiyarliq a.f.u. Bahtiyarlık. bextlik a.u. Bahtlı. bextsiz a.u. Bahtsız. bextsizlik a.u. Bahtsızlık. bexuduk Emin. Bexuduk ishlimek – Emin işlemek. beja f. Yerine getirme; gerçekleştirme. Beja qilmaq – Yerine getirmek. bejanudil f.a.f. Can ve gönülden yerine getirmek. bek Pek. Bu yil bughday bek boldi – Bu yıl bağday çok iyi oldu. bekmu Çok, pek, gayet. bekrek Daha da, daha sıkı, daha çok. Suni teximu bekrek ixtisat qilish kérek – Suyu yine de daha çok tasarruf etmek lazım. beqisem bk. béqesem. bequwet f.a. bk. baquwet. bel Bel. Atning béli – Atın beli. Bel baghlimaq – 1) Kuşanmak, 2) Girişmek, koyulmak, başlamak. Bel kötermistin ishlimek – Durmadan çalışmak. Béli aghrimas – Tembel. Taghning bélide – Dağın üstünde. Bel ashmaq – Dağ geçidini geçmek. belbagh u.f. 1. bk. belwagh. 2. Ekvator. belche Kazağı. 2. Demir kürek. belchi Kunduracı bıçağı. beldem Kertik. beldesh Kertik, kertmek. beldimek Kertmek. belend f. Yüksek. Belend awaz – Yüksek ses. belendlik f.u. Yükseklik. belge Belge, işaret. Belge qoymaq – Belge koymak, belgelemek. belgilesh bk. belgilimek. belgiliguchi Tayin eden, belirten. belgilik Belli, tanıdık, bilinen. Belgilik emes – Belli değil. Öz-özidin belgilik – Kendiliğinden belli. belgilime Tayin, teşhis, belirleme. belgilimek İşaretlemek. 2. Tayin etmek. belgisiz Belgesiz 2. Meçhul, belirsiz. belgisizlik Meçhul, belirsizlik. belgüjek Demir kürek. belwagh Kemer, kuşak. Belwagh baghlimaq – Kuşak kuşanmak, kemer bağlamak. belghem Balgam. belki a.f. Belki, ihtimal. belkim a.u. bk. belki. belli f. Evet, anlaşılmak. belnis r. Hastahane. bemeni f.a. Akıllı, zeki. bend f. Meşgul. Men bendmen – Meşgulüm. bende f. Bende, bağlı, esir, kul. bendichilik f.u. Bendelik hali. bendilik f.u. Bendelik. benepshe f. Menekşe. benggi f. Afyon tiryakisi. benggixane f. Tiryakilerin buluştuğu ev. benggilik f.u. Tiryakilik. bengwash f.u. Yaramaz, afacan. bengwashliq f.u. Yaramazlık, disiplinsizlik. bengwashtaq f.u. Disiplinsiz. bent f. bk. bend. bep-barawer u.f. Tam, tam eşit. beraber f. bk. barawer. berbat f. Harap, berbat, viran, yıkım. berbatliq f.u. Berbatlık, perişanlık, yıkım. berdash f. Sebat, metanet, dayanık. Berdash bermek – Dayanmak. U berdash bérelmeydu – O dayanamaz. berdashliq f.u. Dayanıklı, sebatlı, kuvvetli. berdashsiz f.u. Dayanıksız, metanetsiz, gevşek. berdem f.u. Dinç, çevik, sağlam, canlı. Berdem bolmaq – Dinç olmak. berdémlik Canlılık. berdürmek Verdirmek. berdürüsh bk. berdürmek. bergek f. Kayısı kakı, çekirdeksiz kak. berheq f.a. Mutlaka, muhakkak. berhem f. Berhem bermek – Son vermek, kesmek, bitirmek. beri Hepsi. Manga beri bir – Benim için fark etmez; benim için hepsi aynı. berikalla a. Çok iyi, aferin, bravo. berike Bereket. beriket a. bk. berike. beriketlik a.u. Bereketli. berikilik a.u. Bereketli. berikisiz a.u. Bereketsiz. berq a. Parıltı, parlaklık, parlak. Berq urmaq – Parlamağa başlamak; ışıldamaya başlamak. berqarar f.a. Daima, istikrarlı, aralıksız. berqararliq f.a.u. Sebatlılık. berqut Kadife. bermek Vermek. Pul bermek – Para vermek. Doklad bermek – Konuşma yapmak. Xewer bermek – Haber vermek. Salam bermek – Selam vermek. Raziliq bermek – Rıza göstermek. Télégram bermek – Telgraf çekmek. Yol bermek – Yol vermek. Erge bermek – Kocaya vermek. Téléfon bermek – Telefon etmek. Apirip bermek – Götürmek, taşımak. Ekélip bermek – Getirmek. Echiqip bermek – Getirmek. Jawap bermek – Cevap vermek. Meslihet bermek – Akıl vermek. Emchek bermek – Meme vermek. Qerzgha bermek – Borç vermek. Qayturup bermek – Geri vermek. Sétip bermek – Satmak; satışa yardım etmek. Shu qoyni sétip ber – Şu koyunu satmada bana yardım et. Élip bermek – 1) Vermek, 2) Birisi için satın almak. Xotun élip bermek – Evlendirmek. Qoyup bermek – Salıvermek, serbest bırakmak, azat etmek, bırakmak. U méni qoyup berdi – O beni salıverdi. Yüz bermek – Yüz vermek. Töwendiki weqe yüz berdi – Aşağıdaki olay meydana geldi. Yézip bermek – Yazıvermek. Paxtigha suni öz waxtida bermek – Pamuk tarlasını zamanında sulamak. Bérimen digen quligha, chiqirip koyar yoligha – d. Tanrı sevdiği kulunun yardımcısıdır. Waxtni qoldin bermey – Zamanı kaçırmadan. bermes Cimri. Bermesning éshi pishmas – d. Cimrinin yemeği pişmez. berna f. Genç, güzel, sevimli. berpa f. Dikmek, kurmak, tesis, teşkil. berre Kuzu kürkü. berterep f.a. Bertaraf. Berterep qilmaq – Bertaraf etmek. berya Çöl, sahra. Yürgen derya, yatkan berya – Yürüyen nehir, yatan sahra. bes-bes Yarışma, rekabet. Bulbullar bes-bes bilen sayrishidu – Bülbüller yarışırcasına ötüşüyorlar. bes-beschi a.u. Rakip, rekabeti seven. bes-beslik a.u. Rekabet hali. besey ç. Lâhana. Besey showisi – Lahana çorbası. besleshmek a.u. Tartışmak, çekişmek, münakaşa etmek. Bulbullar besliship sayrashmaqta – Bülbüller yarışarcasına ötüşmekte. beslishish bk. besleshmek. best f. Bünye, beden, yapı. besh Beş. Besh yilliq plan – Beş yıllık plan. Beshtin bir – Beşte bir. Bu ishni besh qoldek bilimen – Bu işi beş parmağımı bildiğim gibi biliyorum. Besh qol birdek emes – Beş parmak aynı değil. Besh künlük dünya – Beş günlük dünya. besharet a. Beşaret, müjde, bir iyi haber tebliği. beshatar Beş kurşun alabilen tüfek. besher a. Beşer, insan cinsi. besheriyet a. Beşeriyet, insanlık. besheylen Beş kişi, beşi ile beraber. beshinchi Beşinci. beshire a. Görünüş, dış, dış görünüş. beshlep Beşleyip. beshlik Beşlik. beshtash Beş taş. Beshtash oynimaq – Beştaş oynamak. bet Sayfa. Kitapning birinchi bétide – Kitabın birinci sayfasında. 2. Yüz. Béting barmu? – Yüzün var mı? betbext f. bk. bedbext. betxeylik f.a.u. İsraf, savurma, tutumsuz kullanma. Betxeylik qilmaq – İsraf etmek. betinke r. Potin, botin. betis r. Patiska. Betis köynek – Patiska gömlek. betqiliq f.u. bk. bedqiliq. betleglik Kurulu. Miltighing betleglikmu? – Tüfeğin kurulu mu? (Tüfeğin ateşe hazır mı?). Betleglik tapancha – Kurulu tabanca. betles bk. betlimek. betlimek Kurmak; ateşe hazır hale getirmek. 2. Yükleme, tahmil. better f. Beter, daha fena, daha kötü. Undin better – Ondan beter; ondan daha kötü. bey-mu ç. Ağaç mantarı. beyge At koşusu, at yarışı. Beygidin kelgen at – Yarışı kazanmış at. beygilik Koşu atı. beynelmilel a. Uluslararası. beynelmilelchi a.u. Enternasyonalizm taraflısı. beynelmilelchilik Enternasyonalizm. Beytulla a. Beytullah. beytulmuqeddes Beytül-mukaddes. bezbet Yüzsüz, küstah, hayasız. bezbetlik Yüzsüzlük, küstahlık, haddini bilmezlik. bezen a. Bazen. bezgek Sıtma, malarya. Bezgek tutmaq – Sıtmanın yükselmesi. Bezgek pashisi – Sıtma sineği. bezgeklik Hummalı. bezi a. Bazı. Bezi ademler – Bazı insanlar. Bezi birliri – Bazı birileri. Bezi waxtta – Bazı zaman. bezibirawlar a.u. Bazı kimseler. bezide a.u. Bazen. beziler Bazıları. bezilerde a.u. Zaman zaman; kimi zaman. bezlimek Teskin etmek, yatıştırmak, dindirmek. bezm f. bk. bezme. bezme f. Ziyafet, şölen, içki meclisi. bezmek Soğumak, 2. Bezmek, bıkmak, usanmak. béabruy Otoritesiz, itibarsız. béaram Béaram qilmaq – Rahatsız etmek, huzursuz etmek. bébéri Böbür, leopar. béde Yonca. Qashqa béde veya yawa béde – Yabanî yonca. Béde köki – Mantı için kullanılan, yoncanın ilk yaprakları. bédilik Yoncalık; yonca tarlası. bédiyan bk. arpa. bégen Kabarcıklı düzeç. bégiz Biz. béghir anat. Ciğer. 2. mec. Yürek, bağır. Béghirgha basmaq – Bağra basmak. Tagh baghri – Dag yamacı. Baghrim – Canım. Tash béghir – Taş yürek. Baghri qattiq – Taş yürekli. Oghlumni baghrimgha bastim – Oğlumu bağrıma bastım. Öpke-béghir – Akciğer ve ciğer. Béghir reng – Kahverengi. Sus béghir reng – Açık kahverengi. béghirlash bk. béghirlimaq. béghirlimaq Sürünmek, sürüklenmek, ilerlemek. Yer béghirlap mangmaq – Yerde sürüklenerek ilerlemek. Yer béghirlap uchmaq – Yere değercesine uçmak. béghirtaq Kır tavuğu. béghishlash bk. béghishlimaq. béghishlimaq Armağan etmek, hediye etmek. béhi Ayva. béhish Cennet. béhisht bk. béhish. béhishtlik f.u. Cennetli. béhzade Kavunun bir türü. béhzar f. Ayva bahçesi. béxewer f.a. Habersiz. Hemmidin béxewer – Her şeyden habersiz. béxi Kunduracı iğnesi, biz, çuvaldız. béxil a. Cimri, hasis. béxillenmek a.u. Cimrilenmek, hasislenmek. béxilliq a.u. Cimrilik, hasislik. Béxilliq qilmaq – Cimrilik etmek. béxillinish bk. béxillenmek. béjanidil f. Candan, isteyerek, canıgönülden. Béjin Pekin. Béjin güli – Pat. béjirilmek Becerilmek. béjirim Sağlam, tam, bütün. béjirish bk. béjirmek. béjirmek Becermek. béket Yolculukta gece kalacak yer; konak; durak. béketchi Konağa bakan kimse. békimsizliq Bakımsızlık. békinish bk. békinmek. békinmek Kilitlenmek; kapıyı kilitlemek. 2. Tespit etmek, saptamak. békitish bk. békitmek. békitküch Bağlaç, sürgü. békitmek Kilitlemek 2. Bağlamak; tasdik etmek. Qararni békitmek – Kararı tasdik etmek, onaylamak. béqesem İpekli düz kumaştan yapılmış cüppe. béqim Bakım, hizmet. béqimsiz Bakımsız. béqin bk. biqin. béqindi Bağımlı 2. Evlâtlık. béqindiliq Bağımlılık, tabilik. béqinish bk. béqinmaq. béqinmaq Bakınmak, etrafina bakınmak 2. Boyun eğmek, tabi olmak, itaat etmek. béqinmas Boyun eğmez, itaatsiz, dik başlı. béqinmasliq Boyun eğmezlik, itaatsizlik, harınlık. béqish bk. baqmaq. bélet r. Bilet. béletchi Biletçi. béletsiz Biletsiz. béliq Balık. Aq béliq – Yayın (balığı). Yilan béliq – Yılan balığı. Béliq tutush – Balık tutma. Béliq showisi – Balık çorbası. Béliq tutmaq – Balık tutmak, balık avlamak. Béliq meyi – Balık yağı. Béliq sodisi – Balık ticareti. Béliq béqish – Balık üretme. Bélik yili – Balık yılı. Xan béliq – Hanbalık (Pekin'in tarihî adı, balık – Eski Türkçede şehir anlamındadır). béliqaghuch Martı (kuşu). béliqchi Balıkçı. béliqchiliq Balıkçılık. Béliqchiliq qélish – Balıkçılık yapma. béliqliq Balıklı. Béliqliq köl – Balıklı göl. béliqtek Balık gibi. bénzin r. Benzin. Bénzin ambari – Benzin deposu. béri Beri, bu yana. Béri yaqta – Bu yanda. Almutidin béri – Almatı'dan beride. Uzundin béri – Çoktan beri. Bir qanche kündin béri – Birkaç günden beri. Bériraq – Biraz beri. On kündin béri – On günden beri. Béri kéling – Beri gelin. Ye néri emes, ye béri emes – Ne orada, ne burada. Béri qarang – Buraya bakın. Shuningdin béri – Şundan bu yana. bériqi Bu taraftaki. Bériqi yaqta – Bu tarafta. bérilgenlik Sadık olma hali, sadakat, candan bağlılık. bérilish bk. bérilmek. bérilmek Verilmek. Yol bérilmek – Yol verilmek. 2. Dalmak, içtenlik. Xiyalgha bérilmek – Hayala dalmak. Bérilip ishlimek – İçtenlikle çalışmak. bérip-bérip Gitgide, gittikçe. bériwetmek Verivermek. bériwitish bk. bériwetmek. bériche Olduğu kadar. Imqaniyetning bériche – İmkan olduğu kadar. bérish-kélish Gidiş dönüş; ilişki. Bérish-kélishimiz yoq – İlişkimiz yok. 2. gr. Yönelme hali. bésiq İç bükey, obruk. 2. Ezilmiş, yılgın, sindirilmiş 3. Mütevazi, ağırbaşlı. Eghir-bésiq – Ağırbaşlı. bésiqish bk. bésiqmaq. bésiqliq İç bükeylik 2. Yılgınlık, ezilmişlik 3 İtidalli, ılımlı. bésiqmaq Susmak, sakinleşmek. El ayighi bésiqqan chaghda – Milletin gidiş dönüşü kesildiği zaman. bésiqturmaq (bésiqmaq'tan) Bastırmak, susturmak. bésiqturulmaq Bastırılmak, susturulmak. bésilish bk. bésilmaq. bésilmaq Basılmak. Qayta bésilmaq – Tekrar basılmak. Chang bésildi – Toz indi. Mal bésilghan kéme – Mal yüklenmiş gemi. Shamal bésildi – Rüzgar kesildi. Üni bésildi – Sesi kesildi. Yanghun bésildi – Yangın söndürüldü. Aghrighi bésildi – Ağrısı kesildi. El ayighi bésilghan mezgilde – Milletin gidiş dönüşü durduğu zaman. bésim Adım. 2. Basınç. Hawaning bésimi – Hava basıncı. 3. gr. Vurgu. 4. Üstün, büyük. Besim köpchülük – Büyük çoğunluk; ezici çoğunluk. bésimdarliq Üstünlük, hakimlik. bésiwaldi Kavunun bir türü. bésiwalghuchi İstilâcı, müstevli, gasp. bésiwalmaq Ele geçirmek, zaptetmek, zorla almak. bésiwélish bk. bésiwalmaq. bésish (basmaq'tan) 1. Yürümek, adım atmak. 2. Basma, baskı yapma. 3. Yerini tutmak, vekillik. Orun bésish – Yerini tutma. 4. Basma, yayımlama, neşretme. Bésish bölümi – Baskı odası. Sheherni bésish – Şehiri ele geçirme. Ash bésish – Pilâvı dinlendirme. Aghriqni bésish – Ağrı kesme. Kigiz bésish – Keçe yapma. Qara bésish – Karabasan, kabus. Tuxum bésish – Tavuğun kuluçkaya yatması. béter f. Beter, daha kötü. Undin béter – Ondan beter; ondan daha kötü. béton r. Beton. bétonluq Betonlu. Tömür bétonluq – Demir betonlu. béwil f. İdrar, sidik. béshi bk. bash. béyimaq Zenginleşmek. béyish bk. béyimaq. béyt Beyit. bézek Nakış, desen, resim. Bézek salmaq – Nakış yapmak. bézeklenmek Süslenmek, güzelleşmek. bézeklik Nakışlı, desenli, resimli, süslü. bézeklimek Bezemek, süslemek. bézelmek Süslü olmak. bézeng İnatçı, direngen, arsız. bézenglik İnatçılık, arsızlık. Bézenglik qilmaq – İnatçılık etmek. bézenmek Süslenmek. bézermek Öfkeli bakmak. 2. Israr etmek. bézesh Bezemek, süslemek. bézilish bk. bézelmek. bézimek Bezemek, süslemek. bézinish bk. bézenmek. bézireymek bk. bézermek. bézirish bk. bézireymek. bézish bk. bezmek. bézishmek Dargınlık; aralarının açılması; birbirinden uzaklaşmak. Biz Bir-birimizdin béziship kettuq – Biz birbirimizden uzaklaştık. biaman f. Amansız. biar f.u. Arsız. biaram f. Endişeli, telâşlı, telâşla, rahatsız. Biaram bolmaq – Rahatsız olmak; endişeli olmak. biarliq f.u. Arsızlık. biarman f. İsteklerin kusursuz yerine getirilmesi; çok memnuniyet. biazar f. Masum, zararsız. Biazar adem – Masum adam. biazarliq f.u. Masumluk. bibaha Paha biçilmez; çok değerli. bichare f. 1. Çaresiz. 2. Biçare, zavallı. bicharichiliq Çaresizlik. 2. Biçarelik, zavallılık. bichariliq f.u. 1. Çaresizlik. 2. Biçarelik, zavallılık. bicherim f. Tam, bütün, sağlam, zedelenmemiş. bidad f. Adaletsiz, kanunsuz. bidadliq f.u. Terbiyesizlik, canavarlık. bidar f. Uyanık, ayık. bidari f. Uyumamak, uyanık bulunmak, bütün gece uyumamak. Ta seher bidaridurmen sen üchün – Ta sabaha kadar sen için uyumadım. bidawa f. Tedavisi imkânsız, iyi olmaz, onulmaz, tamiri imkânsız. bidawilik f.u. Onulmazlık, şifası imkânsız olma, tamiri imkânsız olma. biderek Meçhul, bilinmez. U biderek yoqulup ketti – O habersiz kayboldu. biderman f. Kuvvetsiz, dermansız, bitkin. bidermanliq f.u. Kuvvetsizlik, dermansızlık, bitkinlik. bidert f. Kaygısız. Bidert bolmaq – Kaygısız olmak. bidet a. Zararlı yenilik, bid'ât. bidimagh Üzüntülü, kederli. Bidimagh bolmaq – Üzüntülü olmak; kederli olmak. bidimaghliq Üzüntülü olmak, keyifsiz olmak. biedep f.a. Edepsiz. biedeplik Edepsizlik. biexlaq f.a. Ahlâksız. biexlaqliq f.a.u. Ahlâksızlık. bieqilliq f.a.u. Akılsızlık, ahmaklık, aptallık. bieql f.a. Akılsız, ahmak, aptal. biétiwar f.a. İtibarsız. bigane f. Yabancı. Bigane bolmaq – Uzaklaşmak. biganilashmaq f.u. Uzaklaşmak; yabancılaşmak. biganiliq f.u. Yabancılık. biganilishish bk. biganilashmaq. bigizqol İşaret parmağı. biguman f. Şüphesiz, kuşkusuz. bigumanliq f.u. Şüphesizlik. biguna f. Günahsız, suçsuz. bigunaliq f.u. Günahsızlık, suçsuzluk. bighem f.a. Kaygısız, düşüncesiz. Bighem bolmaq – Kaygısız olmak. bighemlik f.a.u. Kaygısızlık. bigherez f.a. 1. Garazsız, kişisel çıkarını unutan, kişisel çıkarını aramayan, 2. Bitaraf, tarafsız, yansız. bihaya f.a. Utanmaz, hayasız. bihayaliq f.a.u. Utanmazlık, hayasızlık. bihet f.a. Sonsuz, hudutsuz, uçsuz bucaksız. bihésap f.a. Hesapsız, sayısız. Bihésap köp – Hesapsız çok. bihude f. Beyhude, boşuna. bihurmetlik Saygısızlık. bihush f. Şuursuz olarak, bilinçsizce, farkında olmadan. Bihush bolmaq – Şuurunu kaybetmek. bihushluq f.u. Şuursuzluk, bilinçsizlik. bix bot. Tomurcuk, filiz. bixawatir f.a. Tehlikesiz, emniyetli, güvenli. Bihawatir bolmaq – Emin olmak. bixawatirliq f.a.u. Tehlikesizlik, güvenli olma durumu. bixeter f.a. Tehlikesiz. bixeterlik f.a.u. Tehlikesizlik, güvenlik. bixewer f.a. Habersiz. Men bixewermen – Habersizim. Bixewer qalmaq – Habersiz kalmak. bixewerlik f.a.u. Habersizlik. bixlanmaq Filizlenmek. Del-derexler bixlinip qaldi – Ağaçlar filizlendi; ağaçlar filizlenmeye başladı. bixlashmaq Filizlenmek. bixut f. Şuursuz, bilinçsiz. Bixut yétiptu – Şuursuz yatmakta. bixutluq f.u. Şuursuzluk, bilinçsizlik. biihtiyar Gayri ihtiyarî, istemeyerek. biijazet f.a. Icazetsiz, izinsiz, ruhsatsız. biintizam f.a. İntizamsız, düzensiz. bijan f. Cansız, ölü. bijédel f. Şüphesiz, kuşkusuz. bikar f. 1. Boş, işsiz. Bikar yürmek – Boş gezmek. Bikar turmaq – Boş durmak. Bikar qilmaq – Boşaltmak, kaldırmak, feshetmek. Bütün ishim bikargha ketti – Bütün işim boşa çıktı. Séning baturlighing bikar iken – Senin kahramanlığın boşunaymış. 2. Bedava, parasız. bikarchi f.u. Tembel, avare. bikarchiliq f.u. 1. Tembellik, avarelik. 2. Zamanın boşa geçmesi. Bikarchiliqtin – İşsizlikten. bikardin-bikar f.u.f. 1. Boşuna, boş yere. 2. Sebepsiz, durup dururken. bikargha f.u. Boşuna, bedava. Bikargha bermek – Bedava vermek; parasız vermek. bikarliq f.u. Boş; boş vakit geçirmek. bikartelep f.a. Tembel, avare. biq-biq Fokur fokur. Biq-biq qaynimaq – Fokur fokur kaynamak. biqarar f.a. Kararsız. biqararliq f.a.u. Kararsızlık. biqesem bk. béqesem. biqildimaq Fokurdamak. biqin Böğür, yan. 2. Fileto. biqinlash bk. biqinlimaq. biqinlimaq Böğüre vurmak, böğürüne dokunmak. biqsimaq Pis kokmak. Biqsip köymek – Dumanlanıp yanmak. biquwet f.a. Kuvvetsiz, güçsüz, zayıf. bildürmestin Belirtmeden, duyurmadan. bilek Elle kolun birleştiği bölüm, bilek. bileks a. Bilakis, tersine, aksine. bilen İle. Men bilen sen – Ben ile sen. Muellim bilen birge – Öğretmen ile beraber. Shuning bilen – Böylece, öylece. At bilen – At ile. Téléfon bilen sözleshmek – Telefonda konuşmak. Qandaq sewep bilen? – Nasıl bir sebep ile? Ashning témi tuz bilen – Yemeğin tadı tuz ile. Baturluq bilen – Kahramanlık ile. Az sanliq bilen – Az bir sayı ile. Öz ejili bilen öldi – Kendi eceli ile öldü. Öz qolum bilen – Kendi elim ile. Künning ötishi bilen – Günün geçmesiyle. Küni bilen – Günü boyu. Tüni bilen – Gece boyu. Yézining ichin bile – Köyün içi ile. Shundaq bolghan bilen – Şöyle olsa bile. Kirishim bilenla – Girmem ile beraber. biler-bilinmes Belirli belirsiz. bilermen Bilgili, bilgiç. bilermenlik Bilgiçlik. Bilermenlik qilmaq – Bilgiçlik etmek. bilesh bk. bilinmek. biley Bileği taşı. Biley tash – Bileği taşı. bilik Qutadghu bilik – Kutadgu bilig. bilim Bilim, ilim. Bilim yurti – Bilim yurdu. Bilim almaq – Bilim öğrenmek. bilimchan Ehil, bilgiç. bilimchanliq Bilgililik. bilimdan u.f. Ehil, bilgiç. bilimdanliq Bilgililik. bilimdar u.f. Bilgili. bilimdarlik u.f.u. Bilgililik. bilimlik Okumuş, bilgili. bilimsiz Bilimsiz, tahsil görmemiş, cahil, bilgisiz. bilimsizlik Cahillik, bilgisizlik. biliner-bilinmes Bilinir bilinmez. bilinish bk. bilinmek. bilinmek Bilinmek. Ötken kün bilinmeydu – Geçip giden günler bilinmez. Bilinmey – Bilinmeden. bilinmes Bilinmez. bilinmeslik Bilinmezlik. biliwalmaq Bilmek, öğrenmek. Men Türk tilini obdan biliwaldim – Ben Türk dilini iyi öğrendim. bilish bk. bilmek. biljirlimaq Çene çalmak, gevezelik yapmak. bille Birlikte, beraber. Buning bilen bille – Bunun ile beraber. billür a. Billûr. bilmek Bilmek. Aldin bilmek – Önceden bilmek. Uni kim bilsun – Onu kim bilsin. Uni kim bilidu? – Onu kim bilir? Xuda bilidu – Allah bilir. Néme qilishimni bilmeymen – Ne yapacağımı bilemem. Bilmey turup – Bilmeden. Körgen-bilgenler – Gören ve bilenler. Bilip turup – Bilerek, bildiği halde. Késel özini bilmeydu – Hasta kendini kaybetmiş. Men Türk tilini bilimen – Ben Türk dilini bilirim. Men séni bilmey qaldim – Ben seni bilemedim. Kérek dep bilmek – Gerekli olarak bilmek. Men séni yaxshi adem dep bilimen – Ben seni iyi bir insan olarak bilirim. U oqushni bilmeydu – O okumayı bilmiyor. Yézishni bilmeymen – Yazmayı bilmem. bilmeslik Bilmezlik. Bilmeslikke salmaq – Bilmezlikten gelmek. bilmigenlik Bilmezlik. Héch nerse bilmigenlik – Hiçbir şey bilmezlik. bilyart r. Bilârdo. bimalal f.a. Hür, serbest. Bimalal kiriwéring – Çekinmeden girebilirsiniz. bimar f. Hasta. bimarliq f.u. Hastalık. bimehel f.a. 1. Vakitsiz, zamansız. 2. Yersiz. bimena f.a. bk. bimeni. bimeni f.a. Manasız, anlamsız, saçma, akıl almaz. bimenilik f.a.u. Saçmalık. bimeze f. Tatsız. bimezigerchilik f.u. Tatsızlık. bimezilik f.u. Tatsızlık. bina a. Bina. Bina qilmaq – İnşa etmek; kurmak; dikmek; meydana getirmek. binaen a. Binaen, dayanarak, -den dolayı. binakar a.f. Mimar, inşaatçı. binakarliq Mimarlık. binam f. Namsız, atsız, isimsiz. binamaz f. Namaz kılmayan. binawa f. Beceriksiz, aciz. binem f. Sulama istemeyen toprak. binezer f.a. Bakımsız. binezir f.a. Emsalsiz, eşsiz, benzeri olmayan. binésip f.a. Nasipsiz, nasibi yok, geçim vasıtasından yoksun. bingsi ç. Güç, kuvvet, kabiliyet. Bingsing bolsa bu yaqqa chiq – Gücün yetiyorsa çık ortaya. bingtuen ç. Askerî kısım, birlik. binihayet f.a. Sonsuz, sınırsız, uçsuz bucaksız. binobet f.a. Sırasız. binomus f.a. Namussuz. binomusluq f.a.u. Namussuzluk, arsızlık. biolog r. Biyolog. biologiye r. Biyoloji. bipana f. Sığınacak yeri olmayan, evsiz barksız. bipanaliq f.u. Evsizlik, sığınaksızlık. bipayan f. Engin, uçsuz bucaksız. bipayda f.a. Faydasız, yararsız. bipehm f.a. Anlayışsız, idraksiz. bipehmlik f.a.u. Anlayışsızlık, idraksizlik. biperaset f.a. Anlayışsız, idraksiz. biperasetlik f.a.u. Anlayışsızlık, idraksizlik. biperwa f. Kaygısız, ihmalkâr, özensiz. biperwaliq f.u. Kaygısızlık, ihmalkârlık. Biperwaliq qilmaq – Vazifesini ihmal etmek. biperzend f. Çocuksuz. biperzendlik f.u. Çocuksuzluk. bipul f. Bedava, parasız. bipulluq f.u. Parasızlık. bir Bir. Bir qilmaq – Bir etmek. Bir bolmaq – Bir olmak. Bir dil, bir jan bolup – Tek gönül, tek vücut olarak. Bir jinslik – Aynı cinsten. Bir xil – Aynı, aynı türden. Birmu bir – Birebir. Birdin-bir – 1) Bir tek, biricik 2) Ancak, yalnız. Biri qalmay – Biri bile kalmadan. Bir éghizdin – Tek sesle. Héchbiri – Hiçbiri. Ikkining biri – İkisinden biri. Künlerde bir kün – Günlerden bir gün. Köz qarashlarning bir ikenligi – Görüşlerin bir olduğu. Her bir – Her bir. Birining keynidin biri – Birinin arkasından biri. Bir-biri bilen – Birbiri ile. Bir-birige – Birbirine. Bir-birimizni – Birbirimizi. Beri bir – Hepsi aynı. Bir yaqta – Bir tarafta. Bir yaqta qalmaq – Bir tarafta kalmak. Bir waxt veya bir waxtta – Aynı zamanda. Bir waxlarda – Bir zamanlarda. Bir kün – Bir gün. Bir zamanda – Bir zamanda. Bir chaghda – Bir zamanda. Bir az – Biraz. Bir azdin – Birazdan. Bir qanche – Birkaç. Bir tuqqan – Kardeş, akraba. Bir türlü – Aynı, aynı türden. Bir talay – Birçok. Bir yaq qilmaq – Bertaraf etmek. Bir adem – Bir adam. Bir keder – Biraz daha. Birla waxt ichide – Aynı zamanda. Bir nechche – Birkaç. bir-birdin Tek tek. Bir-birdin kiringlar – Tek tek giriniz. bir-birlep Tek tek, ayrı ayrı. bir-ikki Bir iki. Bir yoli – Bir defa. biraq Fakat, ama. biraqla Hemen, birden, tamamiyle. biran Birisi. biraw Birisi, bir kimse. Birawlar – Bir kimseler. Uning birawgha ziyini tegmidi – Onun birisine zararı dokunmadı. biraz Biraz. birde Birde körünüdu, birde yoq bolup kétidu – Bazen görünür, bazen kayıplara karışır. birdek Aynen, eşit. Birdek ishlimek – Eşit çalışmak. Birdek qilmaq – Eşit yapmak. birdeklik Eşitlik. birdem u.f. Bir an, bazen, hemen. Birdem kélidu, birdem kétidu – Bazen gelir, bazen gider. Birdemning ichide – Bir an içinde. Birdemdin kéyin – Hemen sonra. birdendik Bir anlık. birdilliq u.f.u. Gönül birliği. birdin Birdenbire, ansızın, anî olarak. birdin-bir Tek yegane. birdinige Ansızın, birdenbire. birdinla Ansızın, anî olarak. Birdinla yoq bolup ketti – Aniden kayıboluverdi. birehimlik f.a.u. Rahimsizlik, acımasızlık. birehm f.a. Rahimsiz, acımasız, merhametsiz. biren-seren Ara sıra, seyrek. birer Bir, herhangi bir. Birer sewep bilen – Herhangi bir sebep ile. Birer kishi – Herhangi bir kişi. birer-birer Birer. U birer-birer körünüp qalidu – O ara sıra görünür. birge Birlikte, beraber. birgileshmek Birlikte olmak, beraber olmak. Birgiliship barmaq – Beraber varmak. birgilik Birlik. birgine Sadece bir, tek bir. birghazan Kaşıkçı kuşu. birxil u.f. Aynı, aynı türden. Jümlining birxil müchiliri – Cümlenin aynı türden üyeleri. birxilliq u.f.u. Benzerlik. birikish bk. birikmek. birikken Birleşmiş, toplanmış, birleşik. Birikken söz – gr. birleşik kelime. birikme kim. Birikmiş, birikme. 2. gr. Birleşik, birleşme. birikmek Birikmek. birinchi Birinci. birinchidin Birinci olarak. birinchilik Birincilik. Birinchilikni almaq – Birinciliği almak. birkemde Bir aralık, bir defa, günlerden bir gün. birqanche Birkaç. Birqanchidin kéyin – Bir süre sonra. birqétim Bir defa. Uni men birqétim körgendim – Onu ben bir defa görmüştüm. birqisma u.a.u. Bir türlü. birla Sadece bir. Ishim birla kitap oqush – İşim sadece kitap okuma. birlep Birer birer, teker teker. birleshken Birleşmiş. Birleshken Milletler Teshkilati – Birleşmiş Milletler. birleshme Birleşme. Ayallar birleshmisi – Kadınlar demeği. birleshmek Birleşmek. birleshtürmek Birleştirmek. birlik Birlik. Küch birlikte – Güç birlik ile olur. Birlikke keltürmek – Birleştirmek. birliksiz Birliği olmayan. Birliksiz küch bolmas – Birlik olmadan güç olmaz. birlikte Birlikte, ortaklaşa, el birliği ile. Birlikte yashash – Birlikte yaşama. birlishish bk. birleshmek. birmunche Birçok. birmunchilighan Birçok. birnechche Birkaç. birnerse Bir şey. U nimidu, birnerse dégendi – O nedir, bir şey demişti. Héch bir nerse élip bolmidi – Hiçbir şey alınamadı. birnime bk. birnerse. biro bk. biraw. birpes u.f. Bir dakika, biraz. Birpes turup tur – Biraz bekle. Birpeste – Bir anda. Birpestin kéyin – Biraz sonra. birtalay Birçok. Birtalay adem keldi – Birçok adam geldi. Bizdin birtalay yer – Bizden epey uzak. birterep u.a. Bu ishni birterep qilish kérek – Bu işi bertaraf etmek lazım. birtereplime u.a. Tek taraflı, tek yanlı. birtola Birden, bir hamlede. birtughram Serçe, 2. Çayır kuşu, toygar. birtutash Tek, yekpare, tam, tüm, bütün, kapsamlı. Birtutash plan – Geniş kapsamlı plan. birtürlük Aynı. birwax u.a. Bir zaman, bir sefer. Birwaxta – Aynı zamanda. Birwaxtin kéyin – Bir zamandan sonra. birwaxqiche Bir zamana kadar. biryaqliq Biryaqliq qilmaq – Bertaraf etmek. biryola Birden, bir hamlede. biryolila Birden, bir hamlede, hepsi birden. bis Bıçak, jilet. Bisi qaytmaq – Körlenmek, körleşmek. bisaqal f.u. Sakalsız. bisat a. Döşeme, eşya. Yéngi bisatlar sélinghan öy – Yeni eşyalarla döşenmiş ev. bisawat f.a. Okuma yazma bilmeyen adam; cahil. bisawatliq f.a.u. Okuma yazma bilgisizliği; cahillik. biseremjan f. 1. Düzensiz, intizamsız. 2. Telaşlı. biseremjanliq f.u. 1. Düzensizlik 2. Telaşlılık. bisewep f.a. Sebepsiz. bisingngide Sinsi sinsi, istihza ile, alaylı. U bisingngide bir külüp qoydi – O alaylı bir şekilde güldü. bislik Ikki bislik – İki taraflı; iki yüzlü; çift ağızlı; iki tarafı keskin. bislimaq Bilemek, yontmak. bismilla a. Besmele. bit bk. pit. bit-chit Darmadağın, paramparça. Düshmenning bit-chitini chiqarmaq – Düşmanı darmadağın etmek. bitaqet f.a. Takatsiz. bitaqetlik f.a.u. Takatsizlik. bitap f. Hasta. Bitap bolmaq – Hasta olmak. bitaplanmaq f.u. Hastalanmak. bitapliq f.u. Hastalık. bitayin f.a. Belirsiz. bitayinliq f.a.u. Belirsizlik. bitejribe f.a. Tecrübesiz. bitekellüp f.a. Teklifsiz. Bitekellüp kiriwéring – Çekinmeden girebilirsiniz. bitekellüplük f.u. Teklifsizlik. biterep f.a. Tarafsız, yansız. Biterep bolmaq – Tarafsız olmak, yansız olmak. bitereplik f.a.u. Tarafsızlık, yansızlık. bitik tar. Mektup, kitap. bitildimaq bk. pitildimaq. bitmek bk. pütmek. biwaxt f.a. Zamansız, vakitsiz. biwaxtliq f.a.u. Zamansızlık, vakitsizlik. biwapa f.a. Vefasız. Biwapa nadan yarim – Vefasız cahil yarım. biwapaliq f.a.u. Vefasızlık. Biwapaliq qilmaq – Vefasızlık etmek. biwaste f.a. Vasıtasız, doğrudan doğruya. biwesiqe f.a. Vesikasız, belgesiz, delilsiz. biyawan f. Çöl, sahra. biye bk. baytal. biz Biz. Bizler – Bizler. Bizning – Bizim. Bizni – Bizi. Bizge – Bize. Bizdin – Bizden. Bizning bilen – Bizimle. Bizningki – Bizimki. Bizningkide – Bizimkinde. Bizningche – Bize göre. bizar f. Bıkmış, usanmış, bezmiş. U jénimdin bizar qildi – O beni canımdan bezdirdi. Jénimdin bizar boldum – Canımdan bezdim. bizariliq f.u. Terbiyesizlik, küstahlık. bizep Müsrif, israfçı, tutumsuz, savurgan. Bizep qilmaq – Savurmak. bizeplik Tutumsuzluk, savurganlık. bizmaliqqa ağ. Sonra. bizmaraq ağ. Sonra. bizningki Bizimki. Bu öy bizningki – Bu ev bizimki. blok r. Blok, grup, birlik. Tajawuzchi blok – Mütecaviz blok. bobi ç. Değerli, aziz, güzel, sevimli. Ili – bek ejep bobi sher – Gulca çok da güzel şehir. bodimaq Semirtmek, beslemek. bodruq Şişman, yağlı. bodushqaq Dikenli, iğneli. bogha Boğa. bogha-yoma Ceviz. boghaltir r. Muhasebeci. boghaltirliq r.u. Muhasebecilik. boghazliq Aç gözlülük, oburluk. boghdurmaq Boğdurmak. boghdurush bk. boghdurmaq. boghma Anjin, boğak. Boghma késel – Boğak hastalığı. boghmaq Boğmak. Boghup öttürmek – Boğup öldürmek. boghra Buğra. boghuch Bağ, çene bağı. boghuq Boğuk. Boghuq avaz – Boğuk ses. boghuqluq Boğulmuş, boğulu. boghuqsiz Boğulmamış. boghulmaq Boğulmak. boghulush bk. boghulmaq. boghum Nesil, kuşak. Yash boghum – Genç kuşak. 2. Bağlantı, eklem. 3. gr. hece. Uzun boghum – Uzun hece. Kalte boghum – Kısa hece. Yépik boghum – Kapalı hece. Ochuq boghum – Açık hece. Boghum yasighuchi – Hece yapan (türeten). Boghum yasash – Hece yapma. boghum-boghum Boğum boğum. boghumluq Boğumlu. Bir boghumluq – Bir boğumlu. Köp boghumluq – Çok boğumlu. boghun Düğüm, kavşak. Tömür yol boghuni – Demir yol kavşağı. boghunaq Tozlu hava. boghursaq Yağda pişirilmiş hamur; lokma. boghusa Kara saban. boghusaq bk. boghursaq. boghush bk. boghmaq. boghushmaq Boğuşmak; ölüm kalım mücadelesi. boghuzlash Boğazını kesme. boghuzlimaq Boğazını keserek öldürmek. boxcha Çanta. boqapaq Maske. boqcha bk. boxcha. boqquch Bağlama, çorap bağı. boquch bk. boqquch. boqush Bağ, kaytan. bola Ardından, yüzünden, göre. Sizge bola – Size göre. bolaq ç.u. Paketlenmiş eşya. bolamdu? Olur mu? Barsam bolamdu? Varsam olur mu? bolangxuy ç. Garanti, garantili. bolaptu ağ. İyi, olur, peki, kabul. bolar-bolmas Küçük, ufak, cüz'î. Bolar-bolmas pulum qaldi – Cüz'î bir param kaldı. bolawalmaq ç.u. Parça başına işçilik. boldi Oldu, yeter, kâfidir. Boldimu? – Oldu mu? Yeter mi? bolghanliq Varlık, oluş, dirim, olmak. Men yoq bolghanliqtin – Ben olmadığım için. bolghashqa Olduğu için. Pulum yoq bolghashqa – Param yok olduğu için. bolja Tahmin, faraziye, var sayım. boljal Tahmin, faraziye, var sayım. boljash bk. boljimaq. boljilimaq Tahminde bulunmak, farz etmek. boljimaq Tahmin etmek, farz etmek. bolqa Çekiç. bolqilimaq Cekiçlemek. bolmaq Olmak. Néme boluwatidu? – Ne oluyor? Meyli, néme bolsa bolsun – Boşver, ne olursa olsun. Bolsa bolsun – Olursa olsun. Her néme bolsimu – Her ne olsa bile. Bolsichu? – Ya olursa? Öyde yoq bolsichu – Ya evinde yok olursa? Bolmisa – Olmazsa. Bolmisa men kettim – Oysa ben gittim. Bolmisichu! – Ya olmazsa! Undaq bolsa – Öyleyse, öyle olsa. Shundaq bolsimu – Öyle olsa bile. Néme boldi? – Ne oldu? Kirishke bolamdu? – Girilir mi? Bolmaydu – Olmaz. Bolaptu – Olsun, iyi. Bolung! – Acele edin! Bolung, kech qalimiz – Acele edin gecikiriz. Téxi hepte bolmay – Daha bir hafta olmadan. Bolidighan bolsa – Olacaksa. Tamaq qilip qoymisam bolmas – Yemeği pişirip kotarmazsam olmaz. Bolup ötken – Olmuş bitmiş. Qish boldi – Kış oldu. Saq bol – Uyanık ol. Shu waxtqiche biz peqetla dixanchiliq ishliri bilen bolduq – Günümüze kadar biz sadece çiftçilik işleri ile meşgul olduk. Shundaq hallarmu bollati – Öyle durumlar da olurdu. Qayerdila bolmisun – Nerede olursa olsun. Kirishke bolmaydu – Girilmez, girmek yasak. Ondaq bolghan teqdirde – Öyle olduğu halde. Saat nechche boldi? – Saat kaç oldu? Bulbul sayrimas boldi – Bülbül ötmez oldu. Ölkimiz azat bolghichiliq – Eyaletimiz kurtarılana kadar. Öy ishi bilen boldum – Ev işi ile meşgul oldum. Bu yil hosul obdan boldi – Bu yıl ürün iyi oldu. Boldi – Memnuniyetle, kafi, yeter, tamam. Boldi endi, sözni toxtat – Yeter artık, konuşmayı durdur. Boludu – Olur, makul, iyi. Yene béreymu, ye boldimu? – Yine vereyim mi, veya tamam mı? Men Qeshqerde bir ay boldum – Ben Kaşgar'da bir ay kaldım. Oqup boldi – Okuyup bitirdi. Xapa boldi – Kızdı, gücendi, öfkelendi. Injénér, téxnik we ishchiler bolup hemmisi – Mühendis, teknisyen ve işçiler olarak hepsi. Héch bolmighanda – Hiç olmazsa. Éng bolmighanda – Hiç olmazsa. Bolushiche – Olduğu halde. Atni bolushiche qoyuwetti – Atı doludizgin koşturdu. Men bolsam – Ben olsam. O bolsa – O olsa. Bir bolmighan nerse – Önemsiz, işe yaramaz. bolmighan Beceriksiz, yaramaz. Bolmighan adem – Beceriksiz adam. bolmighur Beceriksiz, yaramaz. bolmisa Olmazsa. bolmisichu Ya olmazsa. boludu Olur, mümkün. Barsam boludu – İken Varsam olurmuş. bolumsiz Beceriksiz, aptal, yaramaz. bolumsizliq Beceriksizlik, aptallık, yaramazlık, akılsızlık, budalalık. bolunmaq Olmak, bulunmak. bolupmu Bilhassa, özellikle. bolus r. 1. Nahiye, bucak, 2. Kaymakam. bolush Olma. Bolushi mümkin bolghan – Muhtemel, olma ihtimali olan. Bolushi mümkin – Olabilir, muhtemel. Tün bolushi bilen – Gece olması ile. Bolushiche chaptim – Koşabildiğim kadar koştum. bolushluq Olumlu. Bolushluq péil – gr. olumlu fiil. bolushsiz Olumsuz. Bolushsiz péil – gr. olumsuz fiil. bolushsizliq gr. Olumsuzluk. Bolushsizliq ulanmisi – Olumsuzluk eki. bomba r. Bomba. Atom bombisi – Atom bombası. Bombigha tutmaq – Bombalamak. bombardiman Bombardıman. bombardimanchi Bombacı. bombilash Bombalama. bombilimaq Bombalamak. bong-bong Bong-bong qongghuz – Mayıs böceği. bop (bolup) Olup. Saat besh bop qaldi – Saat beşe geliyor. bopa ç. Bagaj, yol eşyası. boptu İyi, olur, peki, kabul. bor Tebeşir. bora Kamıştan yapılmış hasır. Bora toqumaq – Hasır örmek. boran Borağan, fırtına, şiddetli rüzgâr. boran-chapqun Tipi, kar fırtınası. boran-chapqunluq Fırtınalı. boranliq Fırtınalı. boranlimaq Fırtına çıkması. borch Vazife, ödev, görev, borç. borchlanmaq Borçlanmak. borchliq Borçlu. bordaq bk. bodaq. bordash bk. bordimaq. bordimaq bk. bodimaq. borimaq Kar fırtınası. borsimaq Pis kokmak, sası kokma. borsuq zool. Porsuk. bosaq bk. boghursaq. boso ç. Kıymalı makarna. bostan f. Bostan. bosugha Eşik. Bérlin bosughilirida – Berlin kapılarında. bosut Çeyiz. 2. Hediye, armağan. bowa Dede. Bowilirimiz – Dedelerimiz. Chong bowa – Büyük dede. bowaq bk. böwek. boway Dede, dedecik 2. İhtiyar, yaşlı. bosh Boş. Bosh idish – Boş kutu. Bosh xiyal – Boş hayal. Bosh qol kelmek – Eli boş gelmek. Bosh turmaq – Boş durmak. Bosh orungha oltur – Bos yere otur. Bosh tamaka – Gevşek sigara, gevşek tütün. Bos yer – Yumuşak yer (toprak). Bos chish – Boşamış (sallanmış) diş. Bosh baghlimaq – Gevşek bağlamak. Bosh awazda – Alçak sesle. Bu iigitmu bosh kelmidi – Bu delikanlı da ondan aşağı kalmadı. Qolum bosh emes – Elim boş değil. Aghzi bosh – Ağzı boş. Bosh adem – Gevşek adam. Bosh söz – Boş söz. Bosh qalmaq – Boş kalmak. boshang Gevsek, cansız, soluk, uyuşuk. boshanglashmaq Gevşemek, solmak, uyuşmak. boshanglimaq Gevşemek, solmak, uyuşmak. boshanglishish bk. boshanglimaq. boshanmaq Ayrılmak. Herbiy xizmettin boshanmaq – Askerî hizmetten ayrılmak. 2. Doğurmak. Xotunum bügün boshandi – Eşim bugün doğurdu. boshashmaq Gevşemek. boshatmaq Boşaltmak. Idishni boshatmaq – Kutuyu boşaltmak. Xizmettin boshatmaq – İsine son vermek. boshqa Bosuna. Boshqa ketmek – Boşuna gitmek, hebaya gitmek. Boshqa chiqmaq – Heba olmak. 2. Bedava, parasız. Boshqa bermek – Bedava vermek. boshumaq Boşalmak 2. Gevşemek 3. Ayrılmak. çıkmak. O türmidin boshudi – O hapishaneden çıktı. boshunush Ayrılmak. Herbiy xizmettin boshunush – Terhis olunma. boshutush Çıkarma. 2. Boşaltma. 3. Zayıflatma, gevşetme, bağların gevşemesi. 4. Yumuşatma. bota Köşek, deve yavrusu. botaköz Ceylan göz. botanik r. Botanikçi. botanika r. Bitki bilimi, botanik. botilaq bk. bota. botinka r. Potin. botqa Lapa, bulamaç. botulka r. Şişe. botung ç. Müteahhit. botungluq ç.u. Müteahhitlik. boy Gövde, vücut, boy. Boy tartmaq – Boy atmak. Boyum yetmeydu – Boyum yetmez. Boyi qisqa – Boyu kısa. Boyi uzun – Boyu uzun. Bou-turqi kélishken – Vücut yapısı yakışıklı (güzel). Boy tartip ösüwatqan ziraetler – Büyüyen gelişen ekinler. Boygha tartmaq – Boy atmak, boy sürmek. Asman boyi dugulanghan samanlar – Boyu göklere değercesine toplanmış samanlar. 2. Kenar, kıyı. Derya boyi – Nehir kıyısı. Kün boyi – Gün boyu, bütün gün. Yil boyi – Yıl boyu, bütün yıl boyu, bütün yıl. Tün boyi – Gece boyu, bütün gece. Yol boyi – Yol boyu. Ömür boyi – Ömür boyu. Shu boyi – Tamamiyle, baştan başa. Shu boyi yoq bolup ketti – Tamamıyla kayıplara karıştı. Shu boyi élip qoydi – Tamamıyla alıp bir kenara koydu. Alghan boyi – Aldığı halde. Boyida bar – O gebe, gebedir. U boyidin ajraptu – O düşük yapmış. Boygha yetken – Ergenlik yaşına gelen kız. Yamandin yar boyigha qach – Kötüden yar (uçurum) kıyısına kaç. Boygha yetmek – Erginleşmek. Boy shürkünüsh – Tüylerin ürpermesi, tiksinmek. Boy bermek – Etkisi altına düşmek. boyaq Boya. Aq boyaq – Beyaz boya. boyaqchi Boyacı. boyaqchiliq Boyacılık. boyalmaq Boyanmak. boyanmaq Boyanmak. boyash Boyama. Köz boyash üchün – Göz boyamak için; aldatmak için. boydaq Bekâr. boyida Boyunda, kenarında, kıyısında. Derya boyida – Nehir boyunda. boyiwetmek Boyayıvermek. boyiwétish bk. boyiwetmek. boyiche Boyunca. Pütün dunya boyiche – Bütün dünya boyunca. Soraqlar boyiche – Sorgular boyunca. Düm chüshken boyiche – Yüzü koyun yattığı halde. Yügürgen boyiche – Koştuğu halde. boylimaq Kenarından gitmek. U su boylap ketti – O su kenarından gitti. boytaq bk. boydaq. boyturuq Boy, vücut yapısı. Uning boyturughi kishini özige qaritidu – Onun vücut yapısı insanı kendine çekiyor. boyuma Boyanmış 2. mec. Sahte, yalan. boyumaq Boyamak. Qangha boyumaq – Kana boyamak. Üzüngni boya – Yüzünü boya. boyumichiliq Boyacılık 2. mec. Aldatma, hile, yalancılık. boyun Boyun. Boyungha almaq – İkrar etmek, itiraf etmek, tanımak, üstlenmek. Boyun tolghimaq – İtaat etmemek, kafa tutmak. Pütün gunani méning boynumgha artti – Bütün suçu benim omzuma yükledi. boyunbagh u.f. Atkı, eşarp. boyunchaq Tasma. boyunche Hamut. boyunturuq Boyunduruk 2. mec. Tahakküm, esaret. boyunush bk. boyanmaq. boz Boz. Boz at – Boz at. 2. Sürülmemiş toprak. Boz bala – Delikanlı. boza Boza. bozarmaq Benzi uçma, rengi kaçmak, solmak. Bozurup ketmek – Rengi kaçmak. bozlimaq Bağırmak; hıçkırmak; ıztıraplı, hüzünlü ses. boztoghay Çayır kuşu, toygar. bozyer Boz yer; sürülmemiş toprak. Bozyer achmaq – Sürülmemiş toprağı tarla haline getirmek. bödüne Bıldırcın. bödüniwaz u.f. Bıldırcın dövüştürmeyi seven (kişi). bödüniwazliq u.f.u. Bıldırcın dövüştümeyi sevme. bögen Obur, pisboğaz. bögenlik Oburluk. böhtan a. Bühtan, iftira, töhmet. Böhtan qilmaq – İftira etmek. böhtanchi a.u. Bühtancı, iftiracı. böjesh Bezeme. böjimek Bezemek. bökchan Kamburlaşmış. böken Antilop. böktermek Eyerin arkasına yük bağlamak. böktürüsh bk. böktermek. bökül Otlakçı, asalak. bökürimek Böğürmek. bölek Başka. Mundin bölek – Bundan başka. 2. Ayrı. U bizdin bölek turudu – O bizden ayrı oturur. bölek-bölek Ayrı ayrı; başka başka. bölekche Ayrıca, başkaca. bölekchilik Ayrıcalık. Uning bölekchilighi nimide? – Onun ayrıcalığı nedir? böleklik Ayrıcalık. Böleklik qilmaq – Ayrıcalık tanımak. bölenmek Sarılmak. Gülge bölenmek – Çiçek ile sarılmak. bölesh bk. bölümek. bölgüchi Bölücü. bölgünchilik Bölücülük. böljürgen Böğürtlen. Qara böljürgen – Kara böğürtlen. Qizil böljürgen – Kızıl böğürtlen. bölme Oda. bölmek Bölmek, taksim etmek, paylaşmak. Bölüp chiqirish – Ayırmak. Könglünglerni uyaq-buyaqqa bölmenglar – Dikkatinizi dağıtmayın. bölmilik Ikki bölmilik öy – İki odali ev. bölüm Bölüm, bölük. Eskeriy bölüm – Askeri bölük. bölümche Bölüm. bölümek Belemek, kundaklamak. bölün'güchi mat. Bölünen. bölündi mat. Bölüm. bölünmek Bölünmek. Bölün'genni böri yer – Ayrılanı kurt yer. Bölünüp chiqmaq – Ayrılıp çıkmak. bölünmes Bölünmez, ayrılmaz. bölünmeslik Bölünmezlik, ayrılmazlık. bölünüsh bk. bölünmek. bölüsh Bölmek. Qaytidin bölüsh – Tekrar bölmek. bölüshmek Bölüşmek, paylaşmak. bölüshüwalmaq Bölüşmek, paylaşmak. bölüshüwélish bk. bölüshüwalmaq. bölüshüsh bk. bölüshmek. bönek Avans, pey. Bönek bermek – Avans vermek. börek anat. Böbrek. böri Kurt. Chil böri – Çakal. Böri isht – Kurt köpeği. böriseg Kurt köpeği. börk Kalpak, şapka. börtegen bot. Diken. börtme Ondüle, katlanmış, bükük. Börtme rumal – İpek şal. börtmek Şişmek, kabarmak. börütme Yumru, şiş. böte Pota. böwek Çocuk, yavru. böweklik Çocukluk. Böweklik qilmaq – Çocukluk yapmak. böshük Beşik. böz Amerikan bezi. bözchi Dokumacı. bözek Uslu, yavaş, sakin 2. Himayesiz, arkasız, kimsesiz. Bözek bolmaq – Ezik düşmek. Bözek qilmaq – Ezmek, hor görmek. braxman f. Brehmen. brak r. Iskarta, bozuk mamul. Brakqa chiqarmaq – Bozuk mal saymak. brigada r. Ekip, grup. brigadir r. Ekipbaşı, grup şefi. brigadirlik r.u. Ekipbaşı olma hali. brilliant r. Pırlanta. bronewik r. Zırhlı araba. bu Bu. Bu kishi – Bu kişi. Bu xotun – Bu kadın. Bu dérize – Bu pencere. Bu yaqta – Bu tarafta. Bu yaqtin – Bu taraftan. Bu yerde – Bu yerde. Bu yerdin – Bu yerden, buradan. Buni néme qilay? – Bunu ne yapayım? Buning bilen – Bunun ile. Buning yénida – Bunun yanında. Buning sirtida – Bunun dışında. Buning üstige – Bunun üstüne. Buning kitabi – Bunun kitabı. Buning üstide – Bunun üstünde. Ish buningda emes – İş bunda değil. Buninggha qarighanda – Bu halde, buna göre. Buningdin – Bundan. Buningdin burun – Bundan önce. Buningdin kéyin – Bundan sonra. Buningdin bashqa – Bundan başka. Buningdinmu köp – Bundan daha çok. U yaq bu yaqni qaridi – O tarafı bu tarafı aradı. U yaq bu yaqtin kelgenler – O taraf, bu taraftan gelenler. Bu kemgiche – Bu zamana kadar. budda Buda. Budda dini – Buda dini, Budizm. budruq Sevimli, hoş, tatlı. Budruqqina bir qiz – Sevimli bir kız. budu Bu defa. Budu kétimen – Bu defa gideceğim. budur-choqur Çiçek bozukları olan; benekli. budushqaq bot. 1. Dulavratotu 2. Yapışkan. bugh Buhar. bugha Geyik. Shimal bughisi – Kuzey geyiği. bughday Buğday. Yazliq bughday – Yazlık buğday. Küzlük bughday – Güzlük buğday. Bughday uni – Buğday unu. Qara qiltiriq bughday – Siyah kılçıklı buğday. Bughday ünglük – Buğday tenli; esmer; yağız. bughdayliq Buğday ekini. Küzgi bughday oghutlandi – Güzlük buğday gübrelendi. bughlimaq Kaynatmak, buharla pişirmek, buhara vermek. bughma t. bk. boghma. bughuldimaq Kuğurmak; güvercinin ötmesi. Bu kepter etigendin beri bughuldaydu – Bu güvercin sabahtan beri ötüyor. bughursa ağ. Karasaban. buhran a. Buhran, kriz. Ixtisadiy buhran – İktisadi buhran. buxgaltér r. Muhasebeci. buxgaltérlik r.u. Muhasebecilik. buxturma ask. Sır, gizli tutma. bujang ç. Bakan. bujangliq ç.u. Bakanlık. bul Poyra. bulaq Kaynak, memba, pınar. Qaynar bulaq – Kaynarca. Bilim bulighi – Bilim kaynağı. Bulaqtek köz – Nurlu göz (gözü nurlu). bulang Yağma, çapulculuk, soygunculuk. Bulang qilmaq – Yağmalamak. bulang-talang Yağma, soygun. bulang-talangchi Yağmacı, soyguncu. bulang-talangchiliq Yağmacılık, soygunculuk. bulangchi Yağmacı. bulangchiliq Yağmacılık. bulash Yağma, soygun. bulbul f. Bülbül. bulduqlimaq Dökülen veya akan suyun taklidî sesi. bulghan Samur. bulghari Kösele, gön, meşin. bulghash Sallamak 2. Kirletmek. bulghatmaq Çalkalamak 2. Kirletmek 3. Bulandırmak 4. Sallamak. bulghimaq Sallamak 2. Kirletmek. Qol bulghimaq – El sallamak. bulghiwalmaq Kirletmek. bulimaq Yağma etmek, soymak. buljar İkametgah. buljumaq Kımıldanmak, kımıldamak. buljung Kas, adale. Buljung gösh – Kas eti. bulmaq Lapa, bulamaç. bultuq Şır şır akma, şırıtlı. bultuqlimaq Şır şır etmek, şır şır akmak. bultur Geçen yıl, bıldır. bulturqi Geçen yılki, bıldırki. buluq bk. bultuq. bulung Köşe, açı. Nurghun bulung – Çok köşe. Tik bulung – Dik açı. Keng bulung – Geniş açı. bulung-pushqaq Dibi köşe; çevre köşe. bulungluq Köşeli. Nurghun bulungluq – Çok köşeli. bulut Bulut. Aq bulut – Ak bulut. Qara bulut – Kara bulut. bulutluq Bulutlu. Bulutluq hawa – Bulutlu hava. Bulutluq kün – Bulutlu gün. bulutsiz Bulutsuz. Bulutsiz hawa – Bulutsuz hava. bunchilik Bu kadar. bunda bk. munda. bundaq Böyle. bundin bk. mundin. buni bk. muni. buninqidek Önceki gibi, eskisi gibi. burader f. Birader, kardeş, dost. buraderane f. Kardeşçe, dostça. buraderlik f.u. Kardeşlik, dostluk. buralma Helezon, sarmal. burash Burma, bükme. Saatni burash – Saati kurma. burchaq bk. purchaq. burgha Burgu. Burgha bilen teshmek – Burgulamak; matkapla delmek. burghay Kıvrık; kıvırcık. Burghay chach – Kıvırcık saç. Burghay chachliq – Kıvırcık saçlı. burghuch Tornavida. burghuchi Sondajcı. burghuchiliq Sondaj işi. Burghuchiliq qilmaq – Sondaj işçiliği yapmak. burghulimaq Burgulamak. burghuy Burgu. burghuychi Matkapçı, delici. burjek Köşe. Töt burjek – Dört köşe. burjeklik Köşeli. Töt burjeklik – Dört köşeli. burzhua r. Burjuva. Burzhua inqilap – Burjuva devrimi. burzhuaziye r. Burjuvazi. burma Burgu. Burma mix – Vida. burmaq Çevirmek. Atning béshini burdi – Atın başını çevirdi. 2. Dolamak; sarmak. burmichi Matkapçı, delici 2. mec. Dönek, kaçamak eden. burmilash Kaçamak hale getirme. burmilighanliq Kaçamak etmeklik. Bu faktni qesten burmilighanliq buludu – Bu delili kastlı halde kaçamak hale getirmek olur. burmilimaq Kaçamak etmek; kaçamak hale getirmek. burna Daha önce; daha erken. burnadin Eskiden beri, çoktan. burnaqi Evvelki, önceki, bundan önceki. Burnaqi kim – Geçen gün; evvelki gün. buruch bk. burush. buruxtun Buruxtun bolmaq – Bunalmak; nefesi kesilmek. Buruxtun qilmaq – Boğmak. burul Demir kın donlu. burulma Dönme, dönüş, çevirme. burulma-burulma Çok dönüşlü. Burulma-burulma yol – Çok dönüşlü yol. burulush Dönüm, dönüş. burumaq Burgulamak, matkapla delmek 2. Çevirmek, döndürmek. burundin Önceden, eskiden. Uni burundin bilimen – Onu önceden bilirim. burunqi Önceki, eski, kadimki. burut Bıyık. Burut qoymaq – Bıyık bırakmak. Shap burut – Uzun bıyık. burutluq Bıyıklı. bus Duman, tütsü, pus. buslashmaq Dumanlı hale gelmek; duman ile kirlenmek; dumanlanmak. busluk Dumanlı, puslu. bushang bk. boshang. but Put 2. İkona. butxana u.f. Mabet, tapınak. butnash Kapris yapma. butnimaq Kapris yapmak. butperest u.f. Putperest, puta tapan. butperestlik u.f.u. Putperestlik. buwaq bk. böwek. buwrul Demir kırı donlu. Buwrul at – Demir kırı donlu at. buy Tarantu (örümceği). buya Yabanî otlar. Shum buya – Zararlı ot. buyaqqa Bu yana. buyaqta Bu yanda. buyaqtin Bu yandan. buyan Bu yana, beri. Buningdin buyan – Bundan beri. Köptin buyan – Çoktan bu yana. Bir yildin buyan – Bir yıldan beri. Yéqindin buyan – Yakın zamanden beri. buyanqi Bu yandaki. Bir yildin buyanqi – Bir yıldan beriki. buyla Kama çivi 2. Ağaç değnek. buyruq Buyruk, emir, ferman. Buyruq bermek – Emretmek. Buyruq chüshürmek – Buyurmak. Buyruq péil – Emir fiil. buyruqwazliq u.f.u. Kırtasi usullerle idare etme hali. buyruqchiliq Kırtasi usullerle idare etmek. buyrumaq Emretmek 2. Ismarlamak. Buyrisila! – Buyrun! Buyrughanni körermen – Kısmetim neyse o olur. Xuda buyrusa – Inşaallah, Allah isterse. Buyrumaptu – Nasip olmamış. Buyrumisun – Allah korusun. buyrush Emretme 2. Ismarlama 3. Teşrif buyurma. buyrutma Sipariş etme, ısmarlama. buyrutmaq Sipariş etmek, ısmarlamak. buyuldash Köpüklenme, köpürme 2. Kaynama. buyuldimaq Köpüklenmek 2. Kaynamak. buzdi-chachti Savurma. Mélini az künde buzdi-chachti qiliwetti – Malını az bir zamanda saçıp savurdu. buzdurmaq Bozdurmak. buzdurush bk. buzdurmaq. buzghuchi Bozan, bozguncu. Tertip buzghuchi – Tertibi bozan; intizamsız kimse. buzghun Yıkılma, bozgun. buzghunchi Bozguncu, asalak, baltalayıcı entrikacı. buzghunchiliq Bozgunculuk. Buzghunchiliq qilmaq – Yıkıcı eylemde bulunmak. buzghunluq Yıkım perişanlık. buzmaq Bozmak. Buzup achmaq – Bozup açmak. Buzup ketmek – Bozup gitmek. Su tosmini buzup ketti – Su barajı bozuverdi. U bizning arimizni buzdi – O bizim aramızı bozdu. Sen pütün ishni buzding – Sen bütün işi bozdun. U méning keypimni buzdi – O benim moralimi bozdu. Könglüngni buzma – Canını sıkma. U bergen yedisini buzdi – O sözünü yerine getirmedi. buzuq Bozuk. Buzuq saat – Bozuk saat. Buzuq imaret – Bozuk imaret. Buzuq til – Bozuk dil. Buzuq adem – Bozuk adam. Buzuq niyetlik – Bozuk niyetli. buzuqchiliq Bozukluk; ahlak bozukluğu; sefahat. Buzuqchiliq qilmaq – Kendini sefahata vermek. buzuqluq Ahlaksızlık 2. Orospuluk. buzulghanliq Anza, aksaklık, özensizlik. buzulmaq Bozulmak. Plan buzuldi – Plan bozuldu. Hawa buzuldi – Hava bozuldu. Arimiz buzulup ketti – Aramız bozuldu. Ashqazinim buzuldi – Midem bozuldu. buzulmas Bozulmaz. Buzulmas dosluq – Bozulmaz dostluk. buzulush Bozulma. Bu öy buzulushqa belgidendi – Bu ev bozulmaya belgelendi. buzuwetmek Bozuvermek. buzush Bozuş, bozma, bozmak. büdür Pürtüklü, pürüzlü, kıvırcık. büdür-büdür Pürtüklü pürtüklü, kıvırcık. büdürlesh bk. büdürlimek. büdürlimek Kıvırcık hale getirmek. bügün Bu gün. Bügündin bashlap – Bu günden başlayarak. Bügün bolmisa ete – Bu gün olmazsa yarın. Ta bügün'giche – Ta bu güne kadar. bügün-ete Bu gün veya yarın. bügünki Bugünkü. Bügünki künlükte – Günümüzde. bügünkidek Bugünkü gibi. büjek Köşe. Üch büjek – Üçköşe, üçgen. büjeklik Köşeli. Üch büjeklik – Üç köşeli. büjri Büksül, dolambaçlı. büjriklik Büksüllük, dolambaçlı olma hali. bük Sıkı, sıkı; gür. Bük janggallik – Gür orman. bükkide Pek gür, çok gür. Bükkide bostan – Pek gür bostan. bürge Pire. bürkes Örtme; kaplama. bürkimek Örtmek; kaplamak. bürküt Kartal, altın kartal. bütünley bk. pütünley. büwi Yaşlı kadın, hanım, nine. 2. Hanım adlarına eklenir; Taşbüvi. büyma Kırma, kıvrım. büyük Büyük. Büyük alimlar – Büyük bil ginler. büyüklük Büyüklük. büyüm Nesne, eşya. Keng istimal bü yümliri – Bol tüketim nesneleri. Soda büyümliri – Ticari eşyalar. büzülmes Kopmaz. byudjet r. Bütçe. byuro Büro. Partiye byurosi – Parti bürosu. byurokrat r. Bürokrat. Byurokratlar – Bürokratlar. byurokratchiliq r.u. Bürokrasi, kırtasiyecilik. chach Saç. Örüm chach – Örülmüş saç. Manglay chéchi – Alın saçı. Aq chach – Ak saç. Chach almaq – Saç kestirmek. Chach örmek – Saç örmek. Chach tökülmek – Saç dökülmek. Chéchim aqardi – Saçım ağardı. Chachliri aqarghan adem – Saçları ağarmış adam. Agharghan chach – Ağarmış saç. chachbagh Gelinin baş örtüsü. Kélinni kelgende körüng, chachbaghni salghanda körüng – Gelini geldiğinde gör, başörtüyü örttüğünde gör. chachqan ağ. bk. chashqan. chachquch Mibzer, ekme makinesi. chachqun Dağınık. chachliq Saçlı. Aq chachliq – Ak saçlı. chachma Taneli. Chachma oq – Misket. chachmaq Saçmak, serpmek. Aptap özining nurini chachti – Güneş nurunu saçtı. chachrandi Serpenti. chachratquch Püskürteç, pülverizatör. chachratquzmaq (chachratmaq'tan) Sıçrattırmak, serptirmek, püskürttürmek. chachratmaq (chachrimaq'tan) Sıçratmak, püskürtmek. chachrimaq Sıçramak. chachtarash u.f. Berber; bk. satrash. chachtengge Örülmüş saçın ucuna takılan madeni para. chachturmaq (chachmaq'tan) Dağıttırmak, serptirmek. chadir bk. chédir. Chaghan Budistlerin yeni yıl bayramı (şu batta). chaghlam Varsayım. Köz chaghlimi – Gözle yapılan varsayım. chaghlash bk. chaghlimaq. chaghlimaq Tahmin etmek, ölçmek, ayarlamak. Chaghlap kördüm – Tahmin ettim. Qandaq chaghlaysen? – Nasıl buluyorsun? U chaghlimay sözleydu – O dengesiz konuşuyor. Chaghlap höküm qilmaq – Dengeli hükmetmek. Bu méni töwen chaghlighanlighingmu? – Bu beni aşağıladığın mı? chaghsiz Zamansız. Chaghsiz kelding – Zamansız geldin. chah ağ. Kuyu. chaharyar f. bk. Charyar. chaxcha Tabak, kutu. chaxchaq Şaka. Chaxchak qilmaq – Şaka yapmak. Chaxchaq bilen qutulmaq – Şaka ile kurtulmak. chaxchaqchi bk. chaqchaqchi. chaxchaqlashmaq Şakalaşmak. chaxmaq bk. chaqmaq. chak-chak f. Chak-chak qilmaq – Çekmek. chaka Bala-chaqa – Çoluk çocuk. chakang ağ. bk. keshte. chakar f. İşçi. Chakar bolmaq – İşçi olmak. chakarchiliq f.u. bk. chakarliq. chakarliq f.u. İşçilik. Chakarliq qilmaq – İşçilik etmek. chakine Küçük. Chakine soda – Küçük ticaret. chakkush Çekiç. chakush Pide yapmada kullanılan bir tür çivili çekiç. chakushka Kama çivi. chaq-chuq Ses taklidi. chaq-pachaq Chaq-pachaq bolmaq – Kırılmak; parçalanmak. chaqa Para, kuruş. Bir chaqam yoq – Bir kuruşum yok. chaqash Silkme, karıştırma, sarsıntı, titreme. chaqchaq Şaka. Chaqchaq qilmaq – Şaka etmek, şakalaşmak. chaqchaqchi Şakacı. chaqchaqlashmaq Şakalaşmak. chaqchi f.u. Tekerlek ustası. chaqiriq Çağırma, davet. chaqirilmighan Davet edilmemiş. Chaqirilmighan méhman – Davet edilmemiş misafir. chaqirish bk. chaqirmaq. chaqirmaq Çağırmak. Herbiy xizmetke chaqirmaq – Askeri hizmete çağırmak. chaqirtmaq (chaqirmaq'tan) Çağırtmak. chaqqaq Sokan, sokucu, dikenli 2. Jurnalcı. chaqqan Çevik. Chaqqan heriket qil – Çevik hareket et. Chaqqan bala – Çevik çocuk. Chaqqan bérip kel – Hemen git gel. chaqqanlatmaq Hızlandırmak. chaqqanliq Çeviklik, hızlılık, çabukluk. chaqquch Ateşleyen. chaqliq f.u. Tekerlekli. Ikki chaqliq harwa – İki tekerlekli araba. chaqlimaq Bilemek. Pichaq chaqlimaq – Bıçak bilemek. chaqmaqlimaq Kare hale getirmek. chaqmaqtash Çakmaktaş. chaqmaqtek Kıvılcım gibi, yıldırım gibi, cin gibi. chaqnimaq Parlamak. Chaqnap turghan yultuzlar – Parlayan yıldızlar. Közimdin ot chaqnidi – Gözümde ateş alevlendi. chaqpilek f. İğ, iğ biçiminde. chaqturmaq (chaqmaq'tan IV) Sokturmak. chaqturush bk. chaqturmaq. chaqu Curnal, ihbar; bk. chéqim. chala-puchuq Yarım yamalak, biraz, tam değil. chala-pula Tam değil, biraz, karışık, az çok, yarim yamalak. Chala-pula ishlep qoydum – Biraz çalışmış oldum. chalamolla Yarım yamalak molla, bilgisiz molla. chalasawat u.f. Yarım yamalak okuma yazması olan; bilgisiz, cahil. Chalasawatlar kursi – Okuma yazma kursu. chalasawatliq u.f.u. Yarım yamalak okuma yazma hali; bilgisizlik; cahillik. chaldurmaq (chalmaq'tan III) Çaldırmak; müzik aletini çaldırmak. chalgha Tırpan. chalghichi Tırpan kullanan kimse, tırpancı. chalghu Müzik aletleri. chalghuch Çalan alet, karmaç. chalghuchi Çalgıcı, müzisyen. chaliliq Eksiklik, yarım yamalaklık. Chaliliq qilmaq – Eksiklik yapmak; yetersiz olmak; beceriksiz olmak. Mushu ishte men chaliliq qildim – Bu işte ben beceriksizlik ettim. Chaliliq bizdin ötti – Beceriksizlik ettik. chalqa ağ. Sırt. U chalqisigha chüshti – O sırtüstü düştü. chalqaymaq Arkaya çekilmek; arka tarafına eğilmek, arkaya yaslanmak. chalqiyish bk. chalqaymaq. challiq İhtiyarlık, yaşlılık (erkekler için). chalma Kurumuş çamur veya kerpiç parçası. chalmashmaq Dolaşmak. Ayighim chalmiship kétiwatidu – Ayağım dolaşıyor. chalputlimaq Ayağına tepmek; ayağına vurmak; yıkmaya çalışmak. chalwaqash bk. chalwaqimaq. chalwaqimaq İhtiyarlamak, yaşlanmak. chalwash İyi traş edilmemiş baş; kötü traş edilmiş baş. cham bk. chamdam. chama Varsayım, tahmin, ölçü. Kérek chamida – Belli ölçüde. Chamidin tashqiri – Varsayımın dışında. Chamang yetse – Gücün yetse. Nimige chamang yetidu? – Neye gücün yeter? Chamisigha qarap yükle – Gücüne göre yükle. Saat ikkiler chamisida – Saat iki civannda. Méning chamamgha qarighanda – Benim tahminime göre. Chamam yetmeydu – Gücüm yetmiyor. chamadan r. Bavul, valiz. chamaghur bot. Turp. chamdam Adım. Her chamdamda qiyinchiliqlar kélip chiqidu – Her adımda zorluklar çıkacak. chamdan r. Bavul, valiz. chamdash bk. chamdimaq. chamdatmaq (chamdimaq'tan) Adımlatmak. chamdimaq Adımlamak. Chamdap mangmaq – Adım adım yürümek. U bir qedem ilgiri chamdidi – O bir adım ileri adımladı. chamghur bk. chamaghur. chamiliq Ölçülü. Chamiliq pulum bar – Ölçülü param var. chamilimaq Ölçmek, tahmin etmek, kıyaslamak. chana Kızak. chanaq Kabuk(ğu), kavkı. Köz chanighi – Göz çukuru. Uning közi chanighidin chiqqidek édi – Onun gözü göz çukurundan çıkar gibi idi. chanash bk. chanimaq. chandir iriş, sinir. Chandir gösh – Kirişli et. chandirliq Kirişli. Chandirliq gösh – Kirişli et. chandurmaq (chanmaq'tan) Yanılmak. Gepte chandurmaq – Sözde yanılmak. Chandurmay sözleydu – Yanlışsız konuşur. chandurush bk. chandurmaq. chang-topa Toz duman, toz toprak. changchi f.u. Sazcı. changga Ağaçtaki kuş yuvası. changgaq Çengel, örgü iğnesi, tığ. changgallimaq Kapmak, yapışmak, avuca almak, pençelemek. changghiriq Keçe çadırın üstünü kuran ayrı bir yuvarlak kısmının adı. Kara öyning changghirighi – Keçe çadırın üst kısmı. changildatmaq (changildimaq'tan) Çıngırdatmak. changildimaq Çıngırdamak. changjang ç. Müdür, başkan. Zawodning changjingi – Fabrika müdürü. changqaq Susuzluk, susama. changqaqliq Susuzluk. changqargha Alaca karga. changqash bk. changqimaq. changqay zool. Yaban horozu, çalı horozu. changqimaq Susamak. changlandurmaq Tozutmak 2. bot. Polenlemek. changlandurush bk. changlandurmaq. changlanmaq Tozumak 2. Polenlenmek. changlashturmaq Tozutmak. changlatmaq Tozutmak. changliq Tozlu. Changliq yol – Tozlu yol. changsiman Toz gibi. changsiz Tozsuz. chaniche u.f. Küçük kızak. chanimaq Kazmak, kesmek, baltalamak, açmak. Ériq chanimaq – Kanal açmak. Yaghach chanimaq – Ağaç kesmek. chanmaq Yanılmak, kusurlu olmak, kusurun başkalarca bilinmesi. U changmay sözleydu – O kusursuz söylüyor. chap anat. Kasık (-ğı). chapaq Çapak. chapaqa Kara kurbağası. chapaqlashmaq Çapak olmak. chapaqliq Çapaklı. chapaqlimaq Çapak olmak. chapan Cüppe, palto. Paxtiliq chapan – Kışlık palto. chekmen chapan – Palto. chapanliq Palto kumaşı. chapar tar. Emireri, posta, kuriye, ayakçi. chaparmen tar. bk. chapar. chapcha Kürek. chapchan ağ. bk. chapsan. chapchimaq Atılmak, fırlamak, sıçramak. chapchish bk. chapchimaq. chapi ağ. Karyola, kerevet. chapighan Koşan, koşucu. chapqaq Hızlı, ayağı hızlı 2. Kalleş. chapqu Keser. chapqun Tipi 2. Akın, baskın. chapqur Hızlı koşan. Chapqur at – Hızlı koşan at. chapqurluq Çeviklik, canlılık. chaplanmaq Yapışmak. chaplash bk. chaplimaq. chaplashqaq Yapışkan, usandırıcı, yorucu. chaplashqaqliq Yapışkanlık, usandırıçılık. chaplashmaq Yapışmak, sarılmak, usandırmak. U yerge chapliship yétiwaldi – O yere sarılmış halde yatıverdi. chaplashturmaq (chaplashmaq'tan) Yapıştırmak. chaplashturush bk. chaplashturmaq. chaplatquzmaq (chaplatmaq'tan) Yapıştırtmak. chaplatmaq (chaplimaq'tan) Yapıştırtmak. chaplimaq Yapıştırmak. chaplishish bk. chaplashmaq. chaplitish bk. chaplatmaq. chapliwetmek Sıvamak, macunlamak, ya pıştırmak. chapmu-chap Yüz yüze karşılaşmak, yüz yüze rastlamak. chaprash Çapraz. chapsan Çabuk, hızlı. Chapsan poyiz – Hızlı tren. Chapsan bérip kel – Çabuk git gel. chapsanlash bk. chapsanlimaq. chapsanlatmaq (chapsanlimaq'tan) Hızlandırmak. chapsanliq Çabukluk. chapsanlimaq Hızlanmak. chapsanraq Biraz hızlı, biraz çabuk. chapturush bk. chapturmaq. char Alaca. Char toxu – Alaca tavuk. Char Çar, kral, sultan. charaqlash bk. charaqlimaq. charaqlimaq Görünüp kaybolmak, parlamak. Yultuzdek charaqlaydu – Yıldız gibi parlar. charanglimaq Yaygara etmek. charas Kara üzüm türü. charbagh f. Çit. charchap f. Çarşaf. charchash bk. charchimaq. charchashliq Yorgunluk. charchatmaq (charchimaq'tan) Yormak. charchay bot. Bektaşi üzümü. charchighanliq Yorgunluk. Charchighanliqni sezmestin – Yorgunluğu duymadan. charchimaq Yorulmak. Charchimastin – Yorulmadan. Charchap ketmek – Yoruluvermek. charchimas Yorulmaz. charchitish bk. charchatmaq. chare f. Çare, tedbir. Chare körmek – Çare bulmak. Chare yoq – Çare yok. Jaza charisi – Ceza çaresi. chare-tedbir f.a. Çare ve tedbir. charek Çeyrek 2. Ölçü birimi 8.96 kg. Bir charek gürüsh – 9 kg pirinç. charipay f. Hayvan. charisiz f.u. Çaresiz. Charisiz qalmaq – Çaresiz kalmak. charisizliq f.u. Çaresizlik. Charizm r. Çarlık, Çarlık rejimi. charqchi f.u. 1. Tornacı 2. Bileyci. charlaqchi bk. charlamchi. charlamchi Müfettiş, gözetici, gözetmen. charlamchiliq Müfettişlik, gözetmenlik. charlash bk. charlimaq. charlighuchi bk. charlamchi. charlimaq Müfettişlik etmek, gözetmek. charsa f. Dörtgen, kare. Charsa métr – Kare metre. charsildatmaq Çatırdatmak. charsildimaq Çatırdamak. charwa f. 1. Hayvan, mal, davar. Charwa mal – Hayvan, davar. 2. Ekonomi. charwichi f.u. Hayvan yetiştiricisi. charwichiliq Hayvancılık. Charwichiliq igiligi – Hayvancılık ekonomisi. Charwichiliq mutexessisi – Hayvancılık uzmanı. charwidar f. Hayvan yetiştiricisi. charshembe f. Çarşamba. Charyar din. Peygamber Muhammed'in halefleri: Ebubekir, Ömer, Osman ve Ali. chasaqal Ağarmış sakal. chashka f. Sabah. chashqan Sıçan, fare. Dala chashqini – Bozkır faresi. Chashqan yili – Sıçan yılı (12 hayvan takviminin birincisi, 1900, 1912, 1924, 1936, 1948 yılları sıçan yılıdır). Qarghu chashqan – Köstebek (-ği). Ak chashqan – Kakım. Chashqan késili – (tıb) polip (-pi). chashmaq ağ. bk. chachmaq. chataq Aksilik, karışıklık, düzensizlik, macera. Chataq adem – Aksi adam; maceracı. Arimizda chataq chiqti – Aramızda karışıklık çıktı. Chataq qilmaq – Güçleştirmek; zorluk çıkarmak; karışıklık yaratmak. Chataq ish – Karışık iş. Chataq chiqarmaq – Karışıklık yaratmak; kavga çıkarmak. Kishining ishi bilen chatighing bolmisun – Başkaların işine karışma. Mesile chataqqa aylinip ketti – Mesele karışıklığa dönüştü. chataqchi İşi karıştıran; kavgacı; yaramaz. chataqlashturmaq Karıştırmak, zorluk çıkarmak. chataqlashturush bk. chataqlashturmaq. chataqliq Karışıklık, aksilik 2. münakaşa 3. Belirsizlik, muğlak olma. chataliq ağ. bk. chatra. chatashmaq Dolaşmak, karışmak. chatashturmaq Dolaştırmak, karıştırmak. chataylaq ağ. bk. chatra. chatqal Boğaz, dağ boğazı. chatqalliq bk. chatqanliq. chatqan Çalılık, fundalık 2. Diken 3. bk. boran-chapqun. chatqanliq Çalılık, fundalık, ormamn sık yeri. chatma Koşulan, takılan, bağlanan. Chatma harwa – Takılan araba. chatmaq Takmak, bağlamak. chawak Alkış. Chawak chalmaq – Alkışlamak. chawarmaq Kızarmak. chawat İnce pide. chawirish bk. chawarmaq. Chawshyen ç. Kore. Chawshyen tili – Kore dili. Chawshyenlik ç.u. Koreli. Chawshyenlik ayal – Koreli kadın. chay Çay. Ak chay – Ak çay. Tash chay – Kalıba vurularak katılaştırılmış çay. Kök chay – Mavi çay. Achchiq – Çay demli çay. Sütlük chay – Sütlü çay. Qara chay – Kara çay (bir tür Çin çayı). Qaymaq chay – Kaymaklı çay. Chay quta – Çay kutusu. Chay qoshuq – Çay kaşığı. Chay demlimek – Çay demlemek. Ettigenlik chay – Kahvaltı. Chay ichish – Çay içme. Chay qoymaq – (bermek) çay vermek. chay-pay Çay ve çay gibi bir şeyler. Chay-pay ichiwalmaq – Çay ve çay gibi bir şeyler içmek. chayan Çiyan, akrep. Ilan-chayan – Yılan ve çiyan. chayap f. İpek halı. chaychiliq Çaycılık. chayxana u.f. Çayhane. chayxanichi u.f.u. Çayhaneci, çayhane sahibi. chayxor u.f. Çay tiryakisi. chayxorluq u.f.u. Çay tiryakiliği. chayqalmaq Sallanmak, ırgalanmak, çalkalanmak. chayqanmaq Yıkanmak. chayqash bk. chayqimaq. chayqatmaq (chayqimaq'tan) Sallatmak, ırgalatmak, yalpalandırmak, çalkalatmak, durulatmak. chayqimaq Sallamak, ırgalamak, yalpalandırmak, çalkalamak. Bash chayqimaq – Başıyla hayır işareti vermek. 2. Yıkamak, çalkalamak, durulamak. Kir chayqimaq – Çamaşır durulamak. chayqinish bk. chayqanmaq. chaynash bk. chaynimaq. chaynimaq Çiğnemek. Séghiz chaynimaq – Sakız çiğnemek. chaypurush u.f. Çay satıcı. chayzar u.f. Çay tarlası, çay bitkisinin bulunduğu alan (saha). -che (İsimden isim yapma eki. Türkiye Türkçesindeki '-ca, -ce, -ça, -çe' eklerini karşılar ve bir de kadar anlamını da verir). Minglerche – Binlerce. Qiriq yilche – Kırık yıl kadar. Artuqche – Biraz fazla. Fransuzche – Fransızca. Uyghurchigha terjüme – Uygurcaya çevri. Yoshurunche – (hal eki) gizli halde. Kitapche – (küçültme eki) kitapça. chebdes Çevik, faal. chebdeslik Çeviklik, faallik. chechke ağ. Öğle vakti. chechmek ağ. Çözmek, açmak. chehre f. Çehre, yüz, surat. chekchek Öfkeli, kin dolu. chekcheymek Gözlerini fal taşı gibi açmak. chekcheytish bk. chekcheytmek. chekcheytmek Gözlerini fal taşı gibi açtırmak. Közlirini chekcheytip – Gözlerini fal taşı gibi açıp. chekchiyish bk. chekcheymek. cheke Şakak. Qizil yaghliqni chékilep tangghan qiz – Kızıl başörtüyü şakağından bağlamış kız. chekke Damla. chekkilesh bk. chekkilimek. chekkilimek Yapım, üretim, istihsal. chekküzmek bk. chektürmek. chekküzüsh bk. chekküzmek. cheklem Tehdit, sınırlama, kısma. cheklen'gen Tehdit edilen, sınırlanmış. cheklen'genlik Tehdit edilmişlik, sınırlanmışlık. cheklesh bk. cheklimek. cheklik Sınırlı. cheklime Sınırlama, yasaklama. cheklimek Sınırlamak, yasaklamak. chekmen Asya modası bir tür kışlık pamuklu palto ve bu palto için kullanılan pamuk kumaş. Kaşgar, el tezgahı ile dokulan bu kumaşı ve bu paltosu ile ünlüdür. chekmenlik Asya modası palto için kullanılan kumaş. chekmes Tutmaz, yapışmaz. Kush chekmes lachin – Kuş tutmaz doğan. cheksiz Sınırsız, uçsuz bucaksız. Cheksiz dala – Uçsuz bucaksız bozkır. cheksizlik Sınırsızlık, uçsuz bucaksızlık. chelle Kamış. Chelle éghil – Kamış ağıl. chelpek Yağda pişirilen çörek; bk. poshkal. chem f. Kösele, ayakkabının altı. chember f. Çember. Yerim chember – Yarım çember. chemberches f. Koparılmaz, bozulmaz, herşeye hazır. chemberlimek Çemberlemek, çerçevelemek. chemlimek Taban koymak, kundura tabanı. chendan f. Bir defa, misli. Yüz chendan artuq – Yüz misli fazla. chengze ç. Kullanmak için kesilmiş ince çam ağaçları. chenlesh bk. chenlimek. chenlimek Kıyaslamak, yerini göstermek. chep f. Sol. Chep tamangha – Sol tarafa. chepe ağ. Solak; bk. solxay. chertmek ağ. Şaklamak, şakırdamak. chet Kıyı, kenar, yan. Bir chette – Bir kıyıda. Chet at – Arabanın yanma koşulan at. Chet barmaq – Serçe parmak. Chettin qarighanda – Kıyıdan bakıldığında. Yéza chétide – Köy kıyısında. Chette qalmaq – Dışarıda kalmak. Chetke chiqmaq – Dışarı çıkmak. Chetke qaqmaq – Dışlamak. U özini chetke aldi – O kendisini bir kenara aldı. Chet kishi – Yabancı kişi. Chet dölet – Kişisi yabancı devlet kişisi. Chet yurt – Yabancı ülke. Chet el – Yabancı ülke, yabancı devlet. chetel Yabancı ülke. Chetel tili – Yabancı dil. Chetel méli – Yabancı mal. chetellik Yabancı. Chetellik méhmanlar – Yabancı konuklar. chetlesh bk. chetlimek. chetleshmek Uzaklaşmak. chetleshtürmek (çetleşmekben) Uzaklaştırmak. chetlik Savulmak, bir yana çekilmek. Chetlik qilmaq – Bir yana çekmek. chetlimek Savulmak, bir yana çekilmek. chetmek İlmikli kapan. chetnimek Kaçınmak, çekilmek. chewendaz f. Atlı. chewre Torun çocuğu, torunun oğlu. cheyek ağ. Uzun. Cheyek chachliq – Uzun saçlı. cheyletmek (cheylimek'ten) Çiğnetmek, yoğurtmak. cheylimek Çiğnemek, yoğurmak. cheyliwetmek Çiğneyivermek, yoğuruvermek. cheynek Çaydan, demlik. cheypu ç. Küçük top. cheyze ç. Patlıcan. chéchekchi Çiçek aşısı yapan. chécheklenmek Çiçeklenmek, çiçek açmak. chécheklesh bk. chécheklimek. chécheklik Çiçekli. Chécheklik yaghach – Çiçekli ağaç. chécheklimek Çiçeklemek. Gül chécheklidi – Gül çiçekledi. Chéchen Çeçen. Chéchen tili – Çeçençe, Çeçen dili. chéchen-pakize u.f. Temiz, temizlik seven. chéchen-pakizlik Temizlik, temizlik sevme hali. chéchilangghu Dikkatsiz, dalgın, dağınık. chéchilangghuluq Dikkatsizlik, dalgınlık, dağınıklık. chéchilghaq Kızgın, ateşli, sinirli, öfkeli, hiddetli. chéchilghaqliq Kızgınlık, ateşlilik, sinirlilik, hiddetlilik. chéchilish bk. chéchilmaq. chéchilma Dağınık, ayrı ayrı, birbirinden ayrı. chéchilmaq Dağılmak. 2. Sinirlenmek, kızmak. chéchindi Ot kırıntısı, saman kırıntısı. chéchiwetmek Dökmek, saçmak, serpmek, yaymak. chéchiwétish bk. chéchiwetmek. chédir Çadır. Chédir tikmek – Çadır dikmek. chégara ağ. bk. chégira. chégarichi ağ. Sınır muhafızı, sınır eri. Chégarichi eskerler – Sınır muhafız askerleri. chégaridash ağ. bk. chégiridash. chégira Sınır, hudut. chégirichi Sınır muhafızı. chégiridash Sınırdaş, ortak sınırı olan. chégiridashliq Sınırdaşlık, ortak sınırlara sahip olma hali. chégirilimaq Sınırlamak. chégra bk. chégira. chégrin r. Kumlu sahtiyan, şagren. chéghi bk. chaq. chéghirik mat. Trapez. Chéx Çek. Chéx tili – Çek dili. chékermen u.f. İçici (sigara içici). chéketke Çekirge. chékim Bir chékim tamaqa – Bir defa içilen sigara (tütün). chékimlik Sigara gibi içilen şeyler. chékindi Topluluktan kopmuş, toplumca merdut. chékindürgenlik Caydırmışlık. chékindürmek Caydırmak. chékindürülmek Caydırılmak. chékindürüsh bk. chékindürmek. chékinish bk. chékinmek. chékinmek Caymak. chékinmes Caymaz. chékish bk. chekmek. chékit Nokta. Qosh chékit – Çift nokta, ast üst iki nokta. Jiq chékitler – Çok noktalar. chékitlik Noktalı. Chékitlik pesh – Noktalı virgül. chéqil ağ. bk. édir. chéqildaq Nara atan, çığlıklar atan. chéqildash bk. chéqildimaq. chéqildimaq Gürültü çıkarmak, gürüldemek, çağıldamak. chéqildurmaq Çaprazlama kavşuturmak, çiftleştirmek. chéqilghan Yıldırım, şimşek; bk. chéqin. Chékilghan chüshti – Yıldırım düştü. chéqilish bk. chéqilmaq. chéqilmaq Kırılmak, parçalanmak. Qacha chéqildi – Mutfak takımı kırıldı. Chaqmaq chéqildi – Şimşek çakıldı. chéqim İftira, bühtan. chéqimchi İftiracı. chéqimchiliq İftiracılık. chéqin Yıldırım, şimşek; bk. chéqilghan. Chéqin chaqti – Şimşek çaktı. chéqindi Döküntü, süprüntü, çöp. chéqir Gri-yeşil. Chéqir üzüm – Dut ağacı meyvesi. Chéqir üzüm derixi – Dut ağacı. chéqiwalmaq Sokmak, ısırmak, iğnesini batırmak. chéqiwélish bk. chéqiwalmaq. chéqishmaq Şakalaşmak, şaka etmek. chéqishturmaq Prova yapmak, karşılaştırmak. chélek Kova. Yaghach chélek – Ağaç kova. chéleklesh bk. chéleklimek. chéleklimek Kova ile. Chéleklep yamghur yaghidu – Kovadan dökülür gibi yağmur yağar. chéliqish bk. chéliqmaq. chéliqmaq Yansımak, aksetmek, görünmek, ele geçmek. Közge cheliqmuydu – Göze görünmüyor. chéliqturmaq (chéliqmaq'tan) Görmek, dikkat etmek, rastlamak. Unung kökrigide töt dane midalning turghanlighini chéliqturdum – Onun göksünde dört tane nişanın bulunduğuna dikkat ettim. chélinmaq Qongghuraq chélindi – Zil çalındı. Közge chélinmaq – Göze yansımak. chélish (chalmaq'tan II) Mücadele, savaş, çarpışma, kavga. Chelish élip barmaq – Mücadeleyi sürdürmek. chélishchan Mücadeleci, direşken, sebatkar, gayretli, çalışkan. chélishchanliq Sebatkarlık, direşkenlik, gayretlilik, çabşkanlık. chélishchi Savaşçı, mücadeleci 2. Güreşçi, pehlivan. chélishish bk. chélishmaq. chélishmaq Savaşmak, mücadele etmek 2. Güreşmek. chénesh bk. chénimek. chéngimaq Tozumak. chéngitish bk. chéngitmaq. chéngitmaq Toz koparmak, toz çıkarmak. chéniqish bk. chéniqmaq. chéniqmaq Çelikleşmek, sağlamlaşmak, da yanıklı olmak. chéniqturmaq (chéniqmaq'tan) Çelikleştirmek, sağlamlaştırmak, dayanıklı hale getirmek. chéniqturush bk. chéniqturmaq. chénimek bk. chenlimek. chénish bk. chanmaq. chépiq Çapalama, çapalamak. 2. Ot biçimi. Chépiq mashinisi – Ot biçer (biçer makine). chépiqchi Çapalayan, biçen. chépilghaq Sebepsiz yere çıkışan; takılan, kafa tutan, müşkülpesent. chépindi Yonga. chépish bk. chapmaq. chépishish bk. chépishmaq. chépishliq Chépishliq ot – İyi kesilen ot; biçilmesi kolay bitki. chépishmaq Koşuşmak. chériq Asker, savaşçı. Chérkes Çerkez. Chérkes tili – Çerkez dili, Çerkezce. chérko Kilise. chértish bk. chértmek. chértmek Şaklatmak, şakırdatmak. chétilish bk. chétilmaq. chétilmaq Bağlanmak, takılmak. chétin Üvez ağacı. chétishmaq Çapraşmak, takılmak, takılıp kalmak. chétishturmaq (chétishmaq'tan) Koşmak, bağlamak, takmak, iliştirmek. chétishturush bk. chétishturmaq. chéwer Usta, çevik. Bizde chéwer paxta térimchiliri bar – Bizde usta pamuk ekincileri var. Chéwer yétekchilik – Ma hir liderlik. chéwerliq Ustalık, çeviklik. chéwik Çubuk. chiberqut Kadife. chibilimek ağ. Sarmak, kucaklamak, bağrına basmak. chichish bk. chichmaq. chichmaq Dışkısını salmak. chidam Tahammül, dayanma gücü. Chidam bermek – Dayanmak. chidamliq Dayanıklı, tahammüllü. Soghuqqa chidamliq – Soğuğa dayanıklı. chidamliqliq Dayanıklılık, tahammüllülük. chidamsiz Dayanıksız, tahammülsüz. Soghuqqa chidamsiz – Soğuğa dayanıksız. chidamsizliq Dayanıksızlık, tahammülsüzlük. chidarliq Tahammül edilebilir, dayanılabilir. Chidarliq halim qalmidi – Dayanılabilir halim kalmadı. chidash bk. chidimaq. Chidash bermek – Dayanmak. chidashliq Dayanıklı. Chidashliq bermek – Dayanmak. Ademning wüjüdi chidashliq bérelmeydu – Adamın vücudu dayanamaz. chide ağ. Bukağı; köstek (-ği). chidighusiz Dayanılmaz, tahammül edilmez. chidimaq Dayanmak, tahammül etmek. Chidap bermek – Dayanmak. Bu chidap bolmaydighan ish – Bu dayanılmaz iş. Chidap turalghusiz – Dayanılmaz. Chidap turalmaydighan – Dayanılmaz. U achchighigha chidalmaydu – O kızarsa sinirlerine hakim olamıyor. chidimas Dayanıksız, tahammülsüz, sabırsız. chidimasliq Dayanıksızlık, tahammülsüzlük, sabırsızlık. Chidimasliq hal – Dayanılmaz durum. chigdürmek Düğümletmek. chigdürüsh bk. chigdürmek. chige Kınnar 2. Kenevir, kendir. chigich Düğüm. Chigich kirmek – Düğümlenmek. chigichi Zanaatçı, esnaf. chigichlik Düğümlü. chigichlimek Düğümlemek; bk. chishlimek. chigik Düğüm. chigiklik Düğümlü. chigilik Çekirdekli. Chigilik ösümlük – Çekirdekli bitki. chigilmek Bağlanmak, düğümlenmek. chigish bk. chigmek. Chigish kirgüzmek – Düğümlendirmek; iş sarpa sarmak; karışık bir hale getirmek. Alla qandaq chigish oylar – Acayip bir karışık düşünceler. Nurghun chigish mesililer – Çok karışık meseleler. chigishlendürmek Düğümlendirmek, karıştırmak, sarpa sardırmak. chigishlenmek Düğümlenmek, karışmak, sarpa sarmak. chigishleshmek bk. chigishlenmek. chigishleshtürmek bk. chigishtürmek. chigishlimek Düğümlemek, karıştırmak, sarpa sardırmak. chigishmek Düğümlenmek, bağlanmak. chigishtürmek Düğümlendirmek, karıştırmak, sarpa sardırmak. chigit Pamuk çekirdeği (pamuk tohumu). Chigit yéghi – Pamuk çekirdeği yağı. chigitlik Çekirdekli. Chigitlik paxta – Çekirdekli pamuk. chigiy ağ. Dar patika, çığır, keçiyolu. chigmek Düğümlemek, bağlamak. Yaghliq chigmek – Örtü bağlamak (örtmek). chigh bot. Genelde bozkırlarda toplu olarak bir kökten dal dal olup çıkan uzun ve ince bitki ki, bu bitkiden bağ ve avlu süpürgesi yapılır. Chigh sakili – Bu 'chigh' bitkisinin ucundaki sakala benzeyen çiçeği. chighan Bir tür dikenli siyah ağaç. chighanliq chighan' ağacının bulunduğu saha. Chighatay Çağatay. Cengiz'in ikinci oğlu. Cengiz İmparatorluğunun Türkistan kışımı Çağatay'a verilmiştir. Chighatay edibiyati – Çağatay edebiyatı. chighdan Hasır. chighdan'gül Çalılık, fundalar. chighdimaq bot. Çayır otu; süsen çiçeği. chigher Levha, tabela. chighir Çıkrık. Chighir yol – Çığır, dar patika. chighiriq Tekerlek, çark. Su chighirighi – Su tekerleği; dümen tekerleği. chighliq chigh' Bitkisinin bulunduğu saha. chijiq ağ. bk. siziq. chike ağ. bk. chekke. chiketke Çikirge. Kara chiketke – Kara çikirge. chikildek ağ. Ayçiçeği, günebakan. Chikildek yéghi – Ayçiçek yağı. chikildesh bk. chikildimek. chikildimek Tiktak yapmak. chikirish bk. chiqarmaq. chikke Şakak. chiq-chiq takl. Chiq-chiq qilmaq – Tik-tak yapmak. chiqan t. Çıban. chiqarmaq Çıkarmak. Öydin chiqarmaq – Evden çıkarmak. Chiqirip tashlimaq – Çıkarıvermek. Chet memliketke chiqarmaq – Yurt dışına çıkarmak. Qaptiki nanni chiqar – Turbadaki ekmeği çıkar. Béshingni chiqarma – Başını çıkarma. Bayraq chiqarmaq – Bayrak çıkarmak. May chiqarmaq – Yağ üretmek. Mekteptin chiqarmaq – Okuldan atmak. Xizmettin chiqarmaq – İşine son vermek. Gézit chiqarmaq – Gazete çıkarmak. Qanun chiqarmaq – Kanun çıkarmak. Idarimiz yolyoruq chiqardi – Kurumumuz önerge çıkardı. Balini emchektin chiqarmaq – Çocuğu memeden ayırmak. Pul chiqarmaq – Para çıkarmak. Ishtin chiqarmaq – İşten çıkarmak. Qoldin chiqarmaq – Elden çıkarmak. Bash chiqarmaq – Başaklanmak. Atni harwidin chiqarmaq – Atı arabadan çıkarmak. Chiqirip qoymaq – Geçirmek; uğurlamak. Nam chiqarmaq – Ün kazanmak. Oylap chiqarmaq – Düşünerek bulmak. Ularning chiqarghan béyitliri – Onların çıkardığı beyitler; onların keşfettiği beyitler. Yuquri chiqarmaq – Yukarı çıkarmak. Ayaq chikarmaq – Yürümeye başlamak. Charwa mallarni qishtin aman chiqarmaq – Hayvanları kıştan sağ salim çıkarmak. Yoldin chiqarmaq – Azdırmak; baştan çıkarmak; yoldan çıkarmak; saptırmak. Estin chiqarmaq – Hatırdan çıkarmak. Jidel chiqarmaq – Kavga çıkarmak. Topulang chiqarmaq – Ayaklanmak. Küch chiqarmaq – Güç çıkarmak; çalışmak; yardım etmek. Payda chiqarmaq – Fayda çıkarmak; kazanmak, kâr edinmek. Berginini burnimdin chiqardi – Verdiğini burnumdan çıkardı. Haydap chiqarmaq – Kovmak, defetmek, kapı dışarı etmek. chiqartmaq (chiqarmaq'tan) Çıkartmak. Chishimni chiqarttim – Dişimi çıkarttim. chiqartturmaq (chiqartmaq'tan) Çıkarttırmak. chiqildash bk. chiqildimaq. chiqildatmaq Şaklatmak, şakırdatmak. chiqildimaq Şaklamak, şakırdamak. chiqim Gider, masraf. Chiqim qilmaq – Masraf etmek. Malning qarni toq bolsila soghuqtin chiqimgha uchrimaydu – Hayvanın karnı tok olursa soğuktan ölmez. Kirim-chiqim – Gelir gider. chiqimdar u.f. Masraflı. Chiqimdar bolmaq – Masraflı olmak. chiqimliq Masraflı. Chiqimliq ish – Masraflı iş. Chiqimliq chay – Demli çay. chiqimsiz Masrafsız, gidersiz. chiqindi Artıklar, kırıntılar. chiqirilmaq (chiqarmaq'tan) Çıkarılmak. Aridin chiqirilmaq – Aradan çıkarılmak. Koghlap chiqirilmaq – Kovalanmak. Ishlep chiqirilmaq – Üretilmek. Bésip chiqirilmaq – Basılmak. Yuquri chiqirilmaq – Yukarı çıkarılmak. chiqiriwalmaq Çıkarmak. chiqiriwetmek Çıkarıvermek. Atni harwidin chiqiriwettim – Atı arabadan çıkarıverdim. chiqiriwétish bk. chiqiriwetmek. chiqirishmaq Çıkarışmak, beraber çıkarmak. chiqish bk. chiqmaq. chiqishalmasliq Anlaşamazlık; geçinemezlik. chiqishiwalmaq Geçinivermek, anlaşıvermek. Biz uning bilen chiqishiwalduq – Biz onunla geçineverdik. chiqishiwélish bk. chiqishiwalmaq. chiqishish bk. chiqishmaq. Birge turghandin kéyin chiqishi kérek – Beraber yaşadıktan sonra geçinmek gerek. chiqishmaq Anlaşmak, geçinmek. U héchkim bilen chiqishalmaydighan adem – O hiç kimse ile geçinemeyen adam. Biz uning bilen zadila chiqishalmaymiz – Biz onunla hiç geçinemeyiz. U hemme bilen chiqiship kétidu – O herkes ile geçinir. 2. Beraber çıkmak. Hemmisi seperge chiqishti – Hepsi yolculuğa çıktılar. chiqishturmaq (chiqishmaq'tan) Barıştırmak. chiqquzmaq bk. chiqartmaq. chiqmaq Çıkmak. Öydin chiqmaq – Evden çıkmak. Chiqip ketmek – Çıkıp gitmek. Élip chiqmaq – Alıp çıkmak. Chiqip kelmek – Çıkıp gelmek. Tepip chiqmaq – Bulmak. Ishlep chiqmaq – İşlemek. Kün chiqti – Güneş çıktı. Ay chiqti – Ay doğdu. Chiqip turmaq – Çıkıp durmak. Yadin chiqqan oq yanmas – Yaydan çıkan ok dönmez. Yolgha chiqmaq – Yola çıkmak. Törge chiqmaq – Evin misafir yerine geçmek. Men yaghachqa chiqtim – Ben ağaca çıktım. Yuquri chiqmaq – Yukarı çıkmak. U buruti chiqmastin turup jengge ketken – O bıyığı çıkmadan savaşa gitmiş. Boynumgha chipqan chiqti – Boynuma çıban çıktı. Jangjal chiqti – Kavga çıktı. Shamal chiqti – Rüzgar çıktı. Xizmettin chiqti – İşten ayrıldı. U Nayman urighidin chiqqan – O Nayman soyundan çıkmış. Sözüng yalghan bolup chiqti – Sözün yalanmış. Erge chiqmaq – Kocaya gitmek. Balining tili chiqti – Çocuk konuşmaya başladı. Chay emdi chiqti – Çay yeni demlendi. Sözge chiqmaq – Konuşmaya çıkmak. Qarshi chiqmaq – Karşı çıkmak. Qolgha chiqidighan nerse – Ele geçebilecek şey. Izdin chiqmaq – İzden çıkmak; raydan çıkmak. Ishten chiqmaq – İşten ayrılmak. Bu ishning höddisidin chiqalmaymen – Bu işin üstesinden gelemem. Héch néme chiqmaydu – Hiçbir şey çıkmaz. Haraq béshimgha chiqti – Rakı etkiledi. Üstün chiqmaq – Üstün olmak. Qolum chiqti – Elim çıktı. Tamaqa otaqtin chiqti – Tütün bitkilerinin yabanî otlardan ayıklanması tamamlandı. Chetke chiqmaq – Kıyıya çekilmek. Chüshümdin chiqmaydu – Rüyamdan çıkmıyor. chilanmaq (chilimaq'tan) Islanmak, sulanmak. Qangha chilinip yattim – Kana batıp yattım; Kanla ıslanıp yattım. chilapcha ç. Leğen. chilapchin Tekne, leğen. chilash bk. chilimaq. chilashmaq Islanmak, sulanmak. chilatquzmaq (chilimaq'tan) Islattırmak, suya batırtmak. chilawalmaq Islatmak, suya batırmak, sulatmak. chilböri Çakal. chile Gübre; mayıs, hayvan pisliği. Ayighide chile qoymay tazilidi – Ayağını hayvan pisliğinden temizledi. chiley Taze hayvan pisliği. chilge Önce olgunlaşan bir kavun türü. Chilge shaptul – Önce olgunlaşan bir şeftali türü. chiliq Çok, büsbütün, tamamıyla. Chiliq qara terge chömüldüm – Büsbütün ter içinde kaldım. Köynigim chiliq ter – Gömleğim ter içinde. chiliq-chiliq İliklerine kadar ıslanmak; sırsıklam olmak. chilim Pipo ile içilen tütün. Chilim chekmek – Pipo ile tütün içmek. chilimaq Batırmak, banmak, ıslatmak, nemletmek. U sugha nan chilap yedi – O ekmeği ıslatarak yedi. Idishqa chilighan sey – Salata. chilimkesh u.f. Tütün tiryakisi. chiliwalmaq bk. chilimaq. chillaq Düğün sonrası, akrabalar arasındaki karşılıklı konukluk. chillash Tavuğun ötmesi. Toxular chillashqa bashlidi – Tavuklar ötmeye başladı. chille Sıraca. Chille késili – Sıraca hastalığı. chillimaq Davet etmek, çağırmak. Chillaydu bizni her seher sirdash shamallar – Çağırır bizi her sabah sırdaş yeller. chilpiz ağ. Kuzu kürkü; bk. eltire. chim Çim, çimen, çimenlik. Chim tézek – Turba. chimaq Çelme. Chimaq salmaq – Çelme takmak. chimche ağ. bk. könchi. chimchiq Gözlerini kıpıştıran. chimchiqlatmaq Gözlerini kıpıştırmak. chimchiqlitish bk. chimchiqlatmaq. chimchilash bk. chimchilimaq. chimchilimaq Çimdiklemek, çimdik atmak. chimchimaq bk. chimchilimaq. chimdash bk. chimdimaq. chimdilimaq bk. chimchilimaq. chimdim (Üç parmak ucu ile tutulan miktar) Çitmik, fiske. chimdimaq Çimdiklemek, çimdik atmak. chimdiwalmaq Çimdiklemek, çimdik atmak. chimeltek Küçük parmak, serçe parmak. chimen Çayır, çayırlık. chimen'gül Bir çiçek adı. chimenli f.u. Çayırlık. chimentaz f.u. Balıkçıl kuşu. chimenzar Çayırlık. chimge ağ. bk. qonchi. chimildiq Perde. chimildimaq Gözlerini kıpıştırmak 2. Utanmak, çekinmek. Yüzi chimildimay shundak deydu – Utanmadan şöyle diyor. chimir Imir-chimir – Göz kararması. chimqash bk. chimqimaq. chimqimaq Çimdiklemek. chimlash bk. chimlimaq. chimliq Çimenlik, otluk. chimlimaq Çimenli hale getirmek. chimpede f.u. ağ. bk. chümperde. chin Gerçek, doğru, hakikî. Sözning chini – Sözün gerçeği. Chin dost – Hakikî dost. Chin muhebbet – Hakikî sevgi. Chin dil bilen – Gönülden, candan. chinar Çınar (ağacı). Chinar derexti – Çınar ağacı. chinarliq Çınarlık. chindiliqqa Dördüncü gün; dört gün sonra. chine Çini; porselen. chine-cheynek Çay takınılan. chine-chöchek Mutfak takınılan. chine-qacha Mutfak takınılan. ching Sağlam, berk, sıkı, sabit. U qolumni ching siqti – O elimi iyice sıktı. Ching irade – Sabit irade. U öz sözide ching turdi – O sözünden caymadı. Ching uyushmaq – Sıkı birleşmek. Ching baghlinish – Sıkı bağlanma. Ching sual – Zor soru. Yadingda ching sakla – Aklında iyi tut. Özge yaring bolmisa, ching yaring bolay, yarim – Başka yarın olmazsa, sabit yarın olayım, yarım (sevgilim). chingaymaq Sıkılaşmak, sabitleşmek, sağlamlaşmak. chingaytmaq (chingaymaq'tan) Sıkılaştırmak, sabitleştirmek, sağlamlaştırmak. chingdalmaq Sıkıştırılmak; basarak sıkılaştırmak. Chingdalghan yol – Sıkıştırılmış yol. chingdash bk. chingdimaq. chingdilish bk. chingdalmaq. chingdimaq Basarak sıkıştırmak. chinggeytmek Dişlerini göstermek. U chishlirini chinggeytti – O dişlerini gösterdi. chinggilek bot. Yaban keteni, şeytan saçı, aktimon. chingimaq Sağlamlaşmak, sabitleşmek, sıkı hale gelmek. chingitilish bk. chingitilmaq. chingitilmaq Sağlamlaştırılmak, sabitleştirilmek, sıkıştırılmak. chingitish bk. chingitmaq. chingitmaq Sıkılaştırmak, sağlamlaştırmak. chingqalmaq Sıkışmak. chingqash bk. chingqimaq. chingqi Chingqi chüsh – Tam öğle zamanı. chingqilish bk. chingqalmaq. chingqimaq Sıkıştırmak, zorlamak. Waxt chingqap keldi – Vakit sıkıştırdı; süre az kaldı. Chingqap aghrimaq – Şiddetli ağrı hissetmek; çok ağırmak. chingliq Dayanıklılık 2. Sağlamlık, sıkılık 3. Zorluk, çetinlik. chingsey ç. Maydanoz. chinigül Karanfil (çiçeği). chiniqadaq Usta, kırılan çinileri yamamak. chiniqish bk. chiniqmaq. chiniqmaq Sağlamlaşmak, çelikleşmek, da yanıklı hale gelmek. chiniqturmaq (chiniqmaq'tan) Sağlamlaştırmak, çelikleştirmek. chiniqturush bk. chiniqturmaq. chinitexse Mutfak takımları. chinliq Gerçeklik, doğruluk. chip-chip Taklidî ses (buzun çözülmesi, karın erimesi gibi sıvı şeyler için kullanılır). chipar Benekli, alaca. Chipar at – Benekli at. Ala chipar – Alaca, alacalı bulacalı. chiparliq Beneklilik, karışık renkler halita sı. chipchiq ağ. serçe. chiperchi ağ. Postacı; bk. pochtikesh. chiperxana u.f. Postahane. chipildash bk. chipildimaq. chipildimaq Taklidî ses (dalga ve damlaların çırpıntısı). Uning yüzidin ter chipildap éqiwatidu – Onun yüzünden ter şıpırdap akıyor. chipleshtürmek ağ. Lehimlemek. chipta Hasır 2. Lif, kese. chiptan bk. chipta. chipturghuch ağ. Boyunduruk. chiragh f. ağ. bk. chiraq. chiraghdan f. Şamdan. chiraq Kandil, yağ lambası. Bilim-éqilning chirighidur – Bilim aklın ışığıdır. chiray f. Yüz, sima, çehre, surat. Ay chiray – Ay yüzlü. Ochuq chiray – Güler yüzlü. Issiq chiray – Sıcak yüzlü. Chiray bermek – Yüz vermek. Sürün chiray – Asık suratlı. Uning chirayi sürün – Onun suratı asık. Chirayingni türme – Suratını asma. Uning chirayidin nur yéghip turudu – Onun simasından nur yağıyor. Chirayingiz kimdin kün'ge saghirip kétiwatidu – Yüzünüz günden güne sararmaktadır. U chirayini buzdi – Onun suratı asıldı. Uning chirayi échilip ketti – Onun yüzü güldü. chirayliq f.u. Güzel. Ochuq chirayliq – Güler yüzlü. Sürün chirayliq – Asık suratlı. chiraysiz f.u. Çirkin. chiraysizliq f.u. Çirkinlik. chirghan Bir tür dikenli siyah ağaç. chirik Çürük, çürümüş. chiriklash bk. chiriklimaq. chiriklik Çürüklük. chiriklimaq Cırcır etmek, cıvıldamak. chiriq Chiriq etmek – Cırcır etmek, cıvıldamak. chirildaq Çığırtkan. chirildaqliq Çığırtkanlık. chirildash bk. chirildimaq. chirildashmaq Cıvıldaşmak, cırıldaşmak. chirildatmaq (chirildimaq'tan) Cırcır ettirmek, cıvıldatmak. chirildimaq Cıvıldamak, cırıldamak. chirimek Çürümek. chirindi Çürümüş şey, çürük mürük, bozuk şey. 2. Bitkilerin çürümesinden hasıl olan toprak gübre. chirislash bk. chirislimaq. chirislimaq çatırdamak, şakırdamak 2. Cızırdamak, gıcırdamak. chirish bk. chirimek. chiritilmek Çürütülmek. chiritish bk. chiritmek. chiritmek (chirimek'ten) Çürütmek. chirko r. Kilisse. chirmaq Pençe, elin içi, elin beş parmağı. chirmalmaq Karışmak, sarılmak. iç içe olmak. chirmash bk. chirmimaq. chirmashquch Sarmaşıcı, sarmaşan. chirmashmaq Karışmak, dolaşmak, çetrefil bir hale gelmek, sarılmak, dolanmak. chirmatmaq (chirmimaq'tan) Ördürmek, sardırmak. chirmek ağ. bk. kirmek. chirmimaq Sarmak, dolaşmak. chirmiwalmaq Qirlarni chirmiwalghin yawa otlar – Kırlan sarmış yabanî otlar. chirmishish bk. chirmashmaq. chirmitish bk. chirmatmaq. chirmux bot. Serbetçiotu. chirsildash Cırıldama. chisla r. 1. Tarih 2. Takvim. Onunchi chisla – Tarihin onu. chish Diş. Éziq chish – Azı dişi. Süt chishi – Süt dişi; çocuk dişi. Udul chish – Ön diş. Chishning göshi – Dişin eti. Chish aghrighi – Diş ağrısı. Chish doxturi – Diş doktoru. Chish shotkisi – Diş fırçası. Chishqa tegmek – Kızdırmak; rahatsız etmek, sinirlendirmek. Chish yamimaq – Dolgu yapmak. Sapanning chishi – Saban dişi. Chish paturmaq – Sızlatmak, üzmek, zarar vermek. Chish patmas – Çok sert, sıkı. U chish tirnighi bilen yépishiwaldi – O bütün gücü ile sarıldı; dişi ile tırnağı ile sarıldı. U chish tirnighi bilen qarshi boldi – O bütün gücü ile karşı çıktı. Chishimni bülep turuptimen – Niyetindeyim; kastındayım. Chishim ötmeydu – Onu yapamam; ona cüret edemem. chishang İri dişli, dişli, dişli tırnaklı; öndeki dişlerin çıkıntılı olması. chishangliq Küstahlık, edepsizlik, zehirlilik, kinlilik. chishi Dişi. Chishim ötmeydu – Onu yapamam; Ona cüret edemem. chishlem Parça. Bir chishlem nan – Bir parça ekmek. chishlesh bk. chishlimek. chishletmek (chishlimek'ten) Dişletmek. chishlettürmek (chishletmek'ten) Dişlettirmek. chishliq Dişli. Chishliq chaq – Dişli tekerlek. 2. Dişli; dişli tırnaklı. chishlimek Dişlemek. Tilimni chishliwaldim – Dilimi dişledim. Uni böri chishlep öltürdi – Onu kurt dişleyerek öldürdü. Ishliseng chishteysen – Çalışsan kazanırsın. Ishlimigen chishlimeydu – Çalışmayan kazanamaz. chishliwalmaq Dişlemek, dişleyevermek. chishsiz Dişsiz. chishsizliq Dişsizik. chitlaghliq Çitlanmış. chitlanmaq Çilanmak. chitlash bk. chitlimaq. chitlatmaq (chitlimaq'tan). Qoghunluqni chitlattim – Kavun tarlasını çitlattım. chitliq bk. chitlaghliq. chitlimaq Çitlamak. chiwe Kasık; bk. chatra. chiwich Bir yaşındaki keçi. chiwiq Çubuk. Polat chiwighi – Çelik çubuğu. chiwiqlash bk. chiwiqlimaq. chiwiqlimaq Çubuk ile vurmak; kamçılamak. chiwildimaq Cırcır etmek, cıvıldamak. chiwin Sinek. chiyghan Doru. chiyqirash bk. chiyqirimaq. chiyqiratmaq (chiyqirimaq'tan) Bağırtmak, ağlatmak. Balilarni néme munche chiyqiritisen – Çocuklan niye bu kadar ağlatırsın. chiyqirighaq Yaygaracı, kavgacı. chiyqirimaq Bağırmak, gürültü etmek. chiyqiritish bk. chiyqiratmaq. chiza ç. 1. Çin uzunluk ölçü birimi (30 cm) 2. Çizgi, cetvel. chochaq anat. erkeklerin cinsel organı. chochqa Domuz. Yawayi chochqa – Yabanî domuz. Chochqa göshi – Domuz eti. Chochqa éghili – Domuz ağılı. Chochqa asrash – Domuz besleme. Chochqa yéghi – Domuz yağı. Déngiz chochqisi – Deniz domuzu. Chochqa yangighi – Palamut (tanesi). chochqichi Domuz çobanı. chochqichiliq Domuz besleme işi. chochqiliq Domuz gibi, domuzluk. Chochqiliq qilmaq – Domuzluk etmek; kötülük etmek; aksilik yapmak. choga ağ. Çöp, süprüntü. chogh Kor. chogha ağ. Musluk; bk. jümek. choghal tar. Polis karakolu. choghun ağ. bk. chögün. choxchaymaq Dimdik durmak, çıkıntılı olmak. Köz aldida choxchuyup turmaq – Göz önünde dimdik durmak. choxchaytmaq (choxchaymaq'tan) Dimdik durdurmak, çıkıntı yapmak. choxchuyush bk. choxchaymaq. choxmaq bk. choqmaq. choq bk. chogh. choqa Tepe. Tagh choqisi – Dağ tepesi. choqcha Tepe. choqchaymaq Dimdik durmak, ucu çıkmak. choqchimaq Karıştırmak (ocağı). choqqa Tepe. Taghning choqqisi – Dağın tepesi. choqmaq Topuz, çomak. choqu ağ. Boyunduruk. choqulash bk. choqulimaq. choqulimaq Gagalamak, gagasıyla vurmak. choquluq Tepe. choqum Kesin, kesinlikle, kararlı olarak. Choqum péshwa – Kesin darbe; kesin tepki. choqumaq Gagalamak, gagasıyla vurmak. Choqup öltürmek – Gagalayarak öldürmek. choqundurmaq (choqunmaq'tan) Vaftiz etmek, tapındırmak. choqunmaq Puta tapmak, tapınmak. choqunush bk. choqunmaq. choqur Çiçek bozuğu. choquraq Dörtnal. choqush bk. choqumaq. chola Boş vakit, serbest zaman, müsait zaman. Cholam tegmidi – Vaktim olmadı. Bikarning cholisi yoq – İşsizin vakti yok. cholghash bk. cholghimaq. cholghimaq Etrafını almak, kuşatmak, çevrelemek. Cholpan Zühre yıldızı, Çoban yıldızı. cholta Eksik, kısa, tam değil. Ishni cholta qilmaq – İşi eksik yapmak. choltiqqida Pat, şırak. U sugha choltiqqida qilip chüshüp ketti – O suya pat diye düşüverdi. choltiliq Eksiklik, yetersizlik, kısalık, kalitesizlik. chom Eşek eyeri, deve eyeri. chomaq Çomak. chonaq Kulaksız. chong Büyük. Chong yer égisi – Büyük toprak ağası. Chong aka – Büyük ağabey. Chong apa – Teyze, hala, nine, büyük anne. Chong dada – Amca, dayı. Chong xotun – Kocanın büyük karısı. Chonglar – Büyükler. Chonglar öyde yoq – Büyükler evde yok. Yéshi chong – Yaşı büyük. Chong bolmaq – Büyümek. Chong qilmaq – Büyütmek. Tughup chong qilghan anam – Doğurup büyüten annem. U chong bolup qaldi – O artık büyüdü. Chonglar bilidu – Büyükler bilir. Yurt chongliri – Yurt (memleket) büyükleri. Chong sözleydighan adem – Lafi çok büyük adam. chong-kichik Büyük küçük. Chong-kichik hemmisi – Büyük küçük hepsi. chong-kichiklik Büyük ve küçüklük. chongaymaq Büyümek. Qizim chonguyup qaldi – Kızım büyüdü (olgunlaştı). chongaytiwetmek Büyütüvermek. chongaytish bk. chongaytmaq. chongaytmaq (chongaymaq'tan) Büyütmek. chongchi Kibirli, kurumlu. chongchiliq Kibirlilik. chongqur Derin. Chongqur derya – Derin nehir. Chongqur qilmaq – Derin yapmak. Mesilige chongqur kirmek – Meselenin derinliğine inmek. Chonqur menilik – Derin manalı. chongqurlash bk. chongqurlimaq. chongqurlashmaq Derinleşmek. chongqurlashturmaq Derinleştirmek. chongqurlashturush bk. chongqurlashturmaq. chongqurlatmaq (chongqurlimaq'tan) Derinletmek. chongqurlimaq Derinlemek. chongqurluq Derinlik. chonglatmaq Büyütmek. chonglimaq Büyümek. chongluq Büyüklük, kibirlilik. Qara, bu qérining sözining chonglighini – Bak, bu yaşlının sözünün büyüklüğüne. chongsinish bk. chongsinmaq. chongsinmaq Kurulmak, çalımlı tavırlar almak, azamet taslamak. chonguyush bk. chongaymaq. chopan Çoban; bk. padichi. chor Çamurdan yapılmış düdük. chort Kesin olarak, kesinlikle, büsbütün 2. Bir anda, şıp diye. Zenjir chort üzüldi – Zincir tamamıyla koptu. Chort kesmek – Tam kesmek, büsbütün kesmek. Chort sinmaq – Büsbütün kırılmak. chortan Turna balığı. choruq Çarık (sığır derisinden yapılmış köylülerin ayakkabı). chos r. Padavra. choshqa bk. chochqa. chotka r. Fırça. Chish chotkisi – Diş fırçası. chotkilanmaq Fırçalanmak. chotkilash Fırçalama, fırçalaş. chotkilatmaq (chotkilimaq'tan) Fırçalatmak. chotkilimaq Fırçalamak. chotkilinish Fırçalanma. chotkilitish Fırçalatma. chowuq ağ. bk. chiwiq. choyek ağ. Kurdele, şerit. choyla ç. Süzgeç, kevgir (telden örülmüş mutfak aleti ki, bu aletle mantı, makarna gibi yemekler kazandaki kaynamış sudan çıkarılır). choyun Font, dökme demir. chöchekchi Hikâyeci. chöchümek Ürkmek, korkmak. chöchün ç. Tahtakurusu, tahtabiti. chöchüre Mantı. chöchütmek Ürkütmek, korkutmak. chöchütüwetmek Ürkütüvermek, korkutuvermek. chöchütüsh bk. chöchütmek. chögületmek (chögülimek'ten) Döndürmek, çevirmek. chögülimek Dönmek, dönüp durmak. chögümech Tepe, doruk. chögümek ağ. 1. Döndürmek 2. Etraf. chögün Font, ibrik. chöje Civciv. Chöje chiqarmaq – Civciv çıkarmak. Chöjini küzlükke sanaydu – Civciv güzün sayılır. chöjek Civciv. chökermek Batırmak. U karmaqlirini yene sugha chökerdi – O oltalarını yine suya batırdı. Tiz chökermek – Diz çöktürmek. chökkide Ansızın, birden bire. chökmek Çökmek, dalmak, batmak. Oygha chökmek – Fikre dalmak. Sugha chöküp ketmek – Suya batmak. Qayghugha chökmek – Kaygılanmak. Xiyalgha chökmek – Hayala dalmak. Tiz chökmek – Diz çökmek. chöktürmek (chökmek'ten) Çöktürmek. chöktürüsh bk. chöktürmek. chöküldesh bk. chöküldimek. chöküldimek Cırcır etmek, cıvıldamak. chökürmek bk. chökermek. chökürüsh bk. chökermek. chöküsh bk. chökmek. chöl Çöl. Yerim chöl – Yarım çöl; sahra. chöl-bayawan Çöl, sahra. chölderesh bk. chölderimek. chölderimek Terkedilmiş olmak, insansız kalmak, ahalisi dağılıp ıssızlaşmak. chölistan u.f. Çöl, sahra. chöllesh bk. chöllimek. chöllimek Susamak. chöllük Çöllük. Kumluk we chöllükler – Kumluk ve çöllükler. chölmek Çömlek, saksı. chölpaqa Kara kurbağası. chöltexte Tabak (-ğı), kap (-bı). chömchek Dal budak ağaç. chömdürmek (chömmek'ten) Batırmak, çökermek, suya indirmek. chömdürüsh bk. chömdürmek. chömmek Suya girmek, denize girmek, yıkanmak. chömüch Kepçe. chömüldürmek (chömülmek'ten) Yıkandırmak, suya girdirmek. chömüldürüsh bk. chömüldürmek. chömülidek Karınca gibi. Chömülidek ümleshken adem – Karınca gibi bir araya gelen adam. chömülmek Yıkanmak, suya girmek, denize girmek. Chiliq qara terge chömüldüm – Ter içinde kaldım. chömülüwalmaq Yıkanı vermek. chömülüsh bk. chömülmek. chönek Evlek, sıra. Ushshaq chönek – Ufak evlek. Chönek tartmaq – Evlek yapmak. chöneklik Evleklik. chöneklimek Evlek yapmak. chöngesh bk. chöngimek. chöngimek Kapamak, kapatmak. chöntek ağ. Cep, kese. chöp Ot, bitki. Köp yilliq chöp – Çok yıllık ot. Chöp basmaq – Ot basmak. Haram chöp – Yabanî ot. 2. Erişte. chöpxana u.f. Ot ambarı. chöplük Çayırlık. chöre Çevre, saha. Sheher chörisi – Şehir çevresi. chöri Kadın köle. chöridimek Bir şeyin etrafını kuşatmak; bir şeyin etrafını dolaşmak. Chöridep tam soqmaq – Çevresini duvarla kuşatmak. Chöridep orunlashmaq – Çevresine yerleşmek. chörilesh bk. chörilimek. chörilimek bk. chörüdimek. chörimek Atmak, fırlatmak. chöriwetmek Atıvermek, fırlatıvermek. chörüdewalmaq Kuşatmak, etrafını almak. chörüdewélish bk. chörüdewalmaq. chörüdimek Kuşatmak, çevirmek, etrafını sarmak. chörülmek Dönmek, dönüp durmak. chörülüsh bk. chörülmek. chörüsh bk. chörimek. chöyze ç. Damga. Chöyze basmaq – Damga basmak. -chu Yeni Uygur Türkçesine mahsus soru ve rica eki. Kelsengchu – Gelsene. chudun-chapqun Tipi, yağışlı hava. chugalmaq Dağılmak, çozülmek, karışmak, açılmak. Qizning chéchi chugulup ketti – Kızın saçı dağılıverdi (açılıverdi). chugalturmaq (chugalmaq'tan) 1. Karıştırmak, dağıtmak 2. Çözmek, açmak, örgüyü çözmek, saçlarını açmak. chugaz f. ağ. bk. juwaz. chugdurmaq (chugumaq tan) Dağıttırmak, çözdürmek, açtırmak, karıştırtmak. U chachlirini chugdurdi – O saçlarını dağıttırdı. chugdurush bk. chugdurmaq. chuguq Karışık, dağınık. chugulush bk. chugalmaq. chugumaq ağ. 1. Dolaştırmak, karıştırmak 2. Örgüyü çözmek. Chéchingni chugap alghin – Saçını dolastırıver. chuguwetmek Dağıtmak, çözmek, karıştırmak. chugush bk. chugumaq. chugh Kırmızı, kıpkırmızı, koyu kırmızı. chughlash bk. chughlimaq. chughlimaq ağ. Toplamak, bir araya ge tirmek. chughluq Kıpkırmızı çiçek. chughuldek ağ. bk. qarghuyapilaq. chuhe Atı mahmuzlamak. chuxbörü ağ. bk. chilböri. chuqan Bağırtı, bağırma, gürültü, yaygara. Chuqan salmaq – Bağırmak; yaygara yapmak. Chuqan chiqarmaq – Yaygara yapmak. chuqan-süren Bağırtı, gürültü. Kochini xoshalliq chuqan-sürini toldurdi – Sokağı sevinç sesleriyle doldurdu. chuqansiz Sessiz, gürültüsüz. chuqu ağ. bk. chungqur. chuqur Çukur; bk. chungqur. chuqush ağ. bk. noqush. chulash bk. chulimaq. chulashmaq Bağrışmak. chulatmaq (chulimaq'tan) Bağırtmak, gürültü yaptırmak. chulda Dövdü, balta tersi. chulghatmaq (chulghimaq'tan) Sardırmak, büründürmek. chulghimaq Bürümek, sarmak 2. Etrafını sarmak, çevrelemek. chulimaq Bağırmak, gürültü yapmak, yaygara etmek. chulwa ağ. bk. chulwur. chulwur Dizgin. chulghanmaq Sarınmak, bürünmek. chulghash bk. chulghimaq. chuma r. Veba, taun. Chuma késili – Veba hastalığı. chungqur bk. chongqur. chunguldaq Çınlayan. Chunguldaq awaz – Çınlayan ses. chungza ç. Eteklik, etek. churquldashmaq (churquldimaq'tan) Kuş sesleri. churquldimaq Kuş sesi. churuq Cırıldamak, cıvıltı, cıvıldamak. churuq-churuq Cırıldamak, cıvcıldamak. Churuq-churuq qilmaq – Cırıldamak, cıvıldamak. churuqlash bk. churuqlimaq. churuqlimaq Cırıldamak, cıvıldamak. churuldash bk. churuldimaq. churuldimaq Cırıldamak, cıvıldamak. churung Warang-churung – Gürültü, bağırtı, yüksek sesle konuşma. chuw-chuwlimaq Dehlemek, acele ettirmek. chuwalchang Solucan, kurt. chuwalduz ağ. Büyük iğne. Yaxshigha ishare, yamangha chuwalduz – d. İyiye işaret, kötüye iğne (iyiye işaret yeter, kötüye iğne batırmak lazım). chuwalmaq bk. chugalmaq. Chuwash Çuvaş (bir Türk boyunun adı). chuwuq ağ. bk. chuguq. chuwulmaq bk. chugalmaq. chushqunlimaq Coşmak, coşkunlaşmak. chushluq Uygun, makul, münasip, gereken. Özimizge chushluq ishimiz bar – Kendimize uygun işimiz var. Terge chushluq husul aldi – Dökülen tere uygun ürün aldı. chüchkürmek Hapşırmak. chüchkürüsh bk. chüchkürmek. chüchük Tatlı, şekerli. chüchüla Öksü. chüchümek Ekşimek. chüchümel Ekşi. Chüchümel sherap – Ekşi şarap. Chüchümel adem – Tutumsuz adam. chüchümellik Ekşilik 2. mec. Tutumsuzluk, beyinsizlik. chüchün ç. Tahtakurusu, tahtabiti. chüchüre bk. chöchüre. chüchüsh bk. chüchümek. chüchütmek Ürkütmek, korkutmak. chüchütüsh bk. chüchütmek. chüje Civciv. Chüjini küzde sanaydu – d. Civciv güzde sayılır. chüjülimek Civcivlemek, civciv çıkarmak. chümbel bk. chümbet ve chümperde. chümbet f. Örtü, peçe. chümkesh bk. chümkimek. chümkimek Örtmek, kapatmak, sarmak. chümperde u.f. Perde, örtü, peçe. chümüle Karınca. Chümüle uwisi – Karınca yuvası. chünbel bk. chümbet ve chümperde. chünek İz, evlek; bk. chönek. chüngkesh bk. chüngküsh ve chümkesh. chüngkümek Kapatmak, örtmek. chüngkünmek Kapanmak, örtünmek. chüngkünüsh bk. chüngkünmek. chüngküsh bk. chüngkünmek. chünki f. Çünkü. chünpütmek Güvenmek, itimat etmek, inanmak. chünpütüsh bk. chünpütmek. chüpürendi Çöp, süprüntü. chüpürendilik Çöplük, süprüntülük. chürüch Yaş, nemli, rutubetli. Chürüch qonaq – Yaş mısır. chürümek bk. chirimek. chürüsh bk. chirish. chüshek Yatak (takımı). Mamuq chüshek – Kuş tüyünden döşek. chüshekesh bk. chüshekimek. chüshekimek Sayıklamak. chüshen'genlik Anlamışlık. chüshenche Düşünce, fikir. Chüshenche bermek – Fikir vermek, bilgi vermek. Matériyalistik chüshenche – Materyalist düşünce. chüshendürmek (chüshenmek'ten) Anlatmak. chüshendürülmek Anlatılmak. chüshendürüsh bk. chüshendürmek. chüshenmek Anlamak. Sualimgha chüshendingmu? – Sorumu anladın mı? Chüshünelmaymen – Anlayamam. chüshenmes Anlamaz. chüshenmeslik Anlamazlık. chüshergüzmek (chüshermek'ten) İndirtmek. chüshermek (chüshmek'ten) İndirmek. Chüshürüp qoymaq – İndirmek; kaybetmek. Eske chüshermek – Hatırlamak. Bala chüshermek – Düşük yapmak. Chach chüshermek – Saç kesmek. Suret chüshermek – Resim çekmek. chüshesh bk. chüshimek. chüshkermek Aksırmak, hapşırmak. chüshkün Kederli, mahzun, hüzünlü, üzüntülü, düşünceli. Ruhi chüshkün köründi – Üzüntülü göründü. chüshkünleshmek Kederlenmek, üzüntülü olmak, cesaretini kaybetmek. chüshkünlük Moral bozukluğu, can sıkıntısı. Ruhiy chüshkünlük – Can sıkıntısı. chüshkünlüshüsh bk. chüshkünleshmek. chüshkürüsh bk. chüshkermek. chüshlük Öğlen; öğle zamanına ait. Chüshlük dem élish – Öğlen dinlenme zamanı. Chüshlük tamaq – Öğle yemeği. chüshmek İnmek, düşmek. Attin chüshmek – Attan inmek. Pestke chüshmek – Aşağı inmek. Yiqilip chüshmek – Yıkılmak, düşmek. Yénishingizda biznikige chüshüng – Dönüşünüzde bize gelin. Omigha chüshmek – Ekin biçimine başlamak. Oyungha chüshmek – Oyuna başlamak. Ishqa chüshmek – İşe başlamak. Poyizgha chüshmek – Trene binmek. Almutidin Bishkekke ayropilangha chüshüp bérishqa boludu – Almatı'dan Bişkek'e uçakla gidilebilir. Izgha chüshmek – İzlemek, takip etmek. Bendke chüshmek – Esir olmak. Qolgha chüshmek – Ele geçmek. Qolgha chüshmes – Ele geçmez. Yamulgha chüshmek – Hapse girmek. Chüshmek – Savaşa girmek. Salqin chüshti – Serin oldu. Soghuq chüshti – Soğuk oldu. Soghuq chüshkiche – Soğuk olana kadar. Soghuq chüshmey – Soğuk olmadan. Qar chüshti – Kar yağdı. Qarangghu chüshti – Karanlık oldu. Sugha chüshti – Suya girdi. Monchigha chüshti – Banyo yaptı. Manga chüshken séliq – Bana aitvergi. Saye chüshidighan yer – Gölge olabilecek yer. Kün chüshken yer – Güneşli yer. Baha chüshmekte – Fiyat inmekte. Bazar nerxi chüshti – Mal fiyatı indi. Nuraxunni istep tapmaq manga asan chüshmidi – Nurahun'u arayıp bulmak bana kolay olmadı. Bu pul manga san chüshmidi – Bu para bana kolay olmadı. U uni öltürüshning qestige chüshüptu – O onu öldürme peşindedir. U uni tutush herikitige chüshti – O onu yakalama peşinde. Arigha chüshti – Araya girdi. Men emdi mantigha chüshimen – Ben şimdi mantı yapacağım. Aldigha chüshti – Önüne geçti. Algha chüsh – Öne geç. Kéwezligimizge qurt chüshti – Pamuk tarlamıza kurt düştü. Kokatlargha sheldem chüshti – Bitkilere çiy düştü. Palwanlar otturigha chüshti – Pehlivanlar ortaya çıktı. Yolgha chüshti – Yola çıktı. Egher qolgha pul chüshse – Eğer ele para geçse. Suretke chüshti – Resime çekildi. Ongay chüshmidi – Kolay olmadı. Ornidin chüshti – Yerinden indi. Béshinggha qandaq ghem chüshti? – Başına nasıl bir keder geldi? Terge chüshti – Tere battı. Közge chüshti – Göze çarptı. Közüm chüshti – Gözüm düştü. Démi ichige chüshti – Sustu; sinesine çekti. Aq chüshken qara chach – Ağarmaya başlamış siyah saç. Uning béshigha kün chüshüptu – Onun başına iş gelmiş. U méning keyinimge chüshüptu – O benim peşimdeymiş. Tilimge chüshmey turuptu – Aklıma gelmiyor. Kishining aghzigha chüshüshtin saqlining – Kişinin şikayetinden sakının (korunun). Béshimgha éghir kün chüshti – Başıma ağır iş geldi. Eske chüshti – Akla geldi. Xatirge chüshti – Akla geldi. Yadimgha chüshti – Aklıma geldi. chüshündürmek (chüshünmek'ten) Anlatmak; bk. chüshendürmek. chüshünmek bk. chüshenmek. chüshünmes bk. chüshenmes. chüshünmeslik bk. chüshenmeslik. chüshünük İzah, aydınlatma. chüshünüklük Anlaşılır. chüshünüksiz Anlaşılmaz. chüshünülmek Anlaşılmak. chüshünüwalmaq Anlamak. Emdi chüshünüwaldim – Şimdi anladım. chüshünüwélish bk. chüshünüwalmaq. chüshünüsh bk. chüshünmek. chüshünüshlük Anlaşılır. chüshürmek İndirmek, düşürmek. Bayraqni chüshürmek – Bayrağı indirmek. Urup chüshürmek – Düşürmek, devirmek, vurarak düşürmek. Étip chüshürmek – Vurarak düşürmek. Chüshürüp qoymaq – İndirmek; düşürmek; kaybetmek. Xizmettin chüshürmek – İşten almak; işten atmak, görevden almak; görevsizlendirmek. Texttin chüshürmek – Tahttan indirmek. Bazar bahalirini chüshürmek – Borsa fiyatlarını indirmek. Qolgha chüshürmek – Ele geçirmek. Qulluqqa chüshürmek – Köle hale getirmek; köle yapmak. Suretke chüshürmek – Resme çekmek. Abroyini chüshürmek – İtibarını alçaltmak; şahsiyetini zedelemek. Eske chüshürmek – Akla getirmek. Bala chüshürmek – Düşük yapmak. Yadqa chüshürmek – Akla getirmek. chüshürtmek (chüshürmek'ten) İndirtmek, kestirmek. Chéchimni chüshürttim – Saçımı kestirdim. chüshürtüsh bk. chüshürtmek. chüshürülmek İndirilmek. chüshürüsh bk. chüshürmek. -da da (bulunma eki). Tamda – Damda, duvarda. dachen ç. tar. Madeni para. dachin f. bk. darchin. dad f. bk. dat. dada Baba. Ögey dada – Üvey baba. Chong dada – Dede. dadxa f. ağ.tar. Vali. dadika Babacığım. Dadikam – Babacığım. dadil f. Cesaretli, cesur, gözü pek. Dadil qoshun – Cesur ordu. dadilliq f.u. Cesurluk. dadu ç. bk. dadur. dadur ç. bot. Bir tür fasulye. dagaza ç. Yüksek, dalyan gibi, boylu boslu. dagh-dugha Tören, merasim, bayram, şenlik, zafer, sevinç. Dagh-dughilar bilen – Törenle. Toyni chong daghdughilar bilen ötküzduq – Düğünü büyük şenliklerle geçirdik. dagh-dughiliq Şenlikli, sevinçli. Dagh-dughiliq toy – Şenlikli düğün. Dagh-dughiliq sözler – Sevinçli sözler. daghal Nasırlaşmış, sert, pütür pütür. daghallashmaq Sertleşmek. daghalliq Sertlik. daghdam Geniş, açık, dosdoğru. daghdirimaq Yitirmek, kaybetmek, yoksun kalmak, şaşırmak, sersemlemek. daghlash bk. daghlimaq. daghliq Yanık. Daghliq yürek – Yanık yürek. daghlimaq f.u. Kızdırmak, yakmak, dağlamak. U yürek-baghrimni daghlidi – O yürek-bağrımı yaktı. daghul Kurnaz; anasının gözü; cin. dahi a. Dâhi. dahilik a.u. Dâhiyane, dâhilik. daxan f. Otçu, üfürükçü, efsuncu. daxil a. Dahil. daxili a. Dahili. daim a. bk. dayim. daimen a. Daima, her vakit. dair a. Dair, ait. Shaylam xizmitige dair – Seçim hizmetine dair. daire a. Daire, halka, gevre. Hökümet dairiliride – Hükümet kurumlarında. dairiwi a. Dairevi. dajjal bk. dejjal. daka f. Gaz bezi. Daka romal – Gaz bezi örtüsü. daq Çıplak yer. Gilem sélinmighan daq yer – Halı serilmemiş çıplak yer. Dalida daq yerde qonduq – Dışarıda çıplak yerde konakladık. dal a. Bükük, eğik. dala bk. tala. dalalet a. Delil, kanıt. Dalalet qilmaq – Göstermek, tanıtmak, ispat etmek. dalan f. Dış oda, bekleme odası. dalda Siper, sığınak. Ular özlirini daldigha aldi – Onlar kendilerini sakladılar. daldilimaq Siper etmek. daljimaq Çekilmek, uzaklaşmak. U keynige daljidi – O geriye çekildi. daljish bk. daljimaq. dambixo ağ. bk. dambulxo ve maxtanchaq. dambulxo ağ. Kendini öven, kendini pohpohlayan; bk. maxtanchaq. damchi ç.u. bk. dambixo. damka r. Dama taşı. Damka oynimaq – Dama oynamak. damulla f. Öğretmen, mollaların büyüğü. dan Tane, tohum. Bughday déni – Buğday tanesi. danaliq f.u. Akıllılık, bilgelik. danchiliq f.u. Hububat, tahıl. dane Tane. dane-dane f. Tane tane. Dane-dane gep qilmaq – Tane tane konuşmak. dangdar u.f. Meşhur, ünlü, tanınmış. dangdarliq u.f.u. Meşhurluk, ünlülük, tanınmışlık. danggal Kesek; kurumuş çamur parçası. dangildash bk. dangildimaq. dangildatmaq (dangildimaq'tan) Tıkırdatmak, gürüldetmek. dangildimaq Tıkırdamak, gürüldemek. dangja ç. bk. dengchi. dangq Ün, şöhret, şan. Dangqi ketken – Ünlü, şöhretli, tanınmış. Pütün dunyagha dangqi chiqti – Bütün dünyada ün kazandı. dangqal Dökme çanak; dökme çömlek. danglash bk. danglimaq. dangrimaq Çıngırdamak. dangza ç. Sayma, hesap. Dangzigha yézip qoyung – Hesaba yazıverin. danixorek Sivilce. Yüzini danixorek bésip ketken – Yüzünü sivilce basmış. danikar f. Lehimci. danikarlash f.u. bk. danikarlimaq. danikarlatmaq f.u. Lehimletmek. danikarlimaq f.u. Lehimlemek. danilap f.u. Tane ile; tane tane. daniliq f.u. Taneli. danishmen f. Akıllı, bilge. danishmend f. bk. danishmen. danishmenlik f.u. Akıllılık, bilgelik. danliq f.u. Taneli, toxumlu. Danliq ösümlükler – Buğdaygiller. danliqliq f.u. Tanelilik, toxumluluk. Bughdayning danliqlighigha karang! – Buğdayın taneliliğine bakın! danlimaq f.u. Toxumlamak, başaklamak. dansiz f.u. Tanesiz, tohumsuz. dapchi Çalgıcı. dapende f. Çalgıcı; bk. dapchi. dapqut Kırsal kesimlerdeki karşılıklı yardımlaşma; bk. lapqut. dapqutlashmaq Yardımlaşmak. daplash bk. daplimaq. daplimaq Basarak düzeltmek. daraqlatmaq ağ. Deri yumşatmak. daramet f. Gelir. Milliy daramet – Milli gelir. darametlik f.u. Gelirli. darametsiz f.u. Gelirsiz. darametsizlik f.u. Gelersizlik. darang-durung takl. Davul ve metal sesleri. daranglash bk. daranglimaq. daranglatmaq (daranglimaq'tan) Tıkırdatmak, çıtırdatmak, gümbürdetmek. daranglimaq Tıkırdamak, çıtırdamak, gümbürdemek. daras f. Yüksek, yüce. darbaz f. bk. dawaz. darchin f. bot. Tarçın. dardang Dardang qulaq – Kepçe kulak. dardaymaq Çıkmak, ilerlemek, taşmak, dimdik durmak. dardiyish bk. dardaymaq. darichi bk. dariger. dariger Eczacı. darixana f. Eczahane. darilitam a. Yetimhane, yetim yurdu. darilmuellimin a. Öğretmen okulu. darilpunun a. Üniversite. Dölet darilpununi – Devlet üniversitesi. daritish bk. daritmaq. daritmaq Başa kakmak. Daritmaq söz – Sitem etmek, kınamak. daritmay Fazla laf kullanmadan. darman f. bk. derman. darmansiz f.u. bk. dermansiz. darwaza f. bk. derwaza. das f. Leğen, tas. daska r. Sınıf tahtası. dasqan f. ağ. bk. dasturxan. dastan f. Destan. dastanchi f.u. Destancı. dastanchiliq f.u. Destancılık. dastughan ağ. bk. dasturxan. dasturxan f. Masa örtüsü; sofra örtüsü. dash Büyük kazan. dashqal Cürüf, dışık. dashue ç. Üniversite. dat-peryat İmdat bağrısı, imdat feryadı. datxor f. Şikâyetçi. datlanmaq Paslanmak. datlash f.u. bk. datlimaq. datlashqan Paslanmış. datlashmaq Paslanmak. datlimaq İmdat bağırmak 2. Şikayet etmek. dawager a.f. bk. dewager. dawaghan ağ. bk. sughur. dawalanmaq a.u. Tedavi olmak. dawalash a.u. bk. dawalimaq. dawalatmaq a.u. Tedavi ettirmek. dawalghimaq Dalgalanmak, çalkalanmak, sarsılmak, sallanmak. Dawalghip aqqan deryalar – Dalgalanıp akan nehirler. dawalghitmaq (dawalghimaq'tan) Sallamak, sarsmak, çalkalamak, dalgalandırmak. dawalimaq a.u. Tedavi etmek. dawam a. Devam. Dawam etmek – Devam etmek. Ishni dawam ettürmek – İşi devam ettirmek. On yil dawamida – On yıl içinde. Dawami bar – Devamı var. Dawam qilmaq – Devam etmek. Urush heriketliri besh kün dawam qildi – Savaş faaliyetleri beş gün sürdü. dawamlashmaq a.u. Devam etmek. dawamlashturghuchi a.u. Devam ettiren. dawamlashturmaq a.u. Devam ettirmek. dawamlashturush a.u. bk. dawamlashturmaq. dawamliq a.u. Devamlı. Dawamliq söhbet – Devamlı sohbet. Dawamliq jeng – Devamlı cenk (savaş). dawan f. Dağ boğazı, yokuş. Dawan ashmaq – Dağ boğazını geçmek; yokuşu geçmek. dawaz f. İp cambazı. dawxan Samur. dawrang Çok övmek veya övünmek; aşırı gürültülü konuşmalar; yaygara; velvele. Dawrang qilmaq – Başkalar duysun diye isteyerek gürültülü övünmek veya övmek. Tinchliq dawringi – Sulh çağrısı; barış sesi. Dawrang salmaq – Buyurmak; çağırmak; isteyerek sesli konuşmak; isteyerek sesli övünmek. dawruq Ün. Dawruqi alemge ketken – Ünlü; dünya çapında bilinmiş ünlü. dawza f. bk. derwaza. dayim a. Daim, sürekli, her vakit. Her dayim – Sürekli, her vakit. dayima a. Daima, her vakit. dayimi a. Daimî, sürekli. dayimiyliq a.u. Süreklilik, devamlılık. dayimliq a.u. Devamlı, sürekli, her vakit. de Ki; ne de olsa; ise; ama, fakat, ve, için bağlaçlarını karşılar. Uygur Türkçesindeki bu edatın kalın şekli (da) yoktur, yani tek şekillidir. Ayrı yazılır. Şekil cihetinden Türkiye türkçesindeki dahi edatı 'da, de' edatlarına benzese bile vurguladığı anlam farklıdır. Özeng kelmeysen de – Kendin gelmedin ki. Waxtim bolmidi de – Vaktim olmadı ki. Pah, taza chirayliq iken de! – Vay, çok da güzelmiş! Almilar rasa boptu de! – Elmalar çok daha iyi tutmuş. U keldi de ishni bashlidi – O geldi ve hemen işe başladı. Zeynep akisini kördi de xoshal boldi – Zeynep ağabeyini gördü ve sevindi. -de Bulunma eki; bk. -da. Mende – Bende. Sheherde – Şehirde. debdebe a. Debdebe, tantana. debdibilik a.u. Debdebeli, tantanalı. dehri a. Dehri, dinsiz. dehrilik a.u. Dehrilik, dinsizlik. dehshet a. Dehşet; korkunç. Dehshet salmaq – Dehşet salmak. dehshetlik a.u. Dehşetli. Dehshetlik hujum – Dehşetli saldırı. dexl a. İlgi, ilinti, alaka. Dexlim yoq – İlgim yok. dexldar a.f. İlişikte, alakası olan. dexldarliq a.f.u. İlgi, alaka, ilişik. dexli a.u. Engel, mania, güçlük. Dexli bermek – Engellemek; rahatsız etmek; güçlük çıkarmak. dexlsiz a.u. Alakası yok; ilgisiz, dokunul maz. dexlsizlik a.u. Dokunulmazlık; ilgisizlik. Térritoriyilerning dexlsizligi – Toprak bütünlüğünün dokunulmazlığı. dexme f. Kabir, mezar, türbe. dexmize f. Ağır yük, külfet. Dexmize bolmaq – Yük olma. dejjal a. Deccal. Kıyamette çıkacak yalancı ve zarar verici bir şahıs ki, Hazreti İsa tarafından öldürüleceğine inanılır. dekke f. Azar, darbe. Dekke yémek – Azarlanmak. Düshmenni ayighan dekkisini yer – Düşmana acıyan darbe yer. Men uning dekkisin bérey – Ben onun cezasını vereyim. Dekke bermek – Azarlamak. dekke-dükkilik Köngül dekke-dükkiligide – Endişe içinde. deqemde Deqemde bolmaq – Bakmak; göz kulak olmak; gözetmek. deqiqe a. Dakika. deqiqiliq a.u. Dakikalık. del-derex Ağaçlar. delalet a. bk. dalalet. deldeng Sallanma, dengesiz. deldenglesh bk. deldenglimek. deldenglimek Sallanmak. Deldenglep yürmek – Sallanarak yürümek. deldengshimek Sallanmak. deldengshish bk. deldengshimek. deldüng Beceriksiz. deldünglük Beceriksizlik. delil a. bk. délil. dellal a. Tellal, simsar. dellalliq Tellallık, simsarlık. delle a. Muhabbet tellalı. delli Deli, çılgın. dellilik a.u. Muhabbet tellallığı. Dellilik qilmaq – Muhabbet tellallığı yapmak. delling ç. Tek, yalnız. Nurghun leshkerler bilen delling jeng qildi – Çok askerler ile yalnız savaştı. dellingma-delling ç.u.ç. Yalnız; başbaşa. delmu-del Tam, tam tamına. dem ... dem Kâh. Dem miltiqtin, dem awtomattin atti – Kâh tüfekle, kâh makineli tüfekle attı. Bir dem undaq deydu, bir dem mundaq deydu – Kâh öyle diyor, kâh böyle diyor. dembidem f. Sık, sık sık. demde f. Hemen. Demde bérip kel – Hemen git gel. Demde yétip keldi – Hemen geldi. demek Demek, söylemek. Déwidingghu – Demiştin ya. Kishilerning déyishiche – Kişilerin söylediğine göre. Kéche-kündüz démey ishlimek – Gece gündüz demeden çalışmak. Yoq dése boludu – Yok denilebilir. Démidimmu?! – Demedim mi?! Dégili bolmaydu – Denilmez. He néme deyla? – Evet ne diyorsunuz? Shuni démemla – Şunu deseniza. Geyriting bolsa, dégenni qilghili boludu – Gücün olsa denileni yapılabilir. Uxmidingizghu deymen – Duymadınız herhalde. Shundaq boldi deyli – Şöyle oldu diyelim. Démek, bérish kérek – Evet, gidelim. Hesh-pesh dégiche – Hemen; çarçabuk. demlenmek Demlenmek. Chayni demlep qoydum – Çayı demledim. Chay demliniptu – Çay iyi demlenmiş. demlesh bk. demlimek. demletmek (demlimek'ten) Demletmek. Ashni demliting emdi – Şimdi yemeği demletin. demlimek Demlemek. Ashni demlep qoydum – Yemeği demledim. demsigha Astma. dendesh bk. dendimek. dendetmek (dendimek'ten) Alıştırmak. Denditip almaq – Alıştırmak. dendimek Alışmak. Dendep qalmaq – Alışıvermek. dengchi ç.u. Otele bakan; kervansaraya bakan kimse. denggirek Kendini öven. dengsesh ç.u. bk. dengsimek. dengsimek ç.u. Tartmak; ölçüp biçmek. Her bir tagharni dengsep körüp chiqmaq – Her çuval ağırlığım tartmak. depne f. Defin, gömme. Depne murasimi – Defin töreni. Depne qilmaq – Gömmek. depselmek Çiğnenmek. depsen Depsen qilmaq – Ayakları altında ezmek; çiğnemek. depsende Depsende qilmaq – Çiğnemek, aşağılamak. depsesh bk. depsimek. depsetmek (depsimek'ten) Çiğnetmek. depsilish bk. depselmek. depsimek Çiğnemek. depter f. Defter. Xatire deptiri – Hatıra defteri. depterche f. Küçük defter. derbider f. Serseri, avare, sefil. derbiderlik f.u. Serserilik, avarelik, sefillik. derdiser f. Ağırlık, çetinlik, zorluk. Manga bir derdiser boldingghu – Bana bir yük oldun ya. derdiserlik f.u. Yük olma hali; dert olma hali. deregdesh bk. deregdimek. deregdimek Sormak, soruşturmak. derex f. Ağaç. Méwilik derex – Meyveli ağaç. derext f. bk. derex. derexzar f. Ağaçlık, orman. derexzarliq f.u. Ağaçlık, ormanlık. derek İşaret, belge. Derek bermek – İşaret etmek. Hich dérigi yoq – Hiç belirtisi yok. dereksiz f.u. Belirtisiz. U dereksiz yoqaldi – O belirtisiz kayboldu. dereksizlik f.u. Belirtisizlik. derengge Topuz, çomak, sopa. dergah f. Saray; hükümdar sarayı. derguman f. Şüphe, tereddüt. Dergumanmen – Şüpheliyim. derghezep f.a. Öfkeli, kızgın, hiddetli. Derghezep bolmaq – Öfkelenmek, hiddetlenmek. derhal f.a. Derhal, hemen. Derhal bérip kel – Hemen git gel. derheqiqet f.a. Gerçekten, sahih. derigh Arzuyu veya üzüntüyü ifade eden bir ünlem. Wa derigh! – Heyhat! Ne çare! Wa derigh bir körüp qanalmidim – Heyhat bir görmeye nasip olmadı. Derigh ötti ömrüm – Ne çare geçti ömrüm. derije a. Derece. Yuquri derijige kötermek – Yüksek dereceye kaldırmak. Artuq derijide – Fazlasıyla. Bilim derijisini ashurush üchün – Bilim seviyesini yükseltmek için. Xelqning bilim derijisi – Halkın bilim seviyesi. Yoq derijide – Yok derecede. Ilmiy derije – İlmî ünvan. Filologiye penliri qandidati derijisini aldi – Filoloji bilimlerinin adaylık ünvanını aldı. Issiqliq derijisi ottuzdin ashti – Sıcaklık derecesi otuzu geçti. Uning issiqliq derijisi kötürülüp ketti – Onun ateşi yükseliverdi. derijilik a.u. Dereceli. Ilmiy derijilik ademler – İlim adamları. Yuquri derijilik melumatqa ége bolghanlar – Yüksek bilgi sahipleri. Her derijilik hökümet orunliri – Çeşitli derecedeki hükümet kurumları. Köp derijilik – Çok dereceli. derkar f. tar. Gerekli, lüzumlu, lazım. derkarliq f.u. Gereklilik, lüzumluluk. derman İlaç, em, deva 2. Kuvvet, güç, kudret. Dermanim yoq – Gücüm yok. dermansiz f.u. Güçsüz, kuvvetsiz. dermansizlandurmaq f.u. Güçsüzlendirmek, zayıflatmak. dermansizlanmaq Güçsüzlenmek. dermansizliq f.u. Güçsüzlük, zayıflık. derperde f. Kapı veya pencere perdesi. derre f. tar. Çubuk. Derre urmaq – Çubukla dövmek. derrilimek Çubukla dövmek; cezalandırmak. derro f. Derhal, hemen, acil. ders a. Ders. Ders almaq – Ders almak. Ders bermek – Ders vermek. dersxana a.f. Dershane. derslik a.u. Ders kitabı. Derslik kitapliri – Ders kitapları. dert f. Dert, keder, acı. Dert tartmaq – Acı çekmek. Shuning derdini tarttim – Şunun acısını çektim. dertkesh a.f. Dertli. dertlendürmek Dertlendirmek. dertlenmek f.u. Dertlenmek. dertleshmek f.u. Dertleşmek. dertlishish bk. dertleshmek. dertmen f. Dertli, acı çeken. derwaza f. Kapı. derwaziwen f. Kapıcı. derwazichi f.u. Kapıcı. derweqe f.u. Gerçekten, sahih. derwish f. Derviş. derwishlik f.u. Dervişlik. derya f. Nehir. deryalap f.u. Deryalap aqqan qan yashlar – Nehir gibi akan kanlı göz yaşları. des f. Sıkı, sabit. Des turmaq – Sıkı durmak. Des qopmaq – Ayağa kalkmak. Orunliridin des turushti – Yerlerinden ayağa kalktı. deslep u. bk. destlep. deslepki bk. destlepki. deslepte f.u. bk. destlep. desliwide f.u. Öncesinde, evvelinde. desmal f.a. Peçete, peşkir. desmallimaq f.a.u. Masayı silmek. desmaye f. Sermaye. desmi f. ağ. bk. desmaye. desmiye f. bk. desmaye. desrumal f. Mendil. desselmek bk. depselmek. dessesh bk. dessimek. desside bk. des. Des turmaq – Ayağa kalkmak; dimdik durmak. dessilish bk. depsilish. /. dessimek bk. depsimek. dest f. 1. Kol 2. Sap (sapı). Kamcha desti – Kamçı sapı. Acharchiliq destidin – Açlık vesilesiyle. destar f. Sofra örtüsü. deste f. Tutam. Bir deste gül – Bir tutam çiçek. Xaltisidin bir deste xetni chiqardi – Torbasından bir tutam mektubu çıkardı. destek f. 1. Kabza 2. Sap 3. Manivela. destewwel f.a. Önce, başlangıçta. destewwelki f.a.u. Önceki. destigah f. Tezgah. destigahsaz Tezgah yapımı. destigahsazliq Tezgah yapım işi. destilimek Yığmak, toplamak, biriktirmek. destlep f.u. Evvel, önce, ilk. destlepki f.u. Önceki, evvelki, ilki. destlepte f.u. bk. destlep. desturxan f. bk. dasturxan. destür f. Destur. dewa a. Dava. Dewa qilmaq – Dava açmak. dewachi a.u. Davacı; bk. dewager. dewager a.f. Davacı. dewagerlik a.f.u. Davacılık. dewalashmaq a.u. Dava açışmak. dewalishish a.u. bk. dewalashmaq. dewam a. bk. dawam. dewet a. Davet. Dewet qilmaq – Davet etmek. dewetname Davetname. dewir a. bk. dewr. dewr a. Devir, çağ, zaman. deshkül İtiş, neden, hamle. deshnem f. Serzeniş, başa kakma, tekdir, azarlama. Deshnem bermek – Azarlamak. Deshnem yémek – Azarlanmak. Momaydin deshnem yedim – Nineden azarlandım. desht f. Çöl, bozkır. Deshti qipchaq – Kıpçak bozkırı. desht-sehra f.a. Bozkır ve sahra. deshti-yawan f. Bozkır, çöl. deshtlik Çöllü. det Sitem, kınama. Det qilmaq – Sitem etmek. dettalash a.u. Ağız kavgası; çatışma; münakaşa etmek; tartışmak. dettikam Aşık kumar oyununda aşığı atarken söylenen söz; aşığa seslenmiş ünlem. deydey Ayartma. Deydeyge salmaq – Ayartmak; kışkırtmak. deydeychi Ayartan; kışkırtan; kandırıp baştan çıkaran. deydi Serseri, avare, sefil, ipsiz. Deydi oq – Gezen ok. deydilik Serserilik, avarelik. deydimek Serseri olmak; avare olmak. deyfu ç. Doktor. deyuz a. Deyyus. Karısının veya kendisine çok yakın olan bir kadının iffetsizliğine göz yuman kimse. deyuzlik Muhabbet tellallığı. deyyuz a. bk. deyuz. dez Çatlak. Dez ketmek – Çatlamak. Dez ketküzmek – Çatlatmak. Sanga neme dez ketti! – Sana ne! dezmal f. Ütü. dezmallanmaq f.u. Ütülenmek. dezmallatmaq f.u. (dezmallimaq'tan) Ütületmek. dezmallimaq f.u. Ütülemek. dédi-dédi Dedikodu; lakırdı. Bular hemmisi dédi-dédi gepler – Bunlar hepsi dedikodu sözler. dégen Demiş, dediği. Méning dégenlirim yadingdin chiqmisun – Benim dediklerim aklından çıkmasın. Exmet dégen kishi – Ahmet denilen kişi. Qeshqer dégen sheher – Kaşgar denilen şehir. Deghinimge yettim – Dediğime ulaştım. Arzumgha yettim – Dileğime eriştim. Az dégende – En azından. Eng köp dégende – En çok denildiğinde. Dégen bilen – Mamafih, bununla beraber. Perzent dégen bilen ata-ana üchün bext – Çocuk bununla beraber ata-ana için baht. Néme dégining u? – O ne dediğin? Dégendikidek ter tökti – Denildiği gibi ter döktü. Su ekéley dégen bolup kétip qaldi – Su getireyim demiş gibi gitiverdi. dégende Denildiğinde, anda. Ikki yil dégende – İki yıl denildiğinde. Qoghlap yétey dégende – Kovalayıp yettiği anda. He digende – Hemen, ilk önce, zamanında. dégendek İstenildiği gibi, pürüzsüz, eksiksiz, tam, iyi. U bu ishqa dégendek diqqet qilmighan – O bu işe istenildiği gibi dikkat etmemiş. Dégendek yardem körsetti – İyi yardım etti. Dégendek nétije bermidi – İstenildiği gibi netice vermedi. Dégendekla – Denildiği gibi. dégendikidek Denildiği gibi, söylendiği gibi. dégenlik Demiş olmak; söylemiş olmak. Bu héchnime bilmeydu dégenlik emes – Bu hiçbir şey bilmiyor anlamına gelmez. déger f. Déger namazi – İkindi namazı. dégidek Çok, pek. Dégidek yaxshi – Çok iyi. 2. Hemen hemen, her zaman. Dayim dégidek – Her zaman. Her yil dégidek – Hemen hemen her yıl. U künde dégidek kélidu – O hemen hemen her gün geliyor. dégidekla Söylenebilecek halde 2. Hemen; hemen hemen. Dégidekla hemmisi – Hemen hemen hepsi. dégilik Aktif, faal, etki. Siyasi dégilik körsetmek – Siyasî etkinlik göstermek. déhqan f. bk. dixan. déhqanchiliq f. bk. dixanchiliq. déxan f. bk. dixan. dékabr r. Aralık. Dékabr éyi – Aralık ayı. dékaratsiye r. Dekor. dékret r. Kararname, kanun. délighur Ahmak, akılsız, sersem, budala. délighurluq Ahmaklık, akılsızlık, budalalık. délil a. Delil, kanıt. Délil keltürmek – Delil getirmek (göstermek). délillesh bk. délillimek. délillik a.u. Delilli. délillimek a.u. Kanıtlamak. délilsiz a.u. Delilsiz. démekki u.f. Demek ki. démiqish ağ. bk. tunchuqush. démiqmaq bk. tunchuqmaq. démokrat r. Demokrat. démokratik r. Demokratik. démokratiye r. Demokrasi. démokratizm r. Demokratizm. démokratizmliq r.u. Demokratlık. démokratlashmaq r.u. Demokratlaşmak. déngiz Deniz. Déngiz eskiri – Deniz askeri. Déngiz boyidiki – Deniz kıyısındaki; sahildeki. Déngiz boyliri – Deniz kıyıları; sahiller. déngizchi Denizci. députat r. Vekil. députatliq r.u. Vekillik. dérize f. Pencere. Dérize perdisi – Pencere perdesi. Dérize qapqisi – Pencere kapağı. dérizilik f.u. Pencereli. Dérizilik öy – Pencereli ev. désant r. Çıkarma birlikleri. déweylesh bk. déweylimek. déweylimek Tehdit etmek. déwinmek Şatlanmak, ırgalanmak, sendelemek. déwirqay Katran, sakız, akıntı. déwirqayliq Reçineli, çıralı. déwitish bk. déwitmek. déwitmek Dehlemek. déyilish bk. déyilmek. déyilmek Denilmek. Shundaq déyildimu? – Şöyle denildi mi? déyish bk. demek. déyishish bk. déyishmek. déyishmek Konuşmak; kara karşı söyleşmek; birbirine demek. Silerni chaqirishqa kishi éweteyli déyishiwatattuq – Sizleri çağırmaya kişi gönderelim diye konuşuyorduk. dézinféksiye r. Dezinfeksyon. Dézinféksiye qilmaq – Dezinfekte etmek. dialéktik r. Diyalektik. Dialéktik matériyalizm – Diyalektik materyalizm. diben ç. Negatif. didar f. Yüz, surat. Didar körüshmek – Görüşmek; birbirini görmek. dixan f. Çiftçi. Dixan-ormanchiliq nazariti – Tarım ve Ormancılık Bakanlığı. dixanchiliq f.u. Çiftçilik. dixmaq Kör, küt. dijorni r. Nöbetçi, nöbet bekleyen. dijorniliq r.u. Nöbetçilik. Dijorniliq qilmaq – Nöbetçilik yapmak. dik Dik etmek – İrkilmek. dikildash bk. dikildimaq. dikildek Yerinde durmaz; kurtlu peynir. dikildimaq Tıpır tıpır yürümek. diktatura r. Diktatörlük, diktatör, mutlak salahiyet. diq Ağrı, sızı, acı, ıstırap, azap, işkence, sıkıntı. diqqatsizlik a.u. Dikkatsizlik. diqqet a. Dikkat. Diqqet qilmaq – Dikkat etmek. Diqqitimni jelp qildi – Dikkatimi çekti. diqqetlik a.u. Dikkatli. diqqetsiz a.u. Dikkatsiz. dil f. Gönül. Dilimda tolghan xoshalliq – Gönlüm sevinçle dolu. Bu söz hemmining tilida we dilida – Bu söz herkesin dilinde ve gönlünde. Dilde bolsa, tilgha kélidu – Gönülde olsa dile gelir. Janu-dilim bilen – Can ve gönlüm ile. Dili bahar – Sevecen. dilazar f. Gönül kıran, hakaret eden. Dilazar bolmaq – Gönlü kırılmak. dilazarliq Gönlün kırılma hali. dilber f. Dilber, güzel, sevilen. dildar Sevgili, yar, dost. dildarliq f.u. Can ve yürekten. dildash f.u. Yakın, sırdaş. dilgusha f. Cazibeli, büyüleyici, gönül avlayan. dilgushaliq f.u. Cazibelilik, büyüleyicilik, gönül avlayanlık. dilkesh f.u. Şen, neşeli. dilkeshlik f.u. Neşelilik. dilliq Sap dilliq – Temiz kalpli. dilnawaz f. Sevgili, yar, dost. dilraba f. Sevgili, yar, dost. dilshat f. Şen, neşeli, şakrak. dilshatliq f.u. Neşelilik. dimagh a. bk. dimaq. dimaq a. 1. Beyin, dimağ 2. Burun. Is dimighimgha urdi – Duman burnuma dokundu. dimiq Boğucu, bunaltıcı. dimiqish bk. dimiqmaq. dimiqmaq Boğulmak. U sugha dimiqip öldi – O suya boğularak öldü. dimiqturmaq (dimiqmaq'tan) Boğmak. dimiqturush bk. dimiqturmaq. din Din. Islam dini – İslam dini. Budda dini – Buda dini; Budizm. dinar f. Dinar. dinchi a.u. Dinci, dine düşkün. dinchilik a.u. Dine düşkünlük. dindar a.f. Dindar. dindarliq a.f.u. Dindarlık. ding-ding Tıpır tıpır. Ding-ding – Etmek tıpır tıpır etmek. dinggak Topal, aksak. dinggakliq Topallık, aksaklık. dinggaymaq Dimdik durmak, çıkmak, ucu çıkmak. dinggaytish bk. dinggaytmaq. dinggaytmaq (dinggaymaq'tan) Yukarı kaldırmak. Tay quyrughini dinggaytti – Tay kuyruğunu yukarı kaldırdı. dingxulu ç. Maden lambası. dingildimaq Küçük adımlarla koşmak. dingliq Keskinlik, sivrilik. diniy Dini. Diniye nazariti – Diyanet İşleri Başkanlığı. dinsiz Dinsiz. dinsizlik Dinsizlik. diplom r. Diploma. diplomat r. Diplomat. diplomatik r. Diplomatik. Diplomatik wekil – Diplomatik vekil. diplomatiye r. Diplomasi. diplomluq Diplomalı. dir-dich Titreme, titreyiş. Dir-dir etmek – Titremek. dirijabil r. Dirijabl, balon. dirildesh bk. dirildimek. dirildetmek (dirildimek'ten) Titretmek. dirildimek Titremek. dist Ökçe. Dishti égiz petinke – Ökçesi yüksek ayakkabı. dit Anlayış, kavrayış. ditlash bk. ditlimaq. ditlimaq Kavramak, anlamak. diwan f. Divan. diwane f. Dilenci. U diwane bolup qalghan – O dilenci oluvermiştir. Benggi diwane – bot. benç (ci); mec.ol. Aklını oynatmış. diwe f. Dev. diwiziye r. Tümen. Atliq diwiziye – Atlı tümeni. Piyade diwiziye – Piyade tümeni. diyanet a. Diyanet, sofuluk, dindarlık. diyanetlik a.u. Sofuluk, dindarlık. diyanetsiz a.u. Sofu olmayan, dindar olmayan. diyanetsizlik a.u. Sofu olmama hali, dindar olmama hali. diyar f. Diyar, ülke, memleket. diyerlik Yeterince, yeterli kadar, yeterli halde. Diyerlik étiwar bermek – Yeterince önem vermek. dizél Dizel. do Do tutturmaq – İştah çağırmak. doda Kapris. Dodisi tutup qaptu – Kapris yapıyor; hırçınlaşıyor. doga bk. dowa. dogilimaq ç.u. bk. dowilimaq. dogma r. Dogma. dogmichilliq r.u. Dogmatizm. dogowor r. Antlaşma, muahede, pakt, anlaşma, mukavele. dogoworlashmaq r.u. Mukavele yapmak, anlaşmak. dok Kambur, tümsek, kabarık. Dok adem – Kamburlu adam. Dok bolmaq – Kamburlu olmak. dokaymaq Eğilmek, bükülmek. dokiyish bk. dokaymaq. doklat r. Konferans. doklatchi r.u. Konuşmacı. doktor r. Doktor. Filologiye penliri doktori – Dil bilimi doktoru. doq Tehdit, gözdağı. Doq qilmaq – Tehdit etmek; gözdağı vemek. doq-doq Yerinde durmaz; kurtlu peynir. doqa Uzunca. Doqa bash – Uzunca baş. doqal ağ. bk. doq. doqaslatmaq ağ. Tehdit etmek. doqchi Korkutan; tehdit eden. doqmush Köşe. Doqmushtiki öy – Köşedeki ev. Kocha doqmushliri – Sokak köşeleri. doquldash bk. doquldimaq. doquldimaq Yerinde durmamak; ele avuca sığmamak. doqurushmaq Çarpışmak; karşılaşmak; çatışmak. Ular ishikte doqurushup qaldi – Onlar kapıda çarpışıverdiler. doqurushush bk. doqurushmaq. dola Omuz. Dola söngek – Omuz kemiği. Dolan Dolan. (Tarim nehri civarında yaşayan göçebe Uygurların adı. Dolan, Moğolca "yedi, 7" anlamındadır. Bu toplumun 18. yüzyıldaki Kalmuk istilası sırasında gelmiş Kalmuklar olup, Türkleştiği bilinir). dolana bot. Akdiken. Dolana képinigi – Akdiken sineği. dolqun Dalga. dolqunlanmaq Dalgalanmak. dolqunlash bk. dolqunlimaq. dolqunlatmaq (dolqunlimaq'tan) Dalgalandırmak. dolqunlimaq Dalgalanmak. dolqunluq Dalgalı. dolqunlunush bk. dolqunlanmaq. dolqunlutush bk. dolqunlatmaq. dolqunsiman Dalgalı; dalga şeklinde. dollar Dolar. dolway Tokmak. dombaq Kozalak, yumru, şiş, ur. dombaqliq Çıkıntı hali, kabartı hali, tümseklik. dombaymaq Şişmek, kabarmak. dombaytmaq (dombaymaq'tan) Şişirmek, kabartmak. dombura Kazak Türklerinin milli çalgı aleti. domburichi Domburayı çalan kimse; çalgıcı. domchaq İri parça, kütle, yığın. dominion r. Dominyon. domlaq bk. domulaq. domna r. Maden fırını. Domna mesh – Maden fırını. domsaq Asık çehreli; somurtkan. domsaqliq Asık çehrelilik; somurtkanlık. domsarash bk. domsarimaq. domsarimaq bk. domsaymaq. domsayghan Somurtkan, asık suratlı, yüzü gülmez. domsayghanliq Somurtkanlık, yüzü gülmezlik. domsaymaq Somurtmak, suratını asmak. domsaytish bk. domsaytmaq. domsaytmaq Çatmak, kırıştırmak, surat asmak, somurtmak. U tumshughini domsaytti – O yüzünü kırıştırdı; O ağız burnunu kırıştırdı. domulaq Yuvarlak. Bir domulaq yip – Bir yumak ip. Domulaq qilmaq – Yuvarlak yapmak. domulaqlash bk. domulaqlimaq. domulaqlimaq Yuvarlaklaştırmak. domulanmaq Yuvarlanmak. domulash bk. domulimaq. domulatmaq (domulimaq'tan) Yuvarlatmak. domulimaq Yuvarlamak. Domulap ketmek – Yuvarlanıvermek. domulunush bk. domulanmaq. domulutush bk. domulatmaq. dong-dong Yerinde durmaz; kurtlu peynir. dongghaq Kamburlaşmış; beli çökük. dongghaqlash bk. dongghaqlimaq. dongghaqliq Kamburlaşmışlık; beli çöküklük. dongghaqlimaq İğilmek, bükülmek. Dongghaqlap yürmek – Beli çökük halde yürümek. dongghaslash bk. dongghaslimaq. dongghaslimaq Büyük adımlarla hızlı hızlı yürümek (gezmek). dongghaymaq Elleriyle dizleri üstünde durmak. dongghaytmaq (dongghaymaq'tan) Elleriyle dizleri üstünde durdurmak. dongghuyush bk. dongghaymaq. dop Top. Dop oynimaq – Top oynamak. doppa Takke. Badam doppa – Badem takke (dört yanına badem çiçeğine benzer şekilde, beyaz iple işlendiği siyah takke; Kaşgar badem takkesi ünlüdür). dora İlaç, em, deva. Dora ichmek – İlaç içmek. Yumulaq dora – Hap. Dora qeghizi – Reçete. Yazning qéqi qishqa dora – d. Yazın kakı kışa ilaç. Miltiq dorisi – Barut. dora-derman bk. dora-dermek. dora-dermek İlaç ve haplar. doram Taklit; taklit etme. doramchi Taklitçi. doramchiliq Taklitçilik. Doramchiliq qilmaq – Taklit etmek. dorash bk. dorimaq. dorgha f. Amirleri; üstler. doriger f. Eczacı. dorigerlik f.u. Eczacılık. dorixana f. Eczahane. dorilanmaq f.u. İlaçlanmak. dorilash f.u. bk. dorilimaq. doriliq f.u. İlaç. dorilimaq f.u. İlaçlamak. dorimaq Taklit etmek. dos f. bk. dost. dosaq bk. dowsaq. doschaq Küçük dost. doska r. Sınıf tahtası. dost f. Dost. Dostlarche – Dostlar gibi. Dost bolmaq – Dost olmak. Dost tutmaq – Dost tutmak. Dost körmek – Dost görmek. Méhnetni dost tutung – Emeği dost tutun. Dostlarey – Dostlar. Dost tartmaq – "ya dost illallah" diye zikretmek. dostane f. Dostane. Dostane yashimaq – Dostça geçinmek. dostlashmaq Dost olmak. dostlashturmaq Tanıştırmak; barıştırmak. dostlishish bk. dostlashmaq. dostluk f.u. Dostluk. dosun bk. dowsun ve dowsaq. dotey ç. tar. Vali. dotsént r. Doçent. dotséntliq r.u. Doçentlik. dowa Dokurcun, tınaz, yığın. Exlet dowisi – Çöp yığını. Qum dowiliri – Kum yığınları. dowilaghliq Yığılmış, toplanmış. dowilanmaq ç.u. Yığılmak, toplanma. dowilatmaq (dowilimaq'tan) Yığdırmak, toplatmak, yığın haline getirtmek. dowilimaq ç.u. Yığmak, toplamak. Qoghunlarni bir yerge dowilap qoyduq – Kavunları bir yere topladık. dowsaq anat. Sidik torbası, kavuk. dowsun bk. dowsaq. dogha r. Boyunduruk. doghap Ayran. Muzdek doghap – Buz gibi ayran. doghapchi Ayran satan kimse. doghapchiliq Ayran satma işi. doghdaq Çalı horozu, yaban horozu. doghdaymaq Dimdik durmak. doghlang Bodur, alçak. doghlangliq Bodurluk, alçaklık. doxmush bk. doqmush. doxtur r. Doktor. Mal doxturi – Veteriner, baytar. doxturxana r.f. Hastahane. doxturluq r.u. Doktorluk. Mal doxturluq ponkiti – Veteriner merkezi. dozhna r. Düzine. dosh f. Kabarık, tümsek. doyba Dama. Doyba oynimaq – Dama oynamak. dozax f. Cehennem. Yarsiz ömrüm méning ming yashisam bir künche yoq, ishiq otingning aldida dozax oti uchqunche yoq – Yarsiz ömrüm benim bin yaşasam bir gün kadar yok, aşk ateşinin önünde cehennem ateşi kıvılcım kadar yok. dozaq f. bk. dozax. döget f. bk. düget. dögilimek bk. düglimek. döglek bk. düglek. dögletmek (döglimek'ten); bk. dügletmek. döglimek bk. düglimek. dökcheymek bk. dükcheymek. dölet a. Devlet. Gerp döletliri – Batı devletleri. Dölet tüzülüshi – Devlet yapısı (düzeni). Dölet tili – Devlet dili. U döletke gherq boldi – O zengin oldu. Dölet qushi – Devlet kuşu. döletchilik a.u. Devletçilik. Ulugh döletchilik – Büyük devlet iddiası. döletxana a.f. Zengin ev. döletlik a.u. 1. devletli, devleti olan 2. Zengin, varlıklı. döletmen a.f. Zengin. döley Beyinsiz, kalın kafalı, et kafalı. dönen Dört yaş; dört yaşlı (hayvanlar için). Dönen qoy – Dört yaşlı koyun. döng Tepe, sırt. Éghiz döng – Yüksek tepe. Qum döngliri – Kum tepeleri. döng-qir Yükseklik; tepelik bozkır. döng-oyman Tepe ve çukur. dönggesh bk. dönggimek. dönggi-daras Muhteşem, parlak. dönggimek Yüklemek; başkasının üstüne atmak; suçunu başkalarının üstüne atmak. U eypni bashqilargha dönggeydu – O suçu başkalarına yüklüyor. dönglük Tepelik. Dönglük jay – Tepelik yer. dörem f. Sıra, nöbet, defa; bk. qétim. Men bu döremdimu bek xoshal boldum – Ben bu defada da çok sevindim. döshe Et tahtası. döshkelimek İtmek, dışlamak. döt Kütük (-ğü); inek. drama r. Dram. dramaturg r. Dramaturg; dram yazarı. dramaturgiye r. Dramaturji. -du Üçüncü şahıs eki. Belki ishleydighandu – Belki çalışacaktır. Kelse kelgendu – Gelecekse gelmiştir. dua a. Dua. Aq dua – İyi dua. Bed dua – Kötü dua. duagöy a.f. Hayırhah, hayırhahlık. duaxan a.f. Otçu, üfürükçü, efsuncu. duben ç. tar. Hudut bölgelerindeki askeri saha komutanı. duch f. Duch bolmaq – Karşılaşmak. Duch kelmek – Karşılaşmak. duchar f. Duçar. Duchar bolmaq – Duçar olmak; uğramak; yakalanmak. Bextsizlikke duchar boldum – Mutsuzluğa uğradım; şanssızlık. duduq Keke. duduqlanmaq Kekelenmek. duduqlash bk. duduqlimaq. duduqlatmaq (duduqlimaq'tan) Kekeletmek. duduqlimaq Kekelemek. Duduqlap sözlimek – Kekeleyerek söylemek. duduqluq Kekelik. duduqmaq bk. duduqlimaq. duglaqliq ç.u. Yığılmış, toplanmış. dughdaq bk. doghdaq. dughlaqliq bk. duglaqliq. duxawa f. Kadife. dujna r. bk. dozhna. dukan f. Dükkan, kantin. Saet dukini – Saat dükkanı. dukanche f. Küçük dükkan. dukanchi f.u. Dükkancı, tezgahtar. dukanchiliq f.u. Ticaret mesleği. dukandar f. Dükkancı, tezgahtar. dukandarchiliq bk. dukanchiliq. dukandarliq bk. dukanchiliq. duqunush ağ. bk. toqunush. dum-dum Taklidî ses. Dum-dum – Güm güm. Dum-dum sokmaq – Güm güm çalmak. dumba Dumba yemek – Dayak yemek. dumbaq Davul. Dumbaq chalmaq – Davul çalmak. dumbaqchi Davulcu. dumbalanmaq Dayaklanmak. dumbalash bk. dumbalimaq. dumbalatmaq (dumbalimaq'tan) Dayakla vurdurmak. dumbalimaq Dayaklamak, dövmek. dumbaymaq Çıkmak, şişmek, göze çarpmak. Üzidiki üstixanliri dumbuyup chiqqan – Yüz kemikleri çıkıntılı. dumbaytmaq (dumbaymaq'tan) Şişirmek, çıkarmak, göze çarptırmak. dumulaq bk. domulaq. Dun'gan Döngen, Çin Müslümanları. Dun'gan xelqi – Döngen halkı. dunya a. Dünya. Ikki dunya – İki dünya. Ikki dunyada xor bolmaq – İki dünyada hor olmak. Dunya tinchlighi – Dünya barışı. Dunya qarash – Dünya görüşü; görüş açısı. Pütün dunyagha melüm – Bütün dünyaya belli. Dunyagha kelmek – Dünyaya gelmek. Dunyadin ötmek – Dünyadan göçmek (giçmek). Dünyasining hemmisini dégidek xeshlep tügetti – Bütün servetini harcayıp bitirdi. Pütün dunyasini qaldurup ketti – Bütün servetini bırakıp gitti. dunya-alem a. Dünya-alem; dünya ve alem. dunyadar a.f. Zengin, varlıklı. Dunyadar bolmaq – Zengin olmak. dunyawiy a. Dünyevî. dunyaxor a.f. Haris, tamahkarlık, çıkarcı. dunyaxorluq a.f.u. Tamahkarlık, çıkarcılık, menfaatperestlik. dunyaliq a.u. Dünyevî. dunyashumul a. Alemşümul. dupu ç. Bakla, bakliyegiller. dupyaghach r.u. bot. Meşe (ağacı). durichi bk. doriger. dut f. 1. Kömür kokusu 2. Duman. dutar f. Tambur gibi bir çalgı aleti. dutarchi f.u. Çalgıcı, sazcı, saz sanatçısı. dutey ç. Vali. duwilimaq bk. dowilimaq. duwsaq bk. dowsaq. duwsun ağ. bk. dosun. duyjang ç. Ekipbaşı, grup şefi. duyjangliq Ekipbaşkanlığı. duyulgha Miğfer, başlık, tolga. dwigatél r. Motor. Par dwigatéli – Buhar motoru; buhar makinesi. dü-dük takl. Güm güm. dügdek Kambur. dügdeymek Kasılmak. düget f. Mürekkep hokkası. düglek Yuvarlak, daire. dügleklenmek Yuvarlaklanmak. düglesh bk. düglimek. dügletmek (düglimek'ten) Yuvarlatmak, yuvarlandırmak. düglimek Yuvarlanmak. düglütüwetmek Yuvarlandırmak. düglütüsh bk. dügletmek. dük İğ, iğ şeklinde. dükcheymek İğilmek, bükülmek, kamburlaşmak. dükchi Usta. dükchüyüsh bk. dükcheymek. düküldetmek (düküldimek'ten) Takırdatmak; güm güm ettirmek. düküldimek Güm güm etmek. dükür Taklidî ses. dükür-dükür Taklidî ses. dükürletmek (dükürlimek'ten) Takırdatmak. dükürlimek Takırdamak. düldül f. Düldül. düm Yüzükoyun; yüzükoyun yere kapanmak. Düm kömürmek – Devirmek; döndürmek. Düm yatmaq – Yüzükoyun yatmak. dümbe f. Arka, sırt. dümchek Kambur, tümsek, kabarık. dümcheklik Tümseklik, kamburluk. dümcheymek İğilmek, bükülmek, kamburlaşmak. dümcheytmek (dümcheymek'ten) Eğmek, bükmek. dümchüyüsh bk. dümcheymek. dümkömürmek Ters çevirmek. dümkömürülmek Ters çevirilmek. dümkömürüsh bk. dümkömürmek. dümlesh bk. dümlimek. dümlimek Söndürmek. düp Çalı, fonda. düpüldimek Takırdamak, atmak, çarpmak. Yürügüm düpüldeydu – Kalbim atıyor. düpür Gürültü. düpür-düpür Gürültülü. düpürletmek (düpürlimek'ten) Gürültü çıkarmak. düpürlimek Takırdamak. dür Coşkulu. Xelq dür chawak chaldi – Halk coşkuyla alkışladı. dürbün f. Dürbün. dürdün ç. İpek kumaş. dürride Ani gürültü, ayak sesi. Balilar dürride yügürüshüp kélishti – Çocuklar gürültü ile koşturup geldiler. dürüs f. Dürüst. dürüslük f.u. Dürüstlük. dürüst bk. dürüs. dürüstlük bk. dürüslük. düwe bk. dowa. düshenbe f. Pazartesi. düshkelesh bk. düshkelimek. düshkelimek bk. döshkelimek. düshmen f. Düşman. düshmenchilik f.u. Düşmanlık. düshmenleshmek f.u. Düşmanlaşmak. düshmenleshtürmek f.u. Düşmanlaştırmak. düshmenleshtürüsh f.u. bk. düshmenleshtürmek. düshmenlik f.u. Düşmanlık. Düshmenlik qilmaq – Düşmanlık yapmak. düshmenlishish f.u. bk. düshmenleshmek. e E, közliri shunche nurluq – Evet, gözleri o kadar nurlu. ebeden a. y.d. 1. Ebedî 2. Bitmez 3. Hiçbir zaman, asla. ebedilik İlelebet. ebet a. Ebedî, sonsuz. ebgar f. 1. Dilenci 2. Bakımsız, serseri, öksüz. ebidiyet a. Ebediyet. ebiyarger a.f. Özenli. eblex a. 1. Aptal, ahmak 2. Alçak herif, namussuz. eblexliq a.u. Aptallık, alçaklık. ebrez bk. ewrez. ebrishim bk. ewrishim. ebzel a. bk. ewzel. echiqmaq (élip chikmaq) Alıp çıkmak; getirmek. echki bk. echkü. echkü Keçi. Echkü térisi – Keçi derisi. eda a. bk. ada. edalet a. bk. adalet. edawet a. bk. adawet. edep a. Edep. Ediwini yédi – Tenbih edildi. Ediwini berdim – Cezalandırdım. edeplik a.u. Edepli. edepsiz a.u. Edepsiz. edepsizlenmek Edepsizlenmek. edepsizlik a.u. Edepsizlik. edibiy a. Edebî. Edibiy til – Yazı dili. edibiyat a. Edebiyat. Bediiy edibiyat – Bediî edebiyat; estetik edebiyat. Edibiyat mejmuisi – Edebiyat mecmuası. Xelq edibiyati – Halk edebiyatı. Éghiz edibiyati – Folklor. edibiyatchi a.u. Edebiyatçı, yazar. edibiyatchiliq a.u. Edebiyat işleri. edibiyatshunas Edebiyatçı. edibiyatshunasliq Edebiyat işleri. edliye a. Adliye, adalet. Edliye wezirlighi – Adalet bakanlığı. edliyichi a.u. Hakim, avukat; hukuk işleriyle meşgul olan kimseler. edliyichilik a.u. Hukuk işleri. egah f. bk. agah. egdürmek (egmek'ten) Eğdirmek. eger f. Eğer. egerchende f. bk. eger. egerde f.u. bk. eger. egeshme Takıntı. Egeshme jümle – Takıntı cümle. Egeshme gep – Takıntı söz. egeshmek Peşinden gitmek; arkasına takılmak. Mayni egiship yaz keldi – Mayıs'ı takip ederek yaz geldi. egeshtürmek (egeshmek'ten) Beraberinde götürmek. egini bk. kiyim. egitmek (egmek'ten) Eğdirmek. Shaxni egitmek – Dalı eğdirmek. eglek Elek. eglekchi Elekçi. eglekchilik Elekçilik. eglenmek Elenmek, elekten geçirilmek, kalburlanmak. egme Eğme. egmek Eğmek, iğmek. Boyun egmek – Boyun eğmek. Bash egmek – Baş eğmek. egmesh Eğri, iğri. egri-bügri Çarpık, eğri. egri-donaq Çarpık, engebeli. egri-donay bk. egri-donaq. egri-megri Çarpık, engebeli. egri-toqay Çarpık, engebeli. Egri-tokay yollar – Çarpık ve engebeli yollar. egrilik Eğrilik 2. Namussuzluk, samimiyetsizlik. egüz Su birikintisi. ehali a. bk. ahali. ehd a. Ahd. Ehd qilmaq – Ehd etmek; söz vermek. Ehdimiz buzuldi – Ahdimiz bozuldu. U ehdige yetti – O ahdine erişti. ehdleshmek Anlaşma yapmak. ehdname Pakt, antlaşma. ehe ünl. Vay canına! ehemiyet a. bk. ehmiyet. ehl a. Oturan, halk, yerli. Sen'et ehli – Sanatçılar. Pen ehli – İlim adamları; bilginler. Kesip ehli – Meslek sahipleri. Ehli kelem – Yazarlar. Ehli ishiq – âşıklar. Ehli din – Din adamları. Ehli Islam – Müslümanlar. ehmiyet a. Ehemmiyet, önem. Ehmiyet bermek – Önem vermek. Ehmiyiti yoq – Önemi yok. Hich qandaq ehmiyetke ége emes – Hiçbir önemi yok. ehmiyetlik Önemli. ehmiyetsiz Önemsiz. ehmiyetsizlik Önemsizlik. ehram a. Ehram, piramit. ehwal a. Ehval, durum. Hazirqi ehwal – Şimdiki durum. Xelqara ehwal – Halkara durum. Ehwalingiz qandaq? – Durumunuz nasıl? Ehwali ruhiye – Manavi durumu, keyfi. ehwalat Durum, vaziyet. ehwallashmaq a.u. Halhatır sormak. Biz ular bilen ehwalliship turduk – Biz onlarla halhatır soruşup durduk; Biz onlarla ilgilenerek yaşadık. exbarat bk. axbarat. exiri a.u. Son, sonu, sonunda. exlaq a. Ahlâk. Exliqi yaman – Ahlakı kötü. Exlak derslighi – Ahlâk dersi kitabı. exlaqiy a. Ahlâkî. exlaqliq a.u. Ahlâklı. exlaqsiz a.u. Ahlâksız. exlaqsizliq a.u. Ahlâksızlık. exlet a. Çöp. Exlet oymini – Çöp çukuru. exlet-chawa Çöp. exletchi a.u. Çöpçü. exletxana a.f. Çöplük; çöp atılan yer. exletlik a.u. Çöplük; çöplenmiş yer. ejayip a. Ecayip. ejayip-gharayip Sihirli, büyülü 2. Olağanüstü 3. Şahane, harikulade. ejayipxana a.f. bk. ajayipxana. ejayipliq a.u. Harikulade, olağanüstü, sihirli. ejdat a. Ecdat, atalar. ejder f. Ejderha. ejdiha f. Ejderha. ejeba a. Garip, acayip, tuhaf. ejel a. Ecel. Ejili yetti – Eceli gelmiş. Öz ejilidin öldi – Kendi eceli ile öldü. Ejellik zerbe – Öldürücü darbe. ejem Acem, Fars, İranlı 2. Klasik bir Uygur şarkısı. ejep a. Hayret, şaşırtıcı. Ejepke qalmaq – Başkalarının hayret etmesine maruz kalmak. Ejepke qaldurmaq – Başkalarını şaşırtmak. Ejep yaxshi – Çok iyi; şaşırtacak derecede iyi. Ejep boptu – İyi olmuş; öyle olması gerekirdi, ecepsinmek hayretetmek. ejir a. y.d. Mükafat, emeğin karşılığı. Ejrini Xuda bersun – Allah ecir ve sabır versin. Ejrini Xudadin körüng – Ecrini Allah versin. ejnibiy a. Yabancı. Ejnibiy perest – Yabancı hayranı. Ejnibiy perestlik – Yabancı hayranlığı. ekber a. Ekber. Allahu ekber – Allahu ekber. ekchimek Kurumak. ekchitmek (ekchimek'ten) Kurutmak. ekek bk. erkek. ekelmek (élip kelmek) Alıp gelmek; getirmek. ekiletmek (ekilimek'ten) Okşamak, şımartmak. ekilimek Şımarmak, ekkelmek; bk. ekelmek. ekketmek (élip ketmek) Alıp gitmek; götürmek. ekkirmek (élip kirmek) Alıp girmek; getirmek. eks a. Aks, yansıma. Eks etmek – Yansımak. Eksi sada – Şes yansıması. Eksi halda – Aksi halde. Eksige keltürmek – Aslına getirmek. ekser a. Ekser, en çok. ekseriyet a. bk. eksiriyet. eksi a. Aksi, ters. eksiche a.u. Aksi halde. eksil a. Aksilik, gericilik. eksilheriket a. Geri devrim. eksilheriketchi a.u. Geri devrimci. eksilheriketchilik a.u. Geri devrimcilik. eksilik a.u. Aksilik, terslik, gerilik. eksilinqilap bk. eksilheriket. eksilinqilapchi bk. eksilheriketchi. eksilinqilapchiliq bk. eksilheriketchilik. eksilinqilawiy Geri devrimcilik. Eksilinqilawiy heriket – Geri devrimcilik hareketi (eylemi). eksinche a.u. Aksi halde. Eksinche boldi – Aksi halde oldu. eksiri a. En çoğu. eksiriyet a. En çoğu. eksiyetchi a.u. Gerici. eksiyetchilik a.u. Gericilik. eqd a. Ahd, anlaşma. Eqdi nikah – Nikah anlaşması. eqide Akide. eqli-parasat a. Akıl ve feraset. eqliy Aklî, zihinsel. Eqliy méhnet – Aklî emek; zihinsel çalışma. eqriba a. Akraba. el-aghine Akraba ve dost; akraba ve arkadaş. el-yurt Vatan ve millet. ela a. Peki, pek iyi, çok iyi. Ela körmek – Pek iyi saymak. Yüz anglighandin bir körgen ela – Yüz dinlemekten bir görmek daha iyi. elachi a.u. Üstün başarılı öğrenci. elachiliq a.u. Üstün başarılı öğrenci olma hali. Elachiliq üchün küreshmek – Üstün başanlı öğrenci olabilmek için mücadele etmek. elan a. bk. élan. elbet a. bk. elwette. elbette a. bk. elwette. elem a. Elem, ıstırap, azap. Elem chekmek – Azap çekmek; ıstırap çekmek. Elimige chidalmidim – Istırabına dayanamadım. Elem qilarliq – Istıraplı. U elimini mendin alidu – O öcünü benden çıkanyor. elemdar a.f. Elemdar, bayraktar. elemlik a.u. Elemli, ıstıraplı. elengge Alev. eleyhissalam a. din. Eleyhisselam. Musa eleyhissalam – Musa eleyhisselam. elhemdu a. din. Elhemdu. Elhemdu oqumaq – Elhemdu okumak. elippe a. bk. élipbe. elkézer u.f. Memleket memleket gezen. elqim Boğaz. elqisse a. Kısacası, hasıl, velhasıl. elle Ninni. elley Ninni. elleylesh bk. elleylimek. elleylimek Ninni söylemek. ellik Elli. Yüz ellik – Yüz elli. ellikim Kimdir. Ellikim keldi – Kimdir geldi; Kimdir biri geldi. ellikwéshi Ellibaşı; elli ailenin başkanı. eltire Kuzu derisi. elwan a. Muhtelif, çeşitli, türlü. elwan-elwan a. Türlü türlü, çeşit çeşit. elwan-türlü a.u. Muhtelif, türlü türlü. elwette a. Elbette, şüphesiz. Elwette kélimen – Elbette geleceğim. elwida a. Elveda. Elwida éytmaq – Elveda söylemek. elchi Elçi; dünürcü. elchixana u.f. Büyükelçilik; sefaret. elchilik Temsilcilik 2. Büyükelçilik. embegül a.f. Peygamber çiçeği, mavi kantaron, belemir. emchek Meme. Emchek balisi – Süt çocuğu. Bir emchek emgen – Aynı memeyi emen. emchilik Tedavi etme hali. emdi Şimdi. Emdi boldi – Şimdi oldu. emdigiche Şimdiye kadar. emdigine Daha şimdi. Emdigine keldi – Daha şimdi geldi. emdiki Şimdiki. Emdiki wezipe – Şimdiki vazife. emdila Daha yeni. Shundila – Sadece şu halde. Menla emes – Sadece ben değil. emdilik Şimdilik. emdilikte Şimdilikte. emel a. İş, meşgale, görev, emel. Emel qilmaq – Yerine getirmek. Emelge ashmaq – Gerçekleşmek, becerilmek. Emelge ashmaydighan xiyal – Gerçekleşmeyecek hayal; ham hayal. emeldar a.f. Memur, bürokrat. emeldarliq a.f.u. Bürokratlık. emeldiki a.u. Yürürlükteki. Emeldiki qanunlar – Yürürlükteki kanunlar (yasalar). emelileshmek a.u. Gerçekleşmek. emeliyet a. Pratik, gerçek. Bu xewer emeliyetke uyghun emes – Bu haber gerçeğe uygun değil. emeliyetchi Gerçekçi. emellimek a.u. Yoluna koymak, uygulamak. emelperest a.f. Karyerist; mevki düşkünü. emelperestlik a.f.u. Mevki düşkünlüğü. emes Değil. Andaq emes – Öyle değil. Mümkin emes – Mümkün değil. Men emes – Ben değil. Shundaq emesmu? – Şöyle değil mi? Yaxshi emes – İyi değil. emgekchan Çalışkan. emgekchanliq Çalışkanlık. emgekchi Emekçi, çalışan. emgekchiler Çalışanlar. Emgekchi ayal – Çalışan kadın. emgekdar u.f. Emekçi, çalışan. emgüzge Emzik. emgüzmek (emmek'ten) Emzirmek. emilileshtürmek a.u. Gerçekleştirmek. emiliy a. Pratik. Emiliy yosunda – Pratik halde. emiliyet bk. emeliyet. emiliyetchan a.u. Gerçekçi. emiliyetchanliq a.u. Gerçekçilik. emin a. Emin, tehlikesiz. Emin bolmaq – Emin olmak. Eminmusen? – Emin misin? Eminmen – Eminim. emise (ya bolmisa) Ya ise, yada, veya. Mana emise – İşte, işte sana, işte böyle. emizek Emzik. emlak a. Menkul mallar, emlak. emlakdar a.f. Emlakçı. emlimek Tedavi etmek. emma a. bk. amma. emmek Emmek. emniyet a. Emniyet. emrü-perman a.f. Emir ve ferman. en'ene a. Anane, gelenek. En'ene boyiche – Geleneğe göre. en'gize Sonra. en'güshter f. Yüzük (-ğü). en'iniwiy a. Ananevi, geleneksel. enchi Ülüş, pay, miras. Bu balamning enchi – Bu çocuğumun payı. Enchingge tekkini – Payına çıktığı. endaze f. Ölçü, mikyas. endi bk. emdi. endigine Şimdi, daha şimdi. Endigine keldim – Daha şimdi geldim. endikmek Titremek, tiksinmek, nefesi boğulmak, hayacanlanmak, içler çekmek. endiktürmek (endikmek'ten) Titretmek, tiksindirmek, hayacanlandırmak. endilik Şimdilik. endilikte Şimdilikte. endishe f. Endişe. Endishe qilmaq – Endişe etmek. Endishe salmaq – Endişelendirmek. endishisiz f.u. Endişesiz. enduwa a. Mala, sürgü. enggiz Kapris, şımarık, nazlı, geçici arzu. engsiz Renksiz. enhar a. Büyük, bol. Enhar bolup éqip yatqan sular – Gür sulu nehirler. enighu İşte o. Enjanliq Andicanlı, Andican şehrinden olan kimse. enjir a. İncir. enjirzar a.f. İncirli. enjirzarliq a.f.u. bk. enjirzar. enjü Demet, bağlam. enjür a. bk. enjir. ensizchilik Endişeli olma hali. ensizlik bk. ensizchilik. ent Öç, intikam, kana kan isteme. Ent almaq – Öç almak, intikam almak. entiqe a. Antika. enzar a. Görme, gözden geçirme, özet, icmal. enzarchi a.u. Gözlemci, müşahit. enze ç. İş, arşiv, dosya. Mexpi enze ashkarilandi – Gizli dosya belli oldu. ep Rahat, uygun, kolay. Épini tapmaq – Kolayını bulmak. epchiqmaq (élip chiqmaq) Alıp çıkmak, getirmek, çıkarmak. epchil Becerikli, mahir. epchilik Beceriklilik, mahirlik. ependi Efendi, cenabı. ependilik Tuhaflık, gariplik. epghan a. y.d. Feryat, çığlık. epidiyan İlaç. epkar a. Fikir, düşünce. epkech f. İki ucunda askısı olan, iki kova ile su taşımak için kullanılan alet. epkesh bk. epkech. eplep Sakin ve titizlikle; uygun bir halde. eplep-seplep Bir şeyler yapıp, karıştırıp çaresini bulmak. epleshmek Yaklaşmak, anlaşmak, barışmak. eplik Becerikli, mahir, usta. Eplik adem – Becerikli adam. Eplep ishle – Yavaşça ve ikkatli çalış. eplimek Düzeltmek, ayarlamak, tanzim etmek. Eplep sözle – Dikkatli söyle. Pulni eplep serp qil – Parayı tasarruflu harca. Epliwirek qarisam – Dikkatle bakarsam. Ayighingni eplep bas – Ayağını dikkatli bas. epperilmaq (élip bérilmaq) Alıp varmak; götürmek. eppermek (élip bermek) Alıp vermek. Awu kitapni eppéring – O kitabı alıp verin. Balamgha kitap epperdim – Çocuğuma kitap alıp verdim. epsane f. Efsane. Epsane toqumaq – Efsane oydurmak. epsaniwiy f. Efsanevi. Epsaniwiy xelq qehrimani – Efsanevî halk kahramanı. epsanichi f.u. Efsaneci. epsaniliq Fu. Efsanelik. epsiz Kolaysız, zor, sıkıntılı, güç, müşkül 2. Beceriksiz, rahatsız. epsun f. Büyü, üfürükçülük. epsun-tupsun Üfürükçülük. epsunchi f.u. Büyücü. epsus f. Maalesef, ne yazık ki. epsuslanmaq Pişman olmak. ept f. Yapı, sima. Epti yaman – Siması kötü. Epting qurghur – Kahretsin. eptidin Simasından, tavınndan. Eptidin könglige endishe chüshüptu – Simasından endişelenmiş. epu a. Af. Epu etmek – Affetmek. Epu sorumaq – Af dilemek. Epu qilish – Affetme. epyün f. Afyon. Epyün urushliri – Afyon savaşları. epyünkesh f. Afyonkeş, afyon tiryakisi. epyünkeshlik f.u. Afyonkeşlik, afyon tiryakiliği. er-xotun Karı-koca. Er-xotun bolup barduq – Karı-koca olarak vardık. ergeshmek Peşinden gitmek; takılmak. U dadisigha ergiship ketti – O babasının peşinden gitti. ergeshtürmek (ergeshmek'ten) Beraberinde götürmek. Uni Mamut özige ergeshtürüp ketti – Onu Mahmut kendisiyle beraber götürdü. ergetmek (ergimek'ten) Peşine takmak, beraberinde göçtürmek. Ishtni özengge ergetme – Köpeği peşine takma. ergimek Takip etmek, izlemek. 2. Dönmek, dolaşmak, birinin başını döndürmek. Lachin bolup ergiymen – Şahin olarak dolaşıyorum. Eribiy Arabî, Arapça. eriksiz Esir. Eriksiz bolmaq – Esir olmak. Eriksiz emgek – Esir emeği. Eriksiz heriket – Özgürlükten yoksun hareket. eriksizdin İstemeyerek. Eriksizdin razi boldum – İstemeyerek razı oldum. eriksizlik Esirlik. Bu ishqa méni eriksizlik mejbür qildi – Bu işe beni esirlik mecbur etti. eripe a. Arafa. Bayram eripiside – Bayram arafasında. Yéngi yil eripiside – Yeni yıl arafasında. eriz a. Arz. Eriz qilmaq – Arz etmek. erize a. Dilekçe. erk Hürriyet, azatlık, özgürlük. Erk bermek – Hürriyetini vermek. Erki özide – Serbest; hürdür, özgürdür. Erking özengde – Özgürsün. Öz erkige qoydum – Özgür bıraktım. erkan a. Erkan. erke Sevimli, şımarık. erkek Erkek. Erkek qoy – Erkek koyun. Erkek gül – Erkek çiçek. erkekchilik Erkeklik, yiğitlik. erkeklik Erkeklik. Erkeklik qiliwiting – Bir yiğitlik edin. Erkekligingni mana shu yerde körset – Yiğitliğini işte şurada göster. erkeksiz Erkeksiz. Erkeksiz öy – Erkeksiz ev. Öyning erkeksiz bolushi yaman – Evin erkeksiz olması kötü. erkeksizlik Erkeksizlik. erkilesh bk. erkilimek. erkiletmek (erkilimek'ten) Şımartmak, okşamak. erkilik Şımarıklık. erkilimek Şımarmak. erkin Hür, serbest, özgür. erkinchilik Özgürlük, serbestlik. Söz erkinchilighi – Söz hürriyeti. Erkinchilikte yashimaq – Özgür olarak yaşamak. erkinlesh bk. erkinlimek. erkinlik Özgürlük, hürriyet. Erkinlikke chiqmaq – Özgürlüğe kavuşmak. erkinlimek Özgürlük hissetmek; rahatlamak. erklik Özgürlük, serbestlik. Erklik xelq – Özgür halk. erlik Evli kadın. Erlik xotun – Evli kadın. Köp erlik – Çok erkeklik; çok erkekli. erman bk. arman. ermek Eğlence, oyuncak. ermen Pelin, akpelin. Ermen Ermeni. Ermen qizi – Ermeni kızı. Ermen tili – Ermeni dili. Erminiler – Ermeniler. erre Testere. errikesh u.f. Testereci. errilesh bk. errilimek. errilimek Testere ile kesmek. ersirimek Kadınların koca (erkek) isteği. erte İlk, erken, sabah seheri. Erte köklem – İlkbahar. Erte köklemde – İlkbaharda. erte-kech Sabah-akşam. ertek Hikaye (Kazak lehçesi). ertekchi Hikayeci (Kazak lehçesi). ertigen bk. ettigen. ertiyaz İlkbahar. eruz a. Aruz. Eruz wezni – Aruz vezni. Eruz qaldisi – Aruz kaidesi. erwah a. 1. Hayal, görüntü 2. Ruh, akıl, can, iç alem. Erwayi uchup ketti – Ödü patladı; Ölü gibi bembeyaz kesiliverdi. Erwah ursun – Ruh vursun. Erwah urghur – Ruh vursun. erweze Çöplük. erzen f. Ucuz. Erzen baha – Ucuz fiyat. Erzen qilmaq – Ucuzlatmak. erzenchilik f.u. Ucuzluk. erzenlesh bk. erzenlimek. erzenletmek (erzenlimek'ten) Ucuzlatmak. erzenlik f.u. Ucuzluk. erzenlimek f.u. Ucuzlamak. erzensimek Ucuz görmek; ucuz hissetmek. erzensinish bk. erzensimek. erzigudek Dikkate değer; zahmete değer. Erzigudek héchnéme yoq – Dikkate değer hiçbir şey yok. erzihal a. Dilekçe, iltimas. Erzihal bayan qilmaq – Arzu ve durumunu belirtmek. erzimek bk. erzigudek. Hich bir nimige erzimeydu – Hiçbir şeye yararı yok. erzimes Önemsiz, değmez. Erzimes pul – Önemsiz para. erzimeslik Önemsizlik. esaret a. bk. asaret. esas a. bk. asas. esbap a. bk. eswap. esebiy a. bk. esewiy. esel a. Bal. Esel eri – Bal arısı. eselchilik a.u. Bal üreticiliği. esen Gelecek, yakın gelecek. esen'ge Gelecek yıl. esep a. Asab, sinir. eserlenmek Etkilenmek, tesirlenmek. esersiz a.u. Etkisiz, tesirsiz, belirtisiz. U héchqandaq esersiz yoqulup ketti – O hiçbir eser bırakmadan kayboldu. esewiy a. Sinirli. esibiyet a. y.d. Sinirsal. esillik a.u. Aslına uygün olma hali; doğruluk, gerçeklik, aslî. esilsiz a.u. Asılsız, temelsiz. esilsizliq a.u. Asılsızlık. esilzade a.f. Asilzade, soylu, aristokrat. esilzadiliq a.f.u. Asilzadelik, soyluluk, aristokratlık. esirdash a.u. Çağdaş. esiwiy a. Sinirli, asabî. esiwiyleshmek Asabîleşmek, sinirlenmek. esker a. Asker, cenkçi. Atliq esker – Atlı asker, süvari. Hawa eskiri – Hava askeri. Dengiz eskiri – Deniz askeri. Yallanma esker – Paralı asker. eskertme İzahat, oyan, ikaz. eskertmek Oyarmak. Axirqi qétim eskertimiz – Son defa oyarırız. eski Eski, kötü. Eski öy – Eski ev. Biz eski jayimizda turumiz – Biz eski yerimizde oturuyoruz. Eski-eski zamanlarda – Çok eski zamanlarda. Eski kitaplarda – Eski kitaplarda. Eski adem – Kötü adam. eski-tüski Eski. eskichi Eskici. eskichilik Eskicilik. eskilik Eskilik, gerilik, kadim. Eskilikke qarshi küresh – Gericiliğe karşı savaş. eskimek Eskimek, yıpranmak 2. Yaşlanmak, ihtiyarlamak. eskiri a. Askerî. Eskiri xizmet – Askerlik hizmeti. eskirimek bk. eskimek. eskirtmek (eskirimek'ten); bk. eskitmek. eskitmek Eskitmek, yıpratmak. esqatmaq Yardımcı olmak. Atam-anamgimu xilila esqitip qaldim – Ata-anam için epey yardımcı olabildim. Béshinggha éghir kün chüshkende esqitarmen – Başına ağır günler geldiğinde yardımcı olurum. esla a. Esla, hiç. Esla körginim yoq – Hiç görmedim. esletme Hatırlatma, uyarma. esletmek Hatırlatmak, uyarmak, aklına salmak. esli a. bk. esil. eslide a.u. Aslında. eslihe a. Silah. Herbiy eslihe – Askeri silah. Qural-eslihe – Silah. eslihilik a.u. Silahlı. eslik Akıllı 2. Hafızalı. eslimek Hatırlamak, düşünmek. esna a. Zaman. Shu esnada – Şu esnada. esnek Esneyiş, esneme. esnesh bk. esnimek. esnetmek (esnimek'ten) Esnetmek. esnimek Esnemek. essalam a. Selam. essalamueleykum a. Selameleyküm. Weeleykum essalam – Vealeyküm esselam. essizlik Hafızasızlık, akılsızlık. Bu qandaq essizlik – Bu nasıl akılsızlık. esteghpurulla a. Estağfırullah. estelik Hatıra, anma, abide. U buni manga estetik qilip berdi – O bunu bana bir anma şeyi olarak verdi. ester f. Astar. esterletmek Fu. (esterlimek'ten) Astarlatmak. esterlik Astarlık. esterlimek Astarlamak. esteyidil f. Candan, içtenlikle, canu gönülden. eswap a. Alet. Dixanchiliq eswapliri – Çiftçilik aletleri. Muzika eswapliri – Çalgı aletleri. eswap-üsküne a.f. Alet-takım. eshap Eshabi kehef – Eshabi kehef (Yedi evliyanın öldüğü kutsal mağara). esheddi a. Kızgın, gazaplı, öfkeli, sert, şiddetli, aşırı. Esheddi düshmen – Aşırı düşman. Esheddi yaman – Aşırı kötü. esheddileshmek Aşırı öfkelenmek. eshmek Döndürmek, çevirmek; burmak. eshshaptul Şeftalin bir türü. eshu (ana shu) Şu, işte şu. eshundaq (ana shundaq) Şöyle, işte böyle. Eshure a. Aşure (Arapça Muharrem ayının 10 una rastlayan günün adı). eshya a. Eşya, nesne. Xam eshya – Ham eşya. et Et. Tinige et qonup qaldi – Bedeni şişmanladı. Et élish – Şişmanlamak. ete Yarın. Bügün-ete – Bugün-yarın. Etidin axshamghiche – Sabahtan akşama kadar. ete-ügün Yarın-öbürgün. etey İsteyerek. Bu etey qilinghan ish – Bu isteyerek yapılan iş. eteylep bk. etey. etidin Yarından. Awwalqi etidin – Önceki yarından. etige Yarına. etigen Yarın 2. Erken, sabah. etigenki Sabahki. Etigenki chay – Sabah kahvaltısı. etigenligi Yarın. etigenlik Sabahki, sabahleyin. Etigenlik owqet – Sabah kahvaltısı. etigenliktiki Sabahki. etigenrek Biraz erken. etigi Yarın. etigini Yarın, başka gün. etilik Yarın. Etilikke kéling – Yarın gelin. Etilik chay – Sabah kahvaltısı. etilikkiche Yanna kadar. etimalim a.f. İhtimal. etir a. Itır. Etir sepmek – Itır saçmak. Etir gül – Itır kokulu çiçek. Etir suyu – Itır kokulu su; lâvanta, parfüm, esans. etirsopun Itır kokulu sabun. etisi Yarını. etisige Yarınına. etiwar a. Otorite, prestij, değer. Etiwari yoq adem – Değeri yok insan. Uning etiwari ketti – O prestijini kaybetti. Etiwardin chüshmek – Otoritesini kaybetmek. Etiwar tapmaq – Otorite kazanmak. Etiwar bermek – Önem vermek. Etiwargha almaq – Değer vermek. etiwaren a. İtibaren. Shu kündin etiwaren – Şu günden itibaren. etiwarliq a.u. Otoriteli, itibarlı, değerli. etiwarlimaq a.u. Saygı göstermek, hürmet etmek, değer vermek. etiwarsiz a.u. İtibarsız, değersiz, önemsiz. Etiwarsiz qarimaq – Önemsememek. Ishqa etiwarsiz qarash – İşe üstünkörü bakmak. etiwarsizliq a.u. İtibarsızlık, değersizlik, önemsizlik. Etiwarsizliq bilen – Alçakça. etiyaz İlkbahar. etiyazda İlkbaharda. etiyazghi Llkbaharki. Etiyazghi gül – İlkbahar çiçeği. etiyazlighi İlkbahar. etiyazliq İlkbahar vakti. Etiyazliq ish – İlkbahar işi. etles a. Atlas, harita atlası. etlik Semiz, şişman, sağlam. Etlik qoy – Semiz koyun. Etlik adem – Şişman adam. etrap a. Etraf. Etrapigha yaman ademler tolup ketken – Etafını kötü adamlar sarmış. Etrapini oriwalduq – Etrafını sardık. Etraptikilér – Etraftakiler. etrapide Etrafında. Etrapimde héchkim yoq – Etrafımda hiç kimse yok. etrapliche a.u. Etraflı halde. etrapliq a.u. Etraflı. Etrapliq muzakirilerdin kiyin – Etraflı müzakirelerden sonra. Etrapliq türde – Etraflı halde. etraptiki a.u. Etraftaki. etret r. Ekip, takım, müfreze, kol. etsiz Zayıf, arık, kuru. etteng Eyvah, yazık. Etteng kelmidi – Yazık gelmedi. Etteng dédim – Eyvah dedim. Etteng dédim de qaldim – Eyvah diyebildim o kadar. ettenggine Yazık. ettigen Sabah, erken. Ettigen keldim – Sabah geldim. ettigende Sabahtan, erkenden. ettigenki Sabahki. Ettigenki owqet – Kahvaltı. ettigenligi Sabahleyin. ettiginey Eyvah, yazık. ewet a. Ebedî, sonsuz. ewetke a.u. Ebediyete, sonsuza. ewetlik a.u. Ebedilik. ewetmek Göndermek. Ewetip turmaq – Zaman zaman göndermek. ewj a. Tepe, doruk, zirve, en üst derece. Ewjige chiqmaq – Doruğuna erişmek. Issiq taza ewjighe chiqqan künler – Isının tam doruğuna ulaştığı günler. ewlat a. Evlat. Yash ewlat – Genç evlat. U ewlat körmey ötti – Onun ömrü evlatsız geçti. ewlatsiz a.u. Evlatsız. ewlatsizliq a.u. Evlatsızlık. ewliya a. Evliya. ewliyaliq a.u. Evliyalik. Ewliyaliq qilmaq – Evliyalık etmek. ewre a. İki nesil aşağıdaki torun. ewret a. Çıplaklık. ewrez f. Kirli suların döküldüğü çukur. ewrishim Esnek, elastiki. ewrishimlik Esneklik, elastiklik, kıvraklık, çeviklik. ewu O, işte o. Ewu kishi – O kişi. ewwel a. Evvel. Hemmidin ewwel – Hepsinden evvel. Eng ewwel – En evvel. Ewwel zamanlarda – İlk çağlarda. Ewwelliri – Önceleri. Ewweldin axirighiche – Öncesinden sonuna değin. ewwela a. İlk önce. ewweliy Daha önce, en evvel, önceleri, eskiden. ewwelqi a.u. Evvelki, önceki. Yilin ewwelqi yérimida – Yılın ilk yarımında. ewwelqidek a.u. Evvelki gibi. ewzel a. Daha iyi, daha güzel. Ewzel körmek – Daha iyi saymak. Bu undin ewzelrek – Bu ondan biraz daha iyi. ewzellik a.u. Üstünlük, avantaj, meziyet, şeref, onur. eyil Kolan. eymenmek Çekinmek. U étishqa eyminetti – O söylemekten çekiniyordu. eymenmey Çekinmeden. eyne a. Aynı. Eyne zamanda – Aynı zamanda. eynek f. Cam. Köz eynek – Gözlük. Eynek taxta – Cam tahtası. Eynek zawodi – Cam fabrikası. Eynek salmaq – Cam takmak. eynekchi f.u. Camcı. eyneklik f.u. Camlı. eynen a. Aynen, tam. eyni a. Aynı. Eyni özi – Aynı kendisi. Eyni zamanda – Aynı zamanda. Eynige qaytarmaq – Eski haline getirmek. Eynige kelmek – Eskisi gibi olmak. eynula Erikgillerden, siyah renkli tatlı erik. eyp a. bk. éyip. eysh a. Zevk, lezzet. Eysh qilmaq – Zevklenemek. eysh-ishret a. Zevk, lezzet, tadını çıkarmak. eytewur Kısacası, hasılı, velhasıl. eytmaq Silmek, kurulamak. eywan f. bk. aywan. eywez ağ. bk. ewrez. eyyar a. Hileci, sahtakar. eyyarliq a.u. Sahtakarlık. ezaliq a.u. Üyelik. Ezaliq béleti – Üyelik bileti. ezap a. bk. azap. ezayi-beden a.f. Bütün vücut. ezbirayi f. Allah rızasına. Ezbirayi Xuda – Allah rızasına. ezel a. Baki, sonsuz. ezelde a.u. Ezelde. ezeldin a.u. Ezelden, eskiden. Bu ezeldin shundaq – Bu ezelden şöyle. Uni ezeldin bilmeymen – Onu ezelden bilmiyorum. ezelgi a.u. Eski, ezeldeki. ezen a. Ezan. Ezen éytmaq – Ezan okumak. ezgü Mukaddes, mübarek. Ezgülerning ruhigha dua qildim – Azizlerin ruhuna dua ettim. ezgüchi Ezen, zulüm eden, istibdat, zalim. ezgüchilik Zalimlik, ezicilik. Müstemlike ezgüchiligi – Sömürge zalimliği. ezgülük İyilik, hayır, azizlik. Ezgülük qilmaq – İyilik yapmak. ezimet a. Yiğit. ezimetlik a.u. Azimlilik, yiğitlik. eziz a. Aziz. Eziz dost – Aziz dost. ezme Geveze, boşboğaz. ezmek Ezmek, mıncıklamak, çiğnemek. Xapaliq uni qattiq ézetti – Üzüntü onu çok eziyordu. Ezrail a. Ezrail. U sendin Ezraildin qorqqandek qorqudu – O senden Ezrail'den korkmuş gibi korkuyor. ébaytin baytin beri – Deminden beri. échiq Arık ağızı; su yolu. échiqash bk. échiqmaq. échiqmaq Acıkmak. échilish Açılış, açılmak. Güllerning échilish waxti yetti – Çiçeklerin açılma zamanı geldi. échilmaq Açılmak. Güller échildi – Çiçekler açıldı. Paxta échildi – Pamuk açıldı. Hawa échildi – Hava açıldı. Uning siri échilip qaldi – Onun sırrı açılıverdi. Yüzi échilip ketti – Yüzü güldü. Uni körüp échilip qaldim – Onu görüp ferahladım. Könglüm échildi – Gönlüm ferahladı. Échilip sözlimek – Serbest konuşmak. Nurghun boz yer échildi – Çok bozkırlar tarla haline getirildi. Kir yaxshi échiliptu – Çamaşır temiz yıkanmış. échimaq Ekşimek, mayalanmak. Échip ketmek – Ekşimek. Échip qalmaq – Ekşimek. Bazarda qoghun échip yétiptu – Pazarda kavun ekşiyor (Pazarda kavun çokluğundan dolayı ekşiyor, alıcı yok). échinarliq Acıklı. Échinarliq halde – Acıklı halde. Échinarliq bolup ketmek – Acıklı bir hale düşüvermek. échindurmaq (échinmaq'tan) Acındırmak. échinmaq Acınmak. échitiwetmek Mayalandınvermek, ekşitivermek. Tamaq meydemni échitiwetti – Yemek midemi acıtıverdi. échitish bk. échitmaq. échitqu Maya. échitmaq (échimaq'tan) 1. Mayalamak, ekşitmek 2. Acıtmak. Dost échitip éytur, düshmen küldürüp – Dost acıtarak söyler, düşman güldürüp. Jénimni échitma – Canımı yakma. édi İdi y.f. édir Tepe ve kır. édirliq Engebeli kır. éduq İdik (çokluk üçüncü şahıs eki; bu ek daima kalın ve yuvarlaktır). ége İye, sahip. Ége bolmaq – Sahip olmak. Aghzinggha ége bol – Ağzına hakim ol. 2. Allah. Égem bilidu – Allah bilir. éger Eyer. Égerning qéshi – Eyerin kaşı. éger-jabduq Eyer ve takımları. éger-toqum bk. éger-jabduq. éger-toqumluq Eyerli. égerchi Eyerci, eyer yapan usta. égerchilik Eyercilik. égerletmek (égerlimek'ten) Eyerletmek. égerlimek Eyerlemek. égermek Eğirmek. égiche Abla. égiche-singil Abla ve küçük kız kardeş; kız kardeşler. égidar u.f. Sahip. égidarchiliq u.f.u. Sahip olma hali. Égidarchiliq qilmaq – Sahip çıkmak. égidarliq u.f.u. Sahiplik. égilgek Eğilmeye meyilli, esnek. égilgenlik Eğilmeye meyillilik, esneklik. égilgüch bk. égilgek. égilik Ekonomi. Yéza égiligi – Köy ekonomisi. Égilik almash – gr. iyelik eki. Égilik qoshumchisi – İyelik eki. égilimek Ele geçirmek, zaptetmek, hakim olmak. égilmek Eğilmek. égilmes Eğilmez, sert, sabit. égirmek Eğirmek. égirsinmaq Ağır almak, ağır görmek, rahatsız olmak, sıkıntı duymak. égisiz Sahipsiz. Égisiz mal – Sahipsiz mal. Égisiz qaldurmaq – Sahipsiz bırakmak. Égisiz jümle – Öznesiz cümle. égisizlik Sahipsizlik. égiwetmek Eğmek, eğriltmek. égish (egmek'ten). Bash égish – Baş eğmek. égiz Yüksek. Égiz boyluq – Yüksek boylu. Égiz yer – Yüksek yer. Attin égiz, ittin pest – Attan yüksek, köpekten alçak (bilmece, eyer). Égiz – İkiz. égiz-pest Düz olmayan; tepe ve dere; kabarık ve çukur. égiz-pestlik Kabarık ve çukurluk; düzgün olmama hali. Égiz-pestligi köp – Kabarık ve çukurluğu yok. égizlik Yükseklik. égizsiz Ağızsız, konuşmaz, sessiz. égri Eğri, çarpık. éghanglash Sallanma, ırgalanma. éghanglimaq Sallanmak, ırgalanmak. Shamal chiqmisa derexning béshi iganglimaydu – Rüzgar olmazsa ağaç başı sallanmaz. éghatmaq (éghitmaq'tan) Sallamak, çalkalamak, ırgalamak. éghil Ahır. Muzay éghili – Buzağı ahırı. Kala éghili – İnek ahırı. éghimaq Sallanmak, çalkalanmak, ırgalanmak. éghinimaq Ağnamak. éghir Ağır, çetin, güç, zahmet. Éghir sanaet – Ağır endüstri. Éghir tartmaq – Ağır tartmak. Éghir ehwal – Ağır durum. Éghir künler – Ağır günler. Éghir kayghu – Ağır kaygı. Manga éghir keldi – Bana ağır geldi. Éghir yara – Ağır yara. Éghir ayaq – Gebe, hamile. Éghir ayaq bolmaq – Hamile olmak. Boyi éghir – Gebe. Uning qulighi éghir – Onun kulağı ağır. Könglüngge égir alma – Gönlün kırılmasın; Kalbin kırılmasın. Éghir tebietlik adem – Ağır tabiatlı adam; sakin karakterli adam. Éghir bolung – Ağır olun. Ayighini éghir bésip – Ayağını ağır ağır basıp. éghir-bésiq Ağır, temkinli. éghir-bésiqliq Temkinlilik, ağırbaşlılık. éghirayaq Gebe, hamile. Éghir ayaq bolup qalmaq – Gebe olmak. éghirchiliq Zorluk, güç, zor. Éghirchiliq yilliri – Zor yıllar. éghirlashmaq Ağırlaşmak. éghirliq Ağırlık, güçlük, zorluk, sıkıntı. éghish (aghmaq'tan) Meyil, iniş, sapma, eğilim, sağcılık, solculuk. Onggha éghish – Sağ eğilim. éghitmaq Çözmek, açmak, salıvermek. Atni éghitiwettim – Atı salıverdim. éghiz Ağız. Éghizdin éghizgha – Ağızdan ağıza. Néme aghzingni échip qalding? – Neden böyle şaşırdın? Aghzingni mehkem tut – Ağzına hakim ol. Aghzimgha kelginini éyttim – Ağzıma ne gelirse söyledim. Éghiz tegmek – Tadına bakmak. Éghiz achmaq – Söylemek, başlangıç. Kochining aghzi – Sokak ağzı; sokağın başlangıcı. Besh éghiz öy – Beş odalı ev. Zembirekning aghzi – Topun ağzı. Qosh éghiz miltiq – Çifte namlulu tüfek; av tüfeği. Xetning aghzi échilip qalghan – Zarfın ağzı açılmış. Sanduqning aghzini ach – Sandığın kapağını aç. Yanar taghning aghzi – Yanardağın deliği. Aghzi tinmas – Çenesi düşük. Aghzi yaman – Ağzı bozuk. Aghzi chong – Ağızla kuş tutan. Aghzi buzuq – Ağzı bozuk. Éghiz buzmaq – Ağız bozmak. Aghzingni yighip al – Ağzına hakim ol. Aghzingga qarap sözle – Dikkatli konuş. Xéjil bolmay, qaysi aghzing bilen étiwatisen? – Otanmadan neler söylüyorsun? Aghzing gepke tegse – Söylemeye başladın mı. Uning aghzi échilipla ketse – O söylemeye başladı mı. Bu sözni aghzinggha alma – Bu sözü ağzına alma. U aghzida uning könglini kötergen boludu – O sözde onu avutmuş gibi oluyor. Aghzimdin chiqip ketti – Ağzımdan kaçırdım. Étishqa éghiz barmaydu – Söylemek zor. Aghzi baghlandi – Ağzı kapandı. Ikki éghiz gep – Biraz söz. Aghzidin söz emes bal tamidu – Ağzından söz yerine bal damlıyor; tatlı dilli. Égizgha almaq – Ağıza almak, bahsetmek, anmak, söz açmak. Aghzidiki gépini tartiwélip – Konuşmasına fırsat vermeden. Hemmining aghzigha chüshmek – Herkes için söylenti olmak. Aghzimiz aqirip qaldi – İneğimiz buzağıladı. Aghzim qulughimgha yetti – Ağzım kulağıma yetti; çok memnun oldum. Bir éghizdin – Oybirliğiyle; hep beraber. Éghizda – Sözde. Hemme uning aghzigha qaraydu – Herkes onun sözünü dinler. Bir nechche éghiz söz – Biraz konuşma. Ikki éghiz xet – Kısacık bir mektup. Éghiz edibiyati – Folklor. éghizche Sözlü. Éghizche jawap – Sözlü cewap. Éghizche uxturmaq – Sözlü duyurmak. éghizduruq Gem. Éghizduruq salmaq – Gem vurmak; ağıza gem vurmak. éghizlandurmaq (éghizlanmaq'tan) Yeni doğmuş çocuğun veya buzağın ilk defa emdirilmesi. éghizlanmaq Yeni doğmuş çocuğun veya buzağın ilk defa emmesi. éghizliq Gem 2. Namlulu, odalı. Bir éghizliq miltiq – Bir namlulu tüfek. Besh éghiz öy – Beş odalı ev. éghwa a. bk. ighwa. éhtimal a. İhtimal. Éhtimali yoq – İhtimali yok. éhtiram a. İhtiram. éhtiyaj a. İhtiyaç. éhtiyajliq a.u. İhtiyaçlı, lüzumlu. Turmushta éhtiyajliq nersiler – Geçim için lüzumlu nesneler. éhtiyat a. İhtiyat. Éhtiyat qilmaq – İhtiyat etmek. Éhtiyat küchler – Rezerv (yedek) güçler. éhtiyatchan a.u. İhtiyatlı, dikkatli. éhtiyatsiz a.u. İhtiyatsız, dikkatsiz. éxtiqat a. ağ. bk. étiqat. ékek Türpü. ékeklimek Türpülemek. éken Birleşik çekimlerin rivayet şeklini hasıl eden yardımcı fiil. Kiler ékensen – Geliyormuşsun. Bar éken, yoq eken – Bir varmış bir yokmuş. U kelgen éken – O gelmişmiş. Yadimdin chiqqan éken – Aklımdan çıkmışmış. U yoq éken – O yokmuşmuş. ékin Ekin. Ékin meydani – Ekin alanı, tarla. ékin-tékin Ekin işleri. Ékin-tékin waxti yétip qaldi – Ekin işlerinin zamanı geldi. ékinlik Ekinlik. ékinzar u.f. Ekinlik, ekin alanı. Ékinzar yerler – Ekinlik yerler. ékinzarliq u.f.u. Ekinlik. ékmek Ekmek, tohum serpmek. ékonomist r. İktisatçı. ékonomizm r. İktisat işleri. ékran r. Ekran. ékskursiye r. Gezi, ziyaret. ékspluatatsiye r. Sömürge ülkelerde, sömürgeci ülkeler tarafından gerçekleştirilen eylem; istismar. ékspluatatsiyechi r.u. Sömürgeci; istismar eden. éksport r. İhraç. éqbal a. y.d. İkbal, talih. éqbalsiz a.u. İkbalsiz, talihsiz. éqide a. Akide, itikat, iman. éqidichi a.u. İnatçı, dogmatik. éqidichilik a.u. İnatçılık, dogmatizm. éqil a. Akıl. Eqli kem adem – Aklı az adam. Eqli qisqa adem – Aklı kısa adam. Éqil körsetmek – Akıl göstermek. Eqling jayidimu? – Aklın yerinde mi? Eqlim qachti – Aklım kaçtı. Éqilgha sighmaydighan ish boldi – Akıl almaz iş oldu. Muninggha zadila eqlim yetmeydu – Buna hiç de aklım ermiyor. Éqil yetmeydu – Akıl ermiyor. Éqil ügetme – Akıl öğretme. Eqildin adashqan – Aklını kaybetmiş. Eqildin adishish – Aklını kaybetme. Eqildin ézish – Aklını kaybetme. U qizning xüsni eqlimni aldi – O kızın güzelliğinden aklım başımdan gitti. Éqil ögetmek – Akıl öğretmek. Éqilgha kirgüzmek – Akıl öğretip makula getirmek. Eqlinggha kel – Aklını başına topla. U emdi éqilgha keldi – O şimdi aklını başına topladı. Éqilgha yetmek – Aklını başına almak. éqil-hush a.u. Akıl ve şuur. Eqli-hushingni yighip al – Akıl ve şuurunu topla. Batilar eqli-hushigha yetip qaldi – Çocuklar olgunlaştılar. éqilliq a.u. Akıllı. éqilsiz a.u. Akılsız. éqilsizlanmaq Aklisızlanmak. éqilsizliq a.u. Akılsızlık. Éqilsizliq qilmaq – Akılsızlık etmek. éqim Akma, geçme, gidiş, akın, cereyan. Su éqimi – Su akımı. Éqimgha qarshi – Akıma karşı, gidaşata karşı. Éqimdiki mesililer – Güncel olaylar; yürürlükteki meseleler. Siyasi éqim – Siyasî gidişat. Éléktr éqimi – Elektrik, cereyan. éqin Akın, cereyan. Éqini yaman su – Hızlı akan nehir. éqitish (éqitmaq'tan) Akıtma, suya verme. éqitmaq (aqmaq'tan) Akıtmak. Éqitip eketmek – Su götürmek; suya gitmek. Sal éqitmaq – Sal akıtmak. Yéshingni éqitma – Yaşını akıtma, ağlama. éqrar a. İkrar. Éqrar qilmaq – İkrar etmek. Éqrar bolmaq – İkrar olmak. élan a. İlan, duyuru. Élan qilmaq – İlan etmek; duyurmak. Urush élan kilindi – Savaş ilan edildi. éléktr r. Elektrik, cereyan. Éléktr lampisi – Elektrik lambası. Éléktr yorughi – Elektrik ışığı. Éléktr quwiti – Elektrik kuvveti. Éléktr eswabi – Elektrik aleti. Éléktr istansisi – Elektrik istasyonu (elektrik üretilen alan). Müsbet éléktr – Müspet elektrik. éléktrlesh Elektrikleş. éléktrleshtürmek r.u. Elektrikleştirmek. éléktron r. Elektron. élémént r. Unsur, eleman, parça, öğe, herif. élik Ikki élik xet – Pusula. éliq-séliq Vergi. éliq-sétiq Alış veriş. élim Alım. élim-sétim Alım satım. éling (almaq'tan) Alın. Élingla! – Alınız! élinghuchi mat. Çıkan. élip a. Alfabe sırasındaki ilk harf. élipbe a. Alfabe. Erep élipbesi – Arap alfabesi. Qédimki Uyghur élipbesi – Eski Uygur alfabesi. Élipbe kitabi – Alfabe kitabı. élipsatar Tüccar, ticaretçi. Ushshaq élipsatarlar – Küçük tüccarlar. élipsatarliq Tüccarlik. Élipsatarliq qilmaq – Tüccarlık yapmak. éliwalmaq Almak. Hakimiyetni qolgha éliwalmaq – Hakimiyeti ele geçirmek. éliwe-éliwe liwe-éliwe éytip bérimen – Teferruatıyla söyleyeceğim. éliwetmek Kaldırmak. élish (almaq'tan) Alış, alma. Élishning bermigi bar – Almanın vermesi var. Ala qarghida élishing bolsun – d. Alaca kargada alacak şeyin olsun; Kimde olursa olsun ki, alacak şeyin olsun, bir gün alırsın. Oqushqa élish – Okula öğrenci alma. Ishtin élish – İşten alma. Xotun élish – Kadın alma; evlenme. élish-bérish Alış veriş. Bizning öz-ara élish-bérishimiz bar – Bizim kendi aramızda karşılıklı alış verişimiz var. élishqanliq Kaldırma, toplama. élishmaq (almaq'tan) Karşılıklı almak. Xet élishmaq – Karşılıklı mektup almak. Qol élishmaq – El sıkışmak. Qol éliship körüshtuq – El sıkışarak görüştük. Aghriq bilen élishmaq – Hastalık ile mücadele etmek. Uning bilen éliship qaldim – Onunla çatışmaya girdim. élishturmaq (élishmaq'tan) Değiştirmek. Élishturup almaq – Değiştirivermek. émchek bk. emchek. émen Meşe (ağacı). émenlik Meşe ormanı. émgek Emek. Emgek nemünichisi – Emek nümunecisi; emek önderi. Ilmiy emgek – Bilimsel çalışma. Jismaniy emgek – Bedensel çalışma. émish Körgen émish – Görmüşmüş (birleşik çekimlerin rivayet şeklini hasıl eden yardımcı fiil). émitküchi Emzirdiren, süt nine, süt ana. émitmek Emzirmek, meme vermek. émizge Emzik. émizlik bk. émizge. émtihan İmtihan, sınav. ének İnek. éngek Çene. Éngiging ajrighur – küf. Çenen kopsun. éngil Üniforma, ilbas etmek. éngishmek İğilmek, bükülmek. éngishtürmek (éngishmek'ten) Eğriltmek. éngiz Tarla, kır. Bughday éngizi – Buğday tarlası. 2. Mera, otlak, yayla. éngizliq Tarla yeri, ekin yeri. énike Enneciğim. éniq Açık, açık seçik, net. Énighraq yaz – Biraz açık yaz. Éniq xewerlerge qarighanda – Net haberlere göre. Énighigha yetmek – Açığa kavuşturmak. éniqlanghuchi gr. Belirtilen (açıklanması gereken unsur). éniqlanmaq Açıklanmak. éniqlash bk. éniqlimaq. éniqlighuchi gr. Tanımlayan, belirten, açıklayan. éniqliq Netlik, açılık. éniqlima Tanımlama, belirleme. éniqlimaq Açıklamak. éniqsiz Net değil, açık olmayan, belirsiz. éniqsizliq Belirsizlik, açık olmama hali. éning Onun; bk. uning. Éning üchün – Onun için. ép (élip) Alıp. Épqachmaq (élip qachmaq) – alıp kaçmak. Épqachti parang – Dedikodu, boş söz. Épqachti paranglargha qarighanda – Dedikodulara göre. épil-tépil Aceleyle, çarçabuk. Épil-tépil chiqip kettuq – Acele çıkıverdik. épkelmek Getirmek. Munu soghilarni épkelduq – İşte bu hediyeleri getirdik. épqalmaq Alıkoymak. érdi y.f. At bolsa körer erdim, bérip kara qéshimni – Atım olursa kara kaşımı (sevgilimi) gidip görürdüm. éreng Mahcubiyet. érensiz Dikkatsiz. érensizlik Dikkatsizlik. Érensizlik qilmaq – Dikkatsizlik etmek. érigeshmek Münakaşa etmek, tartışmak, çekişmek. érighuch Erir, eriyen, eriyebilir. érik-östeng Arık-kenal. ériq-oyman Engebeli; düzgün olmayan yer. ériqla Ancak, olsa olsa, en çok, yalnız, tek. ériqlatmaq (ériqlimaq'tan) Temizletmek. ériqlimaq Temizlemek. érimek Erimek. érimes Erimez. érimeslik Erimezlik. érin ağ. Dudak. érinchek Erincek, üşenen, tembel, utangaç, mahcup. Érinchekning etisi tola – Tembelin yarını çok. érincheklik Tembellik. Érincheklik qilmaq – Tembellik etmek. érinmek Üşenmek. érishish Erişiş, erişme. érishkenlik Erişme hali. Ular parlaq muweppeqiyetlerge érishkenligi üchün tartuqlandi – Onlar parlak muvaffakiyetlere erişdiği için mükafatlandı. érishmek Erişmek. Ghelibige érishmek – Galibiyete erişmek. érishtürmek (érishmek'ten) Eriştirmek. érishtürüsh bk. érishtürmek. éritish Eritiş, eritme. Polat éritish zawodi – Çelik eritme fabrikası. éritküch Eritme aleti. éritküchi Eriten. Polat éritküchi – Çelik eriten. éritme Eritme. éritmek Eritmek. Yagh éritmek – Yağ eritmek. Sözing bilen méni éritiwetting – Sözün ile beni meylettin. érmek Eğlence, oyuncak. Érmek qilmaq – Eğlence etmek; eğlenmek. érmen bk. emen. ésedimek Hıçkırmak, hıçkırık, ıklamak. ésen Esen, selamet. ésen-aman Sağ-selim. ésen-amanliq Sağ-selimlik. Ésen-amanliq surashmaq – Karşılıklı hal-hatır sormak. ésenggiretmek (ésenggirimek'ten) Döndürmek, başım döndürmek, batumak. ésenggirimek Baş dönmesi, kendini kaybetmek, batmak. ésenleshmek Hal-hatır sormak. ésighliq Asılı. Ésighliq turmaq – Asılı durmak. ésiq Asılı. ésil a. bk. esil. ésilmaq Asılmak. Ésilip turmaq – Asılı durmak. Ésilip qalmaq – Asılı kalmak. Ésilip ölmek – Asılarak ölmek. ésit Yazık. ésitkine bk. ésit. Éston Eston. Éston ayili – Eston kadını. Éston xelqi – Eston halkı. Éston tili – Eston dili. ét ağ. bk. et. étek Etek. Kün nurini étek bilen yépip bolmaydu – Güneş şığı etekle örtülemez. Yéza étigi – Köy kıyısı. Bir étek kök téridim – Bir etek yeşil (sebze yerine kullanılan yonca yaprağı) topladım. Tagh étigi – Dağ eteği. Étek astidin – Etek altından. Étek yaymaq – Etek yaymak. Étek kiri – âdet, aybaşı görmek, kirlenmek. éteklik Eteklik. Éteklik kiyim – Eteklik giyim. étibar a. bk. étiwar. étibaren a. bk. étiwaren. étik Kapalı, kilidi. étiklik Kapalı, kilitli. Penjiriliri étiklik édi – Pencereleri kapalı idi. étiq bk. étik. étiqat İtikat, inanış. Étiqat qilmaq – İtikat etmek. Uning sözini barliq étiqatim bilen tingshidim – Onun sözünü can ve gönülden dinledim. étiqliq bk. étiklik. étilmaq (atmaq'tan) Atılmak, vurulmak. Étilip ölmek – Vurularak ölmek. Étilghan oq yénip kelmes – Atılmış ok geri dönmez. Eskerlirimiz düshmen'ge qarshi étildi – Askerlerimiz düşmana karşı atıldı. Étilip turmaq – Sıçrayıp kalkmak. U ornidin étilip turdi – O yerinden sıçrayıp kalktı. Étilip chiqmaq – Sıçrayıp çıkmak; hızla çıkmak. Étilip kirmek – Sıçrayıp girmek, hızla girmek. étilmek Edilmek. Ölüm jazasigha höküm étilmek – Ölüm cezası hükmü gidililmek. étim Doz, belli miktar. Bir etim dora – Bir el ateşleyebilecek miktarda barut. étirap a. İtiraf. Étirap qilmaq – İtiraf etmek. Gunayini étirap qildi – Suçunu itiraf etti. étiraz a. İtiraz. Qet'iy étiraz – Katî itiraz; kesin itiraz. Étiraz qilmaq – İtiraz etmek. étirazsiz a.u. İtirazsız. étirazsizliq a.u. Birazsızlık. étiwar a. bk. etiwar. étiwaren a. bk. etiwaren. étiwétish bk. étiwetmek. étishturmaq (étishmaq'tan I) Atıştırmak. étiyoq Atsız parmak. étiz Tarla, kır, ekin alanı. Étiz-ériq ishliri – Tarla işleri. étizliq Ekinlik. étmaq Silmek. Étip tazilimaq – Silerek temizlemek. étmek İliştirmek, düğmelemek. étnograf r. Etnograf. éwetish bk. éwetmek. éwetmek Göndermek. éwitmek Yumuşatmak, nemlendirmek. ésh Eş 2. Çift. éshan f. 1. Din adamlarının başkanı; hocalar 2. Çileri, dünya zevklerinden çekilmiş kimse. éshanliq f.u. 1. Din işlerinin başkanlığına ait durum 2. Çilecilik. éshek Eşek. Éshekning özi haram, küchi halal – Eşeğin kendisi haram gücü helal. Éshek qurti – Tespih böceği. Sériq éshek – Akrep. Éshek yémi – Ürtiker, ısırgan, ısırgangiller. ésheklik Duygusuzluk, akılca zayıflık, dar kafalılık, hamakatlik. éshinmaq Aşınmak. Éshinghan ashliqni hökümetke sétip bérish – Aşınmış (fazla) hububatı hükümete satmak. éshish (ashmaq'tan) Aşma, geçme. Dawan éshish – Dağı aşma (geçme). éshkek Kayık küreği. éyi bk. ay. Taziliq herikiti éyi – Temizlik yapma ayı. éyiq Ayı. Aq éyiq – Ak ayı. Küreng éyiq – Gri ayı. Chishi éyiq – Dişi ayı. Éyiq uwisi – Ayı yuvası. éyil Kolan. Atning éyilini tart – Atın kolanını çek. éyip a. Ayıp, kusur, suç. Muning néme éywi bar? – Bunun ne ayıbı var? Méning néme éywim bar? – Benim ne gibi suçum var? Eyip mende – Suç bende. Eyipke buyurmang – Kusura bakmayın. éyipkar a.f. Suçlu, sanık. éyipkarliq a.f.u. Suçluluk. éyiplanmaq Suçlanmak. éyiplash bk. éyiplimaq. éyiplen'güchi a.u. Sanık. éyiplighuchi a.u. mahk. Davacı, itham eden. éyiplik a.u. Suçlu, kusurlu, davalı. éyiplimaq a.u. Suçlamak. éyipname a.f. Mahkumiyet kararı, iddianame. éyipsiz a.u. Suçsuz, kusursuz. éyipsizlik a.u. Suçsuzluk, kusursuzluk. éyne bk. ene. éypdar a.f. Suçlu, sanık. éytarliq Söylemeye değer. Éytarliq héchnéme bolmidi – Söylemeye değer hiçbir şey olmadı. éytilmaq (éytmaq'tan) Söylenmek. Yuqurida éytilip ötken – Yukarıda söylenmiş (anılmış). éytishmaq (éytmaq'tan I) 1. Küfür, ağız kavgası 2. Toplu şarkı söylemek. éytqandek Söylediği gibi. éytqusiz Akıl almaz, akla hayale gelmez. Éytqusiz köp – Tasavvur edilemeyecek kadar çok. Éytqusiz éghirliq – Akıl almaz derecede güç. éytquzmaq (éytmaq'tan I) Söyletmek, davet ettirmek; bk. éytturmaq. U xelqni toygha éytquzdi – O halkı düğüne davet ettirdi. éytmaqchi Söyleyim de, aklıma geldi, evet, bir de. Éytmaqchi tünügünki kitapni ber – Bir de dünkü kitabı ver. éytturmaq (éytmaq'tan I); bk. éytquzmaq. ézik Ezik, buruşuk, kırışık. éziq Köpek dişi, fil dişi, azı dişi. éziqliq Dişli. ézilenggülük Gevşeklik. Ézilenggülük qilmaq – Gevşeklik etmek. ézilgüchi Ezilen. Ézilgüchi xelqler – Ezilen halklar. ézilmek Ezilmek. ézitqu Baştan çıkaran, iblis, şeytan, cin. ézitquluq Baştan çıkarma hali. Ézitquluq qilmaq – Azdırmak; yoldan çıkarmak, kışkırtmak, saptırmak. ézitmaq Azdırmak, saptırmak, yoldan çıkarmak. éziz a. Aziz. ézizlash a.u. bk. ézizlimaq. ézizlimaq Hürmet etmek, saygı göstermek, yüceltmek. ézlen'gu bk. ézlenggü. ézlenggü Gevşek, cansız. Qandaq ézlenggü sen özen?! – Sen nasıl bir gevşek insansın?! fabrika r. Fabrika. Yipekchilik fabrikisi – İpek fabrikası. Paxta toqumichiliq fabrikisi – Dokuma fabrikası. fabrikichi Fabrikacı. fakt r. Delil, kanıt. fakultét r. Fakülte. Filologiye fakultéti – Filoloji fakültesi. famile r. Soyad. farfor a. Porselen. fashist r. Faşist. fashistlashmaq Faşistlaşmak. fédératip r. Federasyon. fédératipliq r.u. Birleşik, müşterek. fédératsiye r. Federasyon. féldshér r. Sağlık memuru. féodal r. Feodal, derebeylik. féodalizm r. Feodalizm, derebeylik. féodalliq Derebeylik. férma r. Firma. féstiwal r. Festival. féwral Şubat, ikinci ay. film r. Film. filolog r. Filolog. filosofiye r. Felsefe. Fin-Ugor Fin-Uğor. Fin-Ugor tilliri – Fin-Uğor dilleri. Finlandiyelik r.u. Finlandiyeli. firewn a. tar. 1. Firavun 2. mec. Aç gözlü zengin 3. Tiran, zorba, müstebit hükümdar. fizik r. Fizikçi, fizik bilgini. fizika r. Fizik. Fizika derslighi – Fizik kitabı. fizikilik r.u. Fiziki, bedence. fiziolog r. Fizyoloji bilgini. fiziologiye r. Fizyoloji. fizkultura r. Beden eğitimi. flot r. Filo. Herbiy-déngiz floti – Askerî deniz filosu. Herbiy-hawa floti – Askerî hava filosu. fond r. Fon, stok. fonétika r. Fonetik, sesbilgisi. fonétikichi r.u. Sesbilimcisi, fonetikçi. fontan r. Fıskiye, fışkırık, havuz fıskiyesi. formula r. Formül. fosfat r. Fosfat. foto r. Foto. Fotogha élish – Foto çekme. fotoapparat r. Fotoğraf makinesi. fotograf r. Fotoğraf. fotografiye r. Fotografya. fotografiyilik r.u. Fotoğraftık. fotonusxa r.a. Fotokopi. frank r. Frank. Shwéytsariye frankisi – Isveçre Franki. Fransuz Fransız. Fransuz tili – Fransız dili. Fransuzche Fransızca. front r. Cephe. fung ç. Alan ölçü birimi. funt r. Funt. Misir funti – Mısır funtu. gach Taklidî ses (çubukla vurarken). gachcha Kör. Gachcha adem – Dar kafalı adam. gachchida Çıtırdatarak. U almini gachchida qilip chaynidi – O elmayı çıtırdatarak çiğnedi. gachildatmaq Çıtırdatmak. gachildimaq Çıtırdamak. gachiliq Orta derecede olma hali. gaday f. Yoksul, fakir. gadaychiliq Fu. Yoksulluk, fakirlik. gadaylanmaq bk. gadaylashmaq. gadaylashmaq f.u. Yoksullaşmak, fakirleşmek. gadaylashturmaq f.u. (gadaylashmaq'tan) Yoksullaştırmak, fakirleştirmek. gadaylashturush f.u. bk. gadaylashturmaq. gadayliq f.u. Yoksulluk, fakirlik. gadirmash Karışıklık, düzensizlik. Gadirmash qilmaq – Karıştırmak. gadirmashlashturuwetmek Karıştınvermek; düzensiz hale getirmek. gaga ağ. bk. walley. gagar ağ. bk. walley. gah f. Kâh, bazen. Gah kélidu, gah kelmeydu – Bazen gelir, bazen gelmez. gazh-guzh Taklidî ses. Gazh-guzh qilmaq – Cızırdamak. gazhildash bk. gazhildimaq. gazhildatmaq (gazhildimaq'tan) Cızırdatmak. gazhildimaq Cızırdamak. gal Boğaz. Gélimdin tamaq ötmeydu – Boğazımdan yemek geçmiyor; İştahsızım; Rahatsızım; Canım sıkılıyor. galdi-guldung Tutarsız, boşboğaz. galdi-guldungluk Tutarsızlık, boşboğazlık. galmusluq Dar kafalılık. galmush Kör, küt, dar kafalı. galstuk r. Kıravat, boyunbağı. galstukluq r.u. Kıravatlı. galwang Kör, küt, ahmak. Galwang bolmaq – Ahmak olmak, aldanmak. galwangliq Kütlük, duygusuzluk, akılca zayıflık, dar kafalılık. galzang Aklı zayıf. Galzang bolmaq – Akıl zayıflığı. galzangliq Akıl zayıflığı. ganggirash bk. ganggirimaq. ganggiratmaq (ganggirimaq'tan) Sersemletmek, zihnini bulandırmak, aklını şaşırtmak. ganggirimaq Sersemlemek, aklını şaşırmak. Béshim ganggirap qaldi – Ne yapacağımı bilemeden şaşırıp kaldım. ganggiritish bk. ganggiratmaq. ganggung ç. Bahadir, pehlivan. ganggungluq ç.u. Bahadirlik, pehlivanlık. Ganggungluq qilmaq – Pehlivan olmak. garang f. 1. Beyinsiz, kaim kafalı, et kafalı, ahmak. 2. İntizamsız, allak bullak. garang-gurung Karışık ses taklidi. garanglashmaq f.u. Körleşmek, beyni körleşmek. garangliq Körlük, beyin durgunluğu. garanglishish bk. garanglashmaq. garay Koyu. garayliq Koyuluk. garis a. ağ. bk. waris. garisliq a.u. ağ. bk. warisliq. garki f. efs. Vücudu at, kafasının ortasında da bir boynuz olarak tasavvur edilen bir hayvan. garmon r. Garmunika. garmonchi r.u. Garmunikçi. garnizon r. Garnizon, muhafız kuvvet. gas Sağır, işitmez. Gas adem – Sağır adam. Gas bolup qalmaq – Sağır oluvermek. gaslashmaq Sağırlaşmak. gasliq Sağırlık. gastrol r. Turne. gay-gayida f.u. Bazen, seyrek, ara sıra. gaybir f.u. Bazı bir. Gaybir ademler – Bazı bir insanlar. gayi f. Bazı, ara sıra. Gayi chaghda – Bazı zaman. gayida f.u. Bazen, bazı zaman. gayisi f.u. Bazısı. Ularning gayisi kelmidi – Onların bazısı gelmedi. gaz r. Gaz. Buqquchi gaz – Boğan gaz. Yash aqquzidighan gaz – Göz yaşartan gaz. gazir ç. Ayçiçeği çekirdeği. Gazir yéghi – Ayçiçeği çekirdeği yağı. gazlash bk. gazlimaq. gazlashmaq r.u. Gazlaşmak. gazlashturmaq r.u. (gazlashmaq'tan) Gaz haline getirmek. gazliq r.u. Gazlı. Gazliq bomba – Gazlı bomba; gaz bombası. gazlimaq r.u. Gazlamak. gazsiman r.u. Gaz gibi, gaza benzer. -ge Yön eki. Kimge – Kime. Öyge – Eve. Sheherge – Şehire. gechgey ağ. bk. gerden. geden bk. gerden. gedeng Hareketsiz, kımıldamaz. gedenglik Hareketsizlik, kımıldamazlık. gedenkesh f. İnatçı, direngen, harın. gedenkeshlik f.u. İnatçılık, direngenlik, harınlık. gegechük ağ. bk. walley. gezh-pezh Yaygara, gürültü. gezhge Ense, artkafa. geme Bodrum 2. Zeminlik, toprak dam. gemlenmek Gamlı olmak; dert çekmek. gemlik Gamlı, hüzünlü, dertli, üzüntülü. gemliwélish a.u. Tedarik etme, stoklama. gende Gübre, mayıs. gendi bk. gende. gengze ç. Lokanta; bk. ashxana. genj f. tar. Servet, zenginlik. genjing Candan, samimi olarak, açık yürekle, dürüst. Genjing gep qilmaq – Dürüst söylemek. gep f. Söz, kelime. Béhude gep – Saçma, laf, palavra. Quruq gep – Boş laf. Gep tarqidi – Söz dağıldı. Héch gep emes – Birşey değil. Hemme gep shuningda – Bütün mesele şunda. Néme gep? – Nedir? Héch gep yoq – Hiçbir şey yok. Gep tushughuchi – Söz taşıyıcı; dedikuducu. Gep toqumaq – Dedikodu yapmak. Xewer gep – Haber söz. Ündesh gep – Ünlem söz. Soraq gep – Soru söz. Gep qayturmaq – İtiraz etmek; karşı söylemek. U gep qilmay qaldi – O sustu; O konuşmadı. U kishige héch gep kelmeydu – O kişiye hiç söz gelmez. Gep sanjimaq – Kinaye etmek. Geptin gep chiqti – Sözden söz çıkb. Gepke kirmeydighan adem – Söz dinlemez adam. Gep tingshimaq – Söz dinlemek. Gep tegiship ketmek – Ağız kavgası yapmak. Gep satmaq – Laf satmak. Gepke salmaq – Konuşturmak. gep-söz f.u. Konuşma. Ular gep-söz qilmay olturushatti – Onlar konuşmadan oturuyorlardı. gepchan f.u. Hatip, konuşkan; bk. sözchan. gepchil f.u. bk. gepchan. gepchillik f.u. Konuşkanlık. gepdan f. bk. gepchan. gepdanlik f.u. Hatiplik. Gepdanliq qilmaq – Hatiplik yapmak. gepleshmek f.u. Konuşmak. geplishish bk. gepleshmek. gepsatar f.u. Geveze, boşboğaz, çenebaz. -ger f. Farsça ek, Türkçedeki meslek eki '-çi' ekini karşılar. Sodiger – Tüccar. Zerger – Kuyumcu. gerbi-shimal a. Kuzey batı. gerche f. Gerçi. gerden Ense, artkafa. Gerden'ge almaq – Üstlenmek; sorumluluğu üstlenmek. gerdesh f. Dönüm, dönüş, cilve. Pelekning gerdishi – Kaderin cilvesi. gerepshe ağ. bk. bégiz. gesiyet a. ağ. bk. wesiyet. gewde f. Gövde, vücut. gewdilendürmek Cisimlendirmek, canlandırmak, tahakkuk ettirmek. gewdilenmek Cisimlenmek, tahakkuk etmek. gesht f. Zevk, lezzet, haz. geyjang ç. Muhtar. gezende f. 1. Söz dinlemez, itaatsiz 2. Zararlı, muzır 3. mec. Alçak, namussuz. gezlime f.u. Kumaş. gezlimek f.u. Arşın ile ölçümek. gezmal f.a. Kumaş. géchildatmaq Çıtırdatmak, kıtırdatmak. géchildimaq Çıtırdamak, kıtırdamak. gédenggür Kibirli, kurumlu. gédenggürlük Kibirlilik, kurumluluk. gédesh f. ağ. bk. gérdesh. gédeygen Kibirli, kurumlu. gédeymek Kibirlenmek, gururlanmak. gékirtek Boğaz. Gékirtektin almaq – Boğazından yakalamak. général r. General. généralissimus r. Başkumandan. généralliq r.u. Generallik. géolog r. Jeolog, jeoloji uzmanı. géologiye r. Jeoloji. géométriye r. Geometri, hendese. géométriyilik r.u. Geometrik, hendesî. gérb r. Arma, damga. gérdesh Kenar, çerçeve. gérem ağ. bk. geme. géshter Bir tür çalgı aleti. gézekchilik Bekçilik. gézekleshmek Nöbetleşmek, sırayla. Gézekliship ishleshmek – Nöbetleşerek çalışmak. gézekmu-gézek Nöbetleşerek. gézektiki Sıradaki. gézendichilik f.u. 1. İtaatsizlik 2. Zararlılık, 3. Alçaklık, namussuzluk. gézendilik f.u. bk. gézendichilik. gézerimek İnat, direngenlik, harınlık. gézit r. Gazete. Tam géziti – Duvar gazetesi. Kündilik gézit – Günlük gazete. gézitchi r.u. Gazeteci. gézquyruq Akbaba; bk. tazqara. gijing Can sıkıcı. gijingliq Can sıkıcı bir tarzda. gilas f. Vişne. gildinglash bk. gildinglimaq. gildinglatmaq (gildinglimaq'tan) Titretmek, sallandırmak. gildinglimaq Titremek, sallanmak. gildingwash Başı devamlı titreyen kimse. gilem f. Kilim, halı. gilemche f. Küçük halı; küçük kilim. gilemchi f.u. Halıcı, kilimci. gilemchilik f.u. Halıcılık, kilimcilik. gimn r. Millî marş, devlet marşı. gimnastika r. Jimnastik. gimnastikchi r.u. Jimnastikçi. gimnaziye r. Lise. gir r. Terazi, tartı, kantar. girchi r.u. Kantar katibi. girdap f. Dalga, girdap, su çevrisi. Urush girdawigha tartmaq – Savaş içine çekmek. girdenan Kaim tandır ekmeği (normal tandır ekmeğinden farklı olarak, girdenanm hamuru sert yoğundur). gire f. Kıskaç. Ikki front girishi ichide – İki cephe arasında. gireleshmek Birbirinin içine girmek; iç içe olmak. gireleshtürmek (gireleshmek'ten) Birbirine giriştirmek; iç içe olmasını sağlamak. giren Çevre. giriptar f. Karşılaşmak, yakalanmak. Bir balagha giriptar boldum – Bir belaya yakalandım. giriptarliq f.u. Karşılaşma hali; yakalanma hali. girt-girt Çıtırtı, kıtırdı. Girt-girt qilip chaynimaq – Kıtırdatıp çiğnemek. girtash r.u. Terazi taşı; kantar taşı. girtildimaq Çıtırdamak, kıtırdamak. girwek Kıyı, kenar. girxana Uncu dükkanı. girimsen Donuk, sönük, renksiz. gitar r. Gitara, kitara. gitarchi r.u. Gitarcı, kitarcı. gitaz ağ. bk. qorultaz. giya f. Yabanî ot. giyde ağ. bk. girde. giye Efsanevî kuş 2. Kağıt ejderha. gobi ç. Çöl, bozkır. godung Gürültü. godunglashmaq Gürültülü konuşmak. gojun Heybe. gokey ç. Pide, çörek. gol f. Kalın kafalı, ahmak, aptal. goleng ç. 1. Kaolin 2. Hint dansı. golluq f.u. Kalın kafalılık, ahmaklık, aptallık. golmush Saflık, safdil. Gomindang ç. Milliyetçi Çin Partisi. Gomindangchi ç.u. Milliyetçi Çin Partisi'nin taraftan (üyesi). gopat a. ağ. bk. wapat. Gowuyüen ç. Çin Halk Cumhuriyeti'nin devlet şurası. goshchi f.u. Kasap. goshungluq Gurur, iftihar. goto ç. Lagar beygir. goyaki f. bk. goya. gödek f. Ufak, küçük. gödeklik Ufaklık, küçüklük. göher İnci, halis inci. Köz göhiri – Göz bebeği. göjey ç. Sarma, sargı. gör f. Kabir, mezar. Bir ayighi yerde, bir ayighi görde – Bir ayağı yerde, bir ayağı mezarda (yaşlı insanlar için). görchi f.u. Mezarcı, mezar kazıcı. göre f. bk. görü. Görxan Görhan (12. yüzyılda Orta Asya'yı, istila eden Karahitaylar'ın hanı). görka f. bk. görkaw. görkar f. bk. görkaw. görkaw f. Mezarcı, mezar kazıcı. görkawliq f.u. Mezarcılık, mezar kazıcılıği. görü f. Rehin, rehine koymak. Görüge almaq – Rehin almak. görüxana f. Rehin sandığı. görüxet f. Makbuz, senet. görükesh f. Murabahacı, tefeci. görükeshlik f.u. Murabahacılık, tefecilik. görüstan f. Mezar. görüstanliq f.u. bk. görüstan. gösh f. Et. Pishiq gösh – Pişmiş et. Xam gösh – Ham et. Loq gösh – Kemiksiz et. Qoy göshi – Koyun eti. At göshi – At eti. Toxu göshi – Tavuk eti. Gösh nan – Etli pide. göshdar f. Etli. göshdarliq f.u. Etlilik. göshgirde f.u. Etli börek. göshlük f.u. Etli. Göshlük qoy – Etli koyun. Göshlük ash – Etli yemek. gösht f. bk. gösh. gradus r. Derece, grado. grazhdan r. Vatandaş. Grazhdanlar urushi – İç savaş. grazhdanliq r.u. Vatandaşlık. Grazhdanliqni qobul qilmaq – Vatandaşlığı kabul etmek. gram r. Gram. grammatika r. Gramer. grammatikiliq r.u. Gramere ait. granat r. El bombası. Granat atmaq – El bombası atmak. grim r. Makyaj, yüz boyası. Grim qiliwalmaq – Makyaj yapmak. grimchi r.u. Makyajcı. grimlenmek r.u. Makyaj yapmak. grimlimek r.u. Makyaj yapmak. grindik r.u. Makyajlı. grip r. t. Grip, grip hastalığı. Grip bilen aghrimaq – Grip ile hastalanmak. gruppa r. bk. guruppa. gruppiwaz r.f. bk. guruppiwaz. Gruzin Gürcü. Gruzin ayili – Gürcü kadını. Gruzin xelqi – Gürcü halkı. gudung bk. godung. gudunglashmaq bk. godunglashmaq. gum Girdap. guman f. Şüphe. Guman qilmaq – Şüphe etmek. Gumanda bolmaq – Şüphelenmek. gumanlanmaq f.u. Şüphelenmek. gumanliq f.u. Şüpheli. gumansirash f.u. bk. gumansirimaq. gumansirimaq f.u. Şüphelenmek. gumansiz f.u. Şüphesiz. gumansizliq f.u. Şüphesizlik. gumbilimaq Dövmek, pataklamak. gumran f. Yıkma, yıkılma, tahrip, yıkım. Gumran bolmaq – Yıkılmak, çökmek, tahrip olmak. gumranliq f.u. Yıkım, inkıraz, düşme. guna bk. gunah. gunah f. 1. Günah 2. Suç. gunahkar f. Suçlu, günahlı. gunahkarliq f.u. Suçluluk, gunahhhk. gunahliq f.u. 1. Suçlu 2. Günahlı. gunahlimaq f.u. Suçlamak. gunahsiz f.u. 1. Günahsiz 2. Suçsuz. Gunahsiz ademning qéni töküldi – Masum insanın kanı aktı. gunahsizliq Günahsızlık 2. Suçsuzluk. gunawaz Bahçe nilüferi; zambak. gundan ç. Pazar, çarşı. gundipay f. Gardiyan. gundu ç. Pranga, kelepçe. gungchendang ç. Komünist partisi. gungdupay ç. bk. gundipay. gungga Sessiz, suskun. gunggu bk. gungga. gungguluq Sessizlik, suskunluk. gunggurash bk. gunggurimaq. gunggurimaq Cıvıldamak. gunggurmen ç. Kalın makama. gunguldash bk. gunguldimaq. gunguldimaq Uğuldamak, vızıldamak. gup Taklidî ses. U gup étip chüshti – O pat diye düştü. gupa ağ. bk. wapa. gupat a. ağ. bk. wapat. guruh f. Grup, ekip, sürü. Guruh guruh – Grup grup. guruhwaz f. Hizipçi. guruhwazliq f.u. Hizipçilik. Guruhwazliq qilmaq – Hizipçilik yapmak. guruppa r. Grup. guruppilash r.u. bk. guruppilimaq. guruppilashmaq Grup haline gelmek. Guruppiliship ishlimek – Grup halinde çalışmak. guruppilimaq Grup haline getirmek. guruppiwaz r.f. Hizipçi. guruppiwazliq Hizipçilik. Guruppiwazliq qilmaq – Hizipçilik yapmak. gutu ç. Kemik. guw Islık, gürültü. Xelq guw kéliwatidu – Halk gürültülü bir şekilde geliyor. guwah f. Şahit. Guwah bolmaq – Şahit olmak. guwahchi f.u. Şahit. guwahchiliq f.u. Şahitlik. guwahlandurmaq f.u. İfade etmek, delalet etmek. guwahliq f.u. Şahitlik. Guwahliq bermek – Şahitlik etmek. guwahname f. Belge, kart. guy ç. Şeytan. gwardiye r. Hassa. gwardiyichi r.u. Muhafız subayı. güdük r. Düdük, siren. Güdük chalmaq – Düdük çalmak. gügüm Alaca karanlık, yarı karanlık. Gügüm chüshmek – Alaca karanlık olmak. gügüt f. Kibrit, kükürt. gügütluq f.u. Kükürtlü. güjek Kürek. Tomur güjek – Demir kürek. Güjek chish – Ön diş. güjekche Küçük kürek. güjelmek Küretmek. güjesh bk. güjimek. güjetmek (güjimek'ten) Küretmek; kürekle toplatmak. güjimek Küremek. güjütüsh bk. güjetmek. güküresh bk. gükürimek. gükürimek Gürüldemek. Hawa gükürewatidu – Gök gürüldedi. gül f. Gül, çiçek. Aq gül – Beyaz çiçek. Anar gül – Nar çiçeği. Embe gül – Peygamber çiçeği. Ushshaq gül – ağ. bk. talgül. Binepshe gül – Menekşe. Pilpil gül – Karanfil çiçeği. Piyaz gül – Zambak, nilüfer. Toxu köz gül – Tavukkarası. Tügme gül – Ebegümeci. Téke saqili gül – Teke sakal çiçeği. Juxa gül – Kasımpatı. Chine gül – Karanfil çiçeği. Xan gül – Han çiçeği. Qara gül – Ebegümeci. Xitay gül – Pat (-tı). Xine gül – Kınaçiçeği. Dester gül – Koyungözü. Güli rena – Şakayık (çiçeği). Güli sepser – Süsen çiçeği. Sanbar gül – Aynısafa. Söget gül – Zakkum (ağacı). Sériq gül – San çiçek. Sebde gül – Sebde çiçeği. Sériq sebde – San sebde. Qamchi gül – Kamçı çiçeği. Qongguraq gül – Çançiçeği. Qizil gül – Gül, çay gülü. Leyli gül – Haşhaş. Leyli qazaq güli – Yabanî haşhaş. Maymun gül – Maymun çiçeği. Mexmel gül – Yıldız çiçeği. Merwayit gül – İnci çiçeği. Güli meryem – Meryem çiçeği. Nafadan gül – Nafadan çiçeği. Namazsham gül – Akşam çiçeği. Hesret güli – Kardelen çiçeği. Yögimesh gül – Sarma çiçek. Gül qéti – Taçyaprağı. Gül yüzlük – Gül yüzlü. Qacha gül – Ev çiçeği. Gül chember – Çelenk (-ği). Erkek gül – Kısır çiçek. Gül tögmek – Solmak. Gül chekmek – Nakış işlemek. Gül basmaq – Nakış işlemek;; bk. keshte. gülab f. Gül suyu. gülbagh f. Çiçek bahçesi. gülbahar f. Herdemtaze, çuha çiçeği. gülchi f.u. Çiçekçi. gülchilik f.u. Çiçekçilik. gülchiray f. Güzel, çiçek yüzlü. güldan f. Vazo, çiçeklik. güldeste f. Çiçek demeti. güldür Gürültü. Hawaning güldüri bar, yamghuri yoq – Havanın gürültüsü var yağmuru yok. güldür-güldür Gürültü, gümbürtü. güldür-ghalap Acele acele. güldüras Gürültülü, parlak, debdebeli. Güldüras alqishlar – Gürültülü alkışlar. güldürletmek (güldürlimek'ten) Gürültü yapmak; gümbürdetmek. güldürlimek Gürlemek, gürüldemek, gümbürdemek. Hawa güldürlidi – Gök gürledi. güldürmama Gökgürültüsü. güldüs Çırpıntı, şıpırtı, ses; dalgaların çırpıntısı. güldüslesh bk. güldüslimek. güldüsletmek (güldüslimek'ten) Suda ellerini çırparak ses çkartmak. güldüslimek Suda ellerini çırpmak. güle Kuru kayısı. gülenber f. Peygamber çiçeği, belemir. gülenggüch Salıncak. gülxana f. Çiçek bahçesi. gülxeyri f. bot. Ebegümeci. güli f. Kuru üzüm türü. gülqaq Kurutulmuş kayısı. gülqen f. Tatlı uyutucu kocakarı ilacı. güllendürmek f.u. Çiçeklendirmek. güllendürüsh f.u. bk. güllendürmek. güllenmek f.u. Çiçeklenmek. Baghlar güllendi – Bahçeler çiçeklendi. güllesh f.u. bk. güllimek. gülletmek f.u. (güllimek'ten) Çiçeklendirmek. güllimek f.u. Çiçeklemek. Alma köchetliri chirayliq güllidi – Elma ağaçları güzel çiçekledi. Güllep yashnimaq – Gelişmek; inkişaf etmek. güllük Çiçekli 2. Alacalı bulacalı; renkli; desenli. Güllük chit – Desenli basma. güllünüsh f.u. bk. güllenmek. güllütüsh bk. gülletmek. gülnepshe f. Menekşe. Gülnepshe reng – Mor. gülreng f. Gülrenk, pembe. gülsepser f. bot. Süsen çiçeği. gülsopun f.a. Kokulu sabun; bk. etirsopun. gültaji f. Taç, çiçek tacı. gülwadan f. Alacalı, alabulaca. Gülwadan chipar – Alacalı. gülshen f. Çiçek bahçesi. gülüstan f. 1. Çiçek bahçesi 2. Gülistan (klasik destan). Gülyar Gülyar (bir Uygur şarkısının adı). gülyüz f.u. 1. Güle benzer yüz; gül gibi yüz 2. güzel. güm f. Yok olmak, inkıraz, batmak, sönmek. Güm bolmaq – Yok olmak. gümbez f. Kubbe. Méchitning gümbizi – Mescidin kubbesi. gümbezlik f.u. Kubbeli. gündixana f. Hapishane. U gündixanida – O hapishanede. günggürt bk. günggüt. günggüt Kükürt, kibrit; bk. gügüt. günje ağ. bk. gürüch. günjüt bot. Susam. günsiz f.u. 1. Renksiz 2. Donuk, sönük. güpla Pat diye. Güpla qilip jiqilip chüshti – Pat diye düştü. güppide Pat diye. Güppide ésimge chüshti – Hemen aklıma geldi. güpüldesh bk. güpüldimek. güpüldetmek (güpüldimek'ten) Vurarak boğuk bir ses çıkartmak. güpüldimek Güıngüm etmek; küt küt etmek. güpüldütüsh bk. güpüldetmek. güreykesh f. ağ. bk. görükesh. gürjek bk. güjek. gürkiretmek (gürkirimek'ten) Suyun gürül gürül akıtılması. gürkirimek Suyun gürül gürül akması. gürkürütüsh bk. gürkiretmek. gürrek bk. torulgha. gürsside Taklidî ses. Gürsside qilip jiqilip chüshti – Pat diye düştü. gürsüldesh bk. gürsüldimek. gürsüldimek Gürültü patırtı, gümbürtü. gürüch Pirinç. gürüchchi Pirinççi. gürüchchilik Pirinççilik. gürüldesh bk. gürüldimek. gürüldi Gürültü. gürüldimek Gürültü yapmak; alevlenmek. Ot gürüldep yéniwatidu – Ateş cayır cayır yanıyor. gürüllimek bk. gürüldimek. gürünj bk. gürüch. güwüldesh bk. güwüldimek. güwüldeshmek Beraber gürültü yapmak. güwüldimek Gürüldemek, vızıldamak. Ot güwüldep yéniwatidu – Ateş cayır cayır yanıyor. güye Murabaha, murabahacılık. güyikesh Murahabacı, tefeci. güzel Güzel. güzellesh bk. güzellimek. güzelleshmek Güzelleşmek. güzelleshtürmek Güzelleştirmek. güzellik Güzellik. güzellimek Güzelleştirmek. gha-gha Taklidî ses; Karga sesi. -gha Yönelme eki, datif eki. Bazargha – Pazara. On somgha aldim – On liraya aldım. ghach-ghach Taklidî ses, gaç-guç. ghachildash bk. ghachildimaq. ghachildatmaq Gıcırdatmak, çatırdatmak. ghachildimaq Gıcırdamak, çatırdamak. Ghachildap turghan soghuq – Keskin soğuk. ghachilditish bk. ghachildatmaq. ghachiliq Dilsizlik. ghachir-ghuchur Gıcırdamak. ghachirlash Gıcırdamak. ghachirlatmaq (ghachirlimaq'tan) Gıcırdatmak. ghachirlimaq Gıcırdamak, çatırdamak, şakırdamak. Qishning ghachirlap turghan küni – Kışın sert soğuk günü. ghachirlitish bk. ghachirlatmaq. ghadaymaq bk. ghodaymaq. ghadiyish bk. ghadaymaq. ghajash Kemirme; bk. ghajimaq ve ghajilash. ghajék ağ. bk. ghijek. ghajilanmaq Yıpranmak, kemirilmek. ghajilash bk. ghajilimaq. ghajildashmaq Ağız kavgası yapmak; tartışmak, çekişmek, çatışmak. ghajildishish bk. ghajildashmaq. ghajilimaq Kemirmek, yıpratmak. ghajilinish bk. ghajilanmaq. ghajilish bk. ghajilimaq. ghajimaq Kemirmek, yıpratmak, yontmak. ghaqildimaq Bağırmak, vaklamak. ghaqirash bk. ghaqirimaq. ghaqiratmaq (ghaqirimaq'tan) Gürültü çıkartmak, uğuldatmak. ghaqirimaq Gürlemek, gürültü çıkarmak, uğuldak. ghal-ghal Téshi pal-pal, ichi ghal-ghal – Gösterişli fakat içi boş. ghalibane a.f. Muzafferane. ghalibiyet a. Galibiyet, zafer, başarı. ghalibiyetlik a.u. Başarılı. Ghalibiyetlik urush – Başarılı savaş. ghaliq ağ. Boğaz, gırtlak. ghalildatmaq (ghalildimaq'tan) Titretmek. ghalildimaq Titremek. ghalip a. Galip, yenen. Ghalip bolmaq – Galip olmak, yenmek. ghalis Çok. Ghalis keldi – Çok oldu. ghaljir Kuduz, kudurmuş. Ghaljir it – Kuduz köpek. ghaljirane u.f. Kudurmuşçasına, gözü kararmış. ghaljirlanghan Kudurmuş, gözü kararmış. ghaljirlanmaq Kudurmak, gözü kararmak. ghaljirlashmaq Kudurmak, gözü kararmak. ghaljirliq Kudurmuştuk, kuduzluk, kızgınlık, çılgınlık. ghaljirlishish bk. ghaljirlashmaq. ghaltek f. 1. Tekerlek 2. El arabası. ghalwirimaq Homurdanmak. ghalwur bk. ghelwir. ghalcha Suç ortağı, uşak, yaltak. ghalchi bk. ghalcha. ghalchiliq Yaltaklık, yağcılık. ghang Çıplak, şallak, kurumak, çırçıplak. Ghang bolup qalmaq – Kurumak. ghanjugha Yük bağlamak amacıyla eyerin arkasına takılan çift tasma. Ghanjughigha baghlimaq – Eyer tasmasına bağlamak. ghapil a. Gafil. Ghapil bolmaq – Gafil olmak. Ghapil qalmaq – Gafil olmak. ghapilane a.f. Gafilane. ghapilliq Gafillik, gafil olma hali. Ghapilliqta qaldim – Gafil oldum. ghar a. Mağara. Tash ghar – Taş mağara. gharam Dokurcun, tınaz, ot yığını. gharamlash bk. gharamlimaq. gharamlimaq Dokurcun yapmak. gharang-ghurung Hırıltı, hırıldama. Gharang-ghurung ün – Hırıltılı ses. gharanglimaq Hırıldamak. gharas-ghurus Çatırdamak. Gharas-ghurus qilip yiqilmaq – Çatırdayarak düşmek. gharaslash bk. gharaslimaq. gharaslatmaq (gharaslimaq'tan) Çatırdatmak. gharaslimaq Çatırdamak. gharaybat a. Hayretamiz, hayrete değer. gharayip a. Hayret, oldukça, gayet. Gharayip we ajayip nersiler – Hayret verici nesneler. gharet a. kit. Akım, baskın. Gharet qilmaq – Akın yapmak. gharghira Ölümden önceki hırıltı 2. Gargara. gharghur Köpeğin dalaşırken çıkardığı ses. Isht ghar-ghur qiliwatidu – Köpek ürüyor. gharildimaq Gürüldemek, uğuldamak. ghars-ghurs Taklidî ses. Ghars-ghurs etmek – Çıtırdamak, çatırdamak. gharsildash bk. gharsildimaq. gharsildatmaq (gharsildimaq'tan) Çatırdatmak. gharsildimaq Çatırdamak. gharslaqilmaq Çatırdamak. ghart-ghart Taklidî ses. Ghart-ghart qilmaq – Gıcırdamak. ghartash Kaya, kayalık. ghas-ghas Taklidî ses. Ghas-ghas qilmaq – Gıcırdamak, cayırdamak. ghasildash bk. gharsildash. ghasildimaq bk. gharsildimaq. ghatildash bk. ghatildimaq. ghatildatmaq (ghatildimaq'tan) Uğuldatmak, homurdatmak. ghatildimaq Uğuldamak, homurdamak. ghaye a. Gaye, amaç. Méning ghayem shu – Benim gayem budur. ghayet a. Gayet, pek, çok. Ghayet chirayliq – Çok güzel. ghayibane a. Giyabî. ghayip a. Kayıtsız, hazır bulunmayan, kayıp. Ghayip bolmaq – Kaybolmak. ghayipliq a.u. Bilinmeyen, meçhul. ghayisiz a.u. Gayesiz, ülküsüz. ghayisizliq a.u. Gayesizlik, ülküsüzlük. ghayiwi a. Gayevî. ghaz f. Kaz. Erkek ghaz – Erkek kaz. Chishi ghaz – Dişi kaz. ghazan ağ. bk. ghazang. ghazang Yere düşen sonbahar yaprağı. Ghazang bolmaq – Sararmak. ghazanglashmaq Sararmak, san olmak, solup sararmak. Étizlar küz küni ghazanglishidu – Tarlalar sonbaharda solup sararır. ghazanglishish bk. ghazanglashmaq. ghazat Cihat. Ghazatqa atlanmaq – Cihad savaşına girişmek. ghazi a. Gazi. gheddar a. Haince, hainlik. gheddarliq a.u. Hainlik. ghele-paraq Tahıl vergisi. ghelet a. Yanlış, sehven, hata. ghelibe a. Galebe, başarı. ghelibilik a.u. Galebe çalan, başarılı. Ghelibilik jeng – Başarılı savaş. gheliti a. Tuhaf, garip. ghelitilik a.u. Tuhaflık, gariplik. ghelle f. Ekmek, tahıl. gheltek Çomak 2. Makara 3. Blok. ghelwe f. Bağırma, bağırtı, macera, kavga, kargaşa, iskandal. ghelwe-ghogha Kavga, iskandal. ghelwichi f.u. Kavgacı, maceracı. ghelwilik f.u. Kavgalı, maceralı. ghelwir f. Kalbur; elek. ghelwirchi f.u. Kalbur yapan, usta. ghem a. Dert, acı, keder, gam, üzüntü. Ghem yémek – Kederlenmek. Ghem basmaq – Yese kapılmak. ghem-ghusse a. Dert, acı, keder, gam, üzüntü. ghem-qayghu Gam ve kaygı. ghemgüzer a.f. Teselli veren, avutan, sevindiren. Ghemgüzer ana – Sevindiren ana. ghemxor a.f. Özenle, özenişli, merhametli, acıyan. ghemxorluq a.f.u. Tasa, kaygı. Gemxorluq qilmaq – Merak etmek, düşünmek. ghemkin f. Gamlı, üzüntülü, hüzünlü. ghemkinlik f.u. Gamlılık, hüzünlülük. ghemlesh Tasarlama, merak etme. ghemlimek Tasarlamak, merak etmek. ghemliwalmaq a.u. Tedarik etmek, stoklamak. ghemnaq Kederli, mahzun. Ghemnaq bolmaq – Kederli olmak. ghemsiz a.u. Gamsız, kaygısız, tasasız. ghemsizlendürmek Güvenliğini sağlamak, tehlikeden korumak. ghemsizlendürüsh Güvenliğini sağlama, tehlikeden koruma. ghemsizlenmek Güvenli hale gelmek. ghemsizlik Kaygısızlık. ghemze f. Nazlı, cilve, nazlılık. ghemzede f. Kederli, mahzun. gheplet a. Gaflet. Gheplet basqan – Gafil olan. gherbi-jenubiy a. Güney batı. gherbi-jenup a. Güney batı. gherbi-shimaliy a. Kuzey batı. gherbiy a. Batı. gherbiyleshmek a.u. Batılılaşmak. gherbiylishish a.u. Batılılaşma. gherem f. bk. gharam. gherez a. Hedef, amaç. Shexsiy gherez – Özel amaç. gherezlik a.u. Amaçlı, kastlı. gherezsiz a.u. Kişisel bir menfaat gözetmeyen; şahsi çıkarını unutan. gherezsizlik a.u. Şahsi çıkarını unutma hali. gherq a. Dalma, batma. Gherq qilmaq – Batırmak. U adisini pulgha gerk qilip kétti – O ailesine yeterince para verip gitti. Gherq bolmaq – Batmak. U döletke gherq boldi – O yeterince zengin oldu. gherqap a.f. Kaplama, boyama, kapatma, girdap. gherlik Çapkınlık 2. Sahtelik, yalan. ghewwas a. kit. Dalgıç. ghesh f. Bulantı. Könglüm ghesh bolup turudu – Midem bulanıyor. gheshlenmek f.u. Rahatsız olmak, endişelenmek, telaşlanmak. gheshlik f.u. Rahatsızlık, sinirlilik, öfke. gheynula Erik kurusu. gheyret a. Gayret. Bu ishni gheyret bilen bashlidi – Bu işi gayret ile başladı. Gheyret qilmaq – Gayret etmek. gheyretchan a.u. Gayretli, çalışkan. gheyretchanliq a.u. Çalışkanlık. gheyretlendürmek a.u. Cesaretlendirmek. gheyretlendürüsh a.u. Cesaretlendirme. gheyretlenmek a.u. Cesaretlenmek, gayretkeşlik. gheyretlik a.u. Gayretli. gheyretlinish a.u. Cesaretlenme. gheyretsiz a.u. Gayretsiz. gheyretsizlik a.u. Gayretsizlik. gheyri a. Başka, değişik, ayrı, bambaşka. gheyur a. Cesaretli. gheyurane a.f. kit. Enerjik, kesin olarak. gheyurluq a.u. Cesaret, yüreklilik. ghezel a. Türkü. Ghezel oqumaq – Türkü söylemek. ghezelchi a.u. Şarkıcı; türkü söyleyen kimse. ghezep a. Gazap, hiddet, öfke. Ghezewim keldi – Öfkelendim. ghezeplendürmek a.u. Öfkelendirmek. ghezeplendürüsh a.u. Öfkelendirme. ghezeplenmek a.u. Öfkelenmek. ghezeplik a.u. Öfkeli. ghezeplinish a.u. Öfkelenme. ghezine a. bk. xezine. ghezne a. bk. xezine. ghéjek a. bk. ghijek. ghéjir salwa ağ. bk. tazqara. ghéliz a. Anlaşılmaz; anlaşılması güç. Ghéliz kep – Anlaşılmaz söz. ghéni a. Gani, zengin, bol. ghénilik a.u. Gani olma hali; zenginlik, bolluk. ghénimet a. Ganimet. ghéribane a.f. Garibane, yalnız. Ghéribane yashimaq – Yalnız yaşamak. ghérich Karış. ghérichlash Karışlama. ghérichlatmaq (ghérichlimaq'tan) Karışlatmak; karış ile ölçütmek. ghérichlimaq Karışlamak. ghérichlitish Karışlatma; karış ile ölçütme. ghérip a. 1. Seyyah, gezmen 2. Gurbet. ghéripchiliq a.u. bk. ghéripliq. ghériplanmaq a.u. bk. ghéripsinmaq. ghéripliq a.u. Gariplik. ghéripsinish a.u. Yadırkama; kendini unutulmuş hissetme. ghéripsinmaq a.u. Yadırkamak; kendini unutulmuş hissetmek; kendini ihmal edilmiş hissetmek. ghérish bk. ghérich. ghérishlash bk. ghérichlash. ghéywane a.f. Gıyaben. Ghéywane parang qilmaq – Gıyaben söylemek. ghéywet a. Gıybet. Ghéywet qilmaq – Gıybet etmek. ghéywetchi a.u. Gıybetçi. ghéywetchilik a.u. Gıybet etme hali. ghéywetxor a.f. bk. ghéywetchi. ghich-ghich Taklidî ses. Qar ghich-ghich qilidu – Kar gıcırdıyor. -ghiche Kadar anlamında ek. Toyghiche – Doyana kadar. Men alghiche – Ben alana kadar. ghichildimaq Gıcırdamak. Ishik ghichildidi – Kapı gıcırdadı. ghichirlash Gıcırdama. ghichirlatmaq (ghichirlimaq'tan) Gıcırdatmak. Chishlirini ghichirlatmaq – Dişlerini gıcırdatmak. ghichirlimaq Gıcırdamak. ghichirlitish Gıcırdatma. ghichla Büsbütün, tüm, baştan başa. ghidighlash Gıdıklama. ghidighlatmaq (ghidighlimaq'tan) Gıdıklatmak. ghidighlimaq Gıdıklamak. ghidighlitish Gıdıklatma. ghidiq Gıdık. Ghidighimni keltürme – Beni gıdıklama. ghiding-piding Mırıldanma, mırıltı. Ghiding-piding gep néme kérek – Mırıltıya ne gerek. ghidir-büdür Pürtüklü, pürüzlü. ghijaq f. ağ. bk. ghijek. ghijek a. Musik aleti. ghijekchi a.u. Çalgıcı, musikişinas. ghijeymek Soğuktan uyuşmak, donmak. ghijighdash Gıcıklama. ghijighdimaq Gıcıklamak. ghijiq ağ. Gıdıklanma, gıdıklama; bk. ghidiq. ghijilash ağ. Buruşturma, ezme. ghijildash Gıcırdama. ghijildatmaq (ghijildimaq'tan) Gıcırdatmak. ghijildimaq Gıcırdamak. ghijimlilimaq Buruşturmak, ezmek. U sériq saqilini ghijimlaytti – O sarı sakalını buruşturuyordu. ghijir-ghujur Taklidî ses. Ghijir-ghujur kelmek – Gıcırdamak. ghijiyish Soğuktan uyuşma, donma. ghizh-ghizh Tahrik etmek, kışkırtmak. Ghizh-ghizhgha salmaq – Kışkırtmak. Xelq ghizh-ghizh qaynaydu – Halk kaynaşıyor. ghikildimaq Şırıltı çıkarmak. ghil İnce ve kaygan buz. ghil-pal Görünüp kaybolma, yamp sönme. Shu chaghda kochining u chétide bir bala ghil-pal körünüp qaldi – O zaman sokağın öbür tarafında bir çocuk görünüp kayboldu. ghilap a. Kılıf. U ghilaptin qilichini sughunip aldi – O kılıftan kılıcını çıkardı. ghildirlash Tekerleğin yuvarlanması. ghildirlatmaq (ghildirlimaq'tan) Tekerleği yuvarlatmak. ghildirlimaq Tekerleğin yuvarlanması. ghilghimaq Bulanmak. Meydem ghilghip turuptu – Midem bulanıyor. ghilghish Bulanma, bulantı. ghilghitmaq (ghilghimaq'tan) Bulandırmak. ghiljing Soytarı, şaklaban. ghiljinglash Soytarılık yapma. ghiljingliq Soytarılık. Ghiljingliq qilmaq – Soytanlık yapmak. ghiljinglimaq Soytanlık yapmak. ghiljir bk. ghiljing. ghiljirliq bk. ghiljingliq. ghilman a. din. Cennet gençliği. ghilt Közi ghilt yashqa toldi – Gözü dolu dolu oldu. ghiltang Kaygan, kaypak, kaygın. ghimsa Dar geçit. -ghina Küçültme eki. Azghina – Azcık, biraz, fazla değil. ghing U ghing démey qaldi – O itiraz etmeden kaldı. Ghing qilmastin yewe – Sesini çıkarmadan yever. ghingildimaq Vızıldamak, homuıdamak, uğuldamak. ghingshighaq Homurdanıp duran. ghingshiq Yanıkçı; sızlanma huyu olan. ghingshimaq Sesler çıkarmak. Küchük ghingshidi – Enik seslendi. ghip Görünüp kaybolma. Ghip qilip ichkirige kirip ketti – Görünür görünmez içeriye daldı. ghipildaq Yerinde durmaz. ghipildash Endişe etme; merak etme. ghipildimaq Endişe etmek, merak etmek. ghirchildash bk. ghichildimaq. ghirchildatmaq Gıcırdatmak. ghirdalmaq (ghirdimaq'tan) Bilenmek, yontulmak, kemirilmek. ghirdash Bileme, yonutma, kemirme. ghirdimaq Bilemek, yontmak, kemirmek. ghirghul ağ. bk. qirghawul. ghirildimaq Böğürmek. ghiring Ghiring dep éghiz achmidi – Ses çıkarmadı. Ghiring qilma – Sus. Ghiring etken tawush yoq – Hiç ses yok. ghiring-piring Ghiring-piring qilmidim – Bir kelime bile söylemedim. ghirla Bir anda, hemen, hızla. U ghirla qilip bazargha bérip keldi – O bir anda çarşıya gidip döndü. ghirram f. Oyuncu, trişörlük, dolandırıcılık. ghirramliq f.u. Oyunculuk, trişörlük, dolandırıcılık. ghit-ghit Yerinde durmaz; bk. ghipildaq. ghiza a. Yemek. Akshamliq ghiza – Akşam yemeği. Chüshlük ghiza – Öğle yemeği. Kechlik ghiza – Akşam yemeği. ghizalanmaq a.u. Yemek yemek. ghizillash Hızlı yürüme. ghizillimaq Hızlı yürümek. ghizmetchi a.u. ağ. bk. xizmetchi. ghodayganliq Mağrurluk, gururluluk, kibirlilik. ghodayghan Mağrur, gururlu, kibirli. ghodaymaq Dimdik durmak, ucu çıkmak 2. Kibirlenmek. ghodur bk. ghudur. ghodutmaq ağ. Buharla pişirmek. ghodutush Buharla pişirme. ghoduyush Dimdik durma, ucu çıkma 2. Kibirlenme. ghowa Donuk, karanlık. ghowgha Kavga, savaş, gürültü. Ghowgha qilmaq – Kavga etmek. ghowghichi Kavgacı; bk. ghoghuchi. ghowghiliq Kavgalı. ghowuluq Donukluk, karanlık. ghowur-shuwur Gürültü, patırtı, uğultu. ghogha Kavga. Ghogha chiqarmaq – Kavga çıkarmak. ghoghisiz Kavgasız. ghoghisizliq Kavgasızlık. ghoghuchi Kavgacı. ghoghulashmaq Kavgalaşmak. ghoghulushush Kavgalaşma. ghojayin f. Sahip, malik, iye. ghojayinlik f.u. Sahiplik, maliklik, iyelik. ghojikem f.u. Beyim, beyefendim. ghojura ağ. bk. hujra. ghozh-ghozh Taklidî ses. Ghozh-ghozh qaynimaq – Karınca gibi kaynaşmak. ghozhghun Gürültülü kalabalık. ghozhmek Yuva, ocak (-ğı). ghola f. Kütük (-ğü). ghonggiraq ağ. bk. qongghuraq. ghonguldash Vızıldama. ghonguldashmaq Vızıldaşmak. ghonguldimaq Vızıldamak. ghonguldushush Vızıldaşma. ghor ağ. Buhar; bk. hor. ghoraz f. Horoz. Jüje ghoraz – Civciv horoz. ghorjun bk. xorjun. ghoru Sokma. ghorulday ağ. İskete. ghoruldimaq Mırıldamak, gurgur etmek. ghorun ağ. bk. horun. ghosma ağ. bk. osma. ghotuldash Homurdanmak, homurtu, söylenme. ghotuldimaq Homurdanmak, homurtu, söylenmek. ghoza f. Koza. ghozaq Badıç, baklamsı meyve. ghozaqliq Badıçlı, baklamsı meyveli. ghozek Kozalak. ghuwa Karanlık, yarı karanlık. ghuwalanmaq Karanlık olmak. ghuwalashmaq bk. ghuwalanmaq. ghuwalinish Karanlık olma. ghuwalishish bk. ghuwalinish. ghuwullimaq Islık çalmak. -ghu Kuvvetlendirme eki. Türkiye Türkçesindeki "ya" edatının anlamım karşılar. Xop yaxshi éshek ékenghu – Çok iyi eşekmiş ya. Lékin özeng bilisenghu! – Fakat kendin biliyorsun ya! ghubar a. 1. Toz, kül 2. Bir tür Arapça el yazısı. ghubarliq a.u. Tozlu, dumanlı. ghubarsiz a.u. Açık, sarih. ghubarsizliq a.u. Açıklık. ghuchurlatmaq (ghuchurlimaq'tan) Gıcırdatmak. ghuchurlimaq Gıcırdamak. ghuduq-buduq Mırıltı, mırıldanma. ghudunglimaq bk. ghudungshimaq. ghudungshighaq Kavgacı, şirret. ghudungshighaqliq Kavgacılık, şirretlik. ghudungshimaq Kavgalaşmak, öfkelenmek, aksilik yapmak. ghudungshush Kavgalaşma, öfkelenme, aksilik yapma. ghudur Ghudur bughday – Evvelki yıl ekilmiş buğday tarlasında kendiliğinden dökülmüş tohumdan sonraki yıl ekilmeden hasıl olan buğday. ghudur-budur Pürtüklü, pürüzlü. ghudurash Mırıldanma. ghudurimaq Mırıldanmak. ghudurlashmaq Pürtüklü olmak; pürüzlü olmak. ghughuq ağ. bk. ghidiq. ghujmek Yığın, küme. Ghujmek bolup ketmek – Yığın haline gelmek. ghujmeklenmek Küme olmak, yığılmak. ghujmekleshmek bk. ghujmeklenmek. ghujmeklinish Küme olma, yığılma. ghujmeklishish bk. ghujmeklinish. ghujunumaq Sinirlenmek, kızmak, öfkelenmek, alınmak. ghujunush Sinirlenme, kızma, öfkelenme, alınma. ghuzhmek Helezon 2. Salkım 3. Yığın 4. Kalabalık, sürü. ghuqarash Islık, uluma. ghuquratmaq (ghuqurimaq'tan) Islık çalmak, ötmek, ötüş. ghuqurimaq Islık, ulumak. ghuqurutush Islık çalma, ötme, ötüş. ghula Longuz, girdap, burgaç. ghulach Kulaç; iki kol uzunluğu, açılmış koçak. Ghulach atmaq – Kulaç atmak. ghulachlash İki kol uzunluğu ile ölçme; kulaç atma. ghulachlatmaq (ghulachlimaq'tan) İki kol uzunluğu ile ölçtürmek; kulaç attırmak. ghulachlimaq İki kol uzunluğu ile ölçmek; kulaç atmak. ghulam f. Köle, kul. ghulan ağ. bk. qulan. ghulash Yıkılma, devrilme, yuvarlanma. ghulatmaq (ghulimaq'tan) Devirmek, yıkmak, yuvarlatmak. ghuldurlimaq Gürlemek, gürüldemek, gümbürdemek. ghulghula f. Panik, ürkü, telaş. Ghulghula qilishmaq – Telaşlanmak. ghulghulash İtişip kakışma. ghulghulimaq İtişip kakışmak. ghulghululuq Gürültülü patırtılı; gürültülü. ghulghuy Alarm, telaş, velvele, endişe. ghulghuychiliq Dalgalanma, çalkantı, galeyan. ghulghuyluq Endişeli, telaşlı, tehlikeli. ghuli Tamamen, hiç, büsbütün. ghulimaq Yıkılmak, devrilmek, yuvarlanmak. Ghulap chüshmek – Yuvarlanıp düşmek. ghulluxlash ağ. bk. ghidighlash. ghulpu ağ. kilit. ghulsungek ağ. bk. omurtqa. ghulun ağ. Yaşma dolmamış tay; kısrak yavrusu. ghulunlash ağ. bk. qulunlash. ghulunlimaq ağ. bk. qulunlimaq. ghulup f. ağ. bk. qulup. ghulutulmaq (ghulimaq'tan) Yıktırılmak, yuvarlatılmak, devirtilmek. ghulutulush Yıktmlma, yuvarlatılma, devirtilme. ghulutush Devirme, yıkma, yuvarlatma. Aghachni ghulutush – Ağacı yıkma. ghunan Üç yaşındaki at. ghunche f. Gunca. Gülning ghunchiliri échildi – Gülün (çiçeğin) guncalan açıldı. Ghunchidek léwi – Gunca gibi dudağı. ghunchilash Guncalama. ghunchilimaq Guncalamak. ghungghaymaq Canı sıkılmak, hasret çekmek. ghungghuja ağ. tar. Prens. ghungghur-ghungghur Taklidî ses, konuşma sesi. ghungghurlash Mırıldanma, mırıltı. ghungghurlimaq Mırıldanmak. ghungghuyush Can sıkılması, hasret çekme. ghungshimaq Mırıldanmak; şikayet etmek. ghungshush Mırıldanma, şikayet etme. ghunguldash Islık çalma, ötme. ghunguldimaq Islık çalmak, ötmek. ghunguldughuch Cırcır, geveze. ghunjun bk. ghunujun. ghunujun Üç yaşındaki dişi sığır. ghurbet a. Gurbet. Ghurbet chekmek – Gurbet çekmek. ghurbetchilik Gurbette yaşamak. ghurrek zool. Kumru. ghurs Ghars-ghurs – Taklidî ses. ghurt Taklidî ses; Su içerken boğazdan çıkan ses. ghurullash Kuğuma. ghurullimaq Kuğumak. ghurur a. Gurur. ghururlanmaq a.u. Çalımlı tavırlar almak. ghururluq Kibir, mağrurluk; yüksekten bakma. ghururlunush Çalımlı tavırlar ama. ghusse a. Kasvet, hüzün, iç sıkıntısı. ghut-ghut Kavgacı, şirret. ghut-ghutluq Kavgacılık, şirretlik. ghutuldimaq Fıkırdamak 2. Çene çalmak 3. Homurdanmak. ghuy Taklidî ses; Gürültü. ghuyghuy Topaç, pırlangıç. ghuyla Görünüp kaybolma. Ghuyla qilmaq – Görünüp kaybolmak. Ghuyla qilip ötüp ketmek – Hızla geçmek. ghuyuldatmaq (ghuyuldimaq'tan) Hızlı yürütmek, koştumak. At ghuyuldutup élip mangdi – At çok hızlı götürdü. ghuyuldimaq Hızlı gitmek. Ayropilan ghuyuldap uchup ketti – Uçak hızlı geçti. ghuza bk. ghoza. ghüsül a. Gusul. Ghüsül quyunmaq – Gusul yapmak. hadash ağ. bk. yadash. hadis a. Tuhaf, garip, acayip. hadise a. Hadise, olay. haduq bk. harduq. hafiz a. Hafız. haga a. ağ. bk. hawa. haganchi ağ. bk. hawanche. hajet a. Hacet, ihtiyaç. Hajiti yoq – İhtiyacı yok. hajetxana a.f. Tuvalet. hajetlik a.u. Gerekli, ihtiyaçlı, lüzumlu. Hajetlik miqtarda – Gerekli miktarda. hajetmen a.f. Muhtaç. hajetsiz a.u. Gereksiz, lüzumsuz. haji a. din. Hacı. hajiz a. ağ. bk. ajiz. hak f. Kireç. Chilanghan hak – Sulanmış kireç. Chilanmighan hak – Sulanmamış kireç. hakawur Kibirli, kendini beğenmiş. hakawurluq Kibirlilik; kendini beğenmişlik. hakim a. Hakim. hakimiyet a. Hakimiyet. Hakimiyet organliri – Hakimiyet kurumlan. hakimiyetsizlik a.U Hakimiyetsizlik. hakimliq a.u. Hakimlik. Hakimliq qilmaq – Hakimlik etmek. hakkak f. ağ. bk. neqish. hakkakchi f. ağ. bk. neqqash. haklatmaq f.u. (haklimaq'tan) Badana yaptırmak. hakliq f.u. Kireçli. haklimaq f.u. Badana yapmak. haktash f.u. Kireç. haqaret a. Hakaret. Haqaret qilmaq – Hakaret etmek. haqaretligenlik a.u. Hakaret etme hali. haqaretlik Hakaretli. haqaretlimek a.u. Hakaret etmek. hal-ehwal a. Hal hatır. Hal-ehwal sorimaq – Hal hatır sormak. hala ağ. bk. hoyla. halak a. Ölüm, mahvolma, yok olma, yıkım. Halak qilmaq – Yok etmek; mahvetmek. halaket a. Ölüm, mahvolma, yok olma, yıkım. Halaketke uchrimaq – Ölüm ile karşılaşmak. halaketlik a.u. Mahvedici, felaketli, meşum, öldürücü, tehlikeli. halal a. Helal. Halal mal – Helal mal. Halalim – Eşim; nikahlı eşim. halallash a.u. Hak verme; temize çıkarma. halalliq a.u. Namusluluk, doğruluk, dürüstlük, samimilik. halallimaq a.u. Hak vermek; temize çıkarmak. halawet a. Zevk, lezzet, rahat, mutlu. Japanimu, halawetnimu teng körmek – Meşakkati da, rahatı da beraber görmek. halawetlik a.u. Lezzetli, zevkli, rahat, mutlu, hoşnut. halbuki a.u. Halbuki, oysa. haldash ağ. bk. aldash. halem a. ağ. bk. alem. halet a. Durum, vaziyet. U méni qiyin halette qaldurdi – O beni zor duruma soktu. halga ağ. bk. halwa. halqa a. Halka, çember; ortası boş daire. halqimaq Geçmek, atlamak, üzerinden geçmek. halqish ağ. bk. alqish. halliq a.u. Varlıklı; hali vakti yerinde. Halliq aililer – Varlıklı aileler. halreng Pembe renk. halsirash Yorulma, yorgun düşme. halsiratmaq (halsirimaq'tan) Yormak, kuvvetsizlendirmek. halsirimaq Yorulmak, kuvvetsizlenmek; yorgun düşmek. halsiz a.u. Yorgun, kuvvetsiz, zayıf. halsizlandurmaq a.u. (halsizlanmaq'tan); bk. halsizlatmaq. halsizlanmaq a.u. Kuvvetsizlenmek; yorgun düşmek. halsizlatmaq (halsizlanmaq'tan) Yormak, zayıflatmak, yorgun düşürmek, kuvvetsizlendirmek. halsizlik Kuvvetsizlik, yorgunluk. halwa a. Helva. halwichi a.u. Helvacı. hamacha Teyze, hala. hamaqet a. Aptal, ahmak, budala. hamaqetlik a.u. Aptallık, ahmaklık, budalalık. haman f. Hemen; hemen hemen. hamane f. Ergeç, eninde sonunda, an, esna, bir anda. Hamane kelmeydu – Eninde sonunda gelmeyecek. hamanem a.u. Hep bir, ergeç. hambal a. bk. hammal. hamildar a.f. Hamile, gebe. Hamildar bolmaq – Hamile olmak. hamildarliq a.f.u. Hamilelik, gebelik. hamile a. Hamile, gebe. hamiy a. Hami, destekleyen, arka. hamiyliq a.u. Hamilik. Hamiyliq körsetmek – Hamilik yapmak; desteklemek. hammal a. Hamal, küfeci. hammam a. Hamam. Hammamgha chüshmek – Hamama girmek. hammamchi a.u. Hamamcı. hamut f. ağ. bk. amut. han'git zool. Akbaba. handiga f. ağ. bk. handiwa. handiwa Mala, sürgü. hang Ağzı açık, mıymıntı. hang-tang Şaşakalma. Hang-tang bolmaq – Şaşakalmak; aklı durmak. hangga Erkek eşek. hanggit bk. han'git. hangkaymaq Aval aval bakmak. Hangqiyip qalmaq – Aval aval etrafına bakıp durmak. hangqiyish Aval aval bakma. hangrash Anırma, bağırma, hıçkırma. hangratmaq (hangrimaq'tan) Anırtmak, bağırtmak. hangrimaq Anırmak, bağırmak, hıçkırmak. Éshek hangraydu – Eşek anırır. hangwaqmaq Ağzım açıp bakmak; şaşkın şaşkın bakmak. hangwaqti Ağzı açık, seyirci, mıymıntı. hangwaqtiliq Ağzı açıklık, mıymıntılık. hangwéqish Ağzını açıp bakış; şaşkın şaşkın bakış. hapash Hapash qilmaq – Sırtına almak; birisini sırtında kaldırmak. hara bk. here. haraq a. Rakı, votka. haraq-sharap a. Rakı ve şarap. haraqxana a.f. Rakı içilen yer; meyhane. haraqxor a.f. Rakıcı, alkolik, içki müptelası. haraqxorluq a.f.u. Alkolizm, içki müptelalığı. haram a. Haram. Haram ölmek – Gebermek, mürdolmak. Haram oy – Kötü niyet. Haram oyluq – Kötü niyetli. haramxor a.f. bk. haramtamaq. haramxorluq a.f.u. bk. haramtamaqliq. haramliq a.u. Alçaklık, namussuzluk. Haramliq qilmaq – Namussuzluk etmek. haramtamaq a.u. Otlakçı, asalak. haramtamaqliq Otlakçılık, asalaklık. haramzade a.f. 1. Gara meşru çocuk 2. Namussuz, hergele. haramzadiliq a.f.u. Namussuzluk, alçaklık. hararet a. Hararet, sıcaklık, ateş. harduq Yorgunluk, bitkinlik. Harduq almaq – Dinlenmek. hardurmaq (harmaq'tan) Yormak, yorgunluk vermek. Nahayiti hardurding de – Çok yordun ya. hardurush Yorma; yorgunluk verme. harghanliq Yorgunluk. harghuzmaq Yormak, yorgunluk vermek. harghuzuwetmek bk. harghuzmaq. harghuzush Yorma, yorgunluk verme. harimi Gayri meşrü çocuk 2. Hileli madrabaz. harmaq Yorulmak. Harmang! – Kolay gelsin! harmas Yorulmaz; yorulmak bilmeyen. harmas-talmas bk. harmas. harmasliq Yorulmazlık. harmastin Yorulmadan. harmastin-talmastin bk. harmastin. harmay-talmay Yorulmadan; bıkmadan. harsiz a.u. Arsız, şerefsiz. harsizliq a.u. Arsızlık, şerefsizlik. harwa a. Araba. Kötek harwa – İki tekerlekli ağaç araba; iki tekerlekli at arabası. Qala harwa – Öküz arabası. Éshek harwa – Eşek arabası. Atni harwidin chiqardingmu? – Atı arabadan çıkardın mı? Harwa kira qilmaq – Araba kiralamak; araba tutmak. harwichi Arabacı. harwikesh a.f. bk. harwichi. harwikeshlik a.f.u. Arabacılık. Harwikeshlik qilmaq – Arabacılık yapmak. harwiliq a.u. Arabalı. Harwiliq kelmek – Araba ile gelmek. hasa a. Deynek, ince sopa. hasil a. Hasıl; meydana gelen. Hasil bolmaq – Hasıl olmak. hasilat a. Hasılat, kazanç, ürün. hasildar a.f. Verimli, bereketli. hasildarliq a.f.u. Verimlilik, mahsuldarlık. hasilsiz a.u. Verimsiz, bereketsiz. hasirap-hömüdep a.u. Kuvvetten düşerek; zorluklar içinde. hasiratmaq a.u. (hasirimaq'tan) Yormak, yorgunluk vermek. hasirighanliq a.u. Yorgunluk, bitkinlik. hasirimaq a.u. Yorulmak. hawa a. Hava. Hawa rayi – Hava durumu. Hawa buzulup turuptu – Hava durumu iyi değil; hava bozuk. Hawa issiq – Hava sıcak. hawajaz a.f. ağ. Uçak. hawajazi a.f. ağ. Uçak. hawale f. Havale. U bu ishni sizge hawale qildi – O bu işi size havale etti. hawanche f. Havan, döveç. hawapayiz a.r. ağ. Uçak. hawareng a.f. Gök renk, mavi. hawasiz a.u. Havasız. hawasizliq a.u. Havasızlık. hawlash Havlama. hawlashmaq Havlaşmak; çok köpeklerin havlaması. hawlatmaq (hawlimaq'tan) Havlatmak. hawlimaq Havlamak. hawluqmaq Koşuşmak 2. Telaşlanmak. hawluqturmaq (hawluqmaq'tan) Şaşırtmak, koşturmak. hawshumaq Havlamak. hawshush Havlama. hawshutmaq (hawshumaq'tan) Havlatmak. hawuz a. Havuz. hawza a. Havuz. Donbas kömür hawzisi – Donbas kömür yatağı. hashar a. Gönüllü yardımlaşma. hasharchi a.u. Gönüllü karşılıklı yardımlaşan. hasharet a. Böcek. Zererlik hasharetler – Zararlı böcekler. hashkara f. ağ. bk. ashkara. hashkarilimaq f.u. bk. ashkarilimaq. hashqalla Bravo! Aferin! hay! ünl. Hey! hay-hay ünl. Hey hey. hay-huy ünl. Hay-huy dégiche – Hemen, bir anda. haya a. Haya, utanma, ar, yüz, utanç. hayajan f. Heyecan. Hayajangha kelmek – Heyecanlanmak. hayajanlanmaq f.u. Heyecanlanmak. hayan a. Fayda, menfaat, çıkar. hayankesh a.f. Alıp faydasına satan, tüccar. hayasiz Hayasız, arsız, utanmaz. hayasizliq a.u. Hayasızlık, arsızlık. hayat a. Hayat. Hayat köchürmek – Hayatı sürdürmek; yaşamak. hayat-mamat a. Ölüm kalım. Hayat-mamat mesilisi – Ölüm kalım meselesi. hayatbexsh a.f. Hayat dolu; hayat veren; hayat-bahş. hayatchan a.u. Uzun ömürlü; hayat kuvveti olan. hayatchanliq a.u. Uzun ömürlülük. hayatiy a. Hayatî. hayatkeshlik a.f.u. Hayatî, dirimlik. hayatsiz a.u. Hayatsız. hayatsizliq a.u. Hayatsızlık. haydaq Dağıtma 2. Hız, sürat 3. Kovulma, sürülme, sürgün. haydaqchi Sürücü. haydalmaq Kovulmak, sürülmek 2. Tarla sürmek; tarla açmak. haydash Kovma, dağıtma, sürme, açma; bk. haydimaq. haydimaq Kovmak, dağıtmak, sürmek. Atlami haydighin – Atları sür. 2. Sürmek, açmak. Yer haydimaq – Tarla sürmek (açmak). haydiwetmek Kovalamak, sürmek; sürgüne göndermek. haydighuchi Sürücü. Mashinini haydighuchi – Araba sürücü. haydighuzmaq (haydimaq'tan) Sürdürtmek. hayem a. ağ. bk. ayem. hayidash ağ. bk. herilesh. hayt-huyt Hayt-huyt dégiche – Hemen, bir anda. haywa a. ağ. bk. harwa. haywan a. Hayvan. Haywanlar dunyasi – Hayvanlar dünyası. Öy haywini – Ev hayvanı; evcil hayvanlar. haywanat a. Hayvanat, hayvanlar. Haywanat dunyasi – Hayvanat dünyası. Haywanat bégi – Hayvanat bahçesi. haywanatchiliq a.u. Kürük hayvanı yetiştiriciliği. haywanchi a.u. Hayvan çiftliği işçisi. haywanlashmaq a.u. Hayvan gibi olmak; canavar olmak. haywanliq a.u. Hayvanlık, canavarlı. haywansiman a.u. Canavar görünüşlü, hayvani. hazagiche a.u. Bir süre. Bir hazaghiche – Bir süre. hazidar a.f. Yaslı, müsibetli. hazidarliq a.f.u. Yaslılık, müsibet hali. hazir a. 1. Şimdi 2. Hazır. Hazir bolmaq – Hazır olmak. Hazirgha qeder – Şimdiye kadar. Hazir pul – Peşin para. Hazir qilmaq – Hazırlamak. Hazir bol! – Hazır ol! hazirche a.f. Şimdilik. hazirgha a.u. Şimdilik. hazirghiche a.u.f. Şimdiye kadar. hazirjawap a. Hazırcevap. hazirjawapliq a.u. Hazırcevaplık. hazirqi a.u. Şimdiki. Hazirqi zamanda – Şimdiki zamanda; günümüzde. Hazirqi adem – Şimdiki adam. Hazirqi zamandiki – Günümüzdeki. Hazirqi zaman péli – Şimdiki zaman fiili. hazirlanmaq a.u. Hazırlanmak. Yolgha hazirlanmaq – Yola hazırlanmak. hazirlashmaq a.u. Hazırlaşmak; beraber hazırlamak. hazirlatmaq a.u. (hazirlimaq'tan) Hazırlatmak. hazirliq a.u. Hazırlık. Hazirliq körmek – Hazırlık yapmak. hazirlimaq a.u. Hazırlamak. Ders hazirlimaq – Ders hazırlamak. hazirliwalmaq a.u. Hazırlamak. he Evet, iyi 2. ünl. Hadi. He dégiche – Hemen anında. he-hu He-hu dégiche – Hemen, anında. he-huchi Kışkırtan, kışkırtıcı. he-huchiliq Kışkırtıcılık; kışkırtma hali. Hebesh a. Habeş. Hebesh ayili – Habeş kadını. Hebesh xelqi – Habeş halkı. hebib a. kit. Dost, ahbap. heddi a. Sınır, hudut. Heddin ashmaq – Aşırılık, sınırı geçmek. Heddin tashqiri – Aşırı derecede. heddi-hésap a. Sınır, hudut. Heddi-hésawi yoq – Çok, hesapsız çok, sınırsız. heddi-hésapsiz a.u. Hesapsız, çok. hede Abla; büyük kız kardeş. hedep Aralıksız, durmadan; ardı arası kesilmeden. hedis a. Hadis. hediye a. Hediye, armağan. hej a. Hac. Hechge bérish – Hacca gitme (gidiş). Hej qilmaq – Hac yapmak. hejep a. Hayret, hayret etmek; bk. ejeplinish hejilesh a.u. Heceleme. hejilimek a.u. Hecelemek. hejim a. Hacim. Hejmi zor – Hacmi büyük. Hejmi keng idish – Hacmi geniş kap (kutu). hejimsiz a.u. Hacimsiz. hejindik a.u. Hacimli. hejr a. kit. Ayrılık, veda. hejwi a. Hicviye. hejwiy a. Hicvi. Hejwiy zhurnal – Hicvi dergi. hezhdihar f. ağ. bk. ejdiha. heq a. Hak. Mende néme heqqing bar? – Bende ne hakkın var? Ish heqqi – İş hakkı. heq-naheq a.f.a. Hak ve haksızlık. heqemsaye f. Komşu, bitişik. heqiqet a. Hakikat, gerçek. Ishning heqiqiti – İşin gerçeği. heqiqetchi a.u. Hakikati seven; adaletten yana. heqiqetlimek a.u. Tetkik etmek; meydana çıkarmak. heqiqiten Hakikaten, hakkıyla, gerçekten. heqiqiy a. Hakiki, gerçek, doğru. Heqiqiy dost – Gerçek dost. heqiqiyliq a.u. Gerçeklik, doğruluk. heqqani a. Haklı, adil. Heqqani ish – Haklı iş. heqqaniyet a. Hakkaniyet, adalet. heqqaniyetperwer a.f. Adaletten yana; hakikati seven. heqqaniyetperwerlik a.f.u. Adaleti sevme hali; hakikati sevme hali. heqqaniyetsiz a.u. Haksız, hakikatsiz. heqqaniyetsizlik a.u. Haksızlık. heqqide Hakkında. Gep kim heqqide? – Söz kimin hakkında? heqliq a.u. Haklı. Heqliq bolmaq – Haklı olmak. heqsiz a.u. Haksız. Heqsiz éyplesh – Haksız suçlama. heqsizliq a.u. Haksızlık. heqte a.u. Hakkında, konuda. Bu hekte – Bu konuda. helekchilik a.u. Gaile, sıkıntılı iş. helep Vıcık karışım; vıcık yem. helqim Gırtlak. Jéni helqimigha kelgende – Canı gırtlağına geldiğinde. hem f. Hem, ve. Men hem sen – Ben ve sen. Men hem barimen – Ben de gideceğim. hemde f.u. Hem de, bir de. hemdem f. Dost, ahbap. hemdemlik f.u. Dostluk, ahbaplık. hemek Ekmek türü. hemelchi Şırınga. hemesir f.a. Çağdaş, aynı devreye ait. hemxizmet f.a. İş arkadaşı, mesai arkadaşı. hemian f. Para kesesi. hemjins f.a. Hemcins, aynı cinsten. hemjinslik f.a.u. Hemcinslik; aynı cinsten olma hali. hemkar f. Meslektaş. hemkarlashmaq f.u. Yardımlaşmak, işbirliği etmek, mensubu olmak. hemkarliq İşbirliği, yardımlaşma. hemkarlishish f.u. Yardımlaşma, mensubu olma. hemmeslek f.u. Hemfikir, gaye ortaklığı, ülküdeş. hemmesleklik f.a.u. Hemfikirlik, gaye ortaklığı. hemmeylen f.u. Hepimiz. hemnepes f.a. Arkadaş, yoldaş. hemnepeslik f.a.u. Arkadaşlık, yoldaşlık. hempikir f.a. Hemfikir. hempikirlik f.a.u. Hemfikirlik. hemra f. 1. Yoldaş, yol arkadaşı 2. Peyk, uydu. hemraliq f.u. Yol arkadaşlığı, yoldaşlık. hemsat Hemen, derhal. hemsöhbet f.a. Muhatap. hemsöhbetlik f.a.u. Muhatap olma hali. hemsheher f. Hemşeri. hemsheherlik f.u. Hemşerilik. hemshire f. Hemşire. henniwasi Hepsi. Henniwasi sizge bolsun – Hepsi sizin olsun. hepileshmek Elde etmeğe çalışmak; rica etmek, yalvarmak. heps a. Hapis. Hepske almaq – Hapsetmek. hepsxana a.f. Hapishane, ceza evi. hepte f. Hafta. Bir hepte ichide – Bir hafta içinde. heptilik f.u. Haftalık. Ikki heptilik – İki haftalık. Heptilik zhurnal – Haftalık dergi. her f. Her. Her kim – Herkes. Her kimde – Herkeste. Her qachan – Her zaman. Her ikkilisi – İkisi de. Her qisma – Her türlü. Her yil – Her yıl. Her kün – Her gün. Her yerde – Her yerde. Her halda – Her halde. Her ikki – Her iki. Her ikkimiz – Her ikimiz. herbir f.u. Herbir. herbiri Herbiri. herbiy a. Askerî. Herbiy unwan – Askerî unvan. Herbiy hizmetchi – Askerî görevli. Herbiy septin boshanmaq – Askerî görevden çekilmek. herbiyleshmek a.u. Askerîleşmek. herbiyleshtürmek a.u. (herbiyleshmek'ten) Askerîleştirmek. herbiyleshtürüsh a.u. Askerîleştirme. herwaxit f.a. Her zaman. herchend f. Gerçi, fakat. herdayim f. Her zaman. herdem f. Her an. herem a. tar. Harem. Herem aghisi – Harem ağası. hergiz f. Hiçbir zaman. herhalda f.a.u. Herhalde. herxil f. Her türlü. herxilliq f.u. Her türlülük, değişik. herichi Testereci, bıçkıcı. heriket a. Hareket. Heriketke keltürmek – Harekete geçirmek. Heriketke kelmek – Harekete geçmek. Heriketke keltürgüchi küchler – Harekete geçiren güçler. Heriket etmek – Hareket etmek. Herikettiki armiye – Hareketteki ordu. Qarshi heriket – Karşı hareket. heriketchan a.u. Hareketli, dinamik, faal. heriketchanliq a.u. Hareketlilik, dinamiklik, faallik. heriketchilik a.u. Hareket, harekette bulunmak. heriketlendürgüchi a.u. Hareketlendiren; harekete geçiren. Heriketlendürgüchi küchler – Harekete geçiren güçler. heriketlendürmek Hareketlendirmek. heriketlenmek Hareketlenmek. heriketsiz a.u. Hareketsiz. heriketsizlik a.u. Hareketsizlik. herilenmek Bıçkılanmak; testere ile kesilmek. herilesh Bıçkılama, testere ile kesme. heriletmek (herilimek'ten) Bıçkılatmak; testere ile kestirmek. herilimek Bıçkılamak, testere ile kesmek. herjayda f.u. Her yerde. herkayerde f.u. Her yerde. herkayerdin f.u. Her yerden. herket a. bk. heriket. herkim f.u. Herkes, her hangi biri. herqachan f.u. Her zaman. herqanche f.u. Her ne kadar. herqandaq f.u. Her hangi. herqayaqqa f.u. Her tarafa. herqayaqta f.u. Her tarafta. herqaygha f.u. ağ. bk. herqayaqqa. herqaysi Herkes, herhangi biri. hernéme f.u. Her şey. herpmu-herp a.u.a. Harfi harfına. Herpmu-herp terjime – Harfi harfına çevri. hertereplime f.a.u. Etraflıca, her taraftan, enine boyuna. hertürlük f.u. Her türlü. heryaqlima f.u. Her yönüyle. herzaman f. Her zaman. hesel a. Bal. Hesel berisi – Bal ansı. hesen-hüsen a. Gökkuşağı. Hesen-hüsendek rengdar – Gökkuşağı gibi renkli. heset a. Haset, gıpta, kıskançlık. Heset qilmaq – Haset etmek. hesetchi a.u. Hasetçi, haset eden, kıskanan. hesetlik a.u. Hasetlik, kıskançlık. hesret a. Hasret. Hesret chekmek – Hasret çekmek. hesretleshmek a.u. Hasretleşmek; dertleşmek. hesretlik a.u. Hasretli, dertli, üzgün. hesse a. 1. Defa, kere, kez, sefer 2. Pay, hisse. hessilik a.u. Hisseli. hesh-pesh Hesh-pesh dégiche – Hemen, bir anda. heshem a. Bezeme, süsleme, ziynet. Heshem qilmaq – Bezemek, süslemek. heshemet a. Muhteşem, parlak. heshemetlik a.u. Muhteşemlik, parlaklık. heshkipichek bot. Gündüzsefası, kahkaha çiçeği, çit sarmaşığı. hetta a. Hatta, bile. hettiginey ünl. Yazık, heyhat, ne çare. hewes a. Heves, istek. Hewes qilmaq – İstemek. heweskar a.f. İstekli, talip, gönüllü, hevesli. heweskarliq a.f.u. İsteklilik, gönüllülük, heveslilik. heweslendürmek a.u. (heweslenmek'ten) Heveslendirmek; isteğini uyandırmak. heweslenmek a.u. Heveslenmek, istek hissetmek. hey'et a. Heyet, kurul, komisyon. Teptish hey'iti – Teftiş kurulu. heydekchi Süren, iten, teşvik eden, kışkırtan, dürten; bk. haydaqchi. heydekchilik Sürmek, itmek, teşvik etmek, kışkırtmak. heydiha bk. ejdiha. heyel Gecikme, geç kalma. Heyel qilip qalmaq – Gecikmek. heyellenmek Gecikmek; acele etmemek. heykel a. Heykel. heykelche a.f. Büst, göğüs. heykelchi a.u. Heykeltıraş. heykeltarash a.f. bk. heykelchi. heykeltarashliq a.f.u. Heykeltıraşlık. heyran a. Heyran. Heyran bolmaq – Heyran olmak. heyranliq a.u. Heyranlik; heyran olma hali. Heyranliq ichide qaldim – Heyran oldum. heyret a. Hayret. Heyrette qalmaq – Hayret etmek. heywet a. Muhteşem, azametli, görkemli. heywetlik a.u. Muhteşem, azametli, görkemli. heyyar a. Sayrımsak, riyakar, iki yüzlü, sahte tavırlı adam. heyyarliq a.u. Riyakarlık, iki yüzlülük. Heyyarliq qilmaq – Riyakarlık etmek. hezep a. ağ. bk. ejep. hezer a. kit. Yavaş, dikkat. Hezer qil! – Dikkate t! hezil a. Şaka, latife. Hezil qilmaq – Şaka yapmak. Hezil qilip qutulmaq – Şaka ile kurtulmak. hezilkesh a.f. Şakacı. hezilkeshlik a.f.u. Şakacılık. hezilleshmek a.u. Şakalaşmak. hezim a. Hazım, sindirim. Hezim qilmaq – Hazmetmek, sindirmek. hezin a. Hazin, keder, elem. hezinlik a.u. Kederli, elemli, üzgün. hezret a. tar. Hazret. Hezretliri – Hazreti. héch f. Hiç. Héch bolmisa – Hiç olmazsa. héchbir f.u. Hiçbir. Héchbir sewepsiz – Hiçbir sebep olmadan. héchkim f.u. Hiçkim. héchqachan f.u. Hiçbir zaman. héchqandaq f.u. Hiçbir türlü. héchqayaqqa f.u. Hiçbir tarafa. héchqayaqtin f.u. Hiçbir taraftan. héchqaysi f.u. Hiçbiri, hiçbirsi. Héchqaysimiz – Hiçbirimiz. héchqeyerde f.u. Hiçbir yerde. héchqeyerdin f.u. Hiçbir yerden. héchqeyerge f.u. Hiçbir yere. héchqisi Héchqisi yoq – Birşey değil; önemli değil. héchnede f.u. Hiçbir yerde. héchnedin Hiçbir yerden. héchnege f.u. Hiçbir yere. héchnerse f.u. Hiçbir şey. héchnéme f.u. Hiçbir şey. héchnémige f.u. Hiçbir şeye. Héchnémige yarimaydu – Hiçbir şeye yaramaz. héchwaxtta f.u. Hiçbir zaman. héchyaqqa f.u. Hiçbir tarafa. héchyerde f.u. Hiçbir yerde. héchyerge f.u. Hiçbir yere. héjaymaq Gülümsemek, tebessüm etmek. héjaytmaq (héjaymaq'tan) Gülümsetmek, tebessüm ettirmek. héjik Hece. héjiklimek Hecelemek. héjir Kilden yapılmış kase (kap). héjiyish Gülümseme, tebessüm etme. hékaye a. Hikâye, ökü. hékayichi a.u. Hikâyeci. hékayichilik a.u. Hikâyecilik. hékmet a. Hikmet, bilgelik. hékmetlik a.u. Hikmetli. Hékmetlik sözler – Hikmetli sözler. héqide ağ. bk. eqide. héqighdash ağ. bk. öpkilesh. héle a. Hile. Héle ishletmek – Hile kullanmak. Héle qilmaq – Hile yapmak. héle-neyreng a.f. Hile ve oyun. héli Daha, da, bir de, daha da, biraz önce. Héliraq bérip keldim – Biraz önce gidip döndüm. Belidin helighe – Ardarda; sık sık. héliger a.f. Hilekar, hileci. héligerchilik a.f.u. Hilekarlık, hilecilik. héligerlerche a.f. Hileci gibi. héligerlik a.f.u. Hilecilik, hilekarlık. hélighichila Şu ana kadar. héliqi Deminki, sözü geçen, adı geçen, zikredilen. hélila Demin; biraz önce. hélile Bir tür ilaç bitkisi. hélimu Şimdi de, iyi ki. héliraqta Biraz önce. Héliraqta u méni yoqlap keldi – Biraz önce o beni ziyaret etti. hémishe f. Daima, her zaman. hémishem f.u. bk. hémishe. hémishemki f.u. Her zamanki. héris a. Hırs, aç gözlü. hérisliq a.u. Hırslık, aç gözlülük. hérish (harmaq'tan) Yorulma. hésap a. Hesap. Hesap mashinisi – Hesap makinesi. Ottura hesap bilen – Ortalama. hésapchi a.u. Muhasebeci. hésapchiliq a.u. Muhasebecilik. hésaplaghliq a.u. Hesaplanmış. hésaplanmaq a.u. Hesaplanmak; sayılmak. U birinchi oqughuchi dep hésaplinidu – O birinci öğrenci sayılır. hésaplash Hesaplama, sayma. hésaplashmaq a.u. Hesaplaşmak. hésaplatmaq (hésaplimaq'tan) Hesaplatmak, saydırmak. hésapliq a.u. Hesaplı, sayılı. hésaplimaq a.u. Hesaplamak, saymak. hésapsiz a.u. Hesapsız. hésawat a. Hesap verme, defter tutma. Hésawat deptiri – Hesap defteri. hésip a. Sucuk. hétiqash Yadırgama, çekinme, sıkıntıya düşme. hétiqimaq Yadırgamak, çekinmek, sıkıntıya düşmek. héyit a. Bayram. Qurban héyiti – Kurban bayramı. héyit-ayem a. Bayram ve tatil. Héyit-ayemlerde – Bayram ve tatillerde. héyitlashmaq a.u. Bayramlaşmak. héyitlatmaq a.u. (héyitlimaq'tan) Bayramlaşmaya götürmek. héyitliq a.u. Bayramlık. héyitlimaq a.u. Bayramlaşmak. hézi Hézi bolmaq – Sakınmak, korunmak. Jéninggha hézi bol! – Kendine iyi bak! hid Koku. Hidi chiqti – Kokusu çıktı. hidlik Kokulu. hidsiz Kokusuz. hidsizlik Kokusuzluk. hijaq Şakacı, alaycı, çok gülen. hijamet a. t. Kan alma, hacamat. hijran a. Hicran, ayrılık acısı. Hijriy a. Hicri. Hijriy yil – Hicri yıl. hildam ağ. bk. ildam. hillet a. Suç, itham, kabahat. Hillet qoymaq – Suçlamak. himaye a. Himaye. Himaye qilmaq – Himaye etmek. himayichi a.u. Himaye eden, koruyan, koruycu. himayisiz a.u. Himayesiz. himayisizlik a.u. Himayesizlik. himirish Sokuşturma, tıkıştırma. himirmek Sokuşturmak, tıkıştırmak. himleshmek Sıklaşmak, sıkı yanaşmak. himleshtürmek (himleshmek'ten) Sıklaştırmak. himmet a. Himmet, lutuf. himmetlik a.u. Himmetli, lutuflu. himmetsiz a.u. Himmetsiz, lutufsuz. himmetsizlik a.u. Himmetsizlik, lutufsuzluk. Hind Hind. Hind ayili – Hind kadını. Hind xelqi – Hind halkı. Hind tili – Hind dili. Hindistan Hindistan. Hindistanliq Hindistanlı. Hindistanliq qiz – Hindistanlı kız. hinggaymaq Dişlerini göstermek. hinggaytmaq (hinggaymaq'tan) Dişlerini göstertmek. hirjaymaq bk. héjaymaq. his a. His, duygu. His qilmaq – Hissetmek. Tughma his – Doğuştan gelen duygu. hisdash a.u. Mütesanit, dayanışık. hisdashliq a.u. Mütesanit olarak, dayanışarak. hissiyat a. His, duygu. ho bk. hor. hoduqmaq Telaşlanmak, heyecanlanmak. hoduqturmaq (hoduqmaq'tan) Telaşlandırmak, heyecanlandırmak. hoduqush Telaşlanma, heyecanlanma. hokukshunas a.u. Hukukçu, adliyeci. hoquq a. Hukuk. Shayiam hoquqi – Seçim hukuku. Grazhdanliq hoquqi – Vatandaşlık hukuku. Hoquq bermek – Hukuk vermek. hoquqiy a. Hukukî. hukuka ait. Hokuki mesttiler – Hukukî meseleler. hoquqluq a.u. Hukuklu. Teng hoquqluq – Eşit hukuklu. Toluq hoquqluq wekil – Tam hukuklu vekil. hoquqsiz a.u. Hukuksuz. hoquqsizliq a.u. Hukuksuzluk. hoquqshunasliq a.f.u. Hukukçuluk, adliyecilik. hoqush zool. Hüthüt, çavuş kuşu. hola a. Avlu. Holigha chiqmaq – Avluya çikmak. holuq Buharlı. Horluq polo – Buharlı pilav. holuqma Telaşlı olma, telaşlı oluş. holuqmaq Telaşlanmak, acele etmek. holuqturmaq (holuqmaq'tan) Şaşırtmak, endişelendirmek, korkutmak. honan bk. hornan. honnaq ağ. bk. boghma. hopat a. ağ. bk. wapat. hor Buhar. Horgha aylanmaq – Buhar haline gelmek. hordalmaq Buğulanmak. hordatmaq Buhara vermek, buhar çıkarmak. hornan Buharda pişirilmiş ekmek. horun Tembel, haylaz, uyuşuk. horunlashmaq Tembelleşmek. Horunlushup ketmek – Tembelleşevermek. horunluq Tembellik, haylazlık, uyuşukluk. Horunluq qilmaq – Tembellik etmek. hosma bot. Bir tür bitki, yaprağından mıcıklanarak çıkarılan su, kaşı karartmak için, hanımlar tarafından kaşlarına sürülür. hosul a. Ürün, verim. Hosuli kem – Verimsiz. hosuldar a.f. Verimli. hosuldarliq a.f.u. Verimlilik. Hosuldarliqni ashurush – Verimliliği yükseltme. hosulluq a.u. Verimli. hosulsiz a.u. Verimsiz. hosulsizliq a.u. Verimsizlik. hosh f. bk. hush. hoyla f. Avlu. Hoylining arqisi – Avlunun arkası. hoyla-aram f. Ev ve avlu; inşaat. hödde a. Höddige almaq – Üstlenmek; sorumluluğu üstlenmek. höddiger a.f. Sorumlu. höddigerlik a.f.u. Sorumluluk, taahhüt. höddisidin a.u. Höddisidin chiqmaq – Yerine getirmek; gerçekleştirmek; sona erdirmek. hödek ağ. bk. ördek. höjjet a. Hüccet, belge, vesika. höjjetlik a.u. Belgelere dayanan. hökmüral a.f. ağ. bk. hökümran. höküm a. Hüküm. Höküm qilmaq – Hükmetmek, emretmek. Höküm sürmek – Hüküm sürmek. hökümdar a.f. Hükümdar, amir, buyurucu. hökümdarliq a.f.u. Hükümdarlık, amirlik. Hökümdarliq qilmaq – Hükümdarlık yapmak; amirlik yapmak. hökümname a.f. Hükümname, karar. hökümran a.f. Hükümran. Hökümran partiye – Hükümran parti. hökümranliq a.f.u. Hükümranlık. Hökümranliq qilmaq – Hükümranlık etmek. höküreng Dörtnal. Höküreng tashlap chapmaq – Dörtnal koşturmak. höküresh Böğürme, anırma, uğuldama, bağırma. hökürimek Böğürmek, anırmak, uğuldamak, bağırmak. Hökürüp yighlimaq – Hıçkırarak ağlamak. höküz Öküz. höl f. Islak, nemli, yaş, rutubetli. Höl bolmaq – Islanmak. hölchilik f.u. Islaklık, nemlik, yağmurlu hava; vıcık çamur; sulu sepkenli. höldimek f.u. bk. höllimek. hölesh bk. yölesh. höllenmek f.u. Islanmak. hölletmek (höllimek'ten) Islattırmak. höllimek f.u. Islatmak, nemlendirmek. höllük f.u. Rutubet, nem, yaşlı. hömeymek Gözlerini fal taşı gibi açmak. hömür a. bk. ömür. hömüyüsh Gözlerini fal taşı gibi açma. höplesh Sıvı bir şeyi yutma. höplimek Sıvı bir şeyi yutmak. höpüp zool. Hüthüt, çavuş kuşu. hörmet a. Hürmet, saygı. Hörmet körsetmek – Saygı göstermek. hörmeten a. kit. Saygıyla. hörmetlesh a.u. Saygı gösterme. hörmetligüchi a.u. Saygı gösteren. hörmetlik a.u. Saygılı. hörmetlimek a.u. Saygı göstermek. hörmetperest a.f. İkbalperest. hörmetperestlik a.f.u. İkbalperestlik. hörmetsiz a.u. Saygısız. hörmetsizlik a.u. Saygısızlık. hösn a.Güzellik, letafet, yakışıklılık. hösnxet a.f. Kaligrafi. hösnlük a.u. Güzel, sevimli, latif, yakışıklı. höshine Omuz. hötel ağ. bk. yötel. hözür a. Huzur, rahat. Hözür qilmaq – Rahatlamak. Hözürini körmek – Rahatını görmek. hözür-halawet a. Rahat, sükünet, huzur, memnuniyet, hoşnutluk, zevk, lezzet. hözürlenmek a.u. Ferahlık duymak, dinlenmek, rahatlamak. hujra a. Oda, yatak odası. hujum a. Hücum, saldırı, taarruz. Hawa hujumi – Hava saldırısı. Hujum qilmaq – Saldırmak. hul Temel, esas. Binaning hulini qurmaq – Binanın temelini atmak. hulimaq Ulumak. hurrek Yumru, şiş, tümür 2. mec. Namussuz, arsız, vicdansız. hurreklik Namussuzluk, arsızlık, vicdansızlık. huwlash Uluma. huwlimaq Ulumak. hush f. Şuur, bilinç, akıl. Hushtin ketmek – Bayılmak. Késel hushigha keldimu? – Hasta kendine geldi mi? hushqitquch Düdük. hushqitmaq Islak çalmak; düdüğü öttürmek. hushsiz f.u. Şuursuz, bayılmış, kendini kaybetmiş. Késel hushsiz yatidu – Hasta şuursuz yatıyor. hushsizliq f.u. Şuursuzluk, baygınlık. hushyar f. Uyanık, gözü açık. Hushyar bolmaq – Uyanık olmak. hushyarliq f.u. Uyanıklık. Hushyarliq körsetmek – Uyanıldık göstermek. huzur a. Bulunma. Huzuringizda – Huzurunuzda. hüjeyrilik a.u. Hücreli. hül Kızgın hava, yakıcı sıcak. hülüldimek Alev alev yanmak; tutuşup yanmak. hüner f. Hüner, sanat, ustalık. hünerlik f.u. Hünerli, sanatı olan. hünersiz f.u. Hünersiz, sanatsız. Hünersiz yigit – Hünersiz erkek. hünerwen f.u. Usta, zanaatçı, sanatçı. hünerwenlik f.u. Ustalık, sanatçılık, zanaatçılık. hüppide Hemen, aniden, birden bire, ansızın. Oyni hüppide ot aldi – Evi aniden yangın sardı. hüpüp ağ. bk. höpüp. hürbagh Çiçekli bahçe. hürkek Ürkek. Hürkek at – Ürkek at. hürkeklik Ürkeklik. hürkümek Ürkmek. Etim hürküp ketti – Atım ürküverdi. hürküsh Ürkme. hürkütmek (hürkümek'ten) Ürkütmek. hürkütüwetmek Ürkütüvermek. hürkütüsh Ürkütme. hürlük a.u. Hür olma hali. hürmet a. bk. hörmet. hürpeymek Saçların karmakarışık olması 2. Tiksinmek. hürpeytmek (hürpeymek'ten) 1. Saçlarını karmakarışık yapmak 2. Tiksindirmek. hürriyet a. Hürriyet, erkinlik. hürriyetperwer a.f. Hürriyetperver, hürriyetsever. hürriyetperwerlik a.f.u. Hürriyetperverlik, hürriyetseverlik. hüseyni a. Bir üzüm türü. hüshtek Islık, ötme. Hüshtek chalin aq – Islık çalmak. xa … xa Ya da, ya. Xa u yerde, xa bu yerde – Ya orada, ya burada. xada f. Sırık. Xada tash – Kaya. xadiliq Arızalı, pürüzlü, tepe tepe, tümseklerle örtülü, girintili çıkıntılı. Xadiliq yer – Tümseklerle örtülü yer. xadim a. Faaliyet adamı; militan; memur, işçi. Ilmiy xadim – İlim adamı. xadime a. Kadın memur, kadın işçi. xaditash f.u. Kaya. xaduk Dört tekerlekli araba. xahish f. İstek, arzu, emel, heves. xahlimaq f.u. bk. xalimaq. xain a. Hain. Xainlerche – Hainlerce. Weten xaini – Vatan haini. xainane f. Hainane, haincesine. Xainane rewishte – Haincesine. xainliq a.u. Hainlik. Xainliq qilmaq – Hainlik etmek. xajjajliq a.u. mec. Gaddarlık, kabalık, sertlik. xajo ç. Karabibere benzer bir baharat. xajo-xujo ç.u. Baharat. xaqan Hakan, kağan. xaqanliq Hakanlık, kağanlık. xal f. Ben. xalas a. Kurtuluş, kurtarma. Xalas bolmaq – Kurtarılmak. Xalas qilmaq – Kurtarmak. xalash İsteme. xalat a. Cüppe. xalayiq a. Halk. xaldar f. Benli. xali f. Boş, serbest. U mu xatadin xali emes – O da hatasız değil. Ihtimaldin xali emes – İhtimali yok değil. Xali qilmaq – Boşaltmak. Xali sözleshmek – Özel konuşmak; başkalarının bulunmadığı yerde konuşmak. xaliganche f.u. İstediği kadar. Xalighanche dem aldim – İstediğim kadar dinlendim. xalijay f. Tuvalet. xalimaq f.u. İstemek. xalimasliq f.u. İstemezlik. xalimastin f.u. İstemeden. xalis a. Halis, objektif, tarafsız. xalisane a.f. Objektif olarak, tarafsız olarak. xalisliq a.u. Objektiflik, tarafsızlık. xaliwash Dördül erişte çorbası. xalta Torba. Chilim xaltisi – Tütün torbası. xaltiliq zool. Keseli. Xaltiliq qarghu chashqan – Keseli köstebek. xaltiliqlar Keseliler. xalwa a. Helva. xalwap ağ. Halı, kilim; bk. gilem. xalwapchi ağ. Halıcı, kilimci; bk. gilemchi. xalwapchiliq ağ. Halıcılık, kilimcilik; bk. gilemchilik. xalwichi Helvacı. xam f. Ham, çiğ, olgunlaşmamış. Xam alma – Olgunlaşmamış elma. Xam süt – Çiğ süt. Xam eshya – Ham madde. Xam chut qilmaq – Tahmin etmek, farzetmek. Xam qaymaq – Çiğ kaymak. xaman f. Harman. Xaman waxtida – Harman vaktinde; biçim vaktinde. Xaman tepmek – Harman dövmek. xamanchi Harmancı. xambap ağ. bk. bapkar. xamchut f. Tahmin, farz, varsayım. Xamchut qilmaq – Tahmin etmek, farzetmek. xamiki f. Yaş, nemli. xamliq f.u. 1. Hamlık, olgun olmama hali 2. Tecrübesizlik, acemilik, toyluk. xamush f. 1. Suskun, durgun 2. Kederli, mahzun. xamushluq Suskunluk, durgunluk 2. Kederlilik, mahzunluk. xamut r. Hamut, koşum. xan Han. xan'gül bot. Bir çiçek adı. xana f. Hane, ev, oda. Dersxana – Dershane. Konsulxana – Konsolosluk. xang ç. Ocak; maden ocağı, kömür ocağı. Kömür xéngi – Kömür ocağı. xangchi ç.u. Madenci, maden ocağı işçisi. Dangdar xangchi – Ünlü madenci. xangdu ç. bot. Soya. xangga ç. bot. Hıyar, salatalık; bk. terxemek. xangza ç. Evlek. Xangzilap térimek – Evlek yaparak ekmek. xanidan Hanedan, sülale. xaniqa f. Derviş ve sofuların barındığı yer. xanim Hanım, bayan 2. Bayan öğretmen; bk. xénim. xaniweyran f. Harabe, enkaz, yıkıntı. Xaniweyran bolmaq – Yıkılmak; viran olmak; harabe haline gelmek. xaniweyranchiliq f.u. Perişanlık, yıkım. xaniweyranliq f.u. Perişanlık, yıkım. xanqizi Uğur böceği. xanliq Hanlık. xanu-man f. Aile, ev. xanzade Prens, şehzade. xapa a. Kederli, mahzun, hüzünlü, üzüntülü, hasretli. Xapimen – Üzgünüm. Xapa bolmaq – Kederlenmek. Xapa qilmaq – Üzmek. xapambash Uzun tüylü. xapichiliq a.u. Kederlilik. xapiliq a.u. Üzüntü, keder. Xapiliqta qalmaq – Kederli olmak. xarabat a. Harabe, enkaz, yıkıntı. xarabe a. Harabe, enkaz, yıkıntı. Xarabe qilmaq – Yıkmak; tahrip etmek. xarabizar a.f. Harabe, enkaz, yıkıntı. xarabizarliq a.u. Harabe, enkaz, yıkıntı. xaraktér r. Karakter, özellik. xaraktérlik r.u. Karakteristik, ayırıcı, kendine özgü, tipik. xaram a. bk. haram. xaramzade f. bk. haramzade. xarap a. Harabe, enkaz, yıkıntı. Xarap qilmaq – Yıkmak, viran etmek. Xarap bolmaq – Viran olmak; perişan olmak. Halim xarap – Halim perişan. xaraplanmaq Harap olmak; viran olmak. xaraplashmaq a.u. Harabe haline gelmek; viran olmak. Halim xarapliship ketti – Bitkin bir hale geldim. xarapliq a.u. Harap olma hali. Iqtisadiy xarapliq – İktisadî çöküntü. xaraplinish Harap olma; viran olma. xaraplishish a.u. Harabe haline gelme. xaret ağ. Dülger, doğramacı; bk. yaghachchi. xarij a. Dış, haricî. xariji a. Dış, haricî. Xariji dölet – Yabancı devlet. Xariji memliket – Yabancı ülke. Xariji soda – Dış ticaret. Xariji munasiwet – Dış ilişki. xarlanmaq Hor görülmek, aşağılanmak. xarlash Hor görme. xarlashmaq Hor olmak, aşağılanmak. xarlatmaq (xarlimaq'tan) Aşağılatmak, hor gördürmek. xarliq f.u. Horluk; hor olma hali. Xarliq tartmaq – Hor olmak. Xarliq körmek – Hor olmak. Xarliqqa salmaq – Hor duruma düşürmek. Xarliqta ömür kechürmek – Hor durumda ömür geçirmek. xarlimaq f.u. Hor görmek. xarlinish f.u. Hor olma. xarlitish f.u. Aşağılatma, hor gördürme. xarman f. bk. xaman. xarsangtash f.u. Granit taşı. xartildash Horlama, horuldama 2. Gürültü çıkarma. xartildatmaq (xartildimaq'tan) Gürültü çıkartmak. xartildimaq Horlamak, horuldamak 2. Gürültü çıkarmak. xaru-zar f. 1. Fakir, yoksul, sefil 2. Tahkir, tezlil, hakirlik. xas a. Has. Manga xas – Bana has. Xas isim – Özel isim. xase a. 1. Kalikot (-tu) 2. Madampol. xasing ç. bot. Yerfıstığı. xasiyet a. Özellik, hususiyet, değer. Buning bir xasiyiti bar – Bunun bir özelliği var. Buning xasiyiti némide? – Bunun özelliği (değeri) neyinde? xasiyetlik a.u. Değerli, özelliği olan. xasiyetsiz a.u. Özelliği yok, değersiz. xasiyetsizlik a.u. Değersizlik. xata a. Hata. Basma xatasi – Matbaa hatası; baskı hatası. Xata qilmaq – Hata yapmak. Xata anglimaq – Yanlış anlamak. xatalashqan a.u. Hata yapmış. xatalashmaq a.u. Hata etmek, yanılmak. xatalashturmaq a.u. (xatalashmaq'tan) Yanıltmak. xataliq a.u. Yanlışlık. Xataliq ötküzmek – Hata yapmak, yanılmak. xatasiz a.u. Hatasız. xatasizliq a.u. Hatasızlık. xatime a. Son, nihayet. Xatime bermek – Son vermek, sonuçlandırmak. xatire a. Hatıra, anı, akıl. Xatiride tutmaq – Akılda tutmak. Xatiremde bar – Aklımda. Xatiremde yoq – Aklımda yok. Xatiremdin chiqiptu – Unutmuşum. Xatiridin chikarmaq – Unutmak. Xatiringdin chiqarma! – Unutma! Xatiringgha al – Hatırla, esle. Xatirige chüshmek – Hatırlamak. Xatirige keltürmek – Hatırlamak. Xatire deptiri – Hatıra defteri. Xatire mimarisi – Anıt, abide. Xatire küni – Anma günü. xatirjem a. Telaşsız, sakin, emin, rahatça. Xatirjem bolung – Emin olun, telaşlanmayın. Xatirjem qilmaq – Teskin etmek, yatıştırmak. xatirjemlenmek a.u. Emin olmak, rahatlamak, sakin olmak. xatirjemlik a.u. Eminlik, rahatlık, sakinlik, telaşsızlık. xatirjemlinish a.u. Emin olma, rahatlama, sakin olma. xatirjemsiz a.u. Telaşlı, endişeli. Xatirjemsiz halda – Telaşlı halde. xatirjemsizlenmek a.u. Telaşlanmak, endişelenmek, emin olamamak. Mundaq sharayitta adem xatirjemsizlinip kétidu – Böyle vaziyette insan telaşlanıyor. xatirjemsizlinish a.u. Telaşlanma, endişelenme, emin olmama. xatirlash a.u. Hatırlama, anma, akla getirme. xatirlatmaq a.u. (xatirlimaq'tan) Hatırlatmak, uyarmak. xatirlimaq a.u. Hatırlamak, akla getirmek, anmak. xatirlitish a.u. Hatırlatma, uyarma. xatun ağ. bk. xotun. xawatir a. Endişe, telaş, alârm. Xawatir bolmaq – Endişelenmek. xawp bk. xewp. xayal a. bk. xiyal. xayish f. bk. xahish. xazan f. Sonbahar, güz. Xazan bolmaq – Sararmak, solup sararmak. xex a. bk. xelq. xezhlimek a.u. ağ. bk. xerjlimek. xeq a. bk. xelq. xelayiq a. bk. xalayiq. xelipe a. tar. Halife. xelipilik a.u. Halifelik. xelkperwer a.f. Halkperver, halksever. xelq a. Halk. Xotun xelq – Kadın milleti. Xelq égiligi – Halk ekonomisi. Xelq edibiyati – Halk edebiyatı. Xelq aghzida – Halk ağzında. Xelq sözi – Halk sözü. Özliring qandaq xelqsila – Nasıl bir insansınız. xelqara a.u. Uluslararası, beynelmilel. Xelqara weziyet – Uluslararası vaziyet. xelqaraliq a.u. Uluslararası, beynelmilel. Xelqaraliq munasiwetler – Uluslararası ilişkiler. xelqchi a.u. Halksever, halkperver. xelqchil a.u. Halksever, demokrat. xelqchiliq a.u. Halkçılık, demokrasi. xelqperwerlik a.f.u. Halkçılık, halkseverlik. xelpe a. tar. Öğretmen. xelpesh Temel atma. xem Ceza, ceza vermek. Xem qilmaq – Cezalandırmak. xemdiye a. bk. tarix. xemek f. bot. Tane bağlamış yumurtalık; ham; olmamış; yeşil. xemel a. bk. hemel. xemse a. Hamse, beş. xendek a. Hendek. xenjer f. Hançer. xenjerlimek f.u. Hançerlemek. Xenzu ç. Çinli, Çin milleti. Xenzu tili – Çin dili. xenzuchiliq ç.u. Çin milliyetçiliği. Chong Xenzuchiliq – Büyük Çin milliyetçiliği. xenzuleshmek ç.u. Çinlileşmek. xenzushunas ç.f. Sinolog. xenzushunasliq ç.f.u. Sinoloji. xep! ünl. Ne çare! xeplimek Korkutmak, tehdit etmek. xeprük Balgam. Xeprük tükürmek – Balgam tükürmek. xepshük Sus, yavaş. xerajet a. bk. xirajet. xerite a. Harita. xerj a. Masraf, gider. Xerj qilmaq – Masraf etmek. xerjletmek a.u. (xerjlimek'ten) Masraflandırmak. xerjlimek a.u. Harcamak, masraf etmek. xesis a. Hasis, cimri. xesislik a.u. Hasislik, cimrilik. Xesislik qildi – Cimrilik etti. xeste a. 1. Hasta 2. Yorgunluk, bitkinlik. xestixane f. Hastahane. xestilenmek f.u. Hastalanmak. xestilik f.u. Hastalık. xeshek f. Kuru ot. xeshke Güceniklik, dargınlık. xeshlenmek a.u. Harcanmak. xeshlesh a.u. Harcama. xeshletmek a.u. (xeshlimek'ten) Harcatmak. xeshlimek a.u. Harcamak; bk. xerjlimek. xet a. Mektup, yazı. Chirayliq xet – Güzel yazı. Uning xéti yaman – Onun yazısı çirkin (kötü). Xet-sawatliq adem – Okuma yazması var adam. Xet-sawati yoq adem – Okuma yazması yok adam. Xet-sawat chiqarmaq – Okuma yazma öğrenmek. Salam xet – Mektup. Xet-xewer – Mektup ve haber. Kara xet – İhbarname. Xet sandughi – Mektup sandığı. Til xet – Makbuz, senet. Toxtam xet – ağ. tutanak, kararname. xet-xewer Mektup ve haber. xet-pet a.u. Mektup gibi bir şeyler. xetche a.f. Küçük mektup. xetchek a.u. Mektup gibi bir şeyler. xetchi a.u. Yazıcı, tahsildar. xetchilik a.u. Yazıcılık. xeter a. Tehlike. Xewp-xeter – Tehlike. Xéyim-xeter – Tehlike. xeterlik a.u. Tehlikeli. Xeterlik weziyet – Tehlikeli vaziyet. xetersiz a.u. Tehlikesiz. xetersizlik Tehlikesizlik. xetir a. bk. xatire. xetleshmek a.u. Mektuplaşmak. xetligüchi a.u. Yazan, not eden. xetlimek a.u. Yazmak, not etmek. Ular hemme nersini xetlep ketti – Onlar her şeyi not etti. xetme Son, tamam. Xetmi Kuran – Kuranı okuyup tamamlamak (hatim indirmek). xetname a.f. Belge, vesika, senet. xetne a. Sünnet, sünnet etmek. Xetne qilmaq – Sünnet etmek. Xetne toy – Sünnet düğünü. xettat a. Hattat; güzel yazı üstadı. xettatliq Hattatlık. xewer a. 1. Haber. Xewer almaq – Haber almak. Xewer élip turmaq – Her zaman haberdar olmak. Xewer bermek – Haber vermek. Xewer qilmaq – Haber vermek. Xewirim yoq – Haberim yok. Néme xewer bar? – Ne haber var? 2. gr. Yüklem. Ige, xewerdin tüzülgen jümle – Özne ve yüklemden yapılmış cümle. xewerchi a.u. Haberci. xewerdar a.f. Haberdar. Xewerdar qilmaq – Haberdar etmek. xewerdarliq a.f.u. Haberdar olma hali. xewerlendürmek a.u. Haber vermek. xewerleshmek a.u. Haberleşmek. xewersiz a.u. Habersiz. Hich némidin xewersiz adem – Hiçbir şeyden habersiz adam. U xewersiz yoqap ketti – O habersiz kayboldu. xewersizlik a.u. Habersizlik. xewp a. Tehlike. Xewp salmaq – Tehlike göstermek. xewp-xeter a. Tehlike. Xewp-xeterge uchrimaq – Tehlike ile karşılaşmak. xewplenmek a.u. Tehlike hissetmek, endişelenmek. xewplik a.u. Tehlikeli. xewplinish a.u. Endişelenme. xewpsiz a.u. Tehlikesiz. xewpsizlik a.u. Tehlikesizlik, emniyet. Dölet xewpsizligini saqlash orunliri – Devlet emniyetini koruma kurumları. xey ç. Kumaştan yapılmış Çin ayakkabı. Lata xey – Kumaş ayakkabı. xeygüen ç. Gümrük. xeylik ç.u. Ayakkabılı. Sériq xeylik ayal – Sarı ayakkabılı kadın. xeyr a. 1. Sadaka 2. İyilik, hayır 3. Elveda, hoşçakal. xeyr-ihsan a. İyilik, hayır ihsan. xeyrchi a.u. Dilenci. xeyrchilik a.u. Dilencilik. xeyrxah a.f. Hayırhah, iyilik. xeyrxahliq a.f.u. İyilik yapma hali. xeyrleshmek a.u. Vedalaşmak. xeyrlik a.u. Hayırlı. Xeyrlik bolsun – Hayırlı olsun. xeyrlishish a.u. Vedalaşma. xeyrsiz a.u. Hayırsız, iyiliği yok. Xeyrsiz mal – İyiliği yok mal. xezine a. Hazine, hazna. xezinichi a.u. Hazinedar, haznedar. xezinidar a.f. Hazinedar, haznedar. xezinidarliq a.f.u. Hazinedarlık, haznedarlık. xéchil a. bk. xijil. xéjir Katır, bardo. xéqirimaq Böğürmek. xéli f. Çok, epey. Xéli waxt boldi – Epey zaman oldu. Xéli köp – Epey çok. Xélidin béri – Epeydir. Yéshim xéligha yetti – Yaşım epey ilerledi. xélila f.u. Epey, bir sürü, çokça. xémir f. Hamur. xémirturush Maya; hamur mayası. xénim Hanım. xéridar f. Müşteri. xéridarlar Müşteriler. xéridarliq f.u. Müşterilik. xéyim-xeter Kaza ve tehlike. Mallarni xéyim-xeterdin saqlash – Malları kaza ve tehlikeden koruma. xézin a. Hazin. Xezin awaz – Hazin bir ses; kederli ses. xidim t. Trahom. xixidimaq Kahkaha atmak. xijalet a. Utanç, sıkılma. Xijalet tartmaq – Utanmak. Xijalet bolmaq – Utanmak; sıkımak. xijaletchilik a.u. İhtiyaç, zaruret, sıkıntı, yoksulluk. xijaletlik a.u. Mahcubiyet, şaşkınlık. Özini xijaletliktin chiqirish üchün – Kendini mahcubiyetten kurtarmak için. xijil a. Utanç, mahcubiyet. Xijil bolmaq – Utanmak. Xijil qilmaq – Utandırmak. U sel xijil bolghandek qildi – O biraz utanmış gibi oldu. xijilliq a.u. Utangaçlık, sıkılganlık, mahcubiyet. Xijilliq ichide – Mahcubiyet içinde. xiqirimaq Böğürmek. xil f. Tür, çeşit. Her xil – Her türlü. Nechche xil – Birkaç türlü. Almining bir xili – Elmanın bir türü. U öz xiligha erge chiqiptu – O kendine uygun biri ile evlenmiş. Bir xil qiliwétish – Ayrı hale getirme. xilap a. Hilaf, aykın, zıt, aksi. xilapliq a.u. Aksilik, zıtlık, aykırılık. xillanmaq f.u. Ayıklanmak, seçilmek. xillash Ayıklama, seçme. xillatmaq (xillimaq'tan) f.u. Ayıklatmak, seçtirmek. xilliq Muhtelif, türlü, çeşitli, değişik. Köp xilliq égilik – Çok türlü ekonomi. Xilmu-xilliq – Çeşitlilik. xillimaq f.u. Seçmek. xilmu-xil Çeşitli. xilmu-xilliq f.u. Çeşitlilik. xilwet a. Boğuk, belirsiz, yalnızlık. Xilwetke kirmek – Yalnız yaşamak. xilwetxana a.f. Manastır hücresi. ximiye r. Kimya. Ximiye fakultéti – Kimya fakültesi. ximiyilik r.u. Kimyasal. Ximiyilik analiz – Kimyasal analiz. ximiyiwiy r.a. Kimyasal, kimyevi. Ximiyiwiy oghut – Kimyasal gübre. ximyeger r.f. Kimyacı. xine f. Kına. Xine qoymaq – Kına yakmak. xinechöp f.u. bot. Liken. xingze ç. Kayısı. Xingze derixi – Kayısı ağacı. xirajet a. Masraf. xire f. Donuk. Xire qilmaq – Gölgede bı rakmak. xirildatmaq (xirildimaq'tan) Huylandırmak, kızdırmak. xirildimaq Böğürmek 2. Horuldamak. xirileshmek f.u. Donuk olmak, gölgelenmek. xirileshtürmek f.u. (xirileshmek'ten) Donuklaştırmak, gölge düşürmek. xirilik f.u. Donukluk, sönüklük. xirqirimaq bk. xiqirimaq. xirlashmaq Çekişmek, kavga etmek, sövüp saymak. xirman f. bk. xaman. xirurg r. Operatör, cerrah. xirurgiye r. Cerrahi, operatörlük. xirurgiyiliq r.u. Cerrahi, operatörlük. xislet a. Vasıf, hassa, özellik. xisletlik a.u. 1. Nitelik 2. özel iyi karakter. xishchi f.u. Kerpiççi. xishchiliq f.u. Kerpiççilik. xitaben a. Hitaben; birinin yüzüne söyleyerek. Xelqqe xitaben – Halka hitaben. xitap a. Hitap. xitapname a.f. Beyanname. Xitay Çinli. Xitay güli – Pat (-tı). xitildash Kahkaha atma. xitildimaq Kahkaha atmak. xiyal a. Hayal. Xiyalgha chommaq – Hayala dalmak. Xiyal sürmek – Hayal etmek; hayala dalmak. Xiyal deryasigha chomup kettim – Hayal nehrine daldım. Xam xiyal – Ham hayal; boş hayal. Xiyalimgha keldi – Aklıma geldi. xiyalchan Hayalci. xiyalchanliq a.u. Hayalcilik. xiyaliliq a.u. Hayalciük. xiyaliy a. Hayalî. xiyalkesh a.f. Hayalci. xiyalkeshlik a.f.u. Hayalcilik. xiyallanmaq a.u. Hayala dalmak. xiyalperest a.f. Hayalperest. xiyalperestlik a.f.u. Hayalperestlik. xiyanet a. Hıyanet, ihanet. xiyanetchi a.u. Hıyanet eden. xiyanetchilik a.u. Hıyanet etme hali. xiyanetkar a.f. Hıyanetkar. xiyanetkarane a.f. Hıyanetkarane. xiyanetkarliq a.f.u. Hıyanetlik. xiyanetlik a.u. Hıyanetlik. xiyawan f. tar. İki yanı ağaçlı yol; park yolu. Xizir Hızır. xizmet a. Hizmet. Xizmet qilmaq – Hizmet etmek. Xizmet heqqi – Hizmet hakki. Xizmet waxti – Hizmet vakti; iş vakti. Xizmitingizde bolay – Hizmetinizi yapayım. xizmetchi a.u. Memur, işçi. Öy xizmetchisi – Ev işçisi. xizmetchilik a.u. Memurlük, işçilik. xizmetdash a.u. İş arkadaşı; mesai arkadaşı. xizmetkar a.f. İşçi. xizmetkarliq a.f.u. İşçilik. Xizmetkarliq qilmaq – İşçilik yapmak. xo ç. 1. 64 kilo ağırlığındaki ölçü birimi. 2. 64 kilo tohumun ekildiği tarla alanı. xoxenze ç. Yiğit, kahraman. xoja f. 1. Sahip, patron, mal sahibi 2. Sayın, muhterem, saygıdeğer. xojam f.u. Sayın, muhterem, saygıdeğer. xojayin f. Sahip. xojayinliq f.u. Sahiplik. Xojayinliq qilmaq – Sahip çıkmak; sahip olmak. xojen ç. Roket, füze. Sün'i hemraning xojini – Uydu rokei. xojiliq f.u. Ekonomi. Xelq xojilighi – Halk ekonomisi. Yéza xojilighi – Köy ekonomisi. xojisiz f.u. Sahipsiz. xojisizliq f.u. Sahipsizlik. xojuyun f. ağ. bk. xojayin. xolum Xolum-xoshna – Komşu. xoma ağ. bk. gülqaq. xoncha f. Fincan tabağı. xop f. İyi, olur. xorash Yıpranma, azalma, zayıflama. xoratmaq (xorimaq'tan) Yıpratmak. xoraz f. Horoz. xorazwaz f. Horoz dövüştürmeyi seven. xorazwazliq f.u. Horoz dövüştürmeyi sevme hali. xorimaq Yıpranmak, azalmak, zayıflamak. Xorimas polat xenjer – Yıpranmaz çelik hançer. xorjun bk. xurjun. xorlanmaq Rezil olmak, hakaret edilmek. xorlimaq f.u. Hor görmek. xorluq f.u. Yüzkarası, rezalet, ayıp. Xorluqta turmaq – Sürünmek; manasız bir hayat sürmek. Uning xorlughi ötüp ketti – O canımı sıktı (usandırdı). xoruldimaq Horuldamak. Xoruldap uxlimaq – Horuldayıp uyumak. xorutush Yıpratma. xoshal f. bk. xushal. xoshamet f. bk. xushamet. xoshang ç. Yağda kavrulmuş mantı. xoshlashmaq f.u. bk. xushlashmaq. xoshna f. Komşu. Xoshna memliket – Komşu ülke. Xolum-xoshnilar – Komşular. xoshnichiliq f.u. Komşuluk; komşu olma hali. xoshnidar f. Komşu. xoshnidarchiliq f.u. Komşuluk; komşu olma hali. Yaxshi xoshnidarchiliq munasiwiti – İyi komşuluk ilişkisi. xoshniliq f.u. Komşuluk. xotek Sıpa. xoteklimek Eşeğin yavrulaması. xotun Kadın. Xotun almaq – Kadın almak; evlenmek. Xotun qoymaq – Kadım boşamak. Xotun-bala – Kadın ve çocuk. Xotun-qizlar – Kadın ve kızlar. xotunluq Kadınlı. Köp xotunluq – Çok kadınlı. Xotunluqqa bermek – Kocaya vermek. Xotunluqqa almaq – Eş olarak almak. xotunperest u.f. Kadın düşkünü. xotunperestlik Kadın düşkünlüğü. xotunsiz Kadınsız, bekar. xotunsizliq Kadınsızlık, bekarlık. xotunwaz u.f. Kadın düşkünü; bk. xotunperest. xotunwazliq u.f.u. Kadın düşkünlüğü; bk. xotunperestlik. xoyma Pek, çok, tamamen, büsbütün. Tagh shamili xoyma illiq – Dağ rüzgarı çok ılık. Güller xoyma échilip ketti – Çiçekler çok güzel açılıverdi. Xoyma yoghan – Çok da büyük. xoymu bk. xoyma. Xristiyan r. Hıristiyan. Xristiyan dini – Hıristiyan dini. Xristiyanliq r.u. Hıristiyanlık. xrom r. kim. Krom. xronométr r. Kronometre. xuadani ç. Triko (bir tür kumaş). Xuda f. Tanır, Allah. Xudadek körmek – Tanır gibi görmek. Xuda heqqi – Allah aşkına. Xuda körsetmisun! – Allah göstermesin. Xudagha tapshurmaq – Allaha ısmarlamak. Xuda ursun – Allah kahretsin. Xudaperest f. Sofu, dindar. Xudaperestlik f.u. Sofuluk, dindarlık. Xudasiz f.u. Allahsız, ateist, Tanırsız, Tanrı tanımaz. Xudasizliq f.u. Ateistlik, Tanırsızlık, Allahsızlık, Tanrı tanımazlık. Xudawend f. Tanır, Allah. Xuday f. Tanrı, Allah. Xudaya f. Tanırm, Allahım. Xudayitaala Tanrı, Allah. xudbin f. Bencil, hodkâm. xudbinlik f.u. Bencillik. xuddi f. Aynı, tıpkı. Xuddi özi – Tıpta kendisi. Xuddi shu chaghda – Aynı o zaman. xuduk Şüphe, vesvese. xuduksirash Şüphelenme; vesveseye düşme. xuduksirimaq Şüphelenmek; vesveseye düşmek. xuju ç. Karabiber. xulase a. Sonuç. Xulase chikarmaq – Sonuçlandırmak. Xulasigha kelmek – Sonuca varmak. xulasilanmaq a.u. Sonuçlanmak. xulasilash a.u. Sonuçlandırma. xulasilimaq a.u. Sonuçlandırmak. xuligan r. Terbiyesiz, küstah, kavgacı. xuliganliq r.u. Terbiyesizlik, küstahlık. xulq a. Hulk, huy, tabiat, karakter. xulqliq a.u. İyi huylu. xulqsiz a.u. Huylu, hırçın, huysuz. xulqsizliq a.u. Huysuzluk. Xulqsizliq qilmaq – Huysuzluk yapmak. xuluq a. bk. xulq. xulumatang ç. Karışık, anlamsız. Uning xulumatang sözidin yer astigha patimen – Onun anlamsız sözlerinden utanıyorum. xumar f. İhtiras, tutku. Xumar bolmaq – Tutulmak. Xumardin chiqqiche – Tutku çözülene kadar. Xumardin chikmaq – Tutkuyu çözmek. Xumardin tarqimaq – Tutkuyu dağıtmak. Méni yarim tashlap ketti bashqining xumarigha – Beni yarım bırakaverdi başkasının aşkına. xumarlashmaq f.u. Tutsaklaşmak. Xumarlashqan kara közler – Tutsaklaşmış kara gözler. xumarlashtumaq f.u. (xumarlashmaq'tan) Tutsaklaştmnak. xumarlashturush f.u. Tutsaklaştırma. xumarliq f.u. Tutsaklık; tutsaklı. Xumarlik köz – Tutsaklı göz. xumarlishish f.u. Tutsaklaşma. xumche f. Çanak, kap, çömlek. xumdan f. Çömlekçi ocağı. xumdanchi f.u. Çömlekçi. xumdanchiliq f.u. Çömlekçilik. xummar f. bk. xumar. xumper f. Haylaz. xumre f. Çamurdan yapılmış kap; kil kap. xumsa ağ. bk. xunise. xun f. Kan. xunggan ağ. bk. xangga. xunxar f. Hunhar. xunxarliq f.u. Hunharlık. xunise Hunsa; çifte cinsiyetli. xunriz f. Katil. xunsiz f.u. Kansız. Xunsiz chiray – Kansız sima. xunsizliq f.u. Katillik. xunük f. Çirkin. xunüklenmek f.u. Çirkinleşmek. xunüklinish f.u. Çirkinleşme. xunüklük f.u. Çirkinlik. xupiyane a.f. Gizli halde. xupiye a. Gizli. xupiyilik a.u. Gizlilik. xupsenmek Aldırmamak; önemsememek. xupten f. Gece. Xupten namazi – Gece namazı; yatsı namazı. xurapat a. Hurafe. xurapatchi a.u. Batıl inanışlı. xurjun Heybe. xurma f. Hurma. Xurma derexti – Hurma ağacı. Xurma reft – Kahverengi. xursunmaq İçler çekmek; ahlar çekmek. xurshid f. Güneş. xuruj a. Çıkış, hücum, düşmanca çıkış. xuruldash Horuldama. xuruldimaq Horuldamak. xurum r. Krom. Xurum ötük – Kromlu çizme. xususen a. Bilhassa, özellikle. xususiy a. Hususi, özel. Xususiy soda – Özel ticare. Xususiy mülük – Özel mülk. Xususiy égilik – Özel ekonomi. xususiyet a. Özellik, ayrıcalık. xususiylik a.u. Özellik, hususiylik. xususta a.u. Hakkında, konuda. Bu xususta – Bu konuda. Uning xususida – Onun hakkında. xush f. Hoş, iyi. Xush awaz – Hoş ses; güzel ses. Xush körmek – Hoş görmek. Xush qilmaq – Hoşlandırmak. U könglümni xush qildi – O beni sevindirdi. Xush kepsiz – Hoş geldiniz. Xush qélinglar – Hoşçakalın. Xush emse – Elveda; hoşçakalın. Bu söz ularning qulighigha xush yaqmidi – Bu söz onların hoşuna gitmedi. xushal f.a. Memnun, sevinçli. Xushal qilmaq – Memnun etmek. Xushal bolmaq – Memnun olmak. Xushalmen – Memnunum. xushal-xuram f.a. Memnun, sevinçli. xushal-xuramliq f.a.u. Memnuniyet, sevinç. xushalliq f.a.u. Memnuniyet, sevinç. Xushalliq bilen – Memnuniyetle; sevinçle. xushamet f. Kompliman, pohpohlama, dalkavukluk, yaltaklık. Xushamet söz – Nazik söz. Xushamet qilmaq – Yaltaklanmak. xushametchi f.u. Dalkavuk. xushametchilik f.u. Dalkavukluk. Xushametchilik qilmaq – Dalkavukluk yapmak. xushametgöy f. Pohpohçu, dalkavuk. xushametgöylük f.u. Pohpohçuluk, dalkavukluk. xushbext f.a. Saadet, mutluluk, bahtiyarlık. xushbextlik f.a.u. Mutlüluk, bahtiyarlık. xushboy f. Hoş kokulu; güzel koku saçan. xushchaqchaq Neşeli, güler yüzlü. xushchaqchaqliq f.u. Neşelilik, güler yüzlülük. xushgöy f. Hoş, tatlı. xushhal f.a. bk. xushal. xushxet f.a. Güzel yazı. xushxetliq f.u. Güzel yazılı. xushxewer f.a. Müjde; sevinç verici haber. xushxuluq f.a. Terbiyeli, görgülü. xushxuy f. Neşeli, sevinçli. xushxuyluq f.u. Neşelilik, sevinçlilik. xushqamet f.a. Çelimli, endamlı, boyu bosu yerinde. xushqametlik f.a.u. bk. xushqamet. xushlanmaq f.u. Sevinmek, hoşnut olmak. xushlashmaq f.u. Vedalaşmak. xushlimaq f.u. Sevmek, sevindirmek. xushluq f.u. Hoşnutluk. xushlunush f.u. Sevinme, hoşnut olma. xushlushush f.u. Vedalaşma. xushmuamile f.a. Hoş muamele; iyi ilişki. xushmuamililik f.a.u. Hoş muameleli; iyi ilişkili. xushnut f. Hoşnut, memnun. xushnutluq f.u. Hoşnutluk, memnunluk. xushpichim f.u. Mevzun, zarif, muntazam. xushroy f. Güzel, ilgi çekici. xushroyluq f.u. Güzellik, ilgi çekicilik. xushtar f. Aşık, tutkun, meftun, sevdalı. Xushtar bolmaq – Aşık olmak. xushtarliq f.u. Aşıklık, sevdalık. xushtebiet f.a. Neşeli, sevinçli. xushtebietlik f.a.u. Neşelilik, sevinçlilik. xushwaxt f.a. Memnun, sevinçli. xushyaqmas Tembel, avare, haylaz. xutbe a. Hutbe. xutmu a. ağ. bk. qutup. xuy f. Huy, karakter. Xuyi yaman adem – Huysuz adam. Shu atning bir yaman xuyi bar – Şu atın bir kötü huyu var. Xulqi-xuyi mulayim qiz – Hulkı, huyu mülâyim kız. xuy-peyli f.a.u. Karakter ve niyet. Xuypeyli yaman adem – Karakter ve niyeti kötü adam. xuyluq f.u. Huylu. Xuyzu ç. Döngen, Çin Müslümanı. iane a. y.d. İane. Iane toplimaq – İane toplamak. Iane qilmaq – İane etmek. ibadet a. İbadet. Ibadet qilmaq – İbadet etmek. ibadetxana a.f. İbadethane. ibare a. İbare. ibaret a. İbaret. Shuningdin ibaret – Şundan ibaret. ibaytin Deminden. Ibaytin béri – Deminden beri. iblis a. İblis. iblisane a.f. İblisçe. ibn a. Oğlu. Ibn Sina – İbn Sina (Sina oğlu). Ibraniy a. İbranî. Ibraniy dini – İbranî dini. ibret a. İbret. Ibret almaq – İbret almak. ibretlik a.u. İbretli. ich İç. Ich sürmek – İç sürmek, ishal olmak. Ichim qatti – Kabız oldum. Ichi ötti – İçi sürdü. Ichim aghridi – Kamım ağrıdı. Öy ichi – Aile efradı; evdekiler; çoluk çocuk. ichek Barsak. ichide İçinde. Bir yil ichide – Bir yıl içinde. Ichtin chiqqan düshmen – İçten çıkan düşman. Ichimde – İçimde. Ichimdin chiqqan bala – Doğurduğum çocuk. Ichidin – İçinden. Ichige – İçine. Öz ichige alidu – Kendi içine alacak. Ichi qara – Kötü niyetli. Ichim échildi – Ferahladım, sevindim. Ichi kawak (qawaq) – içi boş. Mulayim kara közliri ichige oltaghan – Mülayim siyah gözleri içine çökmüş. Aghzining ichide – Ağzının içinde. Ich aghirtmaq – Acımak. Ich pushmaq – Canı sıkılmak; içi sıkılmak. Ich köymek – Acımak, merhamet etmek. U ichide oylidi – O kendi kendine düşündü. ichimlik İçki, içilen şey. Ichimlik ichmek – İçki içmek. ichish İçme. ichkergi İçeri, dahilî. ichki Dahilî, içe ait. Ichki aghriklar – İç hastalıklar. Ichki kiyim – İç çamaşır, iç elbise. ichkilik İçki. Ichkilik ichmek – İçki içmek. Ichkilikke bérilip ketmek – İçki düşkünlüğü. ichkiri İçeri. Memliketning ichkirisige – Ülkenin içerisine. Ichkiride – İçeride. ichkirilesh İçerleme. ichkirilimek İçerlemek. ichköynek İç gömlek, gecelik. ichkülük bk. ichkilik. ichküzmek (ichmek'ten) İçirmek. ichküzülmek Içirilmek. ichküzülüsh İçirilme. ichküzüsh İçirme. ichqoyun-tashqoyun İç içe olmak; sıkı dostluk; kardeşçe yakınlık. Rehberlerning amma bilen ichqoyun-tashqoyun bolushi – Liderlerin toplum ile iç içe olması. ichmek İçmek. ichtirmek (ichmek'ten) İçirmek. idare a. İdare. Öz-özini idare qilish – Kendi kendini idare etme. Herbiy xizmet idarisi – Askerî hizmet idaresi. Gézit idarisi – Gazete idaresi. Idare qilguchi – İdare eden. Idare qilmaq – İdare etmek. iddia a. İddia. idéal r. İdeal, ülkü. idéalist r. İdealist, ülkücü. idéalizm r. İdealizm, ülkücülük. idéallashturmaq r.u. Ülkü haline getirmek; ülküleştirmek. idrek a. İdrak. idreklik a.u. Zeki, hassas. idreksiz a.u. İdrak edemeyen. idreksizlik a.u. Kavrayış zayıflığı, anlayışsızlık. ige İye, sahip. Banka igisi – Banka sahibi. Chong yer igisi – Büyük toprak ağsı. Sen'et igisi – Sanat sahibi. Qelem igisi – Yazar, edip. Talant igisi – Yetenek sahibi. Bu chong ehmiyetke ige – Bunun önemi çok büyük. 2. Fail, özne. igek Eğe. igellimek Ele geçirmek, zaptetmek, gaspetmek, zorla almak, işgal etmek. igermek Eğirmek, bükmek. igichi ağ. Büyük kız kardeş; bk. acha ve hede. igidar u.f. Sahip, malik, iye. igidarchiliq u.f.u. Sahiplik, iyelik. igidarliq u.f.u. Sahiplik, iyelik. igisiz Sahipsiz, iyesiz. Igisiz qalmaq – Sahipsiz kalmak. 2. gr. Öznesiz, failsiz. Igisiz péil – Öznesiz fiil. Igisiz jümle – Öznesiz cümle. igisizlik Sahipsizlik, iyesizlik. igitek Tortu. igne bk. yingne. ighwa a. Kışkırtma, provokasyon, fesat. ighwachi a.u. Fesatçı, kışkırtıcı. ighwagerchilik a.f.u. Kışkırtma hali; fesat hali. ihanet a. İhanet. ihate a. İhate; kenarım kuşatma. ihfiyatkarliq a.f.u. bk. ihtiyatchanliq. ihsan a. İhsan. ihtimal a. İhtimal. Ihtimaldin yiraq – Olasılığı çok az. Her ihtimalgha qarshi – Her ihtimala karşı. ihtiram a. İhtiram. ihtiras a. İhtiras. ihtirasliq a.u. İhtiraslı. ihtisham a. İhtişam, görkem. ihtishamliq a.u. Görkemli. ihtiyaj a. İhtiyaç. ihtiyajliq a.u. İhtiyaclı, lüzumlu. ihtiyat a. İhtiyat. Ihtiyat qilmaq – İhtiyat etmek. ihtiyatchan a.u. İhtiyatlı, dikkatli. ihtiyatchanliq a.u. İhtiyatlı olma hali. ihtiyatkar a.f. bk. ihtiyatchan. ihtiyatliq a.u. İhtiyatlı, dikkatli. ihtiyatsiz a.u. İhtiyatsız, dikkatsiz. ihtiyatsizliq a.u. İhtiyatsızlık, dikkatsizlik. ixchem Derli toplu. Öz pikrini ixchemghina bildürmek – Kendi fikrini derli toplu halde anlatmak. ixchemleshmek Derli toplu hale gelmek. ixchemleshtürmek (ixchemleshmek'ten) Derli toplu hale getirmek. ixchemleshtürüsh Derli toplu hale getirme. ixchemlik Derli toplu olma hali. ixlas a. İhlas, içtenlik. Ixlasimni qaytardi – İtimadım kalmadı. Ixlas qilmaq – İhlas ile; içtenlikle. Ixlas qoyup ishlidim – Özenle çalıştım. Bu ishke méning ixlasim yoq – Bu işi sevmiyorum. ixlasliq a.u. İstekli, gönüllü. ixlassiz a.u. İsteksiz, gönülsüz. ixlassizliq İsteksizlik, gönülsüzlük. ixtidar a. İktidar, kabiliyet, yetenek. ixtilal a. İhtilal. ixtilap a. İhtilap, zıddiyet, karşıt. ixtilapliq a.u. Zıddiyetli, zıddiyetlik, karşıtlı, karşıtlık. ixtisas a. İhtisas. ixtisaslashmaq a.u. İhtisaslaşmak. ixtisasliq a.u. İhtisas sahibi; mütehassıs. ixtisat a. İktisat, ekonomi. ixtisatchi a.u. İktisatçı. ixtisatchil a.u. Tasarrufa meyil; para biriktirmeye meyil. ixtisatchiliq a.u. Tasarrufa meyillik; para biriktirmeye meyillik. ixtiyar a. İrade, istem. U méning ixtiyarimda – O benim irademe bağh. Ixtiyar özemde – Nasıl istersem öyle olur; Kimseye bağlı değilim. Ixtiyaring – Nasıl istersen. ixtiyariy a. İstekli, isteyerek, gönüllü. Ixtiyariy türde – İstekli halde; gönüllü olarak. Ixtiyar özengde – İstediğini yap. Öz ixtiyarigha almaq – Kendi iradesine bağlamak. Öz ixtiyari bilen – Kendi iradesiyle. Öz ixtiyarigha qoymaq – Kendi haline bırakmak. ixtiyarliq a.u. İsteklilik, serbestlik, gönüllülük. ixtiyarsiz a.u. İstemeyerek, zorla. Ixtiyarsiz heriket – İstenilmeyen hareket. Ixtiyarsiz rewishte – İstemeyerek. ixtiyarsizliq a.u. İrade dışı, isteksizlik. ijabet a. İcabet. ijabiy a. Müspet, olumlu. ijadiiy a. Yapıcı. ijadiyet a. Yaratıcılık. ijadiyetchanliq a.u. Yaratıcı yeteneğinin yüksekliği. ijare a. Kira. Ijarigha alghuchi – Kiracı. Ijare heqqi – Kira hakkı. Yer ijarisi – Yer (toprak) kirası. Ijarigha almaq – Kiraya almak. Ijarigha bermek – Kiraya vermek. Ijarigha qoymaq – Kiraya koymak. ijarichi a.u. Kiracı. ijaridar a.f. Kiracı. ijarikesh a.f. Kiracı. ijat a. Yaratma. Ijat qilghuchi – Yaratıcı. ijatchan a.u. Yaratıcı. ijatchanliq a.u. Yaratıcılık. ijatchi a.u. Yaratıcı. ijatkar a.f. Yaratıcı. ijatkarliq a.f.u. Yaratıcılık. ijaze a. bk. ijazet. ijazet a. Ruhsat, izin. Ijazet bermek – İzin vermek. ijra a. İcra. Ijra qilmaq – İcra etmek. Ijra qilghuchi – İcra eden. ijrachi a.u. İcra eden. ijraiye a. Yürütme. Ijralye komitéti – Yürütme komitesi. ijtihat a. Çalışkanlık, gayret. ijtihatliq a.u. Çalışkan, gayretli. ijtimaiy a. İçtimaî, toplumsal. ijtimaiyet a. İçtimaiyat. ikkeylen İkimiz, ikisi, iki kişi. ikki İki. Ikkimiz – İkimiz. Ikkilisi – İkisi de. Ikki hesse – İki hisse. Ikkisi – İkisi. Ikkidin bir – Bir bölü iki. Ikkisidin biri – İkisinden biri. Ikki ayliq – İki aylık. Ikki yilliq – İki yıllık. Ikki yaqlima – İki taraflama. Ikkige böldüm – İkiye böldüm. Bir-ikki heptidin keyin – Bir iki haftadan sonra. Ikki yüzlük – İki yüzlü, riyakar. Ikki yüzlimichilik – İki yüzlülük. Ikki tayin – Belli değil, bilinmeyen, meçhul, belirsiz. ikki-ikkidin İkişer ikişer. ikkilen İkimiz, ikisi, iki kişi. ikkilik İkili. ikkilisi İkisi de. Ikkilisi ketti – İkisi de gitti. ikkinchi İkinci. Ikkinchi derijilik – İkinci dereceli. ikkinchidin İkinci olarak. ikkizek İkiz. iqlim a. İklim. iqrar a. Tanıma, itiraf. Ikrar bolmaq – Tanımak, itiraf etmek. Ilah a. Tanrı. Ilahiy a. Tanrısal. Ilahiyet a. İlahiyat, Tanrı bilimi. ilaj a. Çare, araç, deva, ilaç, em. Muning birer ilaji barmu? – Bunun bir çaresi var mı? Ilaj yoq – Çare yok. Ilajim yoq – Çarem yok. Ilajini körmek – Çaresini bulmak. Néme ilajing bar? – Ne çaren var? ilajsiz a.u. Çaresiz. Ilajsiz keldim – Çaresiz geldim. ilajsizliq a.u. Çaresizlik. Ilajsizliqtin razi boldum – Çaresizlikten razı oldum. ilan a. bk. élan. ildam Çabuk, hızlı. Ildam poyiz – Hızlı tren. ildamlash Hızlanma. ildamlatmaq (ildamlimaq'tan) Hızlandırmak. ildamliq Çabukluk, hızlılık. Ildamliq bilen – Hızla. ildamlimaq Hızlanmak. ildamlitish Hızlandırma. ildamraq ağ. Biraz daha hızlı. ildurmaq Astırmak. ileshmek Karışmak. ileshtürmek (ileshmek'ten) Karıştırmak. ilgek İlmek. ilgiche İğ. ilgiri Daha önce, daha erken 2. İleri. Ilgiri qarap – İleriye bakarak. Atisidin qarghish alghan ilgiri kelmes – Atasından beddua alan kimsenin bahtı açık olmaz. ilgiri-kéyin Hiçbir zaman; asla. Ilgiri-kéyin mundaq ishni qilmang – Asla böyle bir işi yapmayın. ilgirilesh İlerleme. ilgirilik Üstünlük, avantaj. ilgirilimek İlerlemek. ilgüch Askı. ilghar Öncü, ilerici. Bizning ilgharlirimiz – Bizim öncülerimiz. ilgharliq Öncülük. ilghash Seçme, ayıklama. ilghimaq Seçmek, ayıklamak. ilham a. İlham. Ilham bergüchi – İlham veren. Ilham almaq – İlham almak. ilhambexsh a.f. İlham veren. Ilhambexsh sözler – İlham veren sözler. ilhamchi a.u. İlhamcı, coşturan. ilhamlandurmaq a.u. (ilhamlanmaq'tan) İlham vermek, coşturmak. ilhamlanmaq a.u. İlham almak. ilighliq Asılı. Ilighliq turuptu – Asılı duruyormuş. ilik İlik. Omurtqa ilighi – Belkemiği iliği. ilim a. İlim, bilim. ilimaq Ilımak, ışımak. ilimdar a.f. Bilgili, okumuş. ilimdarliq a.f.u. Bilgililik. ilimlik a.u. Bilgili. ilimsiz a.u. Bilgisiz. ilimsizlik a.u. Bilgisizlik. ilinmaq İlişmek, takılmak. Béliq qarmaqqa ilindi – Balık oltaya takıldı. Ilinip qalmaq – Takılıp kalmak. Ilinip turmaq – Asılı durmak. Közge ilinidighan nerse – Göze çarpan şey. Közge ilinmaq – Göze çarpmak. Közüm oyqugha ilindi – Yeni uyudum; Yeni uykuya daldım. iliwélish İlişme, takılıverme. ilishish Karışma, katılma. ilitmaq (ilimaq'tan) Ilıtmak, ısıtmak. iliwalmaq İlişmek, takılıvermek. iljaymaq Gülümsemek, tebessüm etmek. ilk El, kol. Ilkimizde – Elimizde. Mal-dölitim ilkimdin ketti – Malım mülküm elimden gitti (malımı-mülkümü kaybettim). ilqa Yılkı. ilqichi Yılkı çobanı. ilqichiliq Yılkıcılık; yılkı sürüsü ile meşgul olma işi. illet Çıban, kançıbanı. illetlik Hasta. Illetlik jay – Hastalı yer. illiq Ilık, sıcak. Illiqqina külüp qoydi miyighida – Sıcak bir gülümsedi. Közge illiq körünüdu – Göze sıcak gözüküyor. illiqliq Ilıklık, sıcaklık. illitish Ilıtma, ısıtma. illitmaq (ilimaq'tan) Ilıtmak, ısıtmak. ilmaq Asmak. U meni közge ilmaydu – O beni hor görüyor. ilman Ilık. Ilman su – Ilık su. ilmichi Örgü örücü, oyacı. ilmichilik Trikotaj işi. ilmiy a. İlmî, bilimsel. Ilmiy kéngesh – Bilimsel şura. ilpet a. Dost, arkadaş. ilpetchilik a.u. Dostluk, arkadaşlık. ilpetleshmek a.u. Dostlaşmak, arkadaş olmak. ilpiz Bars; bk. qaplan. iltija a. İltica, rica, istek. iltimas a. İltimas. Iltimas qilmaq – İltimas etmek. iltimaschi a.u. İltimas eden. iltimasname a.f. Dilekçe. iltipat a. İltifat. Iltipat körsetmek – İltifat etmek; iltifat göstermek. iltipatlik a.u. İltifatlı. iltipatsiz a.u. İltifatsız. Iltipatsiz qaldurmaq – İltifat etmemek. iltipatsizliq a.u. İltifatsızlık. ilwiz Böbür, babur, leopar. ima İma, işaret. Ima qilmaq – İma etmek, işaret etmek. imam a. İmam. imamliq a.u. İmamlık. Imamliq qilmaq – İmamlık yapmak. iman a. İman. Imanimiz kamil – İmanımız kamil. Iman keltürmek – Müslüman olmak (imana gelmek). imanliq a.u. İmanh. imansiz a.u. İmansız. imansizliq a.u. İmansızlık. imaret a. İmaret. Imaret salmaq – İmaret yapmak. imaretchi a.u. Mimar. imaretchilik a.u. Mimarlık. imir-chimir Hafif dalgalar, kamaşma. imkan a. İmkan. Imkani bolsa – İmkanı olsa. Imkani yoq – İmkanı yok. imkaniyet a. İmkaniyet. imkansiz a.u. İmkansız. imkansizliq a.u. İmkansızlık. imla a. İmla. Imla kaidiliri – İmla kaideleri (kuralları). imlash İma etme, işaret etme. imliq gr. Ünlem, nida. imlimaq İşaret etmek. Imlap qichqarmaq – İşaret ederek çağırmak. impérator r. İmparator. impératorluq r.u. İmparatorluk. impérialist r. Emperyalist. impérializm r. Emperyalizm. import r. İthalât. importluq r.u. İthalât için hazırlanmış. Importluq mal – İthalât için hazırlanmış mal. imraq ağ. bk. amraq. imtihan a. İmtihan, sınav. Imtihan almaq – İmtihan yapmak. Imtihan bermek – İmtihan olmak. Imtihandin ötmek – İmtihandan geçmek. imtiyaz a. İmtiyaz. imtiyazliq a.u. İmtiyazlı. imza a. İmza. Imza qoymaq – İmza atmak. Bu uning öz imzasi – Bu onun kendi imzası. imzalimaq a.u. İmzalamak. in İn. In'gliz İngiliz. In'gliz ayili – İngiliz kadım. In'gliz tili – İngiliz dili. inabet a. bk. inawet. inaq Dost, barışçı, barışçıl, barışsever. Inaq ishleymiz – Barış içinde çalışıyoruz. Inaq yashimaq – Dostça yaşamak, dostça geçinmek. inaqlashmaq Dost olmak, barışmak. inaqliq Dostluk, mutabakat. inawet a. Güven, itimat, itibar, inanma. Inawetke almaq – İtimat etmek, güvenmek. inawetlik a.u. İtibarlı, güvenilir. inawetsiz a.u. Güvensiz, itibarsız. inawetsizlik a.u. İtimatsızlık, güvensizlik, itibarsızlık. inayet a. Lutuf, meyil. inchik İnce, zarif. inchike bk. inchik. inchikilik İncelik, titizlik. Inchikilik bilen ishlen'gen plan – Titizlikle yapılmış plan. inchikilimek İnceltmek; titizlikle araştırmak. inchiklimek bk. inchikilimek. indesh Seslenme; bk. ündesh. indikmek Suluk kesilmek; bk. endikmek. indimek Seslenmek; bk. ündimek. indin Öbürgün (yarın değil). indinqi Öbürgünkü. indinliq Öbürgünlük. industriyileshtürmek r.u. Sanayileştirmek. inek İnek. ingek Çene. inggen Deve. ingiwash ağ. Elbise, giysi, üst. ingichke ağ. İnce. ingichkilik İncelik. ingichkilimek İnceltmek, incelemek. ingishmek Eğilmek. ingishtürmek (ingishmek'ten) İğmek, eğmek. ingrimaq İnlemek. ini Küçük erkek kardeş. inichke bk. inchike. injiq Kaprisli, takılma, kafa tutma. injiqliq Kaprislilik, kafa tutma. injiqlimaq İnlemek, sinirlenmek. Injil a. İncil. inju İnci. inzhénér r. Mühendis. Tagh inzhénéri – Maden mühendisi. inzhénérlik r.u. Mühendislik. inkar a. İnkar. Inkar qilmaq – İnkar etmek. inkas a. İnkas, yankı. Inkas qilmaq – İnkas etmek; yankı vermek. inqilap a. İhtilâl, devrim, inkılâp. inqilapchi a.u. İhtilâlci, devrimci, inkılâpçı. inqilapchil a.u. Devrimcilik. inqilapchiliq a.u. Devrimcilik. inqilawiy a. İnkılaba özgü. Inqilawiy heriket – Devrim faaliyeti. inqilawiylashmaq a.u. Devrimcilik. inqiraz a. Batma, düşme, meşum, yok olma. insan a. İnsan, kişi. insanchiliq a.u. Kişilik. Insanchilighi yoq adem – Kişiliği yok adam. insaniy a. İnsanî, insanca. insaniyet a. İnsaniyet. Insaniyet alimi – İnsanlık alemi. insaniyetchilik a.u. Kişilik. Insaniyetchilighi yoq adem – Kişiliği yok adam. insaniyetperwer a.f. İnsancıl, insan seven. insaniyetsizlik a.u. İnsaniyetsizlik, merhametsizlik. insanperwer a.f. İnsancıl, insan seven, hümanist. insap a. İnsaf. Insap qilmaq – İnsaflı olmak. insapliq a.u. İnsaflı. insapsiz a.u. İnsafsız. insapsizliq a.u. İnsafsızlık. institut r. Enstitü. Sherqshunasliq instituti – Şarkiyat (Doğu bilimleri) enstitüsü. Ilmiy-tekshürüsh instituti – Araştırma enstitüsü. Pédagogika instituti – Eğitim enstitüsü. inwéntar r. Demirbaş, avadanlık, envanter. Inwéntar qilmaq – Envantere geçirmek; envanter kontrolü. insha a. Yaratma, kurma, meydana getirme, hazırlama, inşa. inshaalla a. İnşaallah. inshaat a. İnşaat. intayin Gayet, çok, pek. Intayin yaxshi – Çok iyi; gayet iyi. intérnatsional r. Uluslararası, beynelmilel, enternasyonal. intérnatsionalist r. Enternasyonalizm taraflısı. intérnatsionalistik r. Uluslararası, beynelmilel. intérnatsionalizm r. Enternasyonalizm. intérnatsionalliq r.u. Enternasyonalizm taraftarlığı. intiqam a. İntikam. Intiqam almaq – İntikam almak. intiqamchi a.u. İntikamcı. intilmek Hamle, dalga, hız. intizam a. İntizam. Emgek intizami – Çalışma intizamı; iş intizamı. intizamsiz a.u. İntizamsız. intizamsizliq a.u. İntizamsızlık. intizar a. İntizar, bekleme. Intizar bolmaq – İntizar olmak. intizarliq a.u. İntizar olmak. ioshuruq Gizlilik, saklılık. ipade a. İfade. Ipade etmek – İfade etmek. ipadilash a.u. İfade etme. ipadilimaq a.u. İfade etmek. ipar Misk. iplas a. Kirli, alçak. Iplas adem – Alçak insan. iplaslashmaq Kirlenmek; alçaklaşmak. ippet a. İffet. iptira a. İflira. Iptira qilmaq – İftira etmek. iptirachi a.u. İftiracı. iptirachiliq İftiracılık. irade a. İrade. Iradisi küchlük – İradesi güçlü. iradilik a.u. İradeli. Iradilik kishi – İradeli kişi. iradisiz a.u. İradesiz. iradisizlik a.u. İradesizlik. Iran f. İran. Iran tilliri – İran dilleri. Iranliq f.u. İranlı. irghaq Çengel. irghatmaq (irghimaq'tan) Atlatmak, sıçratmak. irghay bot. Hanımeli. irghimaq Atlamak, sıçramak. Irghip ötmek – Atlayıp geçmek. Irghip minmek – Sıçrayıp binmek (ata). irghitmaq Bir yana atmak; kenara atmak. irimchik Sütün kaynatılması ile yapılan bir çeşit peynir. irinchek Tembel. irkit Süt suyu (bir çeşit süt ürünü). irq a. Irk. irqchi a.u. Irkçı. irqchiliq a.u. Irkçılık. irqiy a. Irkî; ırka ait. irpan a. İrfan. Ilim-irpan – İlim ve irfan. irsiyet a. İrsiyet. is Koku 2. Duman. Is tegmek – Dumanla zehirlenmek. isen ağ. bk. isen'ge. isen'ge Gelecek yıl. isildimaq Cızırdamak. isim a. İsim, ad. Xas isim – Has isim. Isimi jismige muwapiq bolsun – İsmi cismine uygun olsun. isimlik a.u. İsimli. Mamut isimlik bir kishi – Mahmut isimli bir kişi. Saylighuchilarning isimlighi – Seçmenlerin listesi. isimsiz a.u. İsimsiz. isinmaq Isınmak. isit Yazık! isitqina Yazık! isitma Sıcak 2. Isıtma. iskenje f. Kıskaç içine almak, baskı, işkence. iskenjewil Bir tür bitki, ilaç olarak kullanılır. isket a. Şekil, biçim, model. isketlik a.u. Güzel, gösterişli, yakışıklı. iskilat r. Ambar, depo. iskilatchi r.u. Ambar memuru. iskimek Koklamak. iskine Keski, kalem. iskiripka r. Viyolon, keman. iskiripkichi r.u. Keman çalan kimse. iskripka r. Keman. isqitmaq Islık çalmak. islah Arlslah, düzeltme, tamir. islahet a. Islahat, düzeltme işleri. Yer islahiti – Toprak ıslahatı. islahetchi a.u. Islahatçı. islahetchilik a.u. Islahatçılık. Islam a. İslam. Islamiyet a. İslamiyet. islash İsleme, iste kurutma. isliq Dumanlı. islimaq Dumanlamak. Islighan gösh – Dumanlatılmış et. Ispan İspanya. Ispan ayili – İspanya kadını. ispanliq İspanyalı. ispat a. İspat, kanıtlama. ispatlash a.u. İspatlama, kanıtlama. Israiliye a. İsrail. israp a. İsraf. Israp qilmaq – İsraf etmek. israpchi a.u. İsraf eden. israpchiliq a.u. İsrafa kaçmak. israpger a.f. İsraf eden. israpgerchilik a.f.u. İsrafa kaçmak. israpxor a.f. Tutumsuz, savurgan. israpxorluq a.f.u. Tutumsuzluk, savurganlık. israpliq a.u. bk. israpxorluq. isriq Günlük, buhur. isriqdimaq Tütsülemek. issiq Isı, sıcak. U közümge issiq köründi – Gözüme sıcak göründü. issiq-soghuq Sıcakhk derecesi. issiqchan Sık sık ateşi yükselen kişi. issiqchanliq Ateş yükselme hassası. issiqliq Sıcaklık. issiqlimaq Terlemek. issitquch Isıtan alet. issitmaq Isıtmak. issiz Dumansız. ist Yazık. Nadangha éytqan ist sözüm – Cahile söylenmiş sözüme yazık. istakan r. Bardak. istansa r. İstasyon. istanse r. bk. stansiye. istek İstek. ister-istimes İster istemez. istesh İsteme 2. Arama. istibdat a. İstibdat. istibdatchi a.u. Müstebit hükümdar, mutlak hükümdar, zorba. istidat a. İstidat, yetenek. istidatliq a.u. Yetenekli. istihsal a. Yapma, yapılma. istixkam a. Kale. istikamet a. İkamet; bir yerde yaşaırfa. istiklal a. İstiklâl, bağımsızlık. istiqbal a. İstikbal, rastlama. istiqbalsiz a.u. Istikbalsız; geleceği olmayan. istiqlaliyet a. Bağımsızlık. istil r. Üslup, tarz, stil. Istil tüzütüsh – Tarzı düzeltme. istila a. İstilâ. Istila qilmaq – İstilâ etmek. istilachi a.u. İstilâcı. istilachiliq a.u. İstilâcı olma durumu. istilah a. Istılah, terim. istimal a. Tüketim. Keng istimal malliri – Çok tüketim malları. istipa a. İstifa. Istipa bermek – İstifa etmek. istirahet a. İstirahat, dinlenme. Istirahet qilmaq – Dinlenmek. Istirahet öyi – Dinlenme evi. istisna a. İstisna. istisnasiz a.u. İstisnasız. istqina Yazık! isyan a. İsyan, ayaklanma. Isyan chiqarmaq – İsyan etmek. Isyan kötermek – Ayaklanmak. isyanchi İsyancı, isyan eden. isyanchiliq a.u. İsyankârlık, baş kaldıncılık. isyankar a.f. İsyancı. Isyankar poéziye – Ateşli şür; devrimci şür; asi ruhlu şür. iwimek Yumuşamak, gevşemek. ish İş. Ish béshigha chiqmaq – İş başı yapmak. Uning héchbir ishi yoq – Onun hiçbir işi yok. Sizge bir ishim chüshti – Sizden bir ricam var. Qolidin héchqandaq ish kelmeydu – Elinden hiçbir iş gelmiyor. Ish tashlash veya ish tashlimaq – Grev. Ish heqqi – İş hakkı. Ishqa ashurmaq – Becermek, gerçekleştirmek. Ishtin qalmaq – İşe gidememek. Ishqa pishshiq – İşe alışkın; becerikli. ishare a. İşaret. isharet a. bk. ishare. ishchan Çalışkan. ishchanlik Çalışkanlık. ishchi İşçi. Ishchi ayal – İşçi kadın. Qara ishchi – Vasıfsız işçi. Ishchi küchi – İşçi gücü. ishek bk. éshek. ishekchi Eşekçi, eşek çalıştıran. ishekchilik Eşekçilik, eşek çalıştırma işi. ishen'güsiz Aldatıcı; inanılır değil. ishench İnanç. Men ishenchimni yoqattim – Ben inancımı kaybettim. 2. Güven. Ishenchim yoq – Güvenim yok. ishenche bk. ishench. ishenchi bk. ishench. ishenchlik Güvenilir. Ishenchlik kishi – Güvenilir kişi. Ishenchlik bolmaq – Güvenilir olmak. ishenchsiz Güvenilmez, emin olmayan. ishenchsizlik İnançsızlık 2. Güvensizlik, güvenilmezlik. ishendürerlik İnandırıcı. Ishendürerlik délil – İnandırıcı delil. ishendürmek İnandırmak. ishenmek İnanmak, güvenmek. Ishen'gim kelmeydu – Güvenmek istemiyorum; güvenemiyorum. Men pütünley ishenmes bolup qaldim – Ben büsbütün güvenmez oldum. Öz küchimge ishinimen – Kendi gücüme güveniyorum. ishenmeslik İnançsızlık, güvensizlik; ikna edici olmayan. isheshlik bk. ishenchlik. ishghal a. İşgal. ishghaliyet a. İşgalcilik. ishghaliyetchi a.u. İşgalci. ishghaliyetchilik a.u. İşgal işi. ishxana u.f. Kalem, kalem odası. ishik Kapı. Arqa ishik – Arka kapı. Men ishigingdin öttüm – Ben senin kapının önünden geçtim. ishinich bk. ishinish. ishinish İnanma, güven, inanç, emniyet, itimat. Ishinishim kérek – Güvenmem lazım. Din'ge ishinish erkinlighi – Dinî inanç özgürlüğü. ishitmek İşitmek, duymak. ishq a. Aşk, sevgi. Ishqim tüshti – Sevdim. ishqilimaq Oğmak, oğalamak, sürtmek. ishqimaq Oğmak, ovmak, oğuşturmak. ishqiwaz a.f. Meraklı, hevesli, aşklı, düşkün. ishqiwazliq Meraklılık, şevklilik, heveslilik. ishqiy a. Aşklık, aşktaşlık. ishlemchan Çalışkan, faal. ishlemchi Çalışan, işçi. ishlepchiqirish Üretim, istihsal. Ishlepchiqirish küchliri – Üretim güçleri. Ishlepchiqirish plani – Üretim planı. Ishlepchiqirish quralliri – Üretim aletleri. Ishlepchiqirish münasiwetliri – Üretim münasebetleri. ishlimek İşlemek, çalışmak. Ishlep chiqarmaq – Üretmek. Ishlep chiqarghuchi – Üreten. ishret a. Eğlence, keyif meclisi, zevk, lezzet. ishsizlik İşsizlik. ishshek Şişek. ishshiq Şişkinlik, şiş, ur, tümör. ishshimek Şişmek. ishshish Şişme, işsiz İşsiz. isht Köpek. Isht balisi – Köpek yavrusu, enik. Tayghan isht – Tazı köpeği. Lalma isht – Serseri köpek. ishtan İç donu. ishtanbagh Donun ip kemeri. ishtanchan Sadece donlu (pantalonsuz). ishtbéliq Ufak yenilmez balık. 2. Ayı balığı. ishtergüzmek (ishtermek'ten) İttirmek. ishtermek İtmek. Ishtirip chüshürmek – İtip in dirmek. Ishtirip kirgüzmek – İtip içeri ye sokmak. Ishtirip chiqarmaq – İtip çıkarmak. ishtey a. İştah. Ishteyim qachti – İştaham kesildi. Ishtéyim échilip ketti – İştaham açılıverdi. ishteylik a.u. İştahalı. ishteysiz a.u. İştahasız. ishteysizlik a.u. İştahasızlık. ishtxana u.f. Av köpekleri kulübesi. ishtixa a. bk. ishtey. ishtik Hızlı, çabuk. Ishtik shamal – Hızlı rüzgar. Ishtik mangidighan – Hızlı yürüyen. Ishtik ötüdighan mal – Hızlı satılan mal. Baziri ishtik – Müşterisi çok. ishtiklik Hızlılık, çabukluk. ishtiklimek Hızlanmak. ishtimalchi a.u. Tüketici. ishtirak a. İştirak, katılma. ishtirakchi a.u. İştirak eden, katılan. ishtirmek İtmek. ishtiyaq a. İhtiras, tutku, düşkünlük, tiryakilik, ihtiraslı aşk. Bu qizgha ishtiyaqim chüshti – Bu kızı sevdim. ishtiyaqmen a.f. Hırslı, istekli, susamış. ishtiyaqmenlik a.f.u. İsteklilik, hırslılık. ishtlik Kötülük, huysuzluk, köpeklik. ishtpiti Köpek kenesi. ishttik bk. ishtik. it bk. isht. itaetchan a.u. İtaatli. itaetchanliq a.u. İtaatlilik. itaetkar a.f. İtaatli. itaetlik a.u. İtaatli. itaetsiz a.u. İtaatsiz. itaetsizlik a.u. İtaatsizlik. itaét a. İtaat. Italyan r. İtalyan. Italyan tili – İtalyan dili. Italyan xelqi – İtalyan halkı. itelgü Maymul kuşu. itiqat a. İtikat. itlik bk. ishtlik. Itlik qilmaq – Birine karşı alçaklık yapmak. ittermek İtmek, dürtmek. ittihat a. İttihat. ittipaq a. İttifak. Sowét Ittipaqi – Sovyetler Birliği. ittipaqdash a.u. Bağlaşık, müttefik. Ittipaqdash jümhüriyet – Cumhuriyetler birliği. ittipaqlashmaq a.u. İttifak olmak; birleşmek; anlaşmak. ittipaqsiz a.u. Ittifaksız, geçimsiz. ittirish İtme. Iyul r. Temmuz. Iyun r. Haziran. iz İz. Izi yoq – İzi yok. Izigha chüshmek – Takip etmek. Izigha salmaq – Rayına oturtmak. Uning izigha chüshtuq – Onu takip etmeye koyulduk. U izsiz yoqaldi – O belirtisiz kayıplara karıştı. Izimu qalmaptu – İzi bile kalmamış. Izdin chiqmaq – Raydan çıkmak. iz'har a. İzhar. Iz'har qilmaq – İzhar etmek. iza a. Öfke, hiddet, utanma. Iza tartmaq – Utanmak. Iza tartquzmaq – Utandırmak. Iza tartarliq ish – Utanacak iş. izah a. İzah. Izah bermek – İzah etmek. izahat a. İzahat. izahlash a.u. İzah etme. izahname a.f. İzahname, izah mektubu. izchi bk. izchil. izchil Sürekli, istikrarlı. Izchil rewishte – İstikrarlı halde. izchillashturmaq Sürekli hale getirmek. izchilliq Süreklilik, istikrarlılık. izdenmek Aranmak. izdetküzmek (izdetmek'ten) Arattırmak. izdetmek (izdimek'ten) Aratmak. izdesh Arama. izdimek Aramak. izdinish Aranma. izditish (izdimek'ten) Aratma. ize Sonra. Andin ize – Ondan sonra. Andin kéyin ize – Ondan sonra. izghiriq Tipi, kar fırtınası. izghirin İliklere işleyen soğuk; şiddetli soğuk. Izghirin soghuq – Şiddetli soğuk. izghirinlik Şiddetli soğuğun hali. izghirmaq İliklere işleyen soğuk. izlenggü Zayıflık, cılızlık. izlimek Aramak. Izlep tapmaq – Arayıp bulmak. Izlep yürmek – Arayıp durmak. izme Düğüm, ilmek (-ği). Taghar-tagharda, izmisi bilen teng qachilanghan bughday – Çuvallarda ilmeğine kadar doldurulmuş buğday. izna Kontur, çevre çizgisi, çevre. iznaq r. İşaret, alamet. izne Deryaning iznisi – Nehir yatağı. izsiz İzsiz, belgesiz, belirtisiz. Izsiz yoqalmaq – Belirtisiz kaybolmak. izzet a. Saygı, hürmet. Izzet qilmaq – Saygı göstermek. izzetligüchi a.u. Saygı gösteren. izzetlik a.u. Saygın. izzetlimek a.u. Saygı göstermek. ja ç. Sahte, yalan, doğru olmayan. Ja adem – Sahte adam. Ja gep – Yalan söz. Ja gep qilmang – Yalan söylemeyin. jabduq Demirbaş, alet, mutfak takımı. Öy jabdughi – Ev eşyası. Dixanchiliq jabduqliri – Çiftçilik aletleri. Éger-jabduq – Eyer takımı. jabduqlimaq Donatmak. Eskerni jabduqlimaq – Askeri donatmak. Yolgha jabduqlimaq – Yol hazırlığı yapmak. jabduqluq Aletli, silahlı, donatılmış. jabduqsiz Aletsiz, silahsız, donatılmamış. jabduqsizlandurmaq Aletsizlendirmek, silahsızlandırmak. jabdumaq bk. jabduqlimaq. jabdutmaq Donatmak; yolculuk hazırlıkları yaptırmak. jaben ç. Ek çalışma. Bugün jaben qilayli – Bugün ek çalışma yapalım. jaduchi f.u. bk. jaduger. jaduger f. Büyücü, sihirbaz. jadugerlik f.u. Büyücülük, sihirbazlık. jagh Elmacık kemiği. jaghal ağ. bk. echkü. jahalet a. Cehalet. jahaletperest a.f. Cehalet taraftan, obskürantizm. jahaletperestlik a.f.u. Obskürantizm. jahan f. Cihan, dünya. Jahan soqushi – Dünya savaşı. jahan'gir f. Cihangir, fatih, emperyalist. jahan'girlik f.u. Cihangirlik, emperyalizm. Jahan'girlik urush – Emperyalist savaşı. jahandarchiliq f.u. Yaşama mücadelesi. Birer jahandarchiliq qilip jan baqarmiz – Yaşama mücadelesi vererek geçinip gideriz. jahankezdi f.u. Seyyah, gezmen. jahaz a. Cihaz. Yaxshi jahazliq öy – İyi cihazlanmış ev. jahazlanmaq a.u. Cihazlanmak. jahil a. Cahil. jahilane a.f. Cahil gibi. Jahilane qarshiliq körsetmek – Cahil gibi direnmek. jahillanmaq a.u. Cahillanmak. jahillik Cahillik. Jahillik qilmaq – Cahillik etmek. jaiz a. Caiz, makbul, meşru. Eger jaiz bolsa – Eğer caiz olursa. jaja a. bk. jaza. jakarchi Haberci, duyuran, ilan eden. jakarlanmaq İlan edilmek. jakarlash bk. jakarlimaq. jakarlatmaq (jakarlimaq'tan) İlan ettirmek. jakarlimaq İlan etmek, duyurmak. jaq-juq Sarsıntılı, sarsan. Jaq-juq yol – Sarsıntılı yol. jalaq-juluq Sarsıntı, sarsan. Jalaq-juluq yol – Sarsıntılı yol. jalaqlash bk. jalaqlimaq. jalaqlatmaq (jalaqlimaq'tan) Sarsmak. jalaqlimaq Sarsılmak. jalap a. Fahişe, orospu, fuhuş. jalapliq a.u. Fahişelik, orospuluk. Jalapliq qilmaq – Fahişelik yapmak. jalappez a.f. Sefih, çapkın. jalappezlik a.f.u. Çapkınlık. Jalayir Calayır (Bir Türk kabilesinin adı). jaliq ç.u. Plancılık, sahtekârlık. Jaliq qilmaq – Sahtekârlık yapmak. jallap a. Vurguncu; deri ve yün gibi ham malları alıp satan kimse. jallapliq a.u. Vurgunculuk; deri ve yün gibi ham malları alıp satma işi. jallat a. Cellat. jallatliq a.u. Cellatlık. jamae a. Toplum. jamaet a. Toplum. jamaetchi a.u. Toplumcu. jamaetchiliq a.u. Toplumculuk. jamaqa Yabanî ot, arsız bitki. jamal a. Güzellik, yakışıklılık. Aydek jamali kündin kün'ge qurushqa bashlidi – Ay gibi güzelliği günden güne solmaya başladı. jami a. Cami. jan f. Can. Tirik jan – Yaşayan. Jéni yoq – Canı yok. Ular nechche jan? – Onlar kaç nüfus? Jan moma – Canım anneannem. Jan almaq – Can almak. Jan ayimay – Canım esirgemeden. Achchighidin jéni chiqip ketti – Çok kızdı, çok öfkelendi. Jan üzmek – Ölmek. Jéni aghzigha kélip qaldi – Canı ağzına geliverdi. Jan baqmaq – Geçinmek. Janning bériche – Canla başla. Jan bermek – Ölmek. Jan talashmaq – Can çekişmek. Jan kirgüzmek – Can yermek. Jan kirmek – Canlanmak. Jangha tégmek – Bıkmak, usanmak, bezmek, can sıkmak. Jan küydürmek – Acımak. Jéni chiqti – Canı çıktı. Jéning chiqsun! – Canın çıksın! Jénimdin toydum – Canımdan bezdim. Jénimni pida qilimen – Canımı feda edeceğim. Yérim jan – Yarım canlı, hasta. Uni jénimdek körümen – Onu canım kadar seviyorum. Men uni jénimdek yaxshi körümen – Ben onu canım gibi seviyorum. Jénining bériche ishlidi – Canla başla çalıştı. Jandin qechken – Canını kıyan. Bir jan bir ten bolup yashimaq – Tek vücut olarak yaşamak. Düshmen jan-jehli bilen qarshiliq körsetmekte – Düşman bütün gücü ile direnmekte. U öz jenini saqlaydu – O canını koruyor. jan-dil Can ve gönül. Jan-dil bilen – Canla başla. jan-janwar f. Bütün canlılar. Jan-janwarlar barlighi uyquda – Bütün canlılar uykuda. jan-ten Can ve ten. Jan-ten bilen – Canla başla. janan f. Canan, dilber, sevgili, gözde, gözbebeği. janané f. Dilber, sevgili, gözde, gözbebeği. janap a. Cenab. Reisi jümhür janapliri – Reisi cumhur cenapları. janbaz a.f. Cambaz. janbazliq Cambazlık. jandar f. Canlı. jangdu ç. Fasulye. janggal f. Orman. Qélin janggal – Koyu orman. janggalliq Ormanlık. janggüén ç. Başkan, vali. jangildash bk. jangildimaq. jangildatmaq (jangildimaq'tan) Çıngırdatmak, zil çalmak. jangildimaq Çıngırdamak. jangjal f. Kavga, skandal. jangjalchi f. Kavgacı. jangjallashmaq f.u. Kavga etmek. jangjallashturmaq f.u. (jangjallashmaq'tan) Birbirine düşürmek. jangjallashturush f.u. bk. jangjallashturmaq. jangjung ç. General. jangjunggül ç.f. Bir çiçek adı. janijan f. Dilber, sevgili, sevimli, aziz. janjal bk. jangjal. janküyer f.u. Candan seven; candan acıyan. janküyerlik f.u. Candan sevme hali; candan acıma hali. janlandurmaq f.u. Canlandırmak. janlanmaq Canlanmak. janliq f.u. Canlı. Janliq tebiet – Canlı varlık. Janliq misal – Canlı örnek. Köp janliq aile – Çok nüfuslu aile. janliqliq f.u. Canlılık. janlinish bk. janlanmaq. janpidalik Fedekarlık. jansiz f.u. Cansız. Jansiz tebiet – Cansız varlık. jansizlandurmaq Cansızlandırmak. jansizlanmaq Cansızlanmak. jansizliq Cansızlık. janu-dil bk. jan-dil. janu-ten bk. jan-ten. janwar f. Canlı, yaşayan. japa a. Cefa. Japa qilmaq – Cefa etmek. Japa tartmaq veya japa chekmek – Cefa çekmek. japa-emgek a.u. Cefa ve emek. japa-musheqket a. Cefa ve meşakkat. japakesh a.f. Cefakeş, çevir ve cefa çeken. japakeshlik a.f.u. Cefa çekme hali. japaliq Meşakkatli, zahmetli. Japaliq xizmet – Zahmetli hizmet. Japalik turmush – Meşakkatli hayat. japalimaq Azap vermek, birine çektirmek. japsa Japsa rende – Planya, uzun rende. japsar Japsar keltürmek – İki tahtayı yan yana birleştirmek, yapıştırmak. japsarlimaq bk. japsar. jar f. Haber, salık, müjde, çağırma, davet, nida. Jar salmaq – Sesli duyurmak; boru sesi gibi ses çıkarmak. jaraft Seda, ses. jarahet a. Cerahat. jarahetlenmek a.u. Cerahatlenmek. jarahetlesh a.u. bk. jarahetlimek. jarahetlimek a.u. Cerahetlemek. jarang-jurung Çın çın (metal eşyaların taklidi sesi). jaranglatkuzmaq (jaranglimaq'tan) Çıngırdattırmak. jaranglatmaq (jaranglimaq'tan) Çıngırdatmak. jarangliq Sedalı. Jarangliq tawush – Sedalı ses. jaranglimaq Çıngırdamak. Jaranglap ketti – Çıngırdayıverdi. jarangsiz Sedasız. Jarangsiz tawush – Sedasız ses. jarchi f.u. tar. Tellal, münadi. jarchiliq f.u. Tellallık, münadilik. jarehetlik a.u. Cerahetli. jari a. Yürürlük, cereyan, uygulama. Jari qilmaq – Yürürlüğe koymak. Démokratiyini toluq jari qilish – Demokrasiyi tam uygulama. jariye a. Cariye. jasaret a. Cesaret, yiğitlik. Jasaret qilmaq – Cesaret etmek. jasaretlik a.u. Cesaretli. Jesaretlik bilen – Cesaret ile. jasaretsiz a.u. Cesaretsiz. jasaretsizlik a.u. Cesaretsizlik. Jasaretsizlik qilmaq – Cesaretsizlik etmek. jasus a. Casus, ajan. jasusxana Casusluk merkezi. jasusluk a.u. Casusluk. Jasusluk qilmaq – Casusluk yapmak. jawaben a. Cevap olarak, cevabında. jawang ç. Çiftlik koşum takımı. jawap a. Cevap. Sual we jawap – Soru ve cevap. Jawap qayturmaq – Cevap vermek. Jawapqa tartmaq – Sorguya çekmek. Jawap berseng kétimen – Cevap verirsen gideceğim. Jawap xet – Cevap mektubu. jawapker a.f. Sorumlu, mesul. Men jawapkermen – Şen sorumluyum. Jawapker xetchi – Mesul katip. jawapkerchilik a.f.u. Sorumluluk, mesuliyet. jawapkerlik a.f.u. Sorumluluk. Jawapkerliktin qorqmaq – Sorumluluktan korkmak. Jawapkerlikke tartmaq – Sorguya çekmek. jawapkersizlik a.f.u. Sorumsuzluk, mesuliyetsizlik. jawapname a.f. Cevapname. jawapsiz a.u. Cevapsız. jawapsizliq a.u. Cevapsızlık. jawigha Yapağı. jawur Tekne, leğen. jay f. Yer, mekân, yöre, mesken, yurt. Öy-jay – Mesken, yurt. Jayigha keltürmek – Yerine getirmek. Jay-jaylargha – Yer yerine. Öz yénidin manga jay berdi – Kendi yanından bana yer verdi. Qora-jay – Mesken,yurt, avlu. Ish jayida – İş yerinde. Jayida étilghan söz – Yerinde söylenmiş söz. jay-maqam Mekân, yurt, mesken. jaylanmaq f.u. Yerleştirilmek, düzenlenmek, son verilmek. jaylash bk. jaylimaq. jaylashmaq f.u. Yerleşmek. jaylashturmaq f.u. (jaylashmaq'tan) Yerleştirmek, yurtlandırmak, düzene koymak, tanzim etmek, bitirmek, son vermek. jaylimaq f.u. Hazırlamak, bitirmek, düzene koymak, son vermek. Yolgha yéterlik ozuq jaylap alduq – Yola yeterli erzak hazırladık. jaylishiwalmaq f.u. Yerleşmek. jayra Oklu kirpi. jazalanmaq a.u. Cezalanmak. jazalighuchi a.u. Cezalandırıcı. jazaliq a.u. Cezalı. jazalimaq a.u. Cezalamak. jazalinish a.u. Cezalanma. jazane a. Faizli ödünç. Jazanigha bermek – Faizli ödünç vermek. Jazanigha almaq – Faizli ödünç almak. jazanixor a.f. Murabahacı, tefeci. jazanixorluq a.f.u. Murabahacılık, tefecilik. jazasiz a.u. Cezasız. jazibe a. Cazibe. jazibilik a.u. Cazibeli. jazilanmaq a.u. Cezalanmak. jazilash bk. jazilimaq. jazilimaq a.u. Cezalamak. jebhe a. Cephe. jebir a. Zulüm. Jebir qilmaq – Zulüm etmek. jebirlenmek a.u. Zorlanmak, zulüm görmek. jebirlesh a.u. bk. jebirlimek. jebirligüchi a.u. Zalim, zulüm eden. jebirlik a.u. Zor, meşakkatli. jebirlimek a.u. Zulüm etmek, zorlamak. jebr a. tar. bk. jebir. jebriy a. Zorla, cebren. jebru-japa a. Meşakkat, çile, ıstırap, azap. jebru-sitem a.f. Ağırlık, ezgi, zulüm. jebru-zulum a. Ağırlık, ezgi, zulüm. jed a. Ced, büyük baba. jeddal a. efs. Korkunç yaratık. jede Eyersiz, eyerlenmemiş. Jede atliq bir kishi – Eyersiz atlı bir kişi. jedid bk. jédid. jedwel a. Liste, tabela, program. Ders jedwili – Ders programı. jehalet a. bk. jahalet. jehd a. Cehd. Jehd qilmaq – Cehd etmek. jehennem a. Cehennem. jehet a. Cihet, taraf. Shu jekettin – Şu bakımdan. Her jekettin – Her taraftan. Emili jekettin – Gerçek bakımından, amelî cihetten. jehl a. Hiddet, öfke, gazap, kızgınlık. Jehlim chiqti – Öfkelendim. jelgür Yankesiçi; bk. yanchuqchi. jelp a. Celp, çekmek, celbetmek. Jelp qilmaq – Celbetmek. U méning diqqitimni jelp qildi – O benim dikkatimi çekti. jem a. Toplam. Jem qilmaq – Toplamak. jem'iyet a. Toplum, cemiyet. Qizil Yérim Ay Jemiyiti – Kızılay Kurumu. Kishilik jem'iyiti – İnsanlık; insan toplumu. jem'iyetchi a.u. Toplumcu. jem'iyetchilik a.u. Toplumculuk, cemiyetçilik. jemilesh bk. jémilimek. jemlenmek a.u. Toplanmak. jemlesh bk. jemlimek. jemleshmek a.u. Toplanmak. jemleshtürmek a.u. Toplamak. jemletmek Toplatmak. jemligüchi a.u. Toplayıcı. jemlimek a.u. Toplamak. jeng f. Cenk, savaş. Jeng meydani – Savaş alanı. Jengge kirmek – Savaşa girmek. Jeng qilmaq – Savaşmak. jengchi a.u. Asker, savaşçı, cenkçi. Ténchliq jengchisi – Barış için savaşan; barış taraftan. jenggiwar f. Cengaver. jenggiwarane f. Cengaverane. jenggiwarliq f.u. Cengaverlik. jengname f. Savaş vakayinamesi, savaş destanı. jennet a. Cennet. jennetlik a.u. Cennetli. Atam jennetlik shundaq aytar édi – Atam cennetli şöyle derdi. jenübi-gherbiy Güneybatı. jenübi-sherqi Güneydoğu. jenübiy a. Güney. Memlikitimizning jenübiy qismi – Ülkemizin güney kısmı. jenüp a.Güney. jenüplük a.u. Güneyli. jerahet a. bk. jarahet. jerimane a.f. Ceza parası. jeryan a. Cereyan, süreç, süre. Besh yil jeryanida – Beş yıllık bir süre içinde. Ish jeryanida – İş süresi içinde. jeset a. Ceset, ölü, leş. jesurane a.f. Cesurane, cesurluk. jesür a. Cesur, yürekli. jesürlik a.u. Cesurluk. Jesürlik körsetmek – Cesurluk etmek. jewher a. Mücevher, elmas vesaire gibi kıymetli taşlar. jewir bk. jebir. jewlan a. Hareket, haykırı, coşma. Jeylan qilmaq – Harekete geçmek; coşmak. jeynek Dirsek. Ong jeynigige tirelgen halde – Sağ dirseğine dayanmış halde. jeynekdimek Dirseklemek. jeyren Antilop. jezibe a. Esirme, kendisinden geçme. jezm a. Metanetle, kesinlikle, sağlamca. jezmen a. Muhakkak, şüphesiz, mutlaka, elbette. jezmiye Geri alınmaz, kesin, kati, geri gelmez. jédid a. Cedid, yeni. Usuli jédid – Usulu cedid. jédidchi a.u. Cedidci. jédidchilik a.u. Cedidcilik. jékimek Vurgulamak, kuvvetlendirmek, teyit etmek. jékirish bk. jékirmek. jékirmek Azarlamak, sövmek. jékish bk. jékimek. jéle ç. Sinirlilik. Jéle qilmaq – Sinirlendirmek. Jéle bolmaq – Sinirlenmek. jémet a. Akraba, soy. Ata jémeti – Ata akrabası. Ana jémeti – Ana akrabası. jémetlik a.u. Bir jémetlik – Akraba, aynı soydan. jémilimek Sitem etmek, kınamak, ayıplamak. jénim Canım, değerlim. Jénim balam – Canım çocuğum. jérimane a.f. Para cezası. jések Koruma, muhafaza, himaye. jésekchi Muhafız, koruyucu. jésekchilik Muhafızlık, koruyuculuk. Jésekchilik qilmaq – Muhafızlık yapmak. jésmek Korumak, muhafaza etmek. jiawshu ç. Profesör. jiddi a.Ciddi. jiddileshmek a.u. Ciddileşmek, ciddi olmak. jiddilik a.u. Ciddilik. jiddiyet a. Ciddiyet. jiddiyetlik a.u. Ciddilik. jidel a. Kavga, skandal. Jidel chiqarmaq – Kavga çıkarmak. Jidel qilmaq – Kavga etmek. jidelchi a.u. Kavgacı. jidelkesh a.f. Kavgacı. jidelkeshlik a.f.u. Kavgacılık. jidelleshmek a.u. Kavgalaşmak. jidelleshtürmek a.u. Aralarını açmak, bozuşturmak. jidelleshtürüsh bk. jidelleshtürmek. jidelletmek a.u. Hızlandırmak. jidellishish bk. jidelleshmek. jidellitish bk. jidelletmek. jigde Yiğde. jigdilik Yiğdelik. jigdizar u.f. Yiğdelik. jiger f. Ciğer. Qara jiger – Kara ciğer. Jiger reng – Ciğer rengi, koyu kırmızı. jigerlik Şiddetli, sert, coşkun. jigit bk. yigit. jighghida Yürigim jighghida qilip qaldi – Ödüm koptu. jighildimaq Titremek. jihaz a. Cihaz. Öy jihazliri – Ev cihazları. jiq Çok. U tawaqta jiq ash epkeldi – O tabakta çok yemek getirdi. jiqqida Pek çok. jiqlash bk. jiqlimaq. jiqlatquzmaq Çoğalttırmak. jiqlatmaq Çoğaltamk. jiqliq Çokluk. Ishning jiqlighi – İşin çokluğu. jiqlimaq Çoğaltmak, doldurmak. jild a. Cilt. Birinchi jild – Birinci cilt. jildlenmek a.u. Ciltlenmek. jildlesh a.u. bk. jildlimek. jildletmek a.u. Ciltletmek. jildlik a.u. Ciltli. Köp jildlik – Çok ciltli. jildlimek a.u. Ciltlemek. jilekti Irgat, işçi. jilgha Çukurluk 2. Dere, ırmak. jilghiliq Derelik. jilqa Yılkı; bk. yilqa. jillekchilik Irgatlık. Jillekchilik qilmaq – Irgatlık yapmak. jilwe f. 1. Parıltı, pırıltı. 2. Güzel hareket 3. Cilve, nazlı nazlı. jilwilenmek f.u. Cilvelenmek. jilwilik f.u. Cilveli. Jilwilik asman – Cilveli gök. jim Sakin, suskun, sessiz. Jim turmaq – Susmak. jim-jit Sakin, sessiz. Jim-jit boldi – Sustu, sessiz hale geldi. jim-jitliq Sessizlik. Jim-jitliq höküm süretti – Sessizlik hüküm sürüyordu. jimbil Buharda ekmek pişirmek için kullanılan bir tür mutfak aleti. jimghur Kapalı kutu, içini belli etmez, gizli. Jimghur adem – Kapalı adam; sessiz sırrını belli etmeyen adam. jimiki a.f. Bütün, hep. Wetenning jimiki yéride – Vatanın bütün yerinde. jimiqdimaq Susmak, sesini kesmek. jimiqish bk. jimiqmaq. jimiqmaq Cılızlaşmak, eriyip gitmek. jimiqturmaq Kırmak, öldürmek, yoketmek, silip süpürmek, mahvetmek, bitirmek. Öyde bar-yoqni jimiqturup ketti – Evde olan her şeyi bitirip gitti. jimiqturulmaq Bitirilmek, yokedilmek, susturulmak, düzene koyulmak. jimiqturulush bk. jimiqturulmaq. jimiqturush bk. jimiqturmaq. jimilimek Çıkışmak, uzun uzadıya nasihat etmek. jimirlash bk. jimirlimaq. jimirlimaq Parıldamak, ışıldamak. jimliq Sessizlik. jimmide Sessizce, sessiz. Etrap jimmide – Etraf sessiz. jin a. Cin. Jinim tutti – Cinler başıma geldi. jin-sheytan a. Cin-şeytan. jinayet a. Cinayet. Jinayet qilmaq – Cinayet işlemek. jinayetchi a.u. Cani, uruş herbiy cinayetçi savaş suçlusu. jinayetkar a.f. Cani. jinayetkarane a.f.u. Canice, canicesine. jinayetkarliq a.f.u. Cinayet mahiyetinde olma. jinayetlik a.u. Cani, caniyane. jinayi a. Cinayi. Jinayi heriket – Cinai hareket. jinayiliq a.u. Cinayet mahiyetinde olma. jinaza a. Cenaze. Jinaza oqumaq – Cenaze namazı kılmak. jindek a.u. Biraz, bir an, birazcık. Jindek oynap alay – Biraz oynayım. jindi Deli. Jindi bolup qalmaq – Delirmek, deli olmak. jindixana a.u.f. Tımarhane, akıl hastalıkları hastahanesi. jindilik Delilik. jineste Vişne. jinggildetmek Çalmak, çıngırdatmak. jinggilek Çıngırak, küçük çan. jingghimaq Fışkırmak. jinglash ç.u. bk. jinglimaq. jinglatmaq ç.u. (jinglimaq'tan) Yarım kiloluk Çin ağırlık birimi ile tarttırmak. jingli ç. Müdür, başkan. jinglimaq Yarım kiloluk Çin ağırlık birimi ile tartmak. jingmoma ç. Buharda pişirilen ekmek; bk. hornan. jingmoza ç. Macun, mazut. jinis a. Cins, tür, soy. Tagh jinisliri – Kaya; toprak tabakası. jinislik a.u. Soylu. Yaxshi jinislik at – Cins at; cinsi iyi olan at. jinissiz a.u. Cinsi olmayan, cinssiz; soysuz. jinissizlik a.u. Cinssizlik. jinlik a.u. Deli, mecnun, manyak. jinsiy a. Cinsi. Jinsiy alaqe – Cinsi ilişki. jipleshken Birleşik, müşterek. jipleshmek Birleşmek. jiplishish bk. jipleshmek. jipsa Birleşik, birleşmiş. Jipsa keltürmek – Birleştirmek. jipsilashturmaq Birleştirmek. jipsilimaq Yaklaştırmak, çekmek. jira Çukurluk. jiraliq Dağlık arazi. jirén Sarışın, al donlu. Jirén at – Sarışın at. jirim Fidan; bk. köchet. Jirim tikmek – Fidan dikmek. jirim-jirim Delik deşik. jiring-jurung Çıngırdak. jiringlatmaq Çıngırdatmak. jiringlimaq Çıngırdamak, çalmak. Kongghuraq jiringlidi – Zil çaldı. jiris Jiris nan – Kepekli ekmek. jirtaq Trahomalı, göz hastalığı. jisim a. Cisim. jisimsiz a.U Cisimsiz. jismaniy a. Cismani, fiziki. jismiy a. Cismen, cisim olarak. jiyek Şerit, şıçandişi, kenar, zıh. Jiyek tutmaq – Kenar yapmak. jiyeklik Kenarlı. jiyeklimek Kenar yapmak. jiyeksiz Kenarsız. jiyen Yeğen. jizildimaq takl. Cizildamak. jogha ağ. bk. jüme. joghday Devenin baş yünü. jolash ç.u. bk. jolimaq. jolimaq ç.u. Buyurmak, emretmek, ısmarlamak (sadece yemek için lokantada kullanılır). jonimaq Yonmak. jonush bk. jonimaq. jorimaq Mırıldamak 2. Yormak, düş yormak. jorish bk. jorimaq. jotangchi ç.u. Kavgacı, yaygaracı. jotangchiliq ç.u. Kavgacılık, yaygaracılık. jotu ç. Kazma. jowap a. bk. jawap. jöher a. bk. göher. jöhergül Pat(tı). jölesh ç.u. bk. jölimek. jölimek ç.u. Sayıklamak. jön Basit, normal 2. Becerikli, makul, değerli. Jön söz – Akla uygun söz. Jöni kelgende – Uygun bir zamanda. jöndelmek Onarılmak. jöndesh bk. jöndimek. jöndetküzmek (jöndimek'ten) Onartmak. jöndetküzüsh bk. jöndetküzmek. jöndetmek Onartmak. jöndimek Onarmak. jöndülüsh bk. jöndelmek. jöndütüsh bk. jöndetmek. jönelmek Gitmek, yollanmak, sevkedilmek. jönesh bk. jönimek. jönetmek Göndermek, yollamak, sevketmek, postalamak. jönimek Gitmek, yollatılmak, çıkmak. jönlik Akıllı, zeki, dürüst, doğru. jönsiz Kalitesiz, adi. jöre Arkadaş, yoldaş. jörilik Arkadaşlık, yoldaşlık. jötu ç. bk. jotu. jöylesh bk. jöylimek. jöylimek İftira etmek, saçmalamak, sayıklamak. ju ç. Dokuz (Kışa ait olan 81 günün ilk dokuz günü. Bu dokuz gün aralığın sonuna rastlar). judaliq f.u. Ayrılık. judiger f. Büyücü, sihirbaz, üfürükçü. judigerlik f.u. Büyücülük, sihirbazlık, üfürükçülük. judun Fena hava, yağmurlu hava. judun-chapqun Yağışlı hava. Qandaq judun-chapqunlar bolsimu, bir künmu sawighini qaldurghan emes – Nasıl bir yağışlı hava olsa bile bir gün dahi dersini bırakmış değil. judunluq Yağışlı. juga ağ. bk. juwa. jugalduruz ağ. bk. juwalduruz. jugaz f. bk. juwaz. jugazchi f.u. bk. juwazchi. jugh Vücut, beden, vücut yapısı. jughghida Ürperti. Tenim jughghida qilip ketti – Vücudum ürperiverdi. jughlash bk. jughlimaq. Meblegh jughlash – Sermaye biriktirme. jughlimaq Biriktirmek, toplamak. jughrapiy a. Coğrafî. jughrapiye a. Coğrafya. Jughrapiye derslighi – Coğrafya ders kitabı. jughuldash bk. jughuldimaq. jughuldimaq Ürpermek. Tenliri jughuldap ketti – Vücudu ürperiverdi. juje bk. chöje. juju ç. Dokuz dokuz (Kışa ait olan 81 gün). jul Eski, delik deşik. jul-jul Eski, yıpranmış, delik deşik. juldatqa Yırtık pırtık giysi. juljurimaq Eskimek, yıpranmak. Juljurap ketken peshmet – Yıpranmış ceket. juluq Eskimiş, harap. Julughi chiqqan – Eskimiş, harap olmuş. juluq-juluq Eskimiş, harap olmuş. julum-julum Yırtık pırtık, yırtılmış. julun Omurilik. jumghaqsüt bk. ashköki. jumhuriyet r. Cumhuriyet. Jungxua Xelq Jumhuriyiti – Çin Halk Cumhuriyeti. jumu? Olur mu? Evet mi? Tépiship béringlar jumu? – Bulmaya çalışın, olur mu? Junggoluq ç.u. Çinli, Çin vatandaşı. Junggoluq méhmanlar – Çinli misafirler. Junggoshunas ç.f. Sinolog. Junggoshunasliq ç.f.u. Sinoloji. Jungxua ç. Çin. Jungxua Xelq Jumhuriyiti – Çin Halk Cumhuriyeti. jungkurush bk. jungqarmaq. Jungqurush byurosi – Jcra kurumu. jungqarmaq Yerine getirmek, gerçekleştirmek, icra etmek. Jungyi ç. Çin tabipliği. jur Karaca. jurin ç. Reis. jusey ç. Bir çeşit yeşil sebze. jut Soğuk ve kardan dolayı hayvanların ölüm olayı. 2. Kaygan buz, yolların buz bağlaması. jutaqash bk. jutaqimaq. jutaqimaq Aç kalmak. jutchiliq Açlık. jutluq bk. jutchiliq. juwa Kürk; kışlık palto. juwalduruz Büyük iğne, çuvaldız. juwan f. Genç evlenmiş hanım. Qiz-juwanlar – Kız ve hanımlar. juwawa ç. Mantı. juwaz f. Yayık, yağ çıkarma tezgahı. juwazchi f.u. Yayık işçisi; yağ çıkarma tezgahında çalışan kimse. juwazxana f. Yayık evi; yağ çıkarma tezgâh yeri. juwazkesh f. bk. juwazchi. juwazkeshlik f.u. Yayık işi. jushi ç. Reis. Hökümet jushishi – Hükümet reisi. jushqun Coşkun. jushqunluq Coşkunluk. jüda f. Ayrılık. Jüda bolmaq – Ayrılmak. Dilberdin jüda bolmaq – Dilberden ayrılmak. jüdeng Zayıf, bitkin. jüdenggü Zayıf, bitkin. jüdenggülük Zayıflık, bitkinlik. jüdenglik bk. jüdenggülük. jüdesh bk. jüdimek. jüdetmek (jüdimek'ten) Zayıflatmak. jüdigen Zayıf, bitkin. jüdimek Zayıflamak, bitkin hale gelmek. Jüdep ketmek – Zayıflayıvermek. jüdütüsh bk. jüdetmek. Jühüt a. Yehudiler, Yehud. jüjem Üzüm. Jüjem derixi – Üzüm ağacı. jüme a. 1. Cuma, haftanın beşinci günü 2. Hafta. Bir jümedin kiyin – Bir haftadan sonra. jümek Musluk. Samuwar jümigi – Semaver musluğu. jümhüriyet a. Cumhuriyet. Xelq jümhüriyiti – Halk cumhuriyeti. jümle a. gr. 1. Cümle. Bash jümle – Baş cümle. Egeshme jümle – Ek cümle. 2. Hep, bütün, cümleten. Jümle xelq – Bütün halk. jümlidin a.u. Cümleten. Shu jümlidin – Şuna ait, şunun gibi. jüp f. Çift, eş. Bir jüp paypaq – Bir çift çorap. Jüp tuyaqliq – Çift tırnaklı (toynaklı). jüpchaq f. Çift tekerlek. jüplenmek f.u. Çiftlenmek. jüplesh f.u. bk. jüplimek. jüpleshmek f.u. Çiftleşmek. jüpleshtürmek f.u. (jüpleshmek'ten) Çiftleştirmek. jüpleshtürüsh bk. jüpleshtürmek. jüpletmek (jüplimek'ten) Çiftletmek. jüplik f.u. Çiftli. jüplimek f.u. Çiftlemek. jüplinish f.u. bk. jüplenmek. jüret a. Cüret. Jüret qilmaq – Cüret etmek. jüretlendürmek a.u. (jüretlenmek'ten) Cüretlendirmek. jüretlenmek a.u. Cüretlenmek. jüretlik a.u. Cüretli. jüretsiz a.u. Cüretsiz. jüretsizlik a.u. Cüretsizlik. jüweynimek Lanet etmek; lanet okumak. Jüweynimek ketkür – Lanetlemek. jüziy a. Cüz'î. jüziylik a.u. Cüz'î olma hali. zhurnal r. Dergi. Siyasiy we edibiy zhurnal – Siyasi ve edebi dergi. kabinét r. Oda, çalışma odası. kabise a. bk. kebise. kachat Tokat. Kachat yémek – Tokat yemek. kachatlash Tokatlama. kachatlimaq Tokatlamak. kadang Büyük kuru meyve sepeti. 2. Yaşlı, koca. Kadang xoraz – Koca horoz. kadangliq İhtiyarlık, yaşlılık. Kadét r. Kadet. Kadétlar partiyisi – Kadetlar partisi. kadr r. Personel. Ilmiy kadr – Akademik personel. kadrliq r.u. Memurluk. Kadrliqqa kobul qilish – Memurluğa kabul etme. kaféxana r.f. Kahvehane. kahin a. Papaz, rahib. kahinliq a.u. Papazlık, rahiblik. kaila-pachaq f.u. Kelle bacak. kajliq İnatçılık, harınlık. kazh Harın, dik başlı, ters. kazhul r. İşlenmiş keçi derisi. kaka Erkek cinsel organı. kakilimaq Yumurtlamak; bk. tuxumlimaq. kakirash Bağırarak ağlama. kakirimaq Bağırmak, bağırarak ağlamak. kakkuk zool. Guguk. kakkuklimaq Ötmek (guguğun ötmesi). kaqche Taze olgun meyve. kala İnek. Qala térisi – İnek derisi. Qala éghili – İnek ağılı. Séghin qala – Sağılan inek. Kala yili – Sığır yılı (hayvan yıl takvimine göre 1973, 1985, 1997, 2009, 2021 yılları sığır yılıdır). kalampay Beceriksiz, hantal, ağır kanlı. kalampayliq Becerisizlik, hantallık, ağır kanlılık. kalash r.Kaloş, ayak lastiği. kalcharash Çarpık olma. kalcharatmaq (kalcharimaq'tan) Çarpık etmek. kalcharimaq Çarpık olmak. kalchaymaq Giyilip genişlemek. kalchaytish Giyerek genişletme. kalchaytmaq (kalchaymaq'tan) Giyerek genişletmek. kalchiyish Giyilip genişleme. kalek ağ. bk. jimbil. kaléndar r. Takvim. Üstel kaléndiri – Masa takvimi. kalla f. Baş, kafa. Qalla söngigi – Kafatası, baş kemiği. kallakéser f.u. Haydut, Ali kıran baş kesen. kallap a. Düzenbaz, hilekar, herif. kallek Parça, lokma, dilim. Bir kallek qent – Bir parça şeker. kalligi Ökçe; bk. pashna. kalligir ağ. bk. kalligi. kallighuraz f. Horoz dövüştürme sırasındaki haykınş. kalpuk Dudak. kalte f. Kısa. Qalte qilmaq – Kısa yapmak. kaltekche u.f. Küçük sopa, küçük dayak, dayakça. kalteklenmek Sopa ile dövülmek. kalteklesh Sopa ile dövme. kaltekletmek (kalteklimek'ten) Sopa ile dövdürmek. kalteklimek Sopa ile dövmek. kaltilash f.u. Kısaltma. kaltilatmaq f.u. (kaltilimaq'tan) Kısalttırmak. kaltilimaq Kısaltmak. kaluy Çile, tura, kangal. kalwa Mıymıntı. kalwilashmaq Tilim kalwilishidu – Dilim dolaşıyor. kalwiliq Mıymıntı olma hali. kalwutun Sırma ipi. kama Oyuk, çukur, boşluk. Chishning kamili – Dişin oyuğu. kamaq Dişi olmayan ağız. kamal a. Kemal, erginlik, olgunluk. Kamalgha yetküzmek – Olgunlaştırmak. kamalche f. Bif tür çalgı aleti. kamalek Yay. kamalet a. Kemalet. Kamaletke yetmek – Olgunlaşmak. kamaletlik a.u. Olgunluk, erginlik, kemal. kamfora r. Kafur, kafuru. kamil a. Kamil, mükemmel, olgun. kamilliq a.u. Kamil olma hali, bütünlük, mükemmellik, olgunluk. kamsitmaq bk. kemsitmek. kana zool. Kene, kasırga. kanap Keten. kanar f. Şerit, sıçandişi, kenar. kanarliq f.u. Kenarlı. kanchi f.u. Madenci, maden işçisi. kandidat r. Aday. kang ç. Ocağın yatmağa yarar çıkıntısı. kangka t. Plik (-ği). kangluchur ç. Tenis. kangshang ç. Evin yatmak için kullanılan kaldırım yeri. kangshimaq Havlamak, ürmek. kangshimaq pis kokmak. kangza Sepet. kanto ç. Hırsız. kap Taklidî ses. Kap etmek – Damlamak, sızmak. kapalet a. Kefalet. Kapalet bermek – Kefalet etmek. kapaletlik a.u. Kefalet edilmiş. kapaletname a.f. Kefalet-name. kapam Lokma. kapir a. ağ. Kafir. kapital r. Kapital, sermaye. kapitalist r. Kapitalist. kapitalistik r. Kapitalizme ait. Kapitalistik tüzüm – Kapitalist toplum düzeni. kapitalizm r. Kapitalizm. kapitan r. Yüzbaşı, kaptan. kapitanliq r.u. Yüzbaşılık, kaptanlık. kapkap bot. Yabanî hindiba. kapshash Çene çalma. kapshimaq Çene çalmak. kapur a. tar. Kara, siyah. kapusta r. Lahana. kar f. İş, çalışma. Kar qilmaq – İşlemek. Kardin chiqmaq – İşten çıkmak; yararsız hale gelmek. Kari chaghliq – Önemli değil. Karim néme – Bana ne. Karim yoq – Bana ne; hiç. Uning méning bilen kari bolmidi – Onun benimle ilgisi olmadı. karamet a. Önceden haber verme; kehanet. Karamet égisi – Kehanet sahibi. karametlik a.u. Sihirli, büyülü. karbun Karbun gazi – Karbun gazı. karek f. Gırtlak. karxana f. İşletme, tesis, fabrika. kariz f. Yer altı su kanalı, kuyu. karnay f. Orkestra. Karnay chalmaq – Orkestra çalmak. karnaychi f.u. Orkestra çalan. karol r. Kral, hükümdar. karolluq r.u. Krallık. kartograf r. Kartograf. karwan f. Kervan. Karwan saray – Kervan saray. karwanchi f.u. Kervancı. karwat r. Kerevet. Sim karwat – Telli kerevet. kasapet a. Kirletme, pisleme, berbat. kasapetlik a.u. Kirlilik, pislik, berbat olma hali. kasat f. Kesat, durgunluk. kasatchiliq Kesatlık, durgunluk. Bazar kasatchilighi – Çarşı durgunluğu. kasipchilik a.u. Zanaatçılık. kasiwal ağ. bk. ékek. kaska Şakacı, maskara. kaskas bk. kaska. kaskiliq Gevezelik, dedikodu. kassa r. Kasa. Amanet kassisi – Emanet kasası. kassir r. Kasyer, veznedar. kassirliq r.u. Kasyerlik, veznedarlık. kastum r. Ceket. kashal Karışık, karmakarışık, anlaşılmaz. kashat Peltek, şımarıkça konuşan kimse. kashatlash Peltek peltek konuşma. kashatlighuchi Peltek. kashatlimaq Peltek peltek konuşmak. kashila Engel, mania, güçlük, müşkülat. kashin f. Çini. kashki f. İse, şayet, eğer. Kashki körmigen bolsam – Şayet görmemiş olsam. kat Büyük sandık. katawash ağ. bk. yingnaghuch. katek Kafes. Toxu katigi – Tavuk kafesi. katek-katek Kare kare; kareli. kateklik Kareli. Kateklik depter – Kareli defter. katibat a. tar. Yazıhane. Katibat bashqarmisi – Yazı işleri başkanlığı. katip a. Sekreter. katipchiliq a.u. Sekreterlik; yazı işleri. katiplik a.u. Sekreterlik, yazı işleri. Katolik r. Katolik. Katolik dini – Katolik dini. Katolikliq Ku. Katoliklik. katta Büyük. Kattilar – Büyükler. katta-katta Büyük büyük. katta-kichik Büyük küçük. katta-kichiklik Büyük küçüklük. kattiliq Büyüklük. Bu ötük manga kattiliq qilidu – Bu çizme bana büyük gelir. kawa Kabak (-ği). kawak Oyuk, boşluk. Ichi kawak – İçi boş. 2. t. Kavern. kawakliq Boşluk, esassızlık, önemsizlik. kawap f. Kebap. kawapchi f.u. bk. kawappez. kawapdan Kebap pişiren alet. kawappez f. Kebapçı. kawappezlik f.u. Kebapçılık. kawchuk r. Kauçuk. kayaqqa Nereye. kayimaq Kınamak, sitem etmek. kayish Kınama, sitem etme. kaypang ç. Çekmece. kazzap a. 1. Yalancı 2. Şarlatan, kaltaban. kazzapliq Yalancılık 2. Şarlatanlık. -ke Yön eki. Derexke – Ağaca. kebi Gibi. kebise a. Kebise. Kebise yil – Kebise yıl (bir gün fazlası olan yıl ki, şubat 29 çeker). kech Geç, gece. Kechkiche – Geceye kadar; devamlı. Kech-axsham bolghanda – Gece olduğunda. Kech kirgiche – Geceye kadar. Kech kirdi – Gece oldu. Etidin kech kirgiche – Sabahtan akşama kadar. Kechke yéqin – Akşama doğru. Kech yoruq – Gece aydın. Kech bolmaq – Gece olmak. Kech kirmek – Gece olmak. Kech saette – Geç saatta. Kech qalmaq – Geç kalmak. kechki Akşamki. Kechki tamaq – Akşamki yemek. kechkirish Akşam olma. kechkirmek Akşam olmak. Kim kechkirdi – Akşam oldu. kechkurunlughi Gecede, gece vaktinda. kechkurunluq Gece, gecede. Kechqurunluk ghiza – Akşam yemeği. kechküzmek (kechmek'ten); bk. kechtürmek. kechqurun Gece vakti. kechqurunda Gecede; gece vaktinda. kechqurunqi Gecedeki. kechlik Gecelik. kechmish Geçmiş. Kechmishte – Geçmişte. kechte Gecede. kechürmek bk. kéchirmek. kedxuda Çavuş, başçavuş. kehriwa f. Kehribar. kexlik ağ. bk. keklik. kejip Gergef, kasnak (-ğı). kekemétin u.a. Çapa, kazma. keki Balta. kekichek Küçük balta. kekire Acı 2. bot. Çavdar mahmuzu. keklik zool. Keklik. keklikwaz u.f. Keklikbaz; keklik ile meşgul olan kimse. kekre bk. kekire. keldi-ketti Gelen giden. Keldi-ketti gep – Önemsiz sözler; boş laflar. kelgindi Yabancı. kelgüsi Gelecek. kelgüside Gelecekte. kelgüzmek (kelmek'ten) Getirmek. kelgüzüsh Getirme. kelkün Kabarma, akıp gelme, sel, taşkın. kelmek Gelmek. Élip kelmek – Getirmek. Yürüp kelmek – Yürüyerek gelmek. Qaytip kelmek – Geri dönmek. Kélip turmaq – Gelmek; yer almak; vuku olmak. Kélip kétip yürmek – Uğramak; sık sık gelmek. Bizning terepkimu kélip ket – Bize de uğra. Yéqin kelmek – Yakın gelmek. Yenip kelmek – Geri dönmek. Kéler yil – Gelecek yıl. Kélidighan yili – Gelecek yıl. Yaz kélishi bilenla – Yazın gelmesiyle beraber. Küz kélishi bilenla – Güzün gelmesiyle beraber. Tughri keldi – Rastladı; Uygun oldu. Uyqum keldi – Uykum geldi. Eske kelmek – Akla gelmek. Özige kelgini yoq – Ayıkmadı. Xiyalimgha keldi – Aklıma geldi. Dégenliri kelsun – Dediğiniz olsun. Qolumdin kelmeydu – Elimden gelmiyor. Qolungdin kelgenni qil – Elinden geldiğini yap. kelmeslik Gelmezlik. kelse-kelmes Yersiz, önemsiz. Kelse-kelmes sözler – Boş laflar; yersiz söylenmiş sözler. keltürmek (kelmek'ten) Getirmek. Gösht keltürmek – Et getirmek. Qolgha keltürmek – Ele geçirmek. Heriketke keltürmek – Hareketlendirmek. Köz aldigha keltürmek – Göz önüne getirmek. keltürüsh Getirme. kem-kem Eksik. kem-kuta f. Eksik, kusur. kem-quwwet f.u. Kuvvetsiz, zayıf. kembighel f. Fakir, yoksul. kembighelchilik f.u. Fakirlik, yoksulluk. kembighelleshken f.u. Yoksullaşmış. kembighelleshmek f.u. Yoksullaşmak. kembighelleshtürmek (kembighelleshmek'ten) Fakirleştirmek, yoksullaştırmak. kembighellik f.u. Yoksulluk. Kembighellikte yashimaq – Yoksullukta yaşamak. kemchet Samur. Kemchet tumaq – Samur kürklü baş kabı. kemchil f.u. Eksik, az. kemchilik f.u. Kusur, eksiklik. kemchiliksiz f.u. Kusursuz, eksiksiz. kemchillik f.u. Açıklık, sıkıntı, yokluk, eksiklik. kemchimek Ölçmek. kemchin f.u. Yetersiz, az. kemchinlik f.u. Yetersizlik, azlık. kemde Mushu kemde – Şu anda. kemdidar f. Az görünmek; nadir bulunmak. Kem didar bolup kettingiz – Seyrek görünüyorsunuz. kemen Kement. kemer f. Kemer. kemgep f. Az sözlü. kemgeplik f.u. Az sözlülük. kemgiche Mushu kemgiche – Şu ana kadar. kemilek Yay. kemlesh f.u. bk. kémeytish. kemlik f.u. Eksiklik. Kemlik qilmaq – Eksik olmak. kempe ağ. Pelin, akpelin. kempir Yaşlı kadın, nine. kempirlik Yaşlılık (kadın yaşlılığı). kempüt r. Şeker, şekerleme, bonbon,. kemsitilmek f.u. Aşağılanmak; hor görülmek. kemsitish f.u. Aşağılama; hor görme. kemsitmek f.u. Aşağılamak; hor görmek. kemsheymek Eğilmek, bükülmek. kemsheytmek (kemsheymek'ten) Eğmek, bükmek. kemshük Bükük. kemter f.u. Alçak gönüllü; mütevazı, kibirsiz. kemterin kit. Alçak gönüllü; mütavazı. kemtük Kusur, noksan, eksiklik, aksaklık, pürüz. Tili kemtük – Konuşması kekemeli. kemzul r. Ceket. kenare f. Kenar, kıyı. kendir Keten, kendir, kenevir. Kendir yéghi – Kendir yağı. keng Geniş. Keng kocha – Geniş cadde. Ichi keng – İçi geniş. Köngli keng adem – Gönlü geniş adam. kengchilik Bolluk, bereket 2. Erkinlik, özgürlük, serbestlik. Kengchilik qilmaq – Serbest bırakmak. kengletmek bk. kéngeytmek. kenglik Geriışlik. Kochining kengligi – Caddenin genişliği. Bu kiyim manga kenglik qilidu – Bu elbise bana büyük olur. kengrichilik Bolluk, bereket. kengtasha Geniş, büyük. keniz bk. kenizek. kenizek tar. Saraydaki köle kızlar. kenji Küçük, sonuncu. Kenji oghlum – Küçük oğlum. kent Kent; büyük köy; kasaba. kepe Kulübe, köylü kulübesi. kepez bk. kéwez. kepil a. Kefil. Kepil bolmaq – Kefil olmak. kepilik ağ. Kelebek. kepin a. Kefen. kepkür f. Kevgir. keplesh (keplimek'ten) Kapatma, tıkama. kepleshmek Tıkanmak. kepleshtürmek (kepleshmek'ten) Tıkandırmak. kepleshtürüsh Tıkandırma. keplimek Kapatmak, tıkamak. kepshelesh Lehimleme. kepshelimek Lehimlemek. kepter f. Güvercin. kepterwaz f. Güvercin ile meşgul olan kimse. kepterxana f. Güvercinlik, güvercin yuvası. kepük ağ. bk. körük. keriwa ağ. bk. kehriwa. kerk zool. Gergedan. kerke Cüce, bodur, bücür. kermek Açmak 2. Düzeltmek, doğrultmak 3. Germek 4. Kabartmak. Kökrek kérip – Göğüsünü kabartıp. kerre a. Kere, defa, kez, sefer. kesek ağ. Kerpiç. kesik Kesik. kesil Üzül-késil – Kesin halde, katî. kesilish Kesilme. kesip a. Meslek. Ata kespi – Ata mesleği. kesipchi a.u. Zanaatçı, esnaf. Kesipchiler uyushmisi – Esnaflar derneği (sendikasi). kesipdash a.u. Meslektaş. kesipdashliq Meslektaşlık. kesir a. Kesir. Addiy kesirler – Bayağı kesirler. Onluq kesirler – Ondalık kesirler. keskin Keskin, sivri, ciddi. Keskin weziyet – Ciddi vaziyet; ciddi ortam. keskinleshmek Keskinleşmek, sivrileşmek, ciddileşmek. keskinleshtürmek (keskinleshmek'ten) Keskinleştirmek, sivrileştirmek, ciddileştirmek. keskinleshtürüsh Keskinleştirme, sivrileştirme, ciddileştirme. keskinlik Keskinlik, sivrilik, ciddilik. kesküzmek (kesmek'ten) Kestirmek. kesküzüsh Kestirme. keslen bk. keslenchük. keslenchük zool. Kertenke, kertenkeler. kesmek Kesmek. Késip tashlimaq – Keşivermek. Yette ölchep bir kes – Yedi ölç bir kes. Otun kesmek – Odun kesmek. Sözni kesmek – Sözü kesmek; söze müdahale etmek. Késip ötmek – Doğrudan doğruya geçmek. Késip chüshmek – Keserek inmek. kesp a. bk. kesip. kespiy a. Meslekî; meslekle ilgili. Kespiy orun – Meslekle ilgili kutum. kewser a. Cennet pınarı. keshp a. Keşif. Keshp qilmaq – Keşfetmek. keshpiyat a. Keşfiyyat. keshpiyatchi a.u. Keşfeden, yaratan. keshpiyatchiliq a.u. Keşfiyyatçılık, yaratıcılık. keshte İşleme. Keshte yaghliq – İşleme örtü. keshtilenmek İşleme yapılmak. keshtiletmek (keshtilimek'ten) İşleme yaptırmak. keshtilik İşlemeli. keshtilimek İşleme yapmak. ketken Pek, çok, aşın. Ketken haraqxor – Çetin içici, çok içen, rakı düşkünü. ketkülük Némancha yoqap ketkülük? – Niye o kadar kaybolmak? ketküzmek (ketmek'ten) Kaçırmak, gidermek, silmek. Pürsetni ketküzmek – Fırsatı kaçırmak. Daghni ketküzmek – Lekeyi silmek. ketküzüsh Kaçırma, giderme, silme. ketmek Gitmek. Ket! – Git! U nege ketti? – Nereye gitti? Ketmisem bolmas – Gitmezsem olmaz. Ketseng kétiwegin – Gitmek istersen git. Kélip-kétip yürüng – Ara sıra gel; uğra. Bu ishke köp pul ketti – Bu işe çok para harcandı. Dagh ketti – Leke silindi. Uyqugha ketti – Uyudu. Élip ketti – Götürdü. Qorqup ketti – Korktu. Cheksiz ketken étizlar – Uçsuz bucaksız tarlalar. Qurup ketkür! – Mahvol! Lanet olsun! Ketken haraqxor – Çetin içici; rakı düşkünü. Özidin ketti veya hoshidin ketti – Bayıldı. ketmen Çapa. Ketmen chapmaq – Çapa ile yer kazmak. ketmenchi Çapacı; iyi çapa kullanan kimse. keydürmek ağ. bk. kiydürmek. keygülük Giyilir, giyilebilir. Keygüligi qalmighan – Giyilebilecek değil. keygüzmek bk. kiygüzmek. keyki ağ. bk. keki. keymek ağ. bk. kiymek. keyni Arkası. Keyni put – Arka ayak. keyni-keynidin Arka arkaya; ardarda. keynide Arkasında. keynidin Arkasından. keynige Arkasına, ardına. Keynige tartmaq – Geriye çekmek. keyp a. Keyif. U keypimni buzdi – O keyfimi bozdu. keypchilikte a.u. Serhuşlukta. keypiyat a. Keyfiyet. Söhbet dostane we semimiy keypiyatta ötti – Sohbet dostça ve samimi halde geçti. keyplenmek a.u. Keyiflenmek, neşelenmek, hoşlanmak. keyplik a.u. Neşeli, keyfi yerinde. keypsiz a.u. Keyifsiz. keypsizlenmek a.u. Keyifsizlenmek. keypsizlik a.u. Keyifsizlik. keypu-sapa a. Keyif ve sefa. keyze ç. Evlek. Keyze qilmaq – Evlek yapmak. kezdürmek (kezmek'ten) Gezdirmek. kezdürüsh Gezdirme. kezgüchi Gezen, gezip dolaşan. kezmek Gezmek. kéche Gece. Bir kéchisi – Bir gecesi. Edibiyat kéchisi – Edebiyat gecesi (şöleni). kéche-kündüz Gece gündüz. kéchek Kiyim-kéchek – Elbise, giysi, giyim kuşam. kéchiche Sabaha kadar. Kéchiche yighlitip chiqti – Sabaha kadar ağlattı. kéchik Geçit. kéchikish Gecikme. kéchikmek Gecikmek. kéchiktürmek (kéchikmek'ten) Geciktirmek. Kéchiktürüp bolmaydighan ish – Geciktirilmesi imkansız iş. Kéchiktürmestin – Geciktirmeden. kéchiktürmey Geciktirmeden. kéchiktürülmek Geciktirilmek. kéchiktürüsh Geciktirme. kéchilep Geceleyin, gece boyunca. kéchilik Gecelik. kéchirerlik Affedilir derecede; bağışlanabilir. kéchirilmeslik Affedilmezlik, bağışlanmazlık. kéchirim Af. Kéchirim sorimaq – Af dilemek. kéchirish Affetme, bağışlama. kéchirme Heyecan, duygu. Ichki kéchirme – Duygu. kéchirmek Affetmek. Kéchirisiz! – Affedin! Kéchiring! – Affedin! kéchirmeslik Affetmezlik, bağışlamazlık. Kéchirmeslik eyp – Bağışlanmaz ayıp. kéchisi Gecesi. kékech Kekeme, dilsiz. kékechlik Kekemelik, dilsizlik. kékechlimek Kekelemek. kékesh bk. kékech. kékirik Geğirti, geğirme. kékirish Geğirme. kékirmek Geğirmek. kékirtek Boğaz. Qizil kékirtek – Kırmızı boğaz. kékirtmek (kékirmek'ten) Geğirtmek. kékiymek ağ. bk. kékirmek. kélengsiz Ağır, kaba. Kélengsiz adem – Ağır adam. kélengsizlik Ağırlık, kabalık. kéler Gelecek. Kéler yil – Gelecek yıl. kélerki Gelecek. Kélerki kün – Gelecek gün. kélesi bk. kélerki. kélichek Gelecek. Kélichekte – Gelecekte. kélidighan Gelecek. Kélidighan yil – Gelecek yıl. Kélidighan zaman – Gelecek zaman. kélim-kétim Gelen giden. Kélim-kétimi köp öy – Gelen gideni (misafiri) çok ev (aile). kélin Gelin. Qizim sanga éytay, kélinim sen angla – d. Kızım sana söyleyim, gelinim sen dinle. kélinchek Gelin 2. Yeni evli gelin (genç gelin). kéliwara Ahmak. kéliwarliq Ahmaklık. kélishelmeslik Uzlaşmazlık, anlaşmazlık. kélishim Anlaşma, sözleşme, uzlaşma. Kélishimge kelmek – Anlaşmak. kélishimchan Uzlaşabilir, uyumlu. kélishimchanliq Uzlaşabilme hali; uyum sağlama hali. kélishish Gelme, beraber gelme 2. Anlaşma 3. Yakışma. kélishken Boylu boslu 2. Güzel, yakışıklı. kélishkenlik Boylu boslu olma hali 2. Güzellik, yakışıklılık. kélishkür Tuhaf adam; garip adam. kélishmek Gelmek; beraber gelmek 2. Anlaşmak 3. Yakışmak. kélishmes Yakışmaz, çirkin. kélishmeslik Aksilik, ihtilaf, geçimsizlik. kélishmigen Uygunsuz, tuhaf, gülünç. Alla qandaq kélishmigen ish – Bir türlü tuhaf iş. 2. Yakışmamış. kélishmigenlik Saçmalık, aksilik, tuhaflık 2. Yakışmamışlık. kélishtürgüchi Aracı. kélishtürmek (kélishmek'ten) 1. Uzlaştırmak 2. Yakıştırmak. kélishtürülmek Uzlaştırılmak 2. Yakıştırılmak. kélishtürüsh Uzlaştırma 2. Yakıştırma. kémalche f. ağ. Keman yayı. kéme Gemi. Yelkenlik kéme – Yelkenli gemi. kémeygüchi mat. Eksilen. kémeymek Eksilmek, azalmak. kémeytilish Eksiltilme, azaltılma. kémeytilmek Eksiltilmek, azaltılmak. kémeytiwetmek Eksiltivermek, azaltıvermek. kémeytiwétish Eksiltiverme, azaltıverme. kémeytish Eksiltme, azaltma. kémeytmek (kémeymek'ten) Eksiltmek, azaltmak. kémichi Gemici. kémichilik Gemicilik. Kémichilik zawodi – Gemicilik fabrikası. kémimek bk. kémeymek. kémirish Kemirme. kémirmek Kemirmek. kémirtish Kemirtme. kémirtmek (kémirmek'ten) Kemirtmek. kémisazliq u.f.u. bk. kémichilik. kémish Eksilme, azalma. kémitmek bk. kémeytmek. kémiyish Eksilme, azalma. Deryada sunin kémiyishi – Nehirde suyun azalması. kéngesh Öğüt, danışma, akıl 2. Meclis 3. Kurul 4. Şura. Ilmiy kéngesh – İlmî şura. Herbiy kéngesh – Askerî şura. Kéngesh sorimaq – Danışmak. kéngeshme Kurul. Iqtisadiy kéngeshme – İktisadî işler kurulu. kéngeshmek Danışmak, konuşmak. kéngeymek Genişlemek. kéngeytilgen Genişletilmiş. Kéngeytilgen mejlis – Genişletilmiş toplantı (oturum). kéngeytilmek Genişletilmek. kéngeytish Genişletme. kéngeytmek (kéngeymek'ten) Genişletmek. kéngeytürmek bk. kéngeytmek. kéngeytürülmek Genişletilmek. kéngishish Danışma, konuşma. kénizek f. bk. kenizek. képek Kepek. Bashning képigi – Başın (saçın) kepeği. képekleshmek Kepekleşmek. képeklik Kepekli. képen a. Kefen. képenlesh a.u. Kefenleş. képenletmek a.u. (képenlimek'ten) Kefenletmek. képenlimek Kefenlemek. képilek bk. képinek. képillik a.u. Kefillik. Képillik bermek – Kefil olmak. képinek Kelebek. képinlik a.u. Kefenlik. kér Açık kahve rengi (genelde at rengi için kullanılır). kérek Gerek, lazım. Kérigi bar – Gerekli. Kérigi yok – Gereksiz. Néme kérigi bar? – Ne gereği var. Kérek bolghanda – Gerektiğinde. Kérigiche éling – Gerektiği kadar alın. Kétishim kérek – Gitmem gerek. Kérektin chiqip qalmaq – Yıpranmak, yorulmak, işe yaramamak. Néme kérek? – Ne gerek? kérek-yaraq Donatı, teçhizat. kéreklik Gerekli. kéreksiz Gereksiz. kéreksizlik Gereksizlik. kérilish Gergin olma, gerinme. kérilmek Gergin olmak, gerinmek. kérish Germe. kérmek Germek. kérosin r. Gaz yağı. Kérosin lampa – Gaz yağı lambası. kértik Kesme, kertme, kertik, kesik. kések Parça; ham tuğla. késel Hasta. Késel tartmaq – Hastalanmak. késelxana u.f. Hastahane. késellenmek Hastalanmak. késellik Hastalık. késellinish Hastalanma. késelmen u.f. Hastalı, sağlıksız. késelmenlik u.f.u. Hastalık; hasta olma hali. késilmek Kesilmek. késim Kesim. késindi Kesinti, kırıntı, kırpıntı. késir Kabahat, suç. Uning késiridin – Onun kabahatından. késirlik Kabahatli, suçlu. késiwalmaq Kesmek, kesivermek, kestiğini almak. késiwetmek Kesivermek. késiwétish Kesiverme. késiwur Yankesici. késish Kesme. kétim Kırık, parça, kalıntı, kırıntı. kétish Gitme, gidiş. Aldida kétish – Önde gitme. kétishmek Beraber gitmek. kéwez Pamuk, ham pamuk. kéwezlik Pamuk tarlası. kéyek ağ. bk. kérek. kéyin Sonra 2. Arka, geri. Kéyin chekinmek – Geriye çekilmek. Kéyin ketmek – Geriye gitmek. Keynide – Gerisinde. Keynimde – Arkamda. Keyningge qara – Arkana bak. Keynide qalmaq – Gerisinde kalmak. Ishikning keynide turup turung – Kapının arkasında bekleyin. Kéyin yanmaq – Geri dönmek. Kéyin yandurmaq – Geri çevirmek. kéyinche Sonra. kéyinki Sonraki. Kéyinki yillarda – Sonraki yıllarda. Buningdin kéyinki – Bundan sonraki. kéyinsige Sonra. kézik t. Tifo, tifüs. kézinek ağ. bk. kenizek. kézish Gezme, geziş. kibirdar a.f. Kibirli. kibirdarliq a.f.u. Kibirlilik. kichik Küçük. Kichik oghlum – Küçük oğlum. Kichik xotun – Kuma. kichikine Küçücük. kichiklenmek Küçülmek. kichikleshmek Küçülmek. kichikletmek (kichiklimek'ten) Küçültmek. kichiklik Küçüklük. Kichiklik qilmaq – Çocukluk etmek, küçüklük etmek. kichiklimek Küçülmek. kichkine Küçük. kichkinilik Küçüklük. kigiz Keçe. Kigiz qalpaq – Keçeden yapılmış baş kabı; keçe kalpak. kikirdek Boğaz. kiler ağ. Kertenke. kilogram r. Kilogram, kilo. kilogramliq r.u. Kilogramlık, kiloluk. kilométr r. Kilometre. kilométrliq r.u. Kilometrelik. Ikki min'g kilométrliq tömür yol – İki bin kilometrelik demir yol. kilowat r. Kilovat. Kilowat saet – Kilovat saat. kiltang Reze. kim Kim. U kim? – O kim? Kimde? – Kimde? Kimsen? – Kimsin? Kim bolmisun – Kim olursa olsun. kimdur Kimdir. kimerse tar. Şey, nesne. kimxap f. Simli kumaşla yapılmış palto. kimlik Kimlik. Uning kimligini bilmeymen – Onun kim olduğunu bilmiyorum. kinaye a. Kinaye. Kinaye qilmaq – Kinaye yoluyla söylemek. kinayilik a.u. Kinayeli. kindik anat. Göbek. Kindik anisi – Göbek annesi (göbeğini kesen kadın). kinesh Kasvet, hüzün, gönül kırıklğı. kinez r. Prens. kinezlik r.u. Prenslik. kinimek Kasvet, hüzün, gönül kırıklığı. kinishka r. Küçük defter; banka defteri. kino r. Sinema. Renglik kino – Renkli sinema. Kino körmek – Sinema seyretmek. kinoxana r.f. Sinema salonu. kinolashturmaq r.u. Sinemalaştırmak; sinema haline getirmek. kipaye a. Kifaye, kifayet, yetişir. kipayilenmek a.u. Yeterli olmak. kipik ağ. bk. kirpik. kir Kir 2. Çamaşır (kirli çamaşır). Kir yuymaq – Çamaşır yıkamak. Qulaq kiri – Kulak kiri. kira f. Kira. Kiragha almaq – Kiralamak; kirada oturtmak. Kiragha qoymaq – Kiraya vermek. kirakesh f. Arabacı, mekkareci. kirakeshlik f.u. Arabacılık, mekkarecilik. kirchi Çamaşırcı kadın. kirgürmek ağ. bk. kirgüzmek. kirgüzdürmek Girdirtmek; içine sokturtmak. kirgüzmek (kirmek'ten) Girdirmek; içine sokturmak. Ishqa kirgüzmek – İşe yerleştirmek. Urup kirgüzmek – Döverek içeri sokmak. Ishtirip kirgüzmek – İterek içeri sokmak. Jan kirgüzmek – Can vermek; canlandırmak. Qolgha kirgüzmek – Ele geçirmek. kirgüzüsh Girdirme. kirgüzüshmek Beraber içeri girdirmek (sokmak). kirxana u.f. Çamaşırhane. kirlenmek Kirlenmek. kirlesh Kirlenme. kirleshtürmek Kirletmek. kirletmek (kirlimek'ten) Kirletmek. kirlik Çarşaf; yorgan çarşafı. kirlimek Kirlemek. kirlinish Kirlenme. kirlitiwetmek Kirletivermek. kirmek Girmek. Ichkiri kiring – İçeri girin. Kirip almaq – Girmek. Xizmetke kirmek – İşe girmek. Egher méning gépimge kirgen bolsang – Eğer benim sözümü dinleseydim. U on yashqa kirdi – O on yaşa girdi. Ununggha jan kirdi – Ona can girdi. Béshigha aq kirgen – Saçı ağarmış; saçma ak düşmüş. Qerizge kirdim – Borca girdim. Kech kirdi – Akşam oldu. kirpe zool. Kirpi. kirpich Kerpiç. kirpik Kirpik. Kirpik qaqmay tangni atquzdum – Sabaha kadar uyumadım. kirpiktik Kirpikli; bol ve uzun kirpiğe sahip olma hali. kise Cep. kislorod r. Oksijen. kish Tavuğu kuvalamak için kullanılan taklidî ses. kishen Zincir (ayağa vurulan zincir). Kishen salmaq – Zincir vurmak. kishenlenmek Zincirlenmek. kishenlesh Zincir vurma. kishenletmek (kishenlimek'ten) Zincir vurdurmak. kishenlimek Zincir vurmak. kishi Kişi, adam. Xotun kishi – Kadın. Kishi bolghan kishining kishi bilen ishi bar, kishi bolmighan kishining kishi bilen néme ishi bar – Ancak kişiliği olan kişi, kişi ile ilgilenir. kishin Kışın. kishmish Kuru üzüm. kishnesh Kişneme. Kishneshke bashlimaq – Kişnemeye başlamak. kishnimek Kişnemek. Atlar kishneydu – Atlar kişner. kishoghal ağ. bk. küyoghul. kitap a. Kitap. Hésap kitabi – Hesap kitabı. kitapche a.u. Kitapçe; küçük kitap. kitapxana a.f. Kitap evi. kiydürmek (kiymek'ten) Giydirmek. kiygüzmek bk. kiydürmek. kiygüzüsh Giydirme. kiyik zool. Giyik. kiyilmek Giyilmek. kiyim Giyim, giysi, giyim kuşam. kiyim-kéchek Giyim kuşam. kiyimlik Giyim kuşam için kullanılan ku maş. kiyindürmek Giyindirmek. kiyindürülmek Giyindirilmek. kiyinishmek Beraber giyimlerini giymek. kiyinmek Giyinmek. kiyish Giyme. kiymek Giymek. kiyoghlan ağ. bk. küyoghul. klassik r. Klasik. Klassik eserler – Klasik eserler. klassikiliq r.u. Klasik, klasik olan. knez r. Prens. knezlik r.u. Prenslik; prens olma hali. kochash Engel olma, karıştırma. kochimaq Engel olmak, karıştırmak. kodang Çukur, kuyu. kokat Yeşillik, bitki. Loyla kokat – bot. karapazı, kazayağı. kokurash Dökülme 2. Şırıldama, guruldama. kokurimaq Dökülmek 2. Şırıldamak, guruldamak. kolanmaq Kurcalanmak, oyulmak, açılmak. kolash Kurcalama, oyma, açma. kolashmaq Beraber kurcalamak; beraber oymak; beraber açmak. kolashturmaq Oymak, karıştırmak. 2. Araştırmak, bilmeye çalşmak. kolatquzmaq bk. kolatmaq. kolatquzush Kurcalatma, oydurma, açtırma. kolatmaq (kolimaq'tan) Kurcalatmak, oydurmak, açtırmak. koldurma Küçük çan; çınçın, çıngırak. kolxoz r. Kolhoz; kollektif çiftlik. kolimaq Kurcalamak, kazmak, oymak, açmak. Kolap chiqarmaq – Kazıp çıkarmak. kolléktip r. Topluluk. kolun Ateş yeri. kolunush Kurcalanma, oyulma, açılma. kolushush Beraber kurcalama; beraber oyma, beraber açma. kolutush Kurcalatma, oydurma, açtırma. komanda r. Kumanda, emir. Komanda qilmaq – Emir vermek. komandir r. Komutan. kombayn r. Kombayn. kombaynchi r.u. Kombayn makinisti. kombinat r. Kombina, fabrika. komédiye r. Komedya, komedi. koméndant Komutan. Bash komandan – Baş komutan. koméndantliq Kumutanlık. Koméndantliq qilmaq – Kumutanlık yapmak. komissar r. Komiser. komissiye r. Komisyon, encümen. Teptish konnssiyisi – Teftiş komisyonu. komitét r. Komite. Partiye komitéti – Parti komitesi. kommuna r. Komün. Parizh Kommunisi – Paris Komünü. kommunist r. Komünist. Kommunistlar partiyisi – Komünist partiyisi. kommunizm r. Komünizm. kompartiye r. Komünist Partisi. kompozitor r. Kompozitör, besteci, bestekar. kompozitorluk r.u. Kompozitörlük, bestecilik, bestekarlık. komprador r. Komprador. Komprador burzhuaziye – Komprador burjuvazi. komsomol r. Komsomol. kon'grés f. Kurultay, kongre. Pütün dunya tinchliq kon'grési – Bütün dünya barış kurultayı. kona f. Eski. Kona til – Eski dil. Kona sheher – Eski şehir. Kona jem'iyet – Eski toplum. koniliq f.u. Eskilik. koniratmaq f.u. (konirimaq'tan). Eskitmek, yıpratmak. konirighan f.u. Eskimiş. konirimaq f.u. Eskimek. konkrét Sarih, açık. Konkrét mesililer – Açık meseleler. konsért Konser. Konsért qoyup bermek – Konser vermek. konsérwa r. Konserve. Konsérwa qilmaq – Konserve yapmak. konsérwator r. Tutucu, muhafazakar. Konsérwatorlar Partiyisi – Muhafazakarlar Partisi. konsérwatorluq r.u. Muhafazakarlık, tutuculuk. konsul f. Konsolos. Bash konsul – Baş konsolos. konsulxana f. Konsolosluk. kontrol r. Kontrol, denet. kontrolsiz r.u. Kontrolsuz. konwért r. Zarf. koopératiw r. bk. kopiratip. kopiratip r. Kooperatif. kopiratipchi r.u. Kooperatifta çalışan. kopiratipchilik r.u. Koopetatifleşme hali. kopiratsiye r. Kooperatif. kopiratsiyileshmek r.u. Kooperatifleşmek. v. kopiratsiyileshtürmek r.u. (kopiratsiyileshmek'ten) Kooperaüfleştirmek. kor Kör. Kor bolmaq – Kör olmak. Kor qilmaq – Kör etmek. kora Tepsi. korluq f.u. 1. Körlük 2. Uzağı görmezlik. korpus r. Kısım, bölük. korréktor r. Düzeltici. kosa Köse. Aldar Kosa – Aldatıcı Köse (Türkistan efsanelerinde aldatıcı ve güldürücü fıkraların kahramanı). kota f. Kısa. Kota ömürlik – Kısa ömürlü. kotuldaq Homurdanan, hırçın, homurdanma huyu olan. kotuldaqliq Homurdanma huyu. kotuldash Homurdanma, mırıldama. kotuldatmaq (kotuldimaq'tan) Mırıldatmak. kotuldimaq Mırıldamak, homurdanmak. koya ağ. Maşrapa; büyük bira bardağı. koychen ç. Lira, para. koyza ç. Kelepçe. koza Tepsi; bk. kora. koza-koza Koza-koza qilmaq – Kışkırtmak. kwadrat r. Kare. köchet Fide 2. Fidan. Köchet tikmek – Fidan dikmek. köchetxana u.f. Fidelik, fidanlık. köchetzar u.f. Ağaçlık, ormanlık. köchetzarliq u.f.u. bk. köchetzar. köchiküy Ara sokak, yan sokak, küçük ve dar sokak. köchme Taşınan, taşınılabilir. Köchme mülük – Seyyar mülk; taşınılan mülk. köchmek Taşınmak, göç etmek. Yéngi jaygha köchtüm – Yeni yere (eve) taşındım. köchmen Göçmen. Köchmenler – Göçmenler. köchmenchi Göçebe. köchmenlik Göçebelik. köchmes Taşınmaz, sabit. Köchmes mülük – Taşınmaz mülk. köchürme Kopya. Qutadghu Bilikning erep élipbéside yézilghan köchürmisi – Kutadgu Bilik'in Arap alfabesi ile yazılmış kopyası. köchürmek Geçirmek 2. Göç ettirmek, taşındırmak 3. Kopya etmek. köchürtmek (köchürmek'ten) 1. Göç ettirtmek, taşmdırtmak 2. Kopya vermek. köchürtülmek Göç ettirilmek; taşmdırtılmak 2. Kopya verilmek. köchürtüsh Göç ettirme; taşındırtma 2. Kopya verme. köchürüwalmaq Kopya etmek. köchürüwetmek Geçirmek, taşındırmak, yerini değiştirmek, göç ettirmek. köchürüwélish Kopya etme. köchürüwétish Geçirme, taşındırma, yerini değiştirme, göç ettirme. köchürüsh Geçirme 2. Göç ettirme; taşındırma 3. Kopya etme. köchürüshmek Beraber taşındırmak 2. Beraber kopya yapmak. köchüsh Taşınma, göç etme. köchüsh-konush Göç etme, taşınma. köde ağ. bk. piyaz. kögen ağ. Güvercin; bk. kepter. kögilek ağ. bk. köynek. kögüm ağ. Görüşme, buluşma, randevu. köxse ağ. bk. kökse. köxtat ağ. bk. köktat. kökche Bir tür kavun. kökchi Sebzeci. kökchilik Sebzecilik. kökdat u.f. Küf, küf bağlamak. kökeltey İnatçı, harın, aksi; bk. kökeme. kökelteylik İnatçılık, harınlık, aksilik. kökeme İnatçı, harın, aksi; bk. kökeltey. kökentey bk. kökének. kökergen Küflenmiş. kökermek Yeşermek, yeşillenmek 2. Sapsarı kesilmek 3. Küf tutmak. kökertilmek Yeşillendirilmek, ağaçlandırılmak. kökertish Ağaçlandırma; yeşil sahalar kurma. kökertmek Ağaçlandırmak; yeşil sahalar kurmak. kökének zool. Bozdoğan. kökhütel ağ. bk. kökyötel. kökkük ağ. bk. kakkuk. kökqagha zool. Mavi karga. köklek ağ. bk. köklem. köklem Bahar. Köklem kélip delderexler yashardi – Baharın gelmesiyle ağaçlar yeşillendi. Köklemde – Baharda. köklemki Bahardaki; bahara ait. Köklemki térilghu – Bahardaki ekin. kökmek ağ. Geyik; bk. bugha. kökmet ağ. bk. jeyren. köknar Haşhaş. köknarchi Narkotik tiryakisi. kökput ağ. Sincap; bk. tiyin. kökrek Göğüs; bk. kökse. kökse Göğüs. Köksüm échildi – İçim rahatladı. kökséghiz bot. Sakız ağacı. kökshal t. Kazıklı humma. köktalghu ağ. bk. dumbaqchi. köktash Göztaşı, bakır sülfatı. köktat Sebze. Köktat baziri – Sebze pazarı. köktatchi Pazarcı, sebzeci. köktatchiliq Pazarcılık, sebzecilik. köktatlik Sebze bahçesi. köktérek Ak kavak. kökwéshi Mirab (tarladaki sulama işlerinin sorumlusu). köküklimek Guguk kuşunun ötmesi. kökül Kuşların gagası üstündeki ur. köküle Lüle, zülüf, bürçük, kakül. Béshingda köküleng bolsam – Başındaki kakülün olsam. kökümtül Mavimsi 2. Yeşillik. köküntü bk. kökümtül. kökürüsh bk. kökermek. köküsh Mavimsi 2. Yeşillik. kökütüsh ağ. bk. körsütüsh. köküyün At sineği, iviz. kökya ağ. Yaban eşeği. kökyötel t. boğmaca. kölche Evlek. kölchi ağ. bk. béliqchi. kölem Hacim, oylum, uzam, kaplam, şümul. kölemlik Hacimli. kölenggüch Silüet. kölengke Gölge. Kölengke chüshürmek – Gölge yapmak. kölengkilik Gölgeli. kölge ağ. Ağaç kömürü. kömdürmek (kömmek'ten) 1. Gömdürmek 2. Defnettirmek. kömdürüsh Gömdürme 2. Defnettirme. kömech Kömech qazan – Mangal, mısır kalburu. kömek Yardım. Kömek bermek – Yardım etmek. kömekchi Yardımcı. kömekdash bk. kömekchi. kömekdashliq Yardım etme hali. kömeklishish Yardımlaşma. kömmek Gömmek 2. Defnetmek. kömmeqonaq Mısır. kömmeqonaqliq Mısır tarlası. kömtürmek Çevirmek; tersine koymak; altım üstüne getirmek. kömtürtmek (kömtürmek'ten) Çevirtmek; altını üstüne getirtmek. kömtürtüsh Çevirtme; altını üstüne getirtme. kömtürülmek Çevrilmek; altını üstüne getirilmesi; ters koyulmak. Qéyighim kömtürülüp ketti – Kayığım alt üst oldu; Kayığım ters çevrildi. kömtürülüsh Çevrilme; alt üst olma; ters koyulma. kömülmek Gömülmek 2. Defnedilmek. kömülüsh Gömülme 2. Defnedilme. kömür Kömür. Tash kömür – Taş kömür. Yaghach kömür – Ağaç kömürü. kömürchek anat. Kıkırdak. kömürcheklik Kıkırdaklı. kömürchilik Kömürcülük. kömürmek Devirmek; altını üstüne ters çevirmek. Düm kömürmek – Ters devirmek. kömürtmek (kömürmek'ten) Devirtmek; altım üstüne ters çevirtmek. kömürtüsh Devirtme; altını üstüne ters çevirtme. kömürülmek Devrilmek; ters çevrilmek. kömürülüsh Devrilme; ters çevrilme. kömürüsh Devirme; altını üstüne ters çevirme. kömüwetmek Gömüvermek 2. Defnedivermek. Hemme yaqni qar kömüwetti – Her taraf karla gömülüverdi. kömüwétish Gömüverme 2. Defnediverme. kömüsh Gömme 2. Defnetme. kömüshmek Beraber gömmek 2. Beraber defnetmek. kömzek Tepsi. kön Deri (işlenmiş deri). Kön zawodi – Deri fabrikası. könchi Sepici. könchilik Sepicilik. köndileng Enine. Köndilingige kesmek – Enine kesmek. köndürmek (könmek'ten) 1. İkna etmek, inandırmak, kandırmak 2. Alıştırmak. Atni aran köndürdüm – Atı zorla alıştırdım. köndürüsh İkna etme, inandırma, kandırma 2. Alıştırma. Asaw atni köndürüsh – Kullanılmamış atı alıştırma. könek ağ. bk. köynek. könelge Ekşimiş süt mayası. könglek bk. köynek. köngnek ağ. bk. köynek. köngül Gönül. Ak köngül – Saf, temiz kalpli. Ala köngül – Tarafgir, samimiyetsiz. Uning sözliri könglümni yumshatti – Onun sözleri içimi rahatlattı. Köngülni yérim qilmaq – Mahzun olmak; gamlı olmak. Köngüldiki ish – İstenilen iş; arzu edilen iş. Könglümge keldi – Hissettim. Köngül kötermek – Eğlenmek; neşelenmek. Undaq qilishni könglüm kötermeydu – Öyle yapmayı istemem. Könglüm kötürüldi – Neşelendim. Köngül sowutmaq – Bıktırmak. Köngül qalmaq – Kırılmak, küsmek. Könglüm qaytti – Bıktım. Köngül qoymaq – Dikkat etmek. Könglüm tindi – Emin oldum; rahatladım. Könglüm chüshti – Gözüm kestirdi. Köngülni hosh qilmaq – Sevinmek; hoşlanmak. Köngli hosh – Neşeli, sevinçli. Könglüm tartmaydu – İstemiyorum. Köngülge tegmek – Rahatsız etmek; tiksindirmek. Könglüm toydi – Kanaat ettim. Könglüm sezdi – Hissettim. Köngül buzmaq – Bozulmak. Könglüngge püküp qöy – Aklında olsun. Köngül tartmaq – Arzu etmek; istemek. Köngül éytmaq – Başsağlığı dilemek. Köngül bermek – Gönül vermek; kendini vermek. Köngül bölmek – Dikkat etmek. Köngül almaq – Sevindirmek. Köngülge almaq – İncinmek, gücenmek, darılmak. Köngül aynimaq – Mide bulanmak. Könglüm aynidi – Midem bulandı. Köngül achmaq – Eğlenmek, neşelenmek. Köngül aghritmaq – Kırmak; rencide etmek. U könglümni aghritti – O gönlümü kırdı. Köngli yérim adem – Gönlü kırık adam. Könglüm toq – Eminim, memnunum. Könglüm bar – Gönlüm var. Könglüm yoq – Gönlüm yok. Könglü yumshaq adem – Yumuşak gönüllü adam. Könglide – Gönlünde. Köngüldikidek – Gönüldeki gibi. Chin köngüldin – İçtenlik; samimi olarak. Sap köngül – Saflık. Qara köngül – Kötü niyetli. Qalghan köngül – Kırılmış gönül. köngülchek Başkalarının isteklerine hoşgörü ile bakan. köngülcheklik Başkalarının isteklerine hoşgörü ile bakma hali. köngülchen İyi yürekli, safdilli, temiz yürekli. köngülchenlik İyi yüreklilik, safdillilik, temiz yüreklilik. köngülchimek Takdirle muamele etmek; beğenmek. köngüllük Gönüllü, istekli. Aq köngüllük – Saflık, iyi niyetlilik. köngülsiz İsteksiz. köngülsizlenmek İstememek, isteksizlik, beğenmemek. köngülsizlik İsteksizlik, beğenmeme hali. könmek Alışmak. Men endi köndüm – Artık alıştım. Qandaq sözge könmeydighan ademsen – Nasıl bir söz dinlemez adamsın. könmeslik Alışmazlık, uyumsuzluk. könükme Alıştırma. könükmek Alışmak. könükmigen Alışmamış. könüktürmek (könükmek'ten) Alıştırmak. könüktürüsh Alıştırma. könüküsh Alışma. könülleshmek Sevmek. könüsh Alışma. köp Çok. Xéli köp – Epey çok. Köptin köp – Çoktan çok, pek çok. Köprek hallarda – Bir çok durumda. Köp yaxshi adem – Çok iyi adam. Köptin béri – Çoktan beri, uzun zamandan bu yana. Köpni körgen – Başından çok olaylar geçirmiş tecrübeli. köpchilik Çoğunluk. Köpchilik waxtta – Çoğu zaman. Köpchilik bolmaq – Çoğunluk olmak. köpchük Eyer yastığı. köpech ağ. bk. körpe. köpeygüch Çoğalan. köpeygüchi mat. Çarpılan. köpeymek Çoğalmak, artmak. Köpüyüp ketmek – Çoğalmak; çoğalıvermek. köpeytilish Çoğaltılma. köpeytilmek Çoğaltılmak, artırılmak. köpeytish Çoğaltma. köpeytküchi mat. Çarpan. köpeytmek (köpeymek'ten). Çarpmak. köpeytürmek bk. köpeytmek. köpeytürüsh Çarpma. köpgine Birçok. köpxaniliq u.f.u. Çok basamaklı. Köpxaniliq san – Çok basamaklı sayı. köplep Çok, bol bol, büyük miktarda. köpleshmek Çoğalmak. köpligen Birçok, çok çok. Köpligen xelq – Birçok halk. köplük Çokluk. Köplük san – Çokluk sayı. köpmek Kabarmak, şişmek. köprük bk. körük. köptürme Abartma, şişirilme. Köptürme gep – Abartılmış söz. köptürmek (köpmek'ten) Abartmak, şişirmek. Köptürüp sözlimek – Abartarak söylemek. köptürüsh bk. köptürme. köpük Köpük. köpüklenmek Köpüklenmek. köpükletmek Köpükletmek. köpünche Çoğu zaman, çoğu halde. köpüngke Tombul, şişman, tıknaz. köpüngkilik Tombulluk, şişmanlık, tıknazlık. köpüsh Kabarma, şişme. köpüyüsh Çoğalma, artma. köre Göre. Élinghan xeberlerge köre – Alınmış haberlere göre. körelmek Görebilmek. Körelmeydu – Göremiyor; çekemiyor. Körelmigenliktin – Göremeyince; çekemeyince. körelmeslik Çekememek, gıpta, kıskanmak, haset 2. Kin beslemek. köreng Kibirli; kurumlu; çalımlı; kendini beğenmiş. körenglesh Kibirlenme. körenglik Kibirlilik; kendini beğenmişlik. körenglimek Kibirlenmek. körgezme Sergi. körgülük Kader, alın yazısı 2. Sonuç, netice. körk Güzellik, yakışıklılık. körkem Güzel, yakışıklı, gösterişli. Körkem bina – Güzel bina. Körkem jay – Güzel yer. körkemleshmek Güzelleşmek. körkemleshtürmek Güzelleştirmek. körkemlik Güzellik, gösterişli. körmek Görmek. Aldin körmek – Önceden görmek. Yiraqtin körmek – Uzaktan görmek. Körmeske salmaq – Görmezlikten gelmek. Körüdighan némisi bar? – Görülecek neyi var? Kürersen – Görürsün. Körmey qalmaq – Görmemek. Körüp qalmaq – Görmek. Körüp chiqmaq – Gözden geçirmek. Körgende – Gördüğünde. Körgen-bilgenlirimning hemmisini éyttim – Gördüklerimin, bildiklerimin hepsini söyledim. Körüp kéley – Görüp döneyim. Erzen körmek – Ucuz bulmak (ucuz zannetmek). Ewzel körmek – Tercih etmek. Oqup körmek – Okumak. Bala körmek – Çocuklu olmak. Dewlet körmek – Zengin olmak. Zerer körmek – Zarar görmek. Kün körmek – Yaşamak; geçinmek. Yaman körmek – Nefret etmek; sevmemek. U meni körelmeydu – O beni çekemiyor. Ozengdin kör! – Kendinden gör! Éghir körmisingiz – Size bir zahmet. Körmigen künüm qalmidi – Çekmediğim zahmetler kalmadı. Köpni körgen – Başından çok işler geçen. Körgen küningni unutma – Geçmişini unutma. Yaxshi bolsa özidin, yaman bolsa bashqidin körüdu – İyi olsa kendinden, kötü olsa başkasından görüyor. körneklik Görülür. körpe-chüshek Yatak takımı. körpe-yastuq Döşek ve yastık; yatak takımı. körpez coğr. Körfez, liman. körpiche Oturmak için kullanılan küçük döşek. körsetküch İşaret, cetvel 2. Karne. körsetküzmek Göstermek. körsetküzüsh Gösterme. körsetme Belirti, işaret. Körsetme qurallar – İşaret aletleri. körsetmek Göstermek. Örnek körsetmek – Örnek göstermek. Yol körsetmek – Yol göstermek. Qarshilik körsetmek – İtiraz etmek. Yardem körsetmek – Yardım etmek. Delil qörsetmek – Delil göstermek. Men sanga körsütümen! – Ben sana gösteririm! körsütüsh Gösterme, gösteriş. körsütüshmek Beraber göstermek; karşılıklı göstermek. körükche u.f. İskele. körüm Ya ölüm ya körüm – Ya ölüm ya kalım. körümlik Görülen, görülür. körümsiz Çirkin 2. Gösterişsiz 3. Değersiz, önemsiz 4. Biçimsiz. körümsizlik Çirkinlik 2. Biçimsizlik. körün'gidek Görülür, görülebilir. Körün'gidek yerde – Görülebilir yerde. körünerlik Görülür, göze çarpan. Közge körünerlik adem – Dikkate değer adam. körünmek Görünmek. U yiraqtin köründi – O uzaktan göründü. Körünüp turudu – Görülüyor. Némidur körün'gendek boludu – Nedir bir şey görünür gibi. Körünidighan – Görülebilir. U körünmes bolup ketti – O epeydir görünmüyor. Közge az körünüdu – Seyrek gözükür. Közümge körünme! – Defol! Doxturgha körünmek – Doktora görünmek. Qiziq köründi – Meraklı, çekici. Körün'gen ademge – Herkese. Körün'gen nersige urunma – Görülen herşeye dokunma. Körün'gen yerde – Görüldüğü yerde. Közge körün'gen ishi yoq – Önemli işi yok. körünmes Görünmez. körünmeslik Görünmezlik. körünüsh Görünme, görünüş. Körünüshte – Bakarken. Sheherning umumiy körünüshi – Şehrin umumi görünüşü. körüsh Görme, görüş. Aw körüsh – Adet, aybaşı, hayız. körüshmek Görüşmek. Körüshkiche – Görüşene kadar. Yüz körüshmek – Görüşmek. körüshtürmek (körüshmek'ten) Görüştürmek. kösey Ateş kancası; fırın kancası. köshendi Çiğnemik; ağız tütünü. köshesh Geviş getirme; geviş getiriş. köshimek Geviş getirmek. köshüke Perde, örtü. köten Anüs, makat 2. Rektum. kötergüch Asansör, montşarj, palanga. kötergüzmek Yüklemek. kötergüzüsh Yükleme. köterme Toprak set, kaldırım. kötermek Kaldırmak. Biraz kötermek – Biraz kaldırmak. Yuqiri kötermek – Yukarı kaldırmak. Unche kötürüwetmeng – O kadar yüceltmeyin. U héch söz kötermeydu – O çok alıngan; Onun söylentiye hiç tahammülü yok. Kir kötermeydighan matériyal – Çabuk kirlenen eşya (kumaş). Qasqiningni köter! – Çekil! Git! kötertküzmek bk. kötertmek.W. kötertmek (kötermek'ten) Kaldırtmak. kötertürmek bk. kötermek. kötürenggu Yüksek. Kötürenggu awaz bilen – Yüksek sesle. kötürülmek Yükselmek, kaldırılmak. Baha kötürüldi – Fiyat yükseldi. kötürülüsh Yükselme, kaldırılma, yükseliş. kötürüm Kötürüm. Kötürüm bolup qalmaq – Kötürüm olmak; çok zayıflamak. kötürüsh Kaldırma,. kötürüshmek Beraber kaldırmak. köwük Köpük. Sopun köwügi – Sabun köpüğü. köwükche Köpükçük; ufak köpükler. köwükdetmek (köwükdimek'ten) Köpük letmek. köwükdimek Köpüklenmek. köwükjigen Tombul, yumuşak. köwüklendürmek (köwüklenmek'ten) Köpüklendirmek. köwüklenmek Köpüklenmek. köwükleshmek bk. köwüklenmek. köwüklük Köpüklü. köydegi ağ. bk. küydürge. köydürge bk. küydürge. köydürmek Yakmak, ateşe verme. Jan köydürüp ishlimek – Özenerek çalışmak. köydürtmek (köydürmek'ten) Yaktırmak; ateşe verdirmek. köydürülmek Yakılmak. köydürüwetmek Yakmak; ateşe vermek. köydürüsh Yakma. köyeq ağ. bk. körük. köyenchi Demirci. köygen Yanmış. köygür Öying köygür! – Evin yansın. köygüzmek bk. köydürmek. köyjük Lüle taşı. köylek ağ. bk. köynek. köymek Yanmak. Köyüp bolmaq – Yanıp bitmek. Köyüp ketmek – Yanıvermek. Tünügün kün köydi – Dün güneş tutuldu. Er köygen'ge köyme, el köygen'ge köy – d. Erkeğin sevdiğini sevme, milletin sevdighini sev. köynek Gömlek. Ich köynek – İç çamaşır. köynek-ishtan İç çamaşır. köynekchan Gömlekle; sadece gömlek ile. köyshimek Geviş getirmek. köyük Yanma, yanık. köyümchan Özenli, acıyan, şefkatli. köyümchanlik Özeniş, acıma hali, şefkatlilik. köyünmek Acımak, esef etmek, şefkat göstermek. köyünüsh Acıma, esef, şefkat gösterme. köyüsh Yanma. köz anat. Göz. Köz perdisi – Göz perdesi. Köz chanighi – Göz çukuru. Közning qarisi – Göz bebeği. Köz göhiri – Göz bebeği. Qoy köz – Elagöz. Xumar köz – Ahu göz. Köz eynek – Gözlük. Közge yash almaq – Gözü yaşarmak. Köz aldida – Göz önünde. Köz aldigha keltürmek – Göz önüne getirmek. Öz közüm bilen kördüm – Kendi gözüm ile gördüm. Közge almasliq – Göze görünmez. Közdin ötküzüsh – Gözden geçirme. Közüm échildi – Gözüm açıldı. Köz échip yumghiche – Göz açıp kapatana kadar. U méni közige ilmaydu – O beni hor görüyor. Köz baghlimaq – Büyülemek, sihirlemek. Köz bolmaq – Göz olmak. Köz boyimaq – Aldatmak. Köz béqishmaq – Birbirine bakmak. Köz tashlimaq – Göz atmak. Köz tegmek – Nazar değmek. Közüng tegmisun! – Nazarın değmesin! Közde tutmaq – Nazarda tutmak. Közüm toymaydu – Gözüm doymuyor. Köz tikmek – Göz dikmek. Közüm torlashti – Gözüm perdelendi. Közüm chüshti – Gözüm düştü. Közge chüshmek – Göze çarpmak; başkalarının dikkatini çekmek. Köz salmaq – Göz atmak. Köz yügürtmek – Göz atmak, bakmak. Közüngge qara! – Önüne bak! Közdin köchürmek – Gözden geçirmek. Köz qismaq – Göz kısmak. Köz quyrughi bilen qarimaq – Göz ucu ile bakmak. Közümdin yoqal! – Defol! Ötkür köz – Keskin göz. Közdin ayrilmaq – Gözden uzaklaşmak. Uning közi osal – Onun gözü kötü. Közüm yaxshi körmeydu – Gözüm iyi görmiyor. Yingnining közi – İğnenin deliği. Köz qoymaq – Göz dikmek. Toqquz köz – anat. kuyruk sokumu kemiği. Köz tiken – bot. mavi diken. Közge körün'gen dewlet erbabi – Ünlü (tanınmış) devlet adamı. Köz baghlighan chaghda – Akşama doğru. Köz qarash – Bakış açısı; nokta-i nazar, bakış, açı. Közümning ochughida – Diriliğimde, hayatımda. Közümiz barda – Diriliğimizde, hayatımızda. Közümizning tirikligide – Diriliğimizde, hayatımızda. Töt köz bilen kütmek – Dört gözle beklemek. Közge körünüp qalmaq – Göze düşmek; göze çarpmak. Uning közi yorudi – O doğurdu. Közüm qiymaydu – Kıyamam. Közüm yetti – İnandım. Közüm yétidu – İnanıyorum. Közüm yetmeydu – İnanmıyorum, sanmıyorum. Közüng yetse – İnanıyorsan. köz-qulaq Göz ve kulak. Köz-qulaq bolmaq – Göz kulak olmak. közche Delik. közet Karakol, gözetlemek. Közet qilmaq – Gözetmek, korumak. közetchi Bekçi; gözetmen. közeynek Gözlük. köziche Gözünün önünde. közlesh Göz dikme 2. Nişan alma. közlimek Göz dikmek 2. Nişan almak. U öz paydisini közleydu – O kendi çıkarını düşünüyor. közlük Gözlü. Bir közlük – Bir gözlü. Közlük üzük – Kaslı yüzük. köznek Here köznigi – Petek, vazistas. közükmek Doğurmak 2. Gözükmek. közüküsh Doğurma 2. Gözükme. kruzhok r. Dernek. kultiwator r. Kültivatör. kulup r. Salon. kumaq ağ. Dişsiz ağız. kumlach Samanlı kerpiç. kumurta bk. kumuta. kumuta Böcek, cibin. kunlük Günlük. Üch künlük – Üç günlük. Künlük ish – Günlük iş. kurs Kurs, sınıf. Sawat chiqirish kursi – Okuma yazma ögrenme kursu. Kisqa müddettik kurs – Kısa süreli kurs. kursimaq Uyandırmak, uyarmak. kuruldash Vakvaka etme, bağırma. kuruldimaq Vakvaka etmek, bağırmak. Kurushka – r. Büyük bardak. kusa ağ. Sıra, peyke. kuta Kısa. Eqli kuta – Aklı kısa, akılsız. kutupxana a.f. Kütüphane, kitaplık. Sheher kutupxanisi – Şehir kütüphanesi. kuwak Bos. kuwaklik Bosluk. kuchurlash Fısıldama, fışırdama. kuchurlimaq Fısıldamak, fışırdamak. kuza ağ. bk. kömzek. küch Güç. Küchi yoq – Gücü yok. Küch bermek – Güç vermek; yardım etmek, desteklemek. Küch chiqarmaq – Kuvvetlerini seferber etmek. Küchüm yetmeydu – Gücüm yetmiyor. Ishlepchiqirish küchliri – Üretim güçleri. Höjjet öz küchini saxlaydu – Senet (belge) geçerliliğini koruyor. Küchtin qalmaq – Gücünü yitirmek. Küchke kirmek – Güçlenmek. Sétiwélish küchi – Satın alma gücü (alım gücü). küch-quwwet u.a. Güç ve kuvvet. küchendürmek (küchenmek'ten) Zorlamak. küchendürüsh Zorlama, zorlaş. küchenmek Zorlanmak; kuvvetini germek. küchep Zorla, güçlükle; bütün gücü ile. Küchep ishlimek – Bütün gücü ile çalışmak. küchesh Kuvvetini germe; zorlama. kücheymek Güçlenmek, kuvvetlenmek. kücheytish Güçlendirme, kuvvetlendirme. kücheytküch Şiddetlendirici, yükseltici, güçlendirici. kücheytküzmek bk. kücheytmek. kücheytküzüsh Güçlendirme, kuvvetlendirme. kücheytme Gübreleme. kücheytmek (küçeymek'ten) Güçlendirmek, kuvvetlendirmek. kücheytürmek bk. kücheytmek. kücheytürüsh Güçlendirme, kuvvetlendirme. küchimek Kuvvetini germek. Küchep ketmek – Haddinden fazla çabalamak. küchlendürmek (küchlenmek'ten) Güçlendirmek. küchlenmek Güçlenmek. küchlimek Güçlendirmek. küchlük Güçlü. Küchlük dölet – Güçlü devlet. küchsiz Güçsüz, kuvvetsiz. küchsizlendürmek (küchsizlenmek'ten) Güçsüzlendinnek. küchsizlendürüsh Güçsüzlendirmc. küchsizlenmek Güçsüzlenmek. küchsizletmek (küçsizlimek'ten) Güçsüzlendinnek. küchsizlik Güçsüzlük, kuvvetsizlik. küchsizlimek Güçsizlenmek. küchük Enik, köpek yavrusu 2. Yavru. küchüklenmek Dalkavukluk etmek; pohpohlamak. küchüklesh Enikleme. küchüklimek Eniklemek. küchüklinish Dalkavukluk etme; pohpohlama. küchül bot. Kardelen (çiçeği). küchünüsh Zorlanma; kuvvetini germe. küchüyüsh Güçlenme, kuvvetlenme. küde-körpe Yatak (takımı) 2. Pılı pırtı, ev eşyası. küden ç. Küden tawar – Bir çeşit ipek kumaş. kükes ağ. bk. kökrek. kükkük bk. kakkuk. küknewre Kız torun. kükü zool. Kumru. küküm Kurumuş gübre tozu. küküm-talqan Toz duman. Küküm-talqan qilmaq – Toz duman etmek; darmadağın etmek. kül Kül. Düshmenning külini kökke soruduq – Düşmanı darmadağın ettik. külbe f. Kulübe. külche Çörek. külchek Erişte, erişte çorbası. küldan Sigara tablası. küldürerlik Güldürecek bir tarzda. küldürmek Güldürmek. küldürtmek (küldürmek'ten) Güldürtmek. küldürtüsh Güldürtme. küldürüsh Güldürme. külgünchek Çok gülen. Külgünchek qizlar – Çok gülen kızlar. külgüncheklik Çok gülme hali. külke Gülme, gülüş, kahkaha. Külke bolmaq – Alay edilmek. Külke qilmaq – Alay etmek. Külkige qalmaq – Alay olmak. Oyun-külke – Eğlence. külkilik Gülünçlü, güldürücü. Külkilik hékaye – Güldürücü hikaye. külli a. tar. Bütün, hepsi. Küllisi – Hepsi. külmek Gülmek. Kaqaxlap külmek – Kahkaha atmak. Kimdin külüsen? – Kimi alay ediyorsun? külpet a. Külfet. Béshimgha yüz xil külpet chüshti – Başıma birçok külfet geldi. külpetlik a.u. Külfetli. külreng Külrengi, gri, boz, kır. Ach külreng – Açık gri. Toq külreng – Koyu gri. külrenglik Külrengi, gri, boz, kır renkli olma hali. kültük Beşikle beraber bulunan çocuk lazımlığı. Kültük qar – Kürtün. külümsiresh Gülümsemek; bk. külümsirimek. külümsirimek Gülümsemek. külüwetmek Gülüvermek. külüsh Gülme. Külüshke bashlimaq – Gülmeye başlamak. külüshmeklik Beraber gülme hali; beraber alay etme hali. küme ağ. bk. kömür. kümesh ağ. bk. kömüsh. kümüsh Gümüş. Kümüsh renglik – Gümüş renkli. kümüshreng u.f. Gümüş renk. kümüshrenglik u.f.u. Gümüş renkli. kün Gün. Ish küni – Mesai günü. Dem élish küni – Dinlenme günü. Burna kün – Evvelki gün. Bügünki künde – Günümüzde. Bir küni – Bir günü. Künlerning biride veya künlerdin bir kün – Gelecekte. Bir kün bir tün – Bir gece gündüz. Bügün ayning qaysi küni? – Bu günün tarihi nedir? U az künning ichide kélidu – O birkaç gün içinde gelecek. Küni burun – Önceden. Kündüz küni – Gündüzün. Ming yashisam bir künche yoq – Bin yaşasam bir gün kadar yok. Kün sanap veya her küni – Her günü. Her künki – Her günkü. Kün patti – Güneş battı. Kün olturdi – Güneş battı. Kün chiqti – Güneş çıktı. Kün tutuldi – Güneş tutuldu. Kün ochuq – Hava açık. Éghir künler – Zor günler. Kün köchürmek – Geçinmek, yaşamak. Kün körmek – Geçinmek, yaşamak. U kün bermeydu – O rahatsız ediyor; O sığdırmıyor. Körgen küning qursun – Zavallı. Körgen künim mana shu – Geçimim iyi değil; İşte böyle geçiniyorum. Körgen küningni unutma – Geçmişini unutma. Körmigen künim qalmidi – Çekmediklerim kalmadı. Béshimgha kün chüshti – Zorluklar içinde kaldım. Dostning dostlighi béshinggha kün chüshkende bilinur – Dostun dostluğu zorluklar ile karşılaştığında bilinir. Künimiz yaman emes – Geçimimiz fena değil. Kün tertiwi – Günün yapılacak işlerinin sırası, gündem. kün'gey Güney 2. Güneşli yer. kün-tün Gece gündüz. künchi Kıskanç, kıskanan. künchiqish Doğu. Künchiqish memliketliri – Doğu ülkeleri (devletleri). künchilik Kıskançlık. Künchilik qilmaq – Kıskançlık etmek. kündash Rakip (kadınlar arasındaki rekabet). kündashliq Rekabet (bir kişinin kadınları arasındaki rekabet hali). künde Her gün. kündilik Gündelik, her günkü. Kündilik turmushqa kéreklik nerse – Günlük gerekli nesne (eşya). kündora u.f. Müshil, pürgatif. kündüz Gündüz. Kündüz küni – Gündüzün. Kündüz kéling – Gündüz gelin. kündüzi Gündüzün; bk. kündüz. künewre ağ. bk. aware. küni-tüni Gece ve gündüz. küniburun Önceden. Shundaq bolushni küniburun bilettim – Öyle olmasını önceden biliyordum. künide Gününde. künige Gününe, her gün. Künige on som tapimen – Her gün on lira kazanıyorum. künjüre Posa, küspe. künjüt f. bot. Susam. Künjüt yéghi – Susam yağı. künlesh Kıskanma, rekabet etme. künlimek Kıskanmak, rekabet etmek. künpétish Batı. Künpétishte – Batı tarafta; batıda. Künpétishtin – Batı taraftan; batıdan. künsanap Her gün. küp-kündüz Küpe gündüz. küpür a. Küfür. Küpür sözler – Küfür sözler. küpürlük a.u. Küfür etme hali. Küpürlük qilmaq – Küfür etmek. kürek Kürek. Tömür kürek – Demir kürek. Yaghach kürek – Ağaç kürek. Kürek chish – Kesici diş. küreng Yanık renk; kahve rengi. Küreng at – Yanık renkli at. kürewetmek Küreyivermek, küremek. küreshchan Mücadeleci. Küreshchan xelq – Mücadeleci halk. küreshchanliq Mücadelecilik. küreshchi Güreşçi 2. Mücadele veren kimse; savaşçı. küreshküchi Savaşan, savaşçı, mücadele veren. küreshtürmek (küreshmek'ten II) Güreştirmek. küreshtürüsh Güreştirme. küretmek (kürimek'ten) Küretmek. kürgenek ağ. zool. muymul kuşu. kürimek Küremek. kürke Gurk, baba hindi. kürsi a. Kürsü. kürük Kürük toxu – Kuluçka, gurk. Kürük bolmaq – Kuluçkaya yatmak. kürüklesh Kuluçkaya yatma. kürüklimek Kuluçkaya yatmak. küsey Ateş kancası, fırın kancası. küsük Erkek köpek. küsürlesh bk. küsürlimek. küsürlimek Küsürlep külüshmek – Kahkahayı salıvermek. küsh-küsh Kışkış (kuşları kovalamak için kullanılan taklidî ses). küshketmek bk. küshkürtmek. küshkitish bk. küshkürtüsh. küshkürtmek Kışkırtmak. küshkürtüsh Kışkırtma. küshküshlesh Kışkışlama. küshküshlimek Kışkışlamak. küshtünggür ağ. bk. batur. kütesh İyileşmesini sağlama; iyi etme. kütez ağ. bk. köten. kütküchi Bekleyen. kütküzmek (kütmek'ten) Bekletmek, kütküzüş Bekletme. kütmek Beklemek. Kütüp turmaq – Beklemek. Kütüp zérikmek – Beklemekten bıkmak. Kütmigende – Beklenmediği bir anda. Kütmigen yerde – Beklenmediği yerde. Aghriqni kütmek – Hastaya bakmak. Kütüp almaq – Karşılamak. küttürmek bk. kütküzmek. kütülmek Bakılmak, ağırlanmak. Kütülmigen – Beklenilmemiş, bakılmamış. Kütülmigenlik – Beklenilmemişlik, bakılmamışlık. kütülüsh Beklenilme, bakılma, ağırlanma. kütüm Bakım. Kütümi yoq – Bakımı yok; bakımsız. kütümek İyileşmesini sağlamak; iyi etmek. kütümsiz Bakımsız. Kütümsiz baq – Bakımsız bahçe. kütümsizlik Bakımsızlık. kütüwalmaq Karşılamak. kütüwélish Karşılama. Yéngi yilni kütüwélish – Yeni yılı karşılama. kütüsh Bekleme. küy Melodi, ahenk. küydürge t. şarbon. Tilingge küydürge chiqsun – küf. Diline şarbon çıksın. küydürmek Yakmak, ateşe vermek. Issiq kün küydürüp kétip baridu – Güneşin sıcağı yakıyor. U yürigimni küydürdi – O kalbimi yaktı. Jan küydürmek – İçtenlik, acımak, candan. küydürülmek Yakılmak, ateşe verilmek. küydürülüsh Yakılma, ateşe verilme. küydürüwalmaq Yakmak. Qolumni küydürüwaldim – Elimi yaktım. küydürüwetmek Yakmak, ateşe vermek. küydürüsh Yakma, ateşe verme. küyek Dert, acı, keder, ıstırap, üzüntü. küyenmek ağ. bk. körünmek. küyeshmek ağ. bk. körüshmek. küymek Yanmak. Otqa küymek – Ateşe yanmak. Jan küyer – Acıyan. Aptap küydi – Güneş tutuldu. küyo Damat, koca. küyoghul Damat. küyshesh Uyuşma, tutulma. küyshetmek (küyshimek'ten) Uyuşturmak. küyshimek Uyuşmak, tutulmak. küyüghal ağ. bk. küyoghul. küyük Yanık 2. Sevgi. küyümchan Seven, acıyan. küyümchanliq Sevgi hali, acıma hali. küyün'genlik Acımaklık, sevmeklik. küyünde Yanmış ağaç. küyünmek Acımak, sevmek. küyünüsh Acıma, sevme. küyüsh Yanma, acıma. Kömürning küyüshi yaxshi – Kömürün yanması iyi. küz Güz, sonbahar. küzde Sonbaharda. küzdiki Sonbahardaki. Közdiki sughurush – Sonbahardaki sulama. küzem Sonbahar. Küzem yung – Sonbahar yünü. küzemki Sonbahardaki. Küzemki qoy qirkishta – Sonbahadaki koyun kırkıntında. küzen Kokarca. küzet Koruma, himaye. Küzet qilmaq – Korumak. Küzette turmaq – Koruma görevinde bulunmak. küzetchi Bekçi, muhafız. küzetchilik Bekçilik, muhafızlık. Küzetchilik qilmaq – Bekçilik yapmak. küzetmek Korumak, muhafaza etmek, bekçilik yapmak. küzge Güzlük ekin. Küzge bughday – Güzlük buğday. küzgi Güzlük ekin. Küzgi haydash – Güzlük ekin tarlasını sürme. küzlek Sonbahar barınağı. küzlügi Güzün. Küzlügi oqushlar bashlinidu – Güzün okullar açılıyor. küzlük Güzlük. Küzlük térilghu – Sonbahar ekini; güzlük ekin. küzütüsh Koruma, muhafaza etme, bekçilik yapma. qabahet a. Kabahat. qabahetlik a.u. Suçlu. qabil a. din. bk. qawul. qabiliyet a. Kabiliyet. qabiliyetlik a.u. Kabiliyetli. qabiliyetsiz a.u. Kabiliyetsiz. qabiliyetsizlik a.u. Kabiliyetsizlik. qadaqchi Çini tamircisi; kırılmış porselen takımlarını yamayan usta. qadaqchiliq Çini tamirciliği. qadalmaq Takılmak, saplanmak, sokulmak, dikilmek. Qadilip qarimaq – Diklenerek bakmak. qadash Takma, saplama, sokma, dikme. qadashmaq Takışmak, sokuşmak, saplaşmak. (beraber takmak, beraber sokmak, beraber saplamak). qadatmaq (qadimaq'tan) Taktırmak, sokturmak, saplatmak. qadilish Takılma, saplanma, sokulma, dikilme. qadimaq Takmak, saplamak, sokmak, dikmek. Tügme qadimaq – Düğme takmak. qadir a. Kudretli, güçlü. U bu ishqa qadir emes – O bu işi yapamaz. qah-qah Kahkaha. Qah-qah sélip külmek – Kahkaha atmak. qahqahlimaq Kahkaha atmak. qaiaymiqanlishish Kanşma, düzen bozukluğu. qaide a. Kaide. qaja-qucha Mutfak takımları. qajuwa Ağaçtan yapılmış yük eyeri. qaqach Kabuk (-ğu); uyuz, yara kabuğu. qaqachliq İrinli, cerahatli, çapaklı. qaqachlimaq Yara kabuğu olmak. qaqaxlash Kahkaha atmak. qaqaxlashmaq Kahkaha gülüşmek. qaqaxlatmaq (qaqaxlimaq'tan) Kahkaha güldürmek. qaqaxlimaq Kahkaha atmak. Qaqaxlap külmek – Kahkaha gülmek. qaqaxlishish Kahkaha gülüşme. qaqaxlitish Kahkaha güldürme. qaqalmaq Boğazına tıkanmak. qaqas Çıplak, şallak, gölgesiz, açık, çırılçıplak. Qaqas chöl – Çıplak çöl. qaqildash Bağırma, ötme. qaqildimaq Bağırmak, ötmek. qaqilish Boğazına tıkanma. qaqir bk. qaqira. qaqish ağ. bk. qéqish. qaqlimaq Kurutmak. qaqmaq Çakmak, kakmak, vurmak. Mix qaqmaq – Çivi çakmak. U derwazini qaqti – O kapıyı vurdu. Gilem qaqmaq – Halıyı silkelemek. U mörisige qaqti – O omuzuna vurdu. Qanat qaqmaq – Kanat sallamak, uçmak. Kirpik qaqmaq – Göz kırpmak. qaqrang Kurumuş. Qaqrang yer – Kurumuş yer. qaqranglik Solgun, donuk, cansızlık. qaqwash Homurdanan yaşlı kadın. qaqwashlik Homurdanma hali; hırçınlık. qaqshatquch bk. qaxshatquch. qaqshatmaq bk. qaxshatmaq. qalaqche u.f. 1. Küçük kürek 2. Kepçe. qalaqlashmaq Gerilemek, kültürsüzleşmek, yobazlaşmak. qalaqliq Gericilik, yobazlık. qalaqlishish Gerileme, kültürsüzleşme, yobazlaşma. qalawut ağ. Sırma ipliği. qalash Ateş yakma 2. Başka birinden bir şey isteme. qalayman bk. qalaymiqan. qalaymanchiliq bk. qalaymiqanchiliq. qalaymiqan Karışık, düzensiz. qalaymiqanchiliq Karışıklık, düzensizlik. qalaymiqanlashmaq Karışmak, düzensizlik. qalaymiqanlashturmaq (qalaymiqanlashmaq'tan) Karıştırmak, düzeni bozmak. qalaymiqanlashturush Karıştırma, düzeni bozma. qalaymiqanliq bk. qalaymiqanchiliq. qalduq Kalıntı. qalduqsiz Kalıntısız. qaldurmaq Bırakmak. Héchnerse qaldurmay – Hiçbir şey bırakmadan. Emeldin qaldurmaq – Yürürlükten kaldırmak. Ishtin qaldurmaq – İşten alıkoymak. Köngül qaldurmaq – Gönül kırmak. qaldurush Bırakma. qalghach Kırlangıç. qalghini Kalanı, kalıntısı. qalghu Başak kalıntısı. qalighach bk. qalghach. qalighir ağ. bk. pashna. qalimaq Ateş yakmak 2. Başka birinden bir şey istemek. qalqan Kalkan. Qulaq qalqini – Kulağın dış yaprağı. qalqanbez anat. Kalkan bezi. qalqansuman Kalkansı; kalkana benzer. qalmaq Kalmak. Yaxshi qéling! – Hoşça kalın! Arqida qalmaq – Geri kalmak. Manga qalghini shu – Bana kalanı şu. Könglüm qaldi – Gönlüm kırıldı. Shuning bilen qalmastin – Öyle olmasına rağmen. Manga qalsa – Bana göre. Uninggha qalghanda – Ona kalırsa. Ayaqtin qalmaq – Yürüyememek. Uyqudin qalmaq – Uyuyamamak. Ikki otturida qaldim – Arada kaldım. Ishtin qalmaq – İşten kalmak; işe gidememek. Tildin qalmaq – Konuşamamak. Aghrighingiz qaldimu? – İyileştiniz mi? Qélip qalmaq – Kalmak, kalıvermek. Oqushtin qalmaq – Okuldan kalmak, okula gidememek. Qalmaq Kalmuk. Qalmaq ayili – Kalmuk kadını. Qalmaq tili – Kalmuk dili. Qalmaq qoy – Kalmuk koyunu; bir tür koyun. qalpaq Kalpak, şapka. qalpaqchi Kalpakçı, şapkacı. qaltirash Titreme. qaltiratmaq (qaltirimaq'tan) Titretmek. qaltirimaq Titremek. qaltiritish Titretme. qaltis Sağlam, güzel, ünlü 2. Zor, bileşik. qaltisliq Sağlamlık, güzellik, ünlülük 2. Zorluk, güçlük. qaltus Çıkık, çıkmak. qalun Bir tür musiki aleti. qamaqxana u.f. Hapishane. qamal Kuşatma. Qamal haliti – Kuşatma hali. qamalmaq Hapsedilmek 2. Kuşatılmak. qamash Hapsetme. Türmige qamash – Hapishaneye hapsetme. qamashturmaq (qamashmaq'tan I) Kamaştırmak. qamatturmaq (qamatmaq'tan) Hapsettirmek. qamcha Kamçı. Qamcha sépi – Kamçı sapı. Qamcha yémek – Kamçı yemek. qamchi bk. qamcha. qamchigül u.f. Bir tür çiçek adı. qamchilash Kamçılama. qamchilashmaq Kamçılaşmak. qamchilatmaq (qamchilimaq'tan) Kamçılatmak. qamchilimaq Kamçılamak; kamçı ile vurmak. qamchuq ağ. Ağız. qamdash Sağlama, temin etme, garantileme. qamdimaq Sağlamak, temin etmek, garantilemek. Kiyim bilen qamdimaq – Giysi ile temin etmek. qamet a. Boy, vücut. qamghaq bot. Deve dikeni. qamimaq Hapsetmek 2. Kuşatmak. qamlashmaq Yakışmak, güzel olmak, olmak. Bu ishing qamlashmidi – Bu işin güzel olmadı. qamlashturmaq (qamlashmaq'tan) Yakıstırmak, iyisini yapmak, güzelini yapmak. Xetni tolimu qamlashturup yézip berdi – Mektubu güzel bir şekilde yazıp verdi. qamus a. Kamus, ansiklopedi. qamuschi a.u. Ansiklopedik bilgi sahibi adam. qamush ağ. bk. qomush. qan Kan. Qan azliq – Kan azlık. Qan aylinishi – Kan dolaşımı. Qangha boyumaq – Kana bulamak. Qan tomur – Kan damarı. Qan shorighuchi – Kan içici. Qan yighlimaq – Kan ağlamak. qanaet a. Kanaat. Qanaet qilmaq – Kanaat etmek. qanaetchan a.u. Kanaatkar. qanaetchanliq a.u. Kanaatkarlık. qanaetlik a.u. bk. qanaetchanliq. qanaetsiz a.u. Kanaatsiz. qanaetsizlik a.u. Kanaatsizlik. qanal Kanal. Süweysh qanili – Süveyiş Kanalı. qanar Büyük çuval. qanash Kanama. qanat Kanat. Uchar qanatlar – Kuşlar. Qanat qaqmaq – Kanat sallamak. Qanat chiqarmaq – Kanat çıkarmak. Qanat yaymaq – Açılmak, yayılmak. qanatlanmaq Coşmak. qanatmaq (qanimaq'tan) Kanatmak. U qolini qanitip aldi – O elini kanattı. qanatsiz Kanatsız. qanche Kaç, ne kadar. Bir qanche – Birkaç. Qanche turudu? – Fiyatı ne kadar? Qanchidin qanche – Çok çok. qanche-qanche Çok çok. qanchen Kaç, ne kadar. qanchiq bk. qanchuq. qanchilik Kaç, ne kadar. Bu yil qanchilik bughday alding? – Bu yıl ne kadar buğday ürünü aldın? qanchinchi Kaçıncı. qanchuq Kancık köpek, dişi köpek. qanda tar. Nerede. qandagh bk. qandaq. qandaghlighi Nasıl olduğu. qandaq Nasıl. Ishler qandaq? – İşler nasıl? Héch qandaq – Hiç. Her qandaq – Her hangi, her türlü. Qandaq kishi bolmisun – Kim olursa olsun. Qandaq qilip bolmisun – Ne yapıp yapıp. Qandaq qilisen? – Ne yapacaksın? Qandaqtu – Nasıldır. Qandaq bolsa shundaq – Nasıl olsa öyle. Qandaq biley – Nasıl bilirim. Qandaqla bolmisun – Nasıl olursa olsun. Qandaqche – Nasıl olup. Qandaq qilip – Ne yapıp. Qandaqlarche – Nasıl olup. Qandaqtur – Nasıldır. qandin tar. Nereden. qandurmaq (qanmaq'tan) Suya doyurmak, tatmin ettirmek, doyurmak. qandurush Suya doyurma, tatmin ettirme, doyurma. qang Basarak düzeltme. qangaltir Sac, teneke. qangqimaq Kabarmak, şişmek 2. Sıçramak. qangqish Kabarma, şişme 2. Sıçrama. qangruq Hımhım. qangruqlanmaq Hımhım etmek. qangsatmaq (qangsimaq'tan) Dumanlatılmak, duman çıkarmak. qangsiq Duman, tütsü; bk. qériq. qangsimaq Dumanlanmak, tütmek. qangsitish Dumanlatma, duman çıkarma. qangsha bk. qangshar. qangshar Burnun kökü. qangsharliq Burni qangsharlik – Burun kökü yüksek. qangtarmaq bk. qangturmaq. qangturmaq Atın dizginini geri çekerek eyerin kaşına takmak; atı otlatmamak. qangturush Atın dizginini geri çekerek eyerin kaşına takma; atı otlatmama. qanxor u.f. Kaniçici, gaddar. qanxorluq u.f.u. Kaniçicilik, gaddarlık. qanimaq Kanamak. qanitish Kanana, kanatış. qanliq Kanlı. Salkin qanliq – Serin kanlı; soğuk kanlı. Qanliq jeng – Kanlı savaş. qanmaq Kanmak. Uyqum qandi – Uykuya kandım. Qanghiche yügürmek – Doya doya koşmak. qansirash Kan kaybetme. qansiratmaq (qansirimaq'tan) Kan kaybettirmek. qansirimaq Kan kaybetmek. qansiritish Kan kaybettirme. qansiz Kansız, soluk, solgun, sararmak, sönük. qansizlanmaq Kansızlanmak. qansizlik Kansızlık. qanun a. Kanun. Asasiy qanun – Anayasa. Qanun chiqarmaq – Kanun çıkarmak. Qanungha muwapiq – Kanuna uygun. qanunchi a.u. Hukukçu, hukuk bilgini. qanunchiliq a.u. Hukukçuluk. qanunen a. Kanuna göre, kanuna esasen. qanuniy a. bk. qanunluq. qanuniyet a. Kanuniyet. qanuniyetlik a.u. Kanunluk; kanuna uygunluk. qanunlashmaq a.u. Kanunlaşmak. qanunlashturmaq a.u. (qanunlashmaq'tan) Kanunlaştırmak. qanunlashturush a.u. Kanunlaştırma. qanunluq a.u. Kanunî, yasal, meşru. qanunsiz a.u. Kanunsuz. qanunsizliq a.u. Kanunsuzluk. qanunshunas a.f. Hukukçu. qanunshunasliq a.f.u. Hukukçuluk. qap-qap Çuval-çuval, çok çuval. Qap-qap bughday – Çok çuvallarda buğday. qapakchomüch Süs kabağı. qapaqwash Ahmak, kalın kafalı; bk. qapaq bash. qaparghan Nasırlı, nasır bağlamış. Qaparghan qollar – Nasırlı eller. qaparma Çıkıntılı, kabartılı, tümsekli. qaparmaq Kabarmak, şişmek, taşmak. qapartish Kabarcık hasıl etme. qapartqa Sivilce, ergenlik. qapartqu ağ. bk. seynek. qapartma Nasır; su toplamış kabarcık. qapartmaq (qaparmaq'tan) Kabarcık hasıl etmek. qapatérek Titrek kavak. qapchighay Boğaz, dağ boğazı. qapchuq Çuval, torba. qapiye a. Kafiye. qapiyileshtürmek (qapiyleshmek'ten) Kafiyelendirmek. qapiyileshtürülmek a.u. Kafiyelendirilmek. qapiyilik a.u. Kafiyeli. qapiyleshmek a.u. Kafiyelenmek. qapqa Kapı. Dérize qapqisi – Pencere kapağı. qapqaq Kapak. Meshning qapqighi – Sobanın kapağı. qapqan Kapan, demir kapan. Qapqangha chüshmek – Kapana düşmek. qaplan Kaplan. qaplash Kaplama, örtme, kapatma. qaplashmaq Kaplama dikiş işine yardımlaşmak 2. Çuvala doldurma işine yardımlaşmak. qaplatmaq (qaplimaq'tan) Kapattırmak. qaplatturmaq Kapattırmak. qaplimaq Kaplamak, örtmek, kapatmak. qapliwalmaq Kapatmak, örtmek. qapsalmaq Sarılmak, kuşatılmak. qapsash Kapsama, sarma, kuşatma. qapsatmaq (qapsimaq'tan) Kapsatmak, sardırmak, kuşattırmak. qapsilish Sarılma, kuşatılma. qapsimaq Kapsamak, sarmak, kuşatmak. qapsitish Kapsatma, sardırma, kuşattırma. qaptal Böğür, yan, etek, yamac. Tagh qaptili – Dağ eteği. Uning qaptilighimu kelmeydu – O umursamaz. qapughan ağ. bk. tutqaq. qar Kar. Qar borini – Kar fırtınası. Qar yéghiwatidu – Kar yağıyor. Qar yoli – Kar yolu. qara Kara, siyah. Tüm qara – Tüm kara. Qéniq qara – Tüm kara. Qap-qara – Kapkara. Qara bulutlar – Kara bulutlar. Qara chachliq – Siyah saçlı. Qara qash – Kara kaş. Qara qashliq – Kara kaşlı. Qara közlük – Kara gözlü. Qara ish – Amele işi. Qara hizmet – Amele işi. Qara at – Siyah at. Qaraqashqa – Siyah benek. Qara toruq – Koyu kırmızı. Qazangha yoluqsang qarisi yuqar – Kazana değinsen karası bulaşır. Yiraqta bir qara köründi – Uzakta bir şey göründü. Qarigha almaq – Hedefe almak; nişanlamak. Qara tutmaq – Yas tutmak. Qara örük – Erik kurusu. Qara öy – Keçe çadır, göçebe çadırı. Qara ishchi – Amele, hademe. Qara ilan – Siyah yılan. Qara boran – Fırtına. Qara bughday – Çavdar. Qara tal – Söğüt. Qara janggal – Koyu orman. Qara xet – Ölüm haberi; birisinin ölümünden haber veren mektup. Qara chilan topa – Kara toprak. Qara ter – Cok ter. U qara terge chüshti – O çok terledi. Qara terge chüshürmek – Çok terletmek. Qara sulu – Çim. Qara sona – Devedikeni. Qara qarighay – Akçam, köknar. Qara yaghach – Karağaç, karaağaç. Köz karisi – Göz bebeği. Qara qotaz – Bir tür deve. Qara küch – Kaba kuvvet. Qara guruh – Koyu gerici ekip. Qara guruhchi – Koyu gerici. Qara mal – Büyük baş hayvan. Aq-qarini tonughan – Aydın, anlayışlı, bilgili. Ichi qara – İçi kara; kötü niyetli. Bexting qara bolmisun! – Bahtlı ol! Qara soghaq – Ayaz. Qara niyet – Karaniyet, kötü niyetli. Yüzi qara – Yüzü kara, alçak, namussuz. Yörigi qara – Namussuz, dürüst olmayan. Köngli qara – Namussuz, dürüst olmayan. Qara basmaq – Sayıklamak, hezeyan etmek. Qara basqur! – Lanet olsun! Qarangni körsetmeysen? – Neredesin, görünmüyorsun? Qara qilmaq – Karalamak. Qara yuqturmaq – Karaya bulaşmak; karalanmak. Qara künler – Kara günler. Qara seherde – Sabahın köründe. qaraghoja Sığırgık. Qaraghoja uwisi – Sığırcık yuvası. Qaraxaniler Karahanlılar. Qaraxitay Karahıtay. qarakézik t. Tifüs, lekeli humma. qaraköl Astragan; astragan kürkü; karakül. qaraküye bot. Şarbon. Qaraqalpaq Karakalpak (bir Türk boyunun adı). qaraqargha Kara karga. qaraqchi Haydut, yol kesen. Déngiz qaraqchisi – Deniz haydutu. qaraqchiliq Haydutluk, yol kesicilik. Qaraqchiliq qilmaq – Haydutluk yapmak. qaraqoyuqluk İtişip kakışmak; izdiham. qaraqumchaq Esmer, yağız. qaraqurt zool. Kara kurt. qaralmaq Bakılmak. qaram Kaba, kibirli, mağrur, cüretli. Qaram yigit – Cüretli yiğit (delikanlı). qaramalan Karışık. qaramliq Kabalık, cesurluk, cüretkârlık. qaramtu bk. qaramtul. Qaramtu kök – Koyu gök (mavi). qaramtul Esmer. qarangghu Karanlık. Tang qarangghusi – Sabahın körü. Tüm qarangghu – Büsbütün karanlık. Qarangghu chüshti – Karanlık oldu. Qarangghu qilmaq – Gölgelemek; karanlık yapmak. Qarangghu bazar – Karaborsa. Qarangghu bazar qilmaq – Karaborsa yapmak. Könglüm qarangghu bolup yürüptu – Canım sıkılmaktadır. qarangghuchiliq Karanlık. qarangghulanmaq Karanlık olmak. qarangghulashmaq Karanlık olmak. Közüm qarangghulushup ketti – Başım döndü. qarangghulatmaq (qarangghulimaq'tan) Karanlık yaptırmak. qarangghulimaq Karanlık yapmak; gölge yapmak. qarangghuluq Karanlık. Tün qarangghulughi – Gece karanlığı. Qarangghuluqta – Karanlıkta. qaranmaq Bakınmak; durumunu yoklamak. qarap Bakarak. Algha qarap – Öne bakarak; öne doğru. qarar a. Karar. Bir qarargha kelmek – Karar almak. Qarar qilmaq – Karar vermek. Qarar chiqarmaq – Karar çıkarmak. Qarari yoq – Adem kararsız adam. Qarar tapmaq – Kesinleşmek. qarargah a.f. tar. Karargah. qararsiz a.u. Kararsız. qararsizliq a.u. Kararsızlık. qaras-qurus takl. Gıcırtı. qarash Bakış, bakma. Bir qarashta – İlk bakışta. Köz qarash – Bakış açısı, görüş, açı. qarashlik Ait, bağlı, mensup. U bizge qarashliq – O bize ait. qarashmaq Bakışmak, birbirine bakmak. qarashsiz Bakımsız. Qarashsiz qalghan bagh – Bakımsız bırakılmış bahçe. qarashturmaq (qarashmaq'tan) Araştırmak, izlemek, aramak. qarashturush Araştırma, izleme, arama. Qarataghliq Karataglık (17. yüzyılda ortaya çıkmış, Doğu Türkistan'daki hocalar ekibinin adı: "Aqtaghliqlar" ve "Qarataghliklar" adını taşıyan bu iki ekip birbirine düşman olarak siyasi sahnede görülmüştür). qaratquzmaq (qaratmaq'tan) Baktırmak. qaratma Dolanım, dolaşım, deveran. qaratmaq (qarimaq'tan) Baktırmak. Aghriqni qaratmaq – Hastayı baktırmak. Yerge qaratmaq – Utandırmak; yüzünü kızartmak. qarayaghach Karaağaç. qaraymaq Kararmak. Qash qarayghan – Çağda karanlık indiğinde, hava karardığında. qaraytmaq (qaraymaq'tan) Karartmak. qarayturmaq bk. qaraytmaq. qarchigha Aladoğan. qarchighay bk. qarchigha. qarchuk Göz bebeği. Közning qarchughi – Göz bebeği. qargha bk. qagha. qarghash Lanetleme, beddua etme. qarghatmaq (qarghimaq'tan II) İcbar, zorlama. qarghay ağ. Aladoğan. qarghu Karga. qarghuyapilaq Baykuş. qari a. din. Hafız. qarichilan Koyu siyah. qarichiraq Kandil. qarichuq Göz bebeği. Qarichughidek saqlimaq – Göz bebeği gibi korumak. qaridash Karalama. qaridimaq bk. qarilimaq. qarighanda Nispeten, göre. Ötken yilgha qarighanda – Geçen yıla nispeten. Élinghan xewerlerge qarighanda – Alınmış haberlere göre. Uning étishigha qarighanda – Onun söylediğine göre. qarighay Çam (ağacı). qarighayliq Çamlık. Qarighayliq janggal – Çam ormanı. qarighayzar u.f. Çam ormanı. qarighayzarliq u.f.u. Çam ormanlığı. qarighu Kör, ama. Tughma qarighu – Doğuştan kör. Qarighu bolmaq – Kör olmak. Qarighu üchey – anat. apandis, körbarsak. Qarighu yapilak – zool. puhu kuşu. Qarighu téke – Kör ebe oyunu. qarighucha Sığırcık, çekirge kuşu. Ala qarighucha – Alaca sığırcık. qarighuchiliq Uning andaq-shundaqlargha qarighuchiligi yoq édi – Onun öylesi ve böylesine bakacak hali yoktu. qarixana Kur'an kursu. qariküreng Siyah-gri, kurşun rengi. qariqash Kara kaş. qariqat Siyah frenküzümü. qariqatliq Siyah frenküzümlüğü. qarilanmaq Karalanmak. qarilash Karalama. qarilatmaq (qarilimaq'tan) Karalatmak, siyahlatmak. qariliq Karalık, siyahlık 2. Yas, müsibet, matem. qarilimaq Karalamak. qarilinish Karalanma. qarim Devrik, yatık. Qarim yaqa – Devrik yaka; yatık yaka. qarimaqliq Bakış hali, nazar hali. qarimastin Bakmadan. Özige qarimastin – Kendine bakmadan. Héchnémige qarimastin – Hiçbir şeye bakmadan. qarimu-qarshi Karşı, karşıt, çelişki. qarimu-qarshiliq Karşıtlık, zıtlık, çelişki. qarimuch Karabiber. qarimuq bot. Karamuk (-ğu). qarin Karın; bk. qérin. Qarning toqmu? – Karnın tok mu? qarisan t. Şarbon. qarita İlgi, atıf, yönelik, doğru. Manga qarita – Bana yönelik. qaritaz Anka. qaritilmaq Yönünü doğrultmak. qaritip Doğru, yönlendirip, atıfta bulunarak. U manga qaritip éytti – O bana atıfta bulunarak söyledi. Yerge qaritip yatquzmaq – Yüzü koyun yatırmak. qaritish Baktırma. qariwetmek Kıvırmak, çevirmek, bükmek. qariwétish Kıvırma, çevirme, bükme. qariwul Karakol, nöbetçi. qariwulxana u.f. Karakolhane. qariwulluq Bekçilik. Qariwulluq qilmaq – Bekçilik yapmak. qarishish Birbirine bakma. qariyagh bk. qarimay. qariyaghach Karağaç, karaağaç. qariyish Karayma, siyahlanma. Yer qariyishqa bashlidi – Kar eriyip, yer açılmaya başladı. qariyüz Karayüz, alçak herif, namussuz. qariyüzlük Alçaklık, namussuzluk. qarliq Karlı. Qarliq boran – Karlı fırtına. Qarluq Karluk (bir Türk boyunun adı). qarmaq Olta, çengel iğne. Qarmaq salmaq – Olta atmak. Qarmaqqa élinmaq – Oltaya yakalanmak; olta yemini kapmak. qarmash Kapma, yapışma, yakalama. qarmimaq Kapmak, yapışmak, yakalamak. qarmughuch Dokunaçlar; duyarga. qarmush bk. qarimuch. qars-qurs takl. Gıcırdı. qarsildash Gıcırdama, şaklama. qarsildatmaq (qarsildimaq'tan) Gıcırdatmak, şaklatmak. Barmaqlarni qarsildatmaq – Parmakları şaklatmak. qarsildimaq Gıcırdamak, şaklamak. qarsilditish Gıcırdatma, şaklatma. qarsuqan ağ. Devekuşu; bk. tögiqush. qarshi Karşı. Qarshi tesir – Karşı etki. Qarshi zerbe – Karşı darbe. Qarshi hujum – Karşı hücum. Qarshi kélish – Karşı gelme. Qarshi qoymaq – Karşı koymak. Qarshi qoyush – Karşı koyuş. Qarshigha – Karşıya. Qarshi bolmaq – Karşı olmak. Bir-birige qarshi – Birbirine karşı. Qarshi turmaq – Karşı gelmek. Qarshi chiqmaq – Karşı çıkmak. Qarshi kelmek – Karşı gelmek. Qanungha qarshi – Kanuna karşı, kanuna aykırı. Qarshi heriket – Karşı hareket. Qarshi almaq – Karşılamak. Qarshi élish – Karşılama. qarshida Karşıda. qarshilash Karşılama. qarshilashmaq Karşılaşmak. qarshilashturmaq (qarshilashmaq'tan) Karşılaştırmak. qarshilashturush Karşılaştırma. qarshiliq Karşılık. Qarshiliqqa uchrimaq – Karşı tepkiye uğramak. Qarshiliq körsetmek – Direnmek, itiraz etmek. Qarshiliq qilmaq – Karşı koymak. qarshiliqsiz Engelsiz, serbest, mâniasız. qarshilimaq Karşılamak. qarshilishish Karşılaşma. qarshisida Karşısında. qartiwaz Kumarbaz, kumarcı. qarughi ağ. bk. qarighu. qaruna ağ. bk. qorultaz. qarushqu ağ. bk. böri. qasi ağ. bk. qaysi. qasiwal ağ. Maşa, kıskaç, pens. qasqan Ağaç veya kamıştan yapılmış buhar kazanı; ağaçtan yapılmış buhar tenceresi. qasnaq Yan, taraf, yön, cihet. Yolning ikki qasnighida – Yolun iki tarafında. qasraq Kabuk (-ğu). Yilanning qasrighi – Yılanın kabuğu. Qasraq tashlimaq – Kabuk atmak. qassap a. Kasap. qassapchiliq Kasaplık. qasu ağ. bk. qaysi. qat-qat Katmer katmer. qata ağ. Ökçe; bk. pashna. qatang Sert, sertçe. qatangghur Damarlı, kuru, sinirli 2. Sert, sertçe. qatangghurluq Damarlılık, kuruluk, sinirlilik 2. Sertlik, kabalık. qatangliq Sertlik. Qatangliq qilmaq – Sertlik etmek. qatar-qatar Sıra sıra. qatarlash Sıralama. qatarlashmaq Sıraya girmek; sıraya geçmek. qatarlashturmaq (qatarlashmaq'tan) Sıraya koymak; sıraya geçirmek. qatarlashturush Sıraya koyma; sıraya geçirme. qatarlik Gibi, yanısıra. Aqsu qatarliq jaylarda – Aksu gibi yerlerde. qatarlimaq Sıralamak. qatarlishish Sıraya geçme. qatil a. Katil, öldüren. qatillerche a.u. Katillerce, katiller gibi. qatilliq a.u. Katillik. Katillik qilmaq – Katillik etmek. qatirash Koşma; hızlı yürüme. qatiratmaq (qatirimaq'tan) Koşturmak; hızlı yürütmek. qatirimaq Koşmak, hızlı yürümek. qatiritish Koşturma; hızlı yürütme. qatqan Kurumuş, sertleşmiş, bayatlamış. Qatqan nan – Bayat ekmek. qatlam Kat, tabaka. Üstki qatlanida – Üst katta. qatlamliq Katmer katmer. Asasiy qatlamliq hökümet orunliri – Alt tabaka hükümet kurumlan. qatlanma Katlanır; açılır kapanır. Qatlanma pichaq – Açılır kapanır bıçak. qatlanmaq Üst üste gelmek; üst üste yığılmak. qatlash Katlama, bükme. qatlashmaq Üst üste olmak, bükülmek, kıvrılmak. qatlatmaq (qatlimaq'tan) Katlatmak, büktürmek, kıvırtmak, üst üste koydurmak. qatlima Kat, tabaka. qatlimaq Katlamlak, bükmek, kıvırmak. Qeghezni ikkige qatlidim – Kağıdı ikiye katladım. qatmal Durgun. qatmallik Durgunluk. qatmu-qat Üst üste. qatnash Ulaşım. Tömür yol qatnishi – Demir yol ulaşımı. Qatnash yolliri – Ulaşım yollan. Méning bu ishke qatnishim yoq – Benim bu iş ile ilişkim yok. qatnashchi İştirak eden, iştirakçi. Yighin qatnashchiliri – Toplantıya katılanlar. qatnashquchi İştirakçi. qatnashmaq Katılmak, iştirak etmek 2. Beraber katılmak. qatnashturmaq (qatnashmaq'tan) Katıldırmak, iştirak ettirmek. qatnashturulmaq Katıldırılmak; iştirak ettirilmek. qatnimaq Ulaşmak. Poyizlar qatnap turudu – Aralıksız tren ulaşımı var. qatnishish Katılma, iştirak etme. qatrash Koşma, koşarak yürüme. qattiq Katı, sert. Qattiq jisim – Sert cisim. Qattiq chariler – Sert çareler. Qatlik jaza – Sert ceza. Qattiq muamile – Sert muamele. Qattiq jeng – Şiddetli savaş. Qattiq talash – Şiddetli kavga. Qattiq heriket – Şiddetli hareket. Qattiq soghuq – Sert soğuk, ayaz. Qattiq uyqa – Derin uyku. Qattiq uxlaydu – Uykusu derin. Qattiq awaz – Sert ses. Qattiq awaz bilen – Sert bir sesle. Qattiq adem – 1) Sert adam 2) Cimri adam. Baghri qattiq – Bağrı taş. Qattiq elem – Acı öfke. Qattiq turush – Sebatkârlık, direşkenlik. Qattiq qolluq – 1) Serdik 2) Cimrilik. Qattiq turuwalmaq – Israr etmek, direnmek. Qattiq ketmek – Sertleşmek, ileri gitmek, aşın sertleşmek. Qattiq qattiq gep qilmang – Sert konuşmayın. qattiq-quruq Kuru. qattiqchiliq Qattikchiliq yillar – Ağır yıllar. qattiqlashmaq Sertleşmek 2. Kurumak 3. Zorlaşmak. qattiqliq Sertlik 2. Cimrilik 3. Yoksulluk, zorluk. qattiqlishish Sertleşme 2. Kuruma 3. Zorlaşma. qatun ağ. bk. xotun. qaturmaq Dondurmak 2. Kurutmak 3. Sertleştirmek. Bash qaturmaq – Kafa çalıştırmak. Béshimni qaturma – Kafamı karıştırma; Zihnimi kurcalama. qaturulmaq Dondurulmak 2. Kurutulmak 3. Sertleştirilmek. qaturulush Dondurulma 2. Kurutulma 3. Sertleştirilme. qaturush Dondurma 2. Kurutma 3. Sertleştirme. qawaqxana r.f. Meyhane. qawan Erkek domuz, yaban domuzu. qawash Havlama, ürüme. qawighan Kötü, kindar, öfke dolu. Qawighan isht – Kötü köpek. qawimaq Havlamak, ürümek. qawlanmaq Kuşatılmak. qawlash Kuşatma. qawlatmaq (qawlimaq'tan) Çevreletmek, kucaklatmak, kuşattırmak. qawlimaq Kuşatmak. qawsimaq bk. qapsimaq. qawul a. 1. Uygun 2. Sakin, uslu 3. Sağlam, güçlü. Qawul at – Güçlü at. qawulluq Uygunluk, usluluk, güçlülük. qawun ağ. bk. qoghun. qawushmaq Kavuşmak, görüşmek. qawushturmaq (qawushmaq'tan) Kavuşturmak, teşekkül ettirmek. qawushush Kavuşma, görüşme. -qa Yön eki. Bashqa – Başa. Baqqa – Bağa. Qayaqqa? – Nereye? qach-qach Toplu kaçış. Birdemde qach-qach bolup ketti – Bir anda toplu kaçış oluverdi. qacha Mutfak takımı, kase, kutu, kap. Héjir qacha – Saksı, çorba kaseleri. qacha-qomuch Mutfak takımı. Xumdanda pishurulghan qacha-qomuchlar – Kilden yapılmış mutfak takımları. qacha-qomush bk. qacha-qomuch. qacha-quda Küçük mutfak takımı 2. Kız alan ve kız veren karşılıklı dünür. qacha-qudiliq Hem kız alan hem kız veren dünürlük. qachaq Kaçak. qachaqliq Kaçaklık. qachan Ne zaman. Qachanla bolsa – Her zaman. Qachanla bolmisun – Her ne zaman. Qachandin béri? – Ne zamandan beri? U her qachan shundaq – O her zaman şöyle. Her qachan – Her zaman. qachandur Ne zamandır. qachanghiche Ne zamana kadar. qachanqi Ne zamanki. Qachanqi xewer? – Ne zamanki haber? qachi bk. qaycha. qachilanmaq Doldurulmak, sandıklanmak, sarmalanmak. qachilash Doldurma, ambalaj yapma, sandıklama, sarmalama. qachilatmaq (qachilimaq'tan) Doldurtmak, ambalaj yaptırmak. qachilimaq Doldurmak, ambalaj yapmak, sandıklamak, sarmalamak. qachqaq bk. qachqun. qachqaqliq bk. qachqunluq. qachqun Kaçak, firarı. qachqunchi bk. qachqun. qachqunchiliq bk. qachqunluq. qachqunluq Kaçma hali, firar hali. qachmaq Kaçmak. Qéchip qutulmaq – Kaçıp kurtulmak. Qéchip ketmek – Kaçmak. Men ishtin qachmaymen – Ben işten kaçmam. qachughu ağ. bk. qarchigha. qagha Karga. Qara qagha – Kara karga. qaghash bk. qarghash. qaghdal Kurnaz, anasının gözü, cin. qaghdalliq Kurnazlık. qaghdalma bk. qaghdal. qaghdalmiliq bk. qaghdalliq. qaghi ağ. bk. kazhul. qaghildatmaq (qaghildimaq'tan) Bağırtmak. qaghildimaq Bağırmak. qaghjiraq Kurumuş, kupkuru olmuş. qaghjirash Kurup çatlama. qaghjiratmaq (qaghjirimaq'tan) Kurutup çatlatmak. qaghjirimaq Kurup çatlamak. qaghjiritish Kurutup çatlatma. qaxlanghan İste veya güneşte kurutulmuş. qaxlanmaq Ateşte veya güneşte ısınmak; güneşlenmek, islenmek. qaxlash İste kurutma, ateşte kurutma, güneşte kurutma. qaxlatmaq (qaxlimaq'tan) İste kurutturmak; ateşte kurutturmak; güneşte kurutturmak. qaxlimaq İste kurutmak, ateşte kurutmak, güneşte kurutmak. qaxlinish Ateşte ısınma, islenme, güneşlenme. qaxlitish İste kurutturma, ateşte kurutturma, güneşte kurutturma. qaxwash Geveze, çenesi düşük. qaxwashliq Gevezelik, çene düşüklüğü. qaxshal Gevşek, dermansız, bitkin, yaşlanmış. Qaxshal bolmaq – Bitkin olmak, dermansız olmak. qaxshash Zayıflama, ezilme, perişan olma, ağlama, hıçkırma, çok isteme, can atma. qaxshatquch Yıkıcı, yok edici, tahripkar. Qaxshatquch zerbe – Yıkıcı darbe. qaxshatmaq (qaxshimaq'tan) 1. Zayıflatmak 2. Ezmek, sarsmak 3. Ağlatmak, perişan etmek. qaxshimaq Zayıflamak, ezilmek, perişan olmak, ağlamak, çok istemek, can atmak. qaxshitish Zayıflatma 2. Ezme, sarsma 3. Ağlatma, perişan etme. qash-qapaq Kaş ve göz kapağı. Qash-qapighingni türme – Suratını bozma. qasha Duvar, tahta perde, çit. qashadimaq Çitle çevirmek. qashang Tembel, miskin, haylaz 2. İnatçı, harın. Qashang at – Harın at. 3. Kör, kesmez, küt. Qashang pichaq – Kör bıçak. qashanglashmaq Körleşmek. qashangliq Tembellik, haylazlık. 2. İnatçılık, harınlık 3. Körlük, kesmezlik, kütlük. qasharish Körleşme, kesmeme, kütleşme. qasharmaq Körleşmek, kesmemek, kütleşmek. qashartish Körletme, kütletme. qashartmaq (qasharmaq'tan) Körletmek, kütletmek. qashirish bk. qasharish. qashqa Benek, pul. Qashqa at – Benekli at, pullu at. Qara qashqa at – Siyah benekli at. Qashqa bash – Dazlak, cavlak. qashqaldaq zool. Su tavuğu. Qashqari Kaşgarlı. qashqiwash Dazlak, cavlak. Qashqiwash bolup qalmaq – Dazlak olmak. qashqoghlaq Porsuk (-ğu). qashqunchi ağ. bk. qachqun. qashlash Kaşıma. qashlatmaq (qashlimaq'tan) Kaşıtmak. qashlimaq Kaşımak. qashlitish Kaşıtma. qashshaq Pinti, pintilik. qashshaqlashmaq Fakirleşmek, yoksullaşmak, fukara olmak. qashshaqliq Cimrilik, hasislik 2. Kurnazlık. qashtash Kaş taşı, süs taşı. qashyar Kenar, sahil, kıyı, yaka. qay Hangi. Qay terepke barisen? – Hangi tarafa gideceksin? qayaqtin Nereden. Kayaqtindur? – Neredendir? qayan ağ. Nereye. Qayan ketkinini bilmeymen – Nereye gittiğini bilmiyorum. qayanda ağ. Nerede. Atam kayanda yürür? – Atam nerededir? qayash Akraba, yakın akraba. qayashlik Yakın akrabalık. qaycha Makas, sındı. qaychilash Makas ile kesme. qaychilashmaq Makas ile kesişmek. qaychilatmaq (qaychilimaq'tan) Makasla kestirmek. qaychilimaq Makasla kesmek. qayda ağ. bk. qeyerde. qaydagh ağ. bk. qandaq. qaydaq ağ. bk. qandaq. qaydurmaq Döndürmek. Bash qaydurmaq – Baş döndürmek. qaydurush Döndürme. qayghu Kaygı, hasret, dert. Qayghu tartmaq – Kaygı çekmek. Qayghugha chökmek – Kaygıya dalmak. qayghu-dert u.a. Kaygı ve dert. qayghu-elem Kaygı ve elem. qayghu-hesret u.a. Kaygı ve hasret. qayghudash Hem kaygı; beraber kaygı çeken. qayghulandurmaq (qayghulanmaq'tan) Kaygılandırmak. qayghulanmaq Kaygılanmak. qayghuluq Kaygılı. Qayghuluq xewer – Kaygılı haber. qayghurmaq bk. qayghulanmaq. qayghurtmaq (qayghurmaq'tan) Kaygı çektirmek; kaygısını çektirmek. qayghurush Kaygılanma. qayghusiz Kaygısız. qayghusizlik Kaygısızlık. qayil a. Qayil bolmaq – Boyun eğmek, kabul etmek, razı olmak. qayirmaq Geri vermek, iade etmek, geri göndermek. 2. Döndürmek, çevirmek. qaylash ağ. bk. qarash. qaymaqlik Kaymaklı. qaymuq Girdap, su çevrisi. qaymuqmaq Şaşırmak, azmak, yolu şaşırmak, dönüp dolaşmak. qaymuqturmaq (qaymuqmaq'tan) Zihnini karıştırmak; masal yutturmak. qaymuqush Şaşırma, azma, yolu şaşırma, dönüp dolaşma. qaynaq Kaynamış 2. Sıcak. qaynam Girdap, su çevrisi. Adem qaynimi – Kalabalık, insan denizi. qaynash Kaynama. qaynashmaq Kaynaşmak, içiçe olmak. qaynatmaq (qaynimaq'tan) Kaynatmak. qaynatturmaq (qaynatmaq'tan) Kaynattırmak. qaynatturush Kaynattırma. qaynighan Kaynamış. qaynimaq Kaynamak. Qaynap ketmek – 1) Kaynamak 2) Coşmak. qayraq Bileği. qayraqchi Bileyici. qayratmaq (qayrimaq'tan II) Biletmek, keskinleştirtmek. qayrilish Dönme, çevrilme, dönülme. qayrilmaq Dönmek, çevrilmek, dönülmek. Kün gherpke qayrildi – Güneş batıya döndü. U qayrilip qaridi – O dönüp baktı. qayrima Qayrima yaka – Devrik yaka. qayriwalmaq Açmak, doğrultmak, bir yana çekmek. qayrish Geri verme, iade etme, geri gönderme 2. Döndürme, çevirme. qaysi Hangisi. Qaysi waxitta? – Ne zaman? Qaysi küni? – Hangi günü? qaysibir Bazı bir. Qaysibirliri – Bazı birleri. Qaysi-qaysiliri – Bazı birleri. qayta Tekrar, yine. Qayta ishqa bashlidi – Tekrar işe başladı. Qayta uyushturmaq – Tekrar toplamak; tekrar tesis etmek. Qayta basmaq – Tekrar basmak. Kayta teyyarlimaq – Tekrar hazırlamak. Qayta bashtin – Tekrar baştan. Qayta awaz bermek – Tekrar oy vermek. qayta-kaytilap Tekrar tekrar. qayta-qayta Tekrar tekrar. Qayta-qayta oylimaq – Tekrar tekrar düşünmek. qaytarma İkinci defa, tekrar, geri çevirme. Qaytarma zerbe – Tekrar darbe. Qaytarma hujum – Geri çevirme hücumu. qaytarmaq Geri çevirmek, döndürmek; bk. qayturmaq. qaytidin Başkadan. Qaytidin ishlimek – Başkadan işlemek. Qaytidin bashlimaq – Başkadan başlamak. Qaytidin oqumaq – Başkadan okumak. Qaytidin imtihan qilish – Başkadan sınav yapma. Qaytidin bahalimaq – Başkadan değerlendirmek. Qaytidin teshkil etmek – Başkadan tesis etmek. Qaytidin yasimaq – Başkadan yapmak. qaytilanmaq Tekrarlanmak. qaytiwashtin bk. qaytidin. qaytish Dönme, geri dönme. Arqigha qaytish – Geri dönme. qaytquzmaq (qaytmaq'tan) Geri çevirmek, döndürmek. qaytmaq Dönmek, geri dönmek, caymak. Qaytip kelmek – Geri dönmek. Su qaytti – Su alçaldı. Könglüm qaytti – Gönlüm kırıldı. Heqiqetke qaytmaq – Gerçeğe dönmek; gerçeği kabul etmek. Étilghan oq qaytip kelmes – Yaydan çıkan ok geri dönmez. Pikirdin qaytmaq – Fikirden caymak. Sözdin qaytmaq – Sözden caymak. Dunyadin qaytmaq – Ölmek, vefat etmek. qaytmas Dönmez, caymaz, gerilemez. Sözidin qaytmas adem – Sözünden caymaz adam. qaytmasliq Caymazlık, dönmezlik. qayturma Dönüş, geri çevirme. qayturmaq Geri çevirmek, döndürmek. Qayturup bermek – Geri vermek. Qayturup almaq – Geri almak. Düshmenning hujumini qayturmaq – Düşmanın hücumunu geri çevirmek. Gep qayturmaq – İtiraz etmek. qayturulmaq Döndürülmek, geri çevrilmek. qayturuwetmek Geri çevirmek. qayturuwétish Geri çevirme. qayturush Geri çevirme, döndürme. qaza a. Kaza. Qazagha uchrimaq – Kazaya uğramak. Qaza bolmaq – Ölmek. Qaza tapmaq veya qaza qilmaq – Ölmek. Qazaq Kazak (bir Türk boyunun adı). qazan Kazan. Qazangha néme salsang, chömüshkimu shu chiqidu – d. Kazana ne koysan, kepçeye de şu çıkar. Ash qazan – Mide. qazan-ayaq-qushuq Mutfak takımları. qazan-chömüsh Kazan ve kepçe. qazan-qomush Mutfak takımı. qazanche u.f. Tencere. qazanchi Kazan ustası. qazanmaq Kazanmak. Awroy qazanmaq – Ün kazanmak. Ghelibe qazanmaq – Yenmek, galip olmak. qazdurmaq (qazmaq'tan) Kazdırmak. qazdurush Kazdırma. qazi Kadı, şeyhülislam, yargıç, hakim. qazihana tar. Mahkeme, şeyhülislam binası. qazinish Kazanma. qazmaq Kazmak. qaznaq Kiler. qebih a. Çirkin, adi, iğrenç, alçak. qebihlik a.u. Çirkinlik, alçaklık, iğrençlik, adilik. qebile a. Kabile. qebiliwiy a. Kabilevî, kabileye ait. qebilichilik a.u. Kabilecilik. qebre a. Kabir, mezar. qebristan Mezar. qed a. Boy, duruş. Qed kötermek – Doğrulmak, düzelmek. qeddi-qamet a. Boy, vücut. Qeddi-qamiti kélishken – Vücutça güzel (yakışıklı). qedeh a. Kadeh. Qedeh kötermek – Kadeh kaldırmak. qedehche a.f. Küçük kadeh. qedem a. Kadem, adım. Qedem basmaq – Adım atmak; ayak basmak. qedemlimek Adımlamak. qedemmu-qedem Adım adım. qeder a. Kadar. Mektepke qeder – Okula kadar. Mümkin qeder – Mümkün olduğu kadar. Shu qeder chirayliq – O kadar güzel. Bilginim qeder – Bildiğim kadar. qedimki a.u. Kadimki, eski. qedir a. Kadir. Qedrige yetmek – Değerini bilmek. qedir-qimmet a. Kadir ve kıymet. qedirawal a. Normal, fena değil, şöyle böyle. qedirdan a.f. Kadirdan, kadirşinas. qedirdanliq a.f.u. Kadirdanlık, kadirşinaslık. qedirlik a.u. Değerli. qedirlimek a.u. Değer vermek. qedirsiz a.u. Değersiz. qedirsizlik a.u. Değersizlik. qeghez Kağıt. Qeghez pul – Kağıt para. qeghezwaz u.f. Kırtasiyecilik yapan kimse; kırtasiyeci. qeghezwazliq u.f.u. Kırtasiyecilik. qeghish Kapris. qeghishlik Kaprisli. qeher a. bk. qehr. qehet a. 1. Kıtlık, verimsizlik 2. Açlık 3. Yoksulluk, sıkıntı. qehetchilik a.u. 1. Kuraklık 2. Açlık 3. Yoksulluk, sıkıntı. qehr a. Hiddet, öfke, gazap, kızgınlık. Qehri yaman – Hiddetli. qehriman a.f. Kahraman. Qehriman sheher – Kahraman şehir. qehrimanane a.f. Kahramanane, kahramanca. qehrimanlarche a.f.u. Kahramanane, yiğitçe. qehrimanliq a.f.u. Kahramanlık. qehrlenmek a.u. Kızmak, öfkelenmek, hiddetlenmek. qehrlik a.u. Hiddetli, öfkeli, kızgın. qehwe a. Kahve. qehwexana a.f. Kahvehane. qeqech Yara kabuğu. Qeqech baghlimaq – Yaranın kabuklanması. qeqich Koşum, at takımı. qelb a. Kalp, yürek. Chin qelbimdin tebrikleymen – Çandan kutlarım. qele Kale; şehir. qelem a. Kalem. Qelem qashliq – Kalem kaşlı. qelemche Filiz, şürgün. Üzüm qelemchisi – Üzüm filizi. qelemdan a.f. Kalemlik, kalem kutusu. qelemqash Kalem kaş. qelempur Biber 2. Karanfil. qelemsap a. Sap (-pı), kabza, kulp, kalem. qelemtirash a.u. Açılıp kapanan bıçak. qelender f. 1. Çileci 2. Dilenci. qelenderchilik f.u. 1. Çilecilik 2. Dilencilik. qelenderlik f.u. bk. qelenderchilik. qeley Kalay 2. Sac, teneke. qeleychi Tenekeci. qeleychilik Tenekecilik. qeleylesh Lehimleme. qeleyletmek (qeleylimek'ten) Lehimletmek; teneke ile kapattırmak. qeleylimek Lehimlemek. qelqe Tül. Qelqe yaghliq – Tül örtü. qellapliq a.u. Aldatma, iğfal, hile. Qellapliq qilmaq – İğfal etmek. qemer a. kit. 1. Ay 2. Kamer (kadın adı). qen a. bk. qent. qendalet a. Şekerleme, pasta. qendaletchi a.u. Pastacı. qendek a.u. Şekerli kayısı kakı. qendil a. Avize. qent a. Şeker. Chaqmaq kent – Kesme şeker. Qent qizilchisi – Şeker pancarı. Qenttek – Şeker gibi. qentdan a.f. Şekerlik. qentdil bk. qentdan. qentlik a.u. Şekerli. Qentlik chay – Şekerli çay. qentlimek a.u. Şekerlemek. qepez a. Kafes. qepezchi a.u. Kafes ustası, kafesçi. qerel Müddet, süre. qerelsiz Süresiz. qerelsizlik Süresizlik. qeriz a. bk. qerz. qerz a. Borç. Qerzge almaq – Borçlanarak almak. qerzdar a.f. Borçlu. Qerzdarmen – Borçluyum. qerzdarliq a.f.u. Borçluluk. Qerzge bermek – Ödünç vermek. Qerzim bar – Borcum var. qesem a. Yemin. Qesem ichmek – Yemin etmek. qesemxor a.f. Yemin etme yolu ile çıkar arayan kimse. qesemxorluq a.f.u. Yemin etme yolu ile çıkar aramak. qesemyad a.f. Ant, yemin. Qesemyad qilmaq – Yemin etmek. qeside a. Kaside. qesr tar. Saray, hükümdar sarayı. qest a. Kasıt. Qest qilmaq – Kastetmek. qesten a. Kasıtlı olarak. qesten'ge a.u. bk. qesten. qestleshmek a.u. Birbirine düşman olmak; arası acık olmak. qestlik a.u. Kasıtlı. Qestlik bilen – Kasıtlı halde. qestlimek a.u. Kastetmek. qet'iy Kesin. Qet'iy rewishte – Kesin halde. Qet'iy köpchilik – Ezici çoğunluk. qet'iyen a. Kesinlikle. qet'iyet a. Kesinlik, sabit, kararlı. qet'iyetsiz a.u. Kararsız.duruksun. qet'iyetsizlik Kararsızlık, duruksunluk. qet'iylik a.u. Keçilik, kararlılık. qetre a. kit. Damla. qetre-qetre a. Damla damla. qewet Kat, tabaka 2. Çok, fazla. Qewet soghuq – Çok soğuk. qewet-qewet Kat kat; tabaka tabaka. qewetlen'gen Kat kat olmuş 2. İkinci defa. qewetlesh Kat kat yapma; üstüste koyma. qewetlik Kadı. On qewetlik – On katlı. Köp qewetlik – Çok katlı. qewetlimek Kat kat yapmak; üstüste koymak. qewetmu-qewet Kat kat, üstüste. qewir a. bk. qebre. qewre a. Mezar; bk. qebre. qewristan a.f. Mezarlık; bk. qebristan. qews a. 1. Gökkuşağı 2. astr. Yay. qewziyet kit. t. Beklik, kabız. qeyerde Nerede. Qeyerde bolsa shu yerde – Her yerde. qeyerdin Nereden. Qeyerdin keldingiz? – Nereden geldiniz? Qeyerdindur – Neredendir. qeyerge Nereye. Qeyergidur – Nereyedir. qeyerlik Nereli. U özi qeyerlik? – O kendisi nereli? qeyser İnatçı, direngen, harın 2. Sebatkar, ısrarlı. qeyserlik Direngenlik, harınlık 2. Sebatkarlık. qeyt a. Kayıt. Qeyt qilmaq – İşaret koymak, kaydetmek. qeytsiz a.u. Kayıtsız, işaretsiz. qéchi Hardal. qéchish Kaçış, kaçma. qéchishmaq Beraber kaçmak. qédim a. Kadim, eski. Qédim zamanlarda – Eski zamanlarda. qédimdin a.u. Eskiden. qédimqi a.u. Kadim, eski. Qédimqi zaman – Eski zaman. qéqas Bağırma, bağırtı, çığlık, yüksek ses. Qéqas salmaq – Bağırmak, çığlık atmak. qéqilish Kakılma, çakılma, itilme, dışlanma. qéqilmaq Kakılmak, çakılmak, itilmek, dışlanmak. qéqinish Silkelenme; silkerek üstündeki tozunu çıkarma. qéqinmaq Silkelenmek; silkerek üstündeki tozunu çıkarmak. qéqir Tuzlak arazi. qéqirangliq Tuzlak arazi. Qéqirangliq jay – Tuzlak arazi. qéqiwalmaq Biraz içkili olmak; biraz içmek. qéqiwetmek Çakmak, kakmak,silkelemek, itmek, dışlamak. qéqiwélish Biraz içkili olma; biraz içme. qéqiwétish Çakma, kakma, silkeleme, itme, dışlama. qéqish Kakma, çakma, itme, dövme, silkeleme. qéqishish Beraber kakma, beraber çakma, beraber silkeleme. qéqishmaq Beraber kakmak, beraber çakmak, beraber silkelemek. qéqishturmaq (qéqishmaq'tan) Silkerek çıkarmak. Bar-yoqini qéqishturup berdim – Hiçbir şey bırakmadan hepsini verdim. qéqishturush Silkerek çıkarma. qélin Kalın. Qélin kitap – Kalın kitap. 2. Yoğun 3. Yığın 4. Sıkı, koyu. qélinlash Kalınlama, şişme 2. Sıklaşma, yoğunlaşma. qélinlashmaq Kalınlaşmak, şişmek 2. Sıklaşmak, yoğunlaşmak. qélinlatmaq (qélinlimaq'tan) Kalınlatmak. qélinliq Kalınlık 2. Sıklık, yoğunluk. qélinlimaq bk. qélinlashmaq. qélip Kalıp. Bir qélipta – Bir şekilde; aynı halde. qélipbaz Şekilci, formalist. qélipbazliq Şekilcilik, formalistlik. qélipchi Dökümcü, kalıpçı, kalıp yapan usta. qélipchiliq Kalıplama, dökme eylemi. qéliplash Kalıplama, dökme. qéliplimaq Kalıplamak, dökmek. qélish Kalma. qélishish bk. qélishmaq. qélishmaq Umu qélishmaydu – O da eksik değil. qéniq Koyu. Qéniq qizil – Koyu kızıl. Qéniq chay – Demli çay. qéniqarliq Doyurucu, tatmin edilir. Qéniqarliq jawap – Tatmin edilir cevap. qénish Kanma. Sugha qénish – Suya kanma. qénishmaq Beraber kanmak. qépqalghan Kalmış. qéri Yaşlı. qéri-chüri Yaşlılar. qéri-yash Yaşlı ve genç. qériq Acı, eksi. qériqiz bot. Dulavratotu. qériliq Yaşlılık. qérimaq Yaşlanmak. Qérip qalmaq – Yaşlanmak. Qérip ketmek – Yaşlanmak. Qérighanda at tézigi altun körünüdu – d. Yaşlılıkta at tezeği altın görünür. qérin Karın. Üchey-qérin – Barsak ve karın. qérinche anat. Mide. qérindashchiliq bk. qérindashliq. qérindashliq Kardeşlik. Qan qérindashliq – Kan kardeşlik. Qérindashliq munasiwetler – Kardeşlik münasebetler. Qérindashliq yardem – Kardeşçe yardım. qérish Yaşlanma. qérishish İnat etme; aksilik yapma. qérishquchi İnatçı, harın, aksi. qérishmaq İnat etmek; aksilik yapmak. qéritish Yaşlandırma. qéritmaq Yaşlandırmak. qéshida Yanında. Öyning qéshida – Evin yanında. Qéshimizda – Yanımızda. Méning qéshimda – Benim yanımda. Qéshimda yoq – Yanımda yok. qéshidin Yanından. qéshigha Yanına. Uning qéshigha keldim – Onun yanma geldim. Qéshinggha al – Yanına al. qéta ağ. bk. qéza. qétighliq Koşulmuş, takılmış. Harwugha qétighliq turghan xéchir – Arabaya koşulmuş katır. qétiq Yoğurt. qétiqchi Yoğurtçu, yoğurt satan. qétilish Katılma. qétim Defa, kere. Bu qétim – Bu defa. Birinchi qétim – İlk defa. qétimlash Tekrarlama, hisseleme. qétin-qat Tekrar. qétishturmaq Karıştırmak. qétishturush Karıştırma. qéydash ağ. bk. öpkilesh. qéyiq Kayık. qéyiqche Küçük kayık. qéyiqchi Kayıkçı. qéyiqchiliq Kayıkçılık, gemicilik. qéyin-buyan ağ. dünür; bk. quda. qéyinliq Kayınlık, kayın ormanlığı. qéyinzar u.f. Kayın ormanı; kayınlık. qéyinzarliq u.f.u. Kayın ormanlığı, kayınlık. qéyishchi Kayışçı, kayış zanaatçısı. qéymaq Dönmek. Béshim qéyip turuptu – Başım dönüyor. qéynagha Eşinin ağabeyi. qéynana Kaynana. qéynata Kaynata, kayın peder. qéynini Eşinin küçük erkek kardeşi. qéza Atın kaburga yağı 2. Atın kaburgasından yapılmış sucuk. qézichi Sucukçu; sucuk yapan veya sucuk satan. qézichiliq Sucukçuluk; sucuk satma veya sucuk yapma hali. qézilish Kazılma, kazılış. qézilma Yer altından çıkarılan şeyler; madenler. Qézilma bayliqliri – Madenler. qézilmaq Kazılmak. qéziwalmaq Kazıp çıkarmak; kazmak. qéziwélish Kazıp çıkarma; kazma. qézish Kazma. Kömür qézish ishliri – Kömür madeni işleri. qézitish Kazdırma, açtırma. qézitmaq (qazmaq'tan) Kazdırmak, açtırmak, kazıp çıkartmak. qible a. Batı, kıble. qibliname a.f. Pusula. qicha bot. Kenevir. Qicha urughi – Kenevir tohumu. Qicha yéghi – Kenevir yağı. qicharmaq bk. qichqarmaq. qichartish Çağırtma. qichartmaq (qicharmaq'tan) Çağırtmak. qichighlash Gıdıklama. qichighlashmaq Gıdıklaşmak. qichighlimaq Gıdıklamak. qichighlishish Gıdıklaşma. qichixlash bk. ghidighlash. qichiq Gıdıklanma. qichirish ağ. bk. chaqirish. qichishish Kaşınma, kaşıma. qichishqaq Uyuz. qichishmaq Kaşınmak, kaşımak. qichishturmaq (qichishmaq'tan) Kaşındırmak. qichishturush Kaşındırma. qichqarmaq Çağırmak, davet etmek. qichqartish Çağırtma. qichqartquzmaq (qichqartmaq'tan) Çağırttırmak. qichqartquzush Çağırttırma. qichqartmaq (qichqarmaq'tan) Çağırtmak. qichqazmaq ağ. bk. qichqarmaq. qichqirilmighan Çağırılmamış; davet edilmemiş. Qichqirilmighan méhman – d. davet edilmemiş misafir. qichqiriwalmaq Çağırmak, davet etmek. qichqiriwélish Çağırma, davet etme. qichqirish Çağırma, davet etme. qichqirishmaq Bağırışmak, beraber seslenmek. 2. Karşılıklı çağırmak, karşılıklı davet etmek. qichqirmaq Çağırmak, davet etmek, seslenmek. qichqirtish Çağırtma. qichqirtmaq bk. chaqirtmaq. qichqirturmaq bk. qichqirtmaq. qichqirturush Çağırtma. qidam Bükülü, bükük, eğri, iğri büğrü. Qidam keke – Eğri ağaçla saplanmış bir çeşit balta. qidiq bk. qitiq ve ghidiq. qidirmichi Arayan, gezgin, gezginci. qigh Gübre. Qigh tökmek – Gübrelemek. Qoy qighi – Koyun gübresi (koyun tezeği). qighdash Gübreleme. qighdimaq Gübrelemek. qighlash bk. qighdash. qighliq Tezeklik, gübrelik, gübrenin bulunduğu yer. qighlimaq Gübrelemek. qix ağ. bk. qiriq. qiqas Yaygara, gürültü. Qiqas salmaq – Yaygara koparmak. qil Kıl. U qilning üstide turuptu – Onun durumu tehlikeli. Ular bizdin qilche payda körmeydu – Onlar bizden zerre kadar fayda görmez. Qil tamaq – t. boğaz kanseri. qilbiname a.f. ağ. bk. qibliname. qilwe a. bk. qible. qilchaq Kaba yünlü koyun. qilchang Kıllı. qilchiq Tüy, ince kıl. qilchiliq Zerre kadar. Qilchiliq heq almastin – Zerre kadar hak almadan. qildiriq ağ. bk. qiltiriq. qildurmaq (qilmaq'tan) Yaptırmak. qildurush Yaptırma. qilghuzmaq (qilmaq'tan); bk. qildurmaq. qilghuzush bk. qildurush. qilich Kılıç. Qilich qini – Kılıç kılıfı. qilichbagh Kılıç kemeri. qilichlashmaq Kılıçla dövüşmek. qilichliq Kılıçlı, silahlı. qilichlishish Kılıçla dövüşme. qilichwaz u.f. Silahşor, silahtar. qilichwazliq u.f.u. Silahşorluk, silahtarlık. qiliksizliq Kötü alışkanlık, kötü huyluluk. qiliq Kılık: 1. Delme, açma, yapma 2. Tarz, itiyat, tavır. Qilighi yaman adem – Kılıksız adam. qiliqlanmaq Kendini beğendirmeye çalışmak; cilvelenmek, nazlanmak. qiliqlinish Kendini beğendirmeye çalışma; cilvelenme, nazlanma. qiliqsiz Kılıksız, kötü alışkanlığı olan, tavırı kötü, tutumu kötü. qilinish İşlenme, yapılma. qilinmaq İşlenmek, yapılmak. qilish Yapma. qilishish Beraber yapma. qilishmaq Beraber yapmak; yardımlaşmak. qilqal a. 1. Gevezelik, dedikodu 2. Tartışma, münakaşa. qilquruq Aralıksız, fasılasız, durmadan. qilmaq Yapmak, etmek, kılmak. Ow qilmaq – Avlanmak. Söz qilmaq – Söylemek. qilmish Suç, kabahat, cinayet. qilmishliq Şerir, kötülükçü, cani. qiltamaq t. Boğaz kanseri. qiltiraq bot. Kılçık. qiltiriq Kılçık. Qara qiltiriq bughday – Siyah kılçıklı buğday (buğdayın bir türü). qiltiriqliq Kılçıklı. Qiltiriqliq béliq – Kılçıklı balık. qiltiyek ağ. bk. qiltiriq. qilutus Aladoğan. qilyash bot. Dereotu. qimar f. Kumar. Qimar oynimaq – Kumar oynamak. qimarwaz f. Kumarbaz. qimarwazliq f.u. Kumarbazlık. qimil Hareket, kımıldama. qimildash Kımıldama. qimildatmaq (qimildimaq'tan) Kımıldatmak. qimildimaq bk. qimirlimaq. qimilditish Kımıldatma. qimir Qimir etmek – Kımıldamak. qimir-qimir Qimir-qimir qilmaq – Kımıldamak. qimirlash Kımıldama. qimirlatmaq (qimirlimaq'tan) Kımıldatmak. qimirlimaq Kımıldamak. qimirlimas Kımıldamaz, sabit. qimirlimasliq Kımıldamazlık, sabitlik. qimirlitish Kımıldatma. qimiz Kımız (kısrak sütünden yapılmış içki). qimmet a. Paha, pahalı. Qimmet bahaliq – Pahalı fiyat. Qimmet bermek – Değer biçmek, kıymet biçmek. Qimmitini yoqatmaq – Değerini kaybetmek. qimmetchilik a.u. Pahalılık. qimmetlenmek a.u. Pahalılanmak. qimmetlesh a.u. Pahalılanma. qimmetleshmek a.u. Pahalılanmak. qimmetleshtürmek a.u. (qimmetleshmek'ten) Pahalılaştırmak, fiyatı yükseltmek. qimmetleshtürüsh a.u. Pahalılaştırma. qimmetletmek (qimmetlimek'ten) Pahalılatmak; fiyatı yükseltmek. qimmetlik Pahalı, değerli. Qimmetligim – Değerlim. qimmetlimek a.u. Pahalılanmak. qimmetlitiwetmek a.u. Pahalılaştırıvermek; fiyatları yükseltivermek. qin Kılıf. U qilichni qinigha saldi – O kılıcı kılıfına koydu. qinalmaq Istırap çekmek, işkence görmek. qinash bk. qinimaq. qingghaymaq Eğilmek, düzlüğünü yitirmek, yana eğilmek. qingghaytish Eğildirme. qingghaytmaq (qingghaymaq'tan) Eğildirmek. qingghir Eğri, eğri büğrü, çarpık. qingghir-qiyshiq Eğri büğrü, çarpık. qingghiriq Düz olmayan, pürüzlü. qingghirlashmaq Eğilmek; eğri büğrü hale gelmek; çarpık hale gelmek. qingghirliq Eğrilik, çarpıklık. qingghirlishish Eğilme, eğri büğrü hale gelme; çarpık hale gelme. qingghiyish Eğilme, düzlüğünü yitirme, yana eğilme. qingngiraq ağ. bk. qingraq. qinimaq Su qinimaq – Suyu salıvermek; suyu bırakmak. Qipchaq Kıpçak (kuzeydeki Türk boyu). qir Sınır, hudut 2. Yamaç 3. Bozkır, kır. qiraet a. Kıraat, okuma. qiraetxana a.f. Kıraathane. qiraw bk. qiro. qirchangghu Lagar beygir 2. Uyuz, kel hastalığı. qirchangghuluq Uyuzluk, uyuz olma hali, kel hastalığı. qirchilma Ezilmiş, yılgın, sindirilmiş. qirdurmaq (qirmaq'tan) Kazdırmak, kestirmek. qirdurush Kazdırma, kestirme. qirgha Rende, mutfak rendesi. qirghaq Kenar, kıyı. qirghawul zool. Sülün. qirghin Katliam, kınm. qirghinchiliq bk. qirghin. qirghinliq Katliam ve yağma. Qirghiz Kırgız. Qirghiz xelqi – Kırgız halkı. qirghu Kazağı. qirghuch Kazağı. qirghuchi Avcı uçağı. qirghul bk. qirghawul. qirghuy Aladoğan. qirghuzmaq (qirmaq'tan) 1. Kazdırmak, kestirmek. 2. Kırdırmak, yok ettirmek, öldürtmek. qirghuzush Kazdırma, kestirme 2. Kırdırma, yok ettirme, öldürtme. qiriq Kırk. Qirqini bermek – Ölümünün kırkıncı günü yemek ile yad etmek. qiriqinchi Kırkıncı (40). qirilmaq Traş edilmek, kazılmak. 2. İmha edilmek. qirindi Yonga 2. Kazıntı. qirinish Traşlanma. qirinmaq Traşlanmak. qirip-chépish Toptan imha, toptan yok etme. qiriwalmaq Kazımak. qiriwetmek Kazımak 2. Toptan imha etmek. qiriwélish Kazıma. qiriwétish Kazıma 2. Toptan imha etme. qirish Kazıma, kesme 2. Traş etme. qirqayaq zool. Kırkayak. qirqiq Kesilme, budanma. qirqiqliq Kırpık saçlı, kesilmiş, budanmış. qirqilish Kesilme, budanma. qirqilmaq Kesilmek, budanmak. qirqimaq Kesmek, budamak. qirqish Kesme, budama. qirqishish Beraber kesme, beraber kazma. qirqishmaq Beraber kesmek, kesişmek, beraber kazmak, kazışmak. qirqitish Kestirme, kazdırma. qirqitquzmaq (qirqimaq'tan) Kestirmek, kazdırmak. qirqitquzush Kestirme, kazdırma. qirqitmaq bk. qirqturmaq. qirqqulaq bot. Eğreltiotu. qirqturmaq Kestirmek, kazdırmak. qirqturush Kestirme, kazdırma. qirlanghan Yontulmuş, biçilmiş, oyulmuş, tıraş edilmiş. qirlash Yonutma, biçimlendirme, tıraş etme. qirliq Yontulmuş, biçilmiş, tıraş edilmiş. Alte qirliq – Altı yüzlü. qirlimaq Yonutmak, biçimlendirmek, oymak, tıraş etmek. qirmizi ağ. Kırmızı, kızıl. qiro Kırç, kırağı. Otni qiro basti – Otu kırağı bastı; Bitkiler kırağılandı. qirowluq Kırçlı, kırağılı. qirs Taklidî ses. Qirs etmek – Çatırdamak, kıtırdamak. qirsillatmaq (qirsillimaq'tan) Çatırdatmak, kıtırdatmak. qirsillimaq Çatırdamak, kıtırdamak. qirsiz Kenarsız, uçsuz bucaksız. qirt Geveze, çenebaz, boşboğaz. Özeng bir qirt ékensen – Kendin bir gevezemişsin. qirt-qirt Taklidî ses. qirtillalmaq (qirtillimaq'tan) Hart hart ettirmek; hart hart kaşınmak. qirtillimaq Hart hart etmek. qirtiwermek Çene çalmak, gevezelik yapmak. qirtiwérish Çene çalma, gevezelik yapma. qis Kıt, az, dar. Waxt nahayiti qis – Vakit pek kıt. qisas a. Kısas. Qisas almaq – Kısas almak. qisaschi a.u. Kısasçı. Qisasül-Enbiya a. Kısas-Ul-Enbiya (Rabguzi tarafından 14. yüzyılda Uygurca yazılmış peygamberler hakkındaki hikâye). qisiq Kısık, kısılmış. Qisiq köz – Çekik göz. qisilchaq Darlık. qisilish Kısılış, kısılma. qisilmaq Kısılmak. Turmushta qisilmaq – Geçim sıkıntısı çekmek. qisinchiliq Sıkışıklık 2. Sıkıntı. qisir Kısır. Qisir qalmaq – Kısır olmak. qisiwalmaq Sıkıştırmak. qisiwetmek Sıkıştırmak, sıkmak. qisiwétish Sıkıştırma, sıkma. qisish Kısma, sıkma. qisqa Kısa. Sözning qisqisi – Sözün kısacası; sonuç olarak. Qisqisi – Kısacası. Qisqiche éytip ber – Kısaca anlat. Uning qoli qisqa – Onun eli kısa; O buna erişemez; O parasız. qisqach Makas, kıskaç, maşa. qisqarmaq Kısalmak. qisqartiwetmek Kısaltıvermek. qisqartiwétish Kısaltıverme. qisqartish Kısaltma. qisqartma Kısaltma. Qisqartma atlar – Kısaltılmış isimler (adlar). qisqartmaq (qisqarmaq'tan) Kısaltmak. qisqarturmaq Kısaltmak. qisqarturulmaq Kısaltılmak. qisqarturush Kısaltılma. qisqiliq Kısalık. qisqirish Kısalma. Künning qisqirishi – Günün kısalması. qisquch Sıkmaç, mengene. Qisquch paqa – zool. yengeç. qism Kısım, bölük, parça. qisma-qisma Türlü; ayrı ayrı 2. Kısmen. qismen a. Kısmen. qismenlik a.u. Kısmen olma hali. qismet a. Kısmet, kader. qisse Kıssa, hikâye. qistaq Sıkışık, dar, pek yakın. qistalmaq Sıkışmak. qistang Dar, sıkışık, zor. Qistang tar yol – Kışık dar yol. qistangliq Sıkışıklık, darlık. qistash Sıkıştırma, zorlama. qistashmaq Birbirini sıkıştırmak. qistatmaq (qistimaq'tan) Sıkıştırtmak. qistilish Sıkışma. qistimaq (qismaq'tan I) Sıkıştırmak, zorlamak. qistishish Birbirini sıkıştırma. qistitish Sıkıştırtma. qisturghuzmaq Sıkıştırtmak. qisturghuzush Sıkıştırtma. qisturma Conta. qisturmaq Sıkıştırmak, sıkmak, araya sokmak, araya sıkıştırıp koymak. qisturulmaq Lüzumsuz yere sıkışıp girmek. qisturulush Lüzumsuz yere sıkışıp girme. qisturuwalmaq Sıkıştırmak. Qolumni qisturuwaldim – Elimi sıkıştırdım. qisturush Sıkıştırma, sıkma, araya sokma, araya sıkıştırıp koyma. qish Kış. Qish chüshti – Kış geldi. qish-yézi Kış ve yaz; kış boyu ve yaz boyu; bütün yıl boyu; yıl boyu. qishiche Kış boyu. qishin ağ. bk. qiyin. qishqi Kışa ait. qishqiche Kışadek, kışa kadar. qishqirmaq ağ. bk. qichqirmaq. qishlaq Köy; kırsal kesim. qishlash Kışlama, kışı geçirme. qishlatmaq (qishlimaq'tan) Kışlatmak, kışı geçirtmek. qishlighi Kışın, kış vakti. qishliq Kışlık. qishliqqa Kışın. qishlimaq Kışlamak; kışı geçirmek. qishlitish Kışlatma, kışı geçirtme. qishta Kışta. qit'e a. Kıta. Yawrupa qit'isi – Avrupa kıtası. qitighur Kıskanç, gıpta eden. qitighurluq Kıskançlık, gıpta etme hali. qitiq Gıdık. qitiqlash Gıdıklama. qitiqlimaq Gıdıklamak. qitishqaq ağ. Uyuz. qiy ağ. bk. kir. qiy-chu takl. Yaygara. qiy-chuwlashmaq Yaygara yapmak. qiy-chuwlishish Yaygara yapma. qiya-chiya Yaygara, yüksek ses, bağırma. qiyaq bot. Bir tür yassı ot. qiyaliq Kayalık; kaya biçiminde. Qiyaliq qirghak – Kayalık kıyı. qiyamet a. din. Kıyamet. qiyametlik a.u. Qiyametlik dost – Ebedî dost, ilelebet dost. qiyangqu Yaramaz, afacan, haylaz. qiyangquluq Yaramazlık, haylazlık. qiyapet a. Kıyafet, görünüm. Qiyapiti yaman – Kıyafeti kötü. qiyapetsiz a.u. Kıyafetsiz, görünümsüz. qiyas a. Kıyas. Qiyas qilmaq – Kıyaslamak. qiyasiy a. Kıyaslama, kıyasî. qiyassiz a.u. Kıyaslanamaz. qiyatash Kaya. qiydurmaq (qiymaq'tan I) Kıydırmak, kestirmek. Nikasini qiymaq – Nikahını kıymak. qiydurush Kıydırma, kestirme. qiyghach Yampır, yampiri, verev olarak. Qiyghach qash – Eğri kaş. qiyghaq ağ. bk. qirghaq. qiyghaqche Hamuru kesmek için kullanılan kesici diş. qiyghamcha Dar dilimli iste kurtulmuş et. qiyghatmaq Koşmak, koşuşmak. qiyghitish Koşma, koşuşma. qiyiqliq İhmalkarlık 2. Kabalık. qiyildash bk. qiyildimaq. qiyildimaq Qiyildap yighlimaq – Bağırarak ağlamak. qiyilmaq Kıyılmak, kesilmek. qiyin Zor, güç, karmaşık. qiyin-qistaq Zor ve baskı. Qiyin-qistaqqa almaq – Baskı altına almak; zorlamak. qiyinchiliq Zorluk, güçlük, karmaşıklık. Öz béshimdin köp qiyinchiliqlar kechürdim – Başımdan çok zorluklar geçirdim. qiyindi Parça, bez parçası. qiyinlashmaq Zorlaşmak, güçleşmek. qiyinlashturmaq (qiyinlashmaq'tan) Zorlaştırmak. qiyinlashturuwetmek Zorlaştırıvermek. qiyinlashturuwétish Zorlaştırıverme. qiyinlashturush Zorlaştırma. qiyinlatmaq (qiyinlimaq'tan) Zorlaştırmak. qiyinliq Zorluk. qiyinlimaq Zorlaşmak, güçleşmek. qiyinsinish Zor olduğunu sanma (sanmak). qiyinsinmaq Zor olduğunu sanmak. qiyish Kesme, kıyma. qiyje ağ. bk. kir. qiyma Kıyma, 2. Salça. qiymiqu Kuzukulağı. qiynaq İşkence, ıstırap. Qiynaqqa salmaq – İşkence etmek. qiynalghu Istırap, azap, işkence. qiynawetmek Istırap çektirmek; işkence etmek. qiynawétish Istırap çektirme; işkence etme. qiynash Eziyet etme, azap verme, işkence etme. qiynashmaq Müşterek birbirine eziyet çektirmek; birbirine azap vermek. qiynimaq Eziyet etmek, azap vermek, işkence etmek. qiynishish Müşterek birbirine eziyet çektirme; birbirine azap verme. qiypach Yampırı, eğri, çarpık. qiypash bk. qiypach. qiyshaymaq Kaymak, eğilmek, çarpık hale gelmek. Kün gherpke qiyshaydi – Güneş batıya kaydı. qiyshaytish Eğme, çarpık hale getirme. qiyshaytmaq (qiyshaymaq'tan) Eğmek, çarpık hale getirmek. qiyshiq Çarpık, eğri. Qingghir-qiyshiq – Eğri büğrü. qiyshiqliq Eğrilik, çarpıklık. qiyshiyish Kayma, eğilme, çarpık hale gelme. qiz Kız. Qiz almaq – Kız almak. Qiz bermek – Kız vermek. Xotun-qiz – Kadın ve kız. qizamtul Kırmızımsı; kırmızıya çalan. qizarmaq Kızarmak 2. Utanmak. Uyalghinimdin qizardim – Utandığımdan kızardım. qizartiwetmek Kızartıvermek 2. Utandırıvermek; yüzünü kızartıvermek. qizartiwétish Kızartıverme 2. Utandınverme; yüzünü kızartıverme. qizartmaq (qizarmaq'tan) 1. Kızartmak, kırmızı yapmak 2. Kızartmak, utandırmak. qizarturmaq bk. qizartmaq. qizarturush Kızartma, kırmızı yapma 2. Kızartma, utandırma. qizchaq Küçük kız. qizdurmaq (qizimaq'tan) 1. Kızartmak 2. Kavurmak 3. Isıtmak. qizdurulmaq Kızartılmak 2. Kavrul mak 3. Isıtılmak. qizdurulush Kızartılma 2. Kavrulma 3. Isıtılma. qizdurush Kızartma 2. Kavurma 3. Isıtma. qizghanch Acı, acıma, merhamet. qizghanchuq Kıskanç, gıpta, haset, cimri. qizghanchuqluq Kıskançlık, cimrilik. qizghanmaq Kıskanmak, gıpta etmek, haset etmek 2. Acımak. qizghin Sıcak, yanık, ateşli, yanmış 2. Enerjik, cuşkun, ateşli. qizghinish Kıskanma, gıpta etme, haset etme 2. Acıma. qizghinliq Sıcaklık, yanıklık 2. Coşkunluk, ateşlilik. qizghuch Kırmızımsı, kırmızıya çalan. Qizghuch sériq – Kırmızımsı san. qizghush-köküsh Kırmızımsı mavimsi. qiziqarliq Zevkli, ilgi çekici, ilginç, çekici, cazip. qiziqchi Soytarı, klovn. qiziqchiliq Şaka etmek, eğlenmek, alaya almak. qiziqish İlgilenme, dikkat etme, zevklenme. qiziqishish Beraber ilgilenme. qiziqishliq İlginç. Qiziqishliq tughdurmaq – İlgi uyandırmak. qiziqishmaq Beraber ilgilenmek. qiziqliq Sıcaklık 2. Gülünçlü olma hali. qiziqmaq İlgilenmek, dikkat etmek, zevklenmek. qiziqsindurmaq (qiziqsinmaq'tan) İlgisini uyandırmak. qiziqsindurush İlgisini uyandırma. qiziqsinish İlgilenme, dikkat etme. qiziqsinmaq İlgilenmek, dikkat etmek. qiziqsiz Zevksiz, cazibesiz, ilginç olmayan, çekici olmayan. qiziqturmaq (qiziqmaq'tan) İlgisini uyandırmak. Ademni qiziqturidighan eser – Adamın ilgisini çeken eser. qiziqturush İlgisini uyandırma. qizil Kızıl, kırmızı. Toq qizil – Tüm kızıl, koyu kızıl. Qéniq qizil – Koyu kızıl. Qizil saqal – Kızıl sakal. Qizil bughday – Kızıl buğday (bir tür buğday). Qizil topa – Kızıl toprak. Qizil gül – Kızıl gül. Balamgha qizil chiqti – Çocuğuma kızamık çıktı. Qip-qizil yalghanchi – Büsbütün yalancı. Qizilbash Kızılbaş (Şii baş giyişi). Qizilbash yilan – Kızılbaş yılan (yılan türü). qizilche Pancar. Qent qizilchisi – Şeker pancarı. qizilgül Kızıl gül (çiçek türü). qizilquyruq zool. Kızıl kuyruk. qizillashmaq Komünistleşmek, kızıllaşmak. qizillashturmaq (qizillashmaq'tan) Komünistleştirmek, kızıllaştırmak. qizilliq Kızıl olma hali. qizillishish Komünistleşme, kızıllaşma. qizimaq Işımak, ateşlenmek 2. Coşmak. qizirish Kızarma 2. Utanma. qizirishish Ağız kavgası yapma. qizirishmaq Ağız kavgası yapmak. qizish Isıma, ateşlenme. qizitish Isıtma 2. Coşturma. qizitma t. Sıtma. qizliq Kızlık. qizmaq Işımak, ateşlenmek. qobul a. Kabul. Qobul qilish – Kabul etme. Qobul qilmaq – Kabul etmek. qobulxana a.f. Kabul etme evi. qochaq bk. qorchaq. qochimaq Kurcalamak. qochqar Koç. Ikki qochqarning béshi bir qazangha sighmas – d. İki koçun kellesi bir kazana sığmaz. qochulmaq Kurcalanmak. Miyem qochulup ketti – Beynim kurcalandı. qoghdash Koruma, himaye etme. Tinchliqni qoghdash – Barışı koruma. qoghdighuchi Muhafız, koruyucu, bekçi. qoghdimaq Korumak, himaye etmek. qoghlaqchi Sürücü 2. Takip eden, izleyen, kovalayan. qoghlandi Sürgün, menfi. qoghlandichilik Kovulma hali; sürülme hali. qoghlandiliq Kovulma hali, sürülme hali. qoghlanmaq Kovulmak, sürülmek. qoghlatmaq (qoghlimaq'tan) Kovdurmak, kovalatmak. qoghlawetmek Kovmak, sürmek. qoghlawétish Kovma, sürme. qoghlash Kovalama, sürme. qoghlashmaq Beraber kovalamak. qoghlighuchi Kovalayan, süren. qoghlimaq Kovalamak, sürmek. qoghliwetmek Kovalamak, git demek. qoghun Kavun. Yazliq qoghun – Yazlık kavun. Küzlük qoghun – Güzlük kavun. Kökche qoghun – Bir kavun türü. Qoghun qéki – Kavun kakı, kavun kurusu. qoghunchi Kavuncu. qoghunluq Kavunluk. qoghushun Kurşun (Pb belgesi ile gösterilen, yoğunluğu 11,3 olan yumuşak bir eleman). qoqanchaq bk. qorqaq. qoqas Sıcak kül, ateşli kül. qoqash ağ. bk. qorqush. qoqunchuq ağ. Korkuluk. qol El. Ong qol – Sağ el. Sol qol – Sol el. Qol bermek – El vermek. Quruq kol keldi – Boş el geldi. Qolungni tart – Elini çek. Qol qowushturmaq – El bağlamak. Qol qisish – El sıkma. Qol ishi – El işi. Qol chana – Küçük kızak. Qol saet – El saati. Qol sanaet – El zanaatı. Qol harwa – Küçük araba; el arabası. Qolgha almaq – 1) Ele almak 2) Hapsetmek. Qolgha ügetmek – Ele alıştırmak. Qol tekküzmek – Elle dokunmak. Qol tegmigen – Ellenmemiş. Qol tegmigen orman – Balta girmemiş orman. Ikki qolini burnigha tiqip keldi – Eli boş geldi. Öz qoli bilen yézilghan xet – Kendi eliyle yazılmış mektup. Qol qoydurmaq – İmzalatmak. Qol yazmisi – El yazması. Qol qoymaq – İmzalamak. Kol yaghlik – Mendil. Qol astida – El altında. Qol-ayaq bolmaq – Yardım etmek mec. Qol üzmek – El çekmek. Qol tartmaq – El çekmek. Qol tekkende – Boş vakitta. Qolum tegmeydu – Vaktim yok. Qolgha chüshürmek – Ele geçirmek. Qolgha chüshmek – Yakalanmak. Qoldin bermek – Elden çıkarmak. Pursetni qoldin bermeng – Fırsatı kaçırmayın. Qolgha kirgen – Ele geçen. Qolgha keltürmek – Elde etmek. Qoldin kelmek – Elden gelmek. Qoldin kelgen yardem – Elden gelen yardım. Qoldin kelgiche – Elden geldiği kadar. Qolumdin kelmeydu – Elimde değil; yapamam. Qoli qisqa – Yoksul; parasız. Qoli keng – Cömert, eli açık. Qoldin ketmek – Elden çıkmak. qol-ayaq El ayak. qol-qanat Dayanacak kimse, arka, yardımcı. Qol-qanat bolmaq – Yardımcı olmak. qolashmas Hantal, ağır kanlı. qolashmaslik Beceriksizlik, hantallık, ağır kanlılık. qolay Kolay, rahat, uygun. Qolay purset – Y uygun fırsat. qolaylashmaq Kolaylaşmak, uygun hale gelmek. qolaylashturmaq (qolaylashmaq'tan) Kolaylaştırmak; uygun bir hale getirmek. qolayliq Kolaylık. qolaylimaq Kolaylaştırmak. qolaysiz Zor, uygunsuz. qolaysizliq Zorluk, uygunsuzluk. qolbashchi Başkan, şef, elebaşı, lider. qolhünerwen u.a.f. Zanaatçı, esnaf. qolqap Eldiven. qollanma Rehber, kılavuz, yönetme. qollanmaq Kullanmak, istimal etmek. qollap-quwwetlesh Destekleme, yardımcı olma. qollap-quwwetlimek Desteklemek, yardımcı olmak. qollash Destekleme, yardım etme. qollashmaq Yardımlaşmak 2. EUni tutmak. qollimaq Desteklemek, yardım etmek. qollunulmaq Kullanılmak. qollunulush Kullanılma. qollunush Kullanma. qollushush Yardımlaşma 2. Elini tutma. qolmu-qol El ele. qolsiz Elsiz. qoltuqlashmaq Birinin elini tutmak. qoltuqlimaq Elini tutmak; yardım etmek. qoltuqtayaq Hasta değneği. qolwaq Kayık, sandal, tekne. qolwaqchi Kayıkçı. qolyaghliq Mendil. qolyazma El yazması. qom a. Kavim, kabile, uruk, boy. qom-qabile a. Kavim ve kabile. qom-qérindash Kavim ve kardeş. qomach Kavrulmuş tahıl (buğday, mısır, darı). qomarmaq Koparmak. qomartish Kopartma. qomartmaq (qomarmaq'tan) Kopartmak. qomiyish ağ. bk. qomurush. qomuch bk. qomush. qomurulmaq Koparılmak, kopmak. qomurush Koparma. qomush Kamış. Shiker qomushi – Şeker kamışı. Qazan-qomush – Mutfak takımı. qomushluq Kamışlık. Qomushluq köl – Kamışlı göl. qonaqliq Mısır tarlası. qonalghu Konak; geceyi geçirme yeri. qonchi Çizme koncu. qondurmaq (qonmaq'tan) Kondurmak, geceletmek; geceyi geçirtmek için birini evine almak. qongaz ağ. bk. qongghuz. qongghaz ağ. bk. qongghuz. qongghuraq Zil. Qongghuraq chalmaq – Zil çalmak. Qongghuraq gül – bot. çançiçeği, çadırçiçeği. Qongghuraq tiken – bot. Yabanî gül. qongghuruq ağ. bk. qongghuraq. qongghuz Böcek (-ği). qongghuzche Böcek (-ği). qongqagha ağ. bk. ala qargha. qongnga İğne, diken. qongngachaq ağ. Qongngachaq tiken — bk. qongghuraq tiken. qongur Yanık renk, kahve rengi. qonghaz ağ. bk. qongghuz. qonmaq Konmak. Qush yaghachqa qondi – Kuş ağaca kondu. qonumsiz Yerinde durmaz; kurtlu peynir. qonumsizliq Yerinde durmazlık. qonush Konma. qopal Kaba. qopallashmaq Kabalaşmak. qopalliq Kabalık. Qopalliq qilmaq – Kabalık etmek. qopallishish Kabalaşma. qoparghu Manivela. qoparmaq Koparmak; çekip çıkarmak 2. Yapmak. Tam qoparmaq – Duvar yapmak. qopartmaq (qoparmaq'tan) Kalktırmak, yükselttirmek, çıkartmak. qopmaq Kalkmak. qopush Kalkma, kalkış. qor Kuzukulağı. qora Avlu, ağıl. At qorasi – At ağılı. qora-jay u.f. Çiftlik, ev, mekan. qoramsaq Obur, pisboğaz. qoramsaqliq Oburluk, pisboğazlık. qoray Kurumuş bitki. qoray-chawa Kurumuş bitki, kamış (tandıra yakmak için kullanılan kurumuş bitki). qorayliq Kamışlık; kurumuş bitkilerin bulunduğu alan. qordaq Türlü (yemek). qorghap Kale, istihkam. qorghash Koruma, himaye etme. qorghimaq Korumak, himaye etmek. qorghudash ağ. bk. qoghdash. qorghushun bk. qoghushun. qorjun bk. xorjun. qorqa-qorqa Korka korka. qorqaqliq Korkaklık. qorqanchaq Korkak. qorqanchaqliq bk. qorqaqliq. qorqatquch Korkuluk. qorqatmaq bk. qorqutmaq. qorqmaq Korkmak. Qorqup ketmek – Korkuvermek. qorqmas Korkmaz. Qorqmastin – Korkmadan. qorqumsiz Korkusuz. qorqunchaq Korkak. qorqunchaqliq Korkaklık. qorqunuch Korkunç. U könglümge qorqunuch sélip qoydi – O yüreğime korku saldı. qorqunuchluq Korkulu. qorqunuchsiz Korkusuz. qorqush Korkma. qorqutmaq (qorqmaq'tan) Korkutmak. qorqutuwetmek Korkutuvermek. qorqutuwétish Korkutuverme. qorqutush Korkutma. qorshaw Kuşatma, çevresinin sanlması. Qorshawgha almaq – Koşatmak. qorshimaq Koşatmak. qorshiwalmaq Koşatmak, koşatıvermek. qorshiwélish Koşatılma. qorughan Kavrulmuş. qoruqchi Bekçi, muhafız, koruyan. qoruqlash Koruma, muhafaza etme, bekçisi olma. qoruqlimaq Korumak, muhafaza etmek, bekçisi olmak. qorul Römork, nişan, hedef. Qorulgha élish – Nişan alma. qorultaz Anka; bk. tazqara. qorum bk. qoruma. qoruma Kavurma. Qoruma shorpa – Kavrulmuş çorba. qorunmaq Çekinmek, sıkılmak. qorunush Çekinme, sıkılma. qorutmaq (qorumaq'tan I) Kavurtmak. qoruwetmek Kavuruvermek; haddinden fazla kızartmak. qoruwétish Kavuruverme. qorushturmaq Kırıştırmak, buruşturmak. qorushturulmaq Kırıştırılmak, buruşturulmak. qorushturush Kırıştırma, buruşturma. qosaq Karın. Yoghan qosaq – Karnı büyük. Qosaq aghriq – Karın ağrısı. Ach qosaqka – Aç karma. Qosaq ach – Karın aç. Qosaq achmaq – Karın açmak. Qosughum achti – Acıktım; Kamım acıktı. Qosughung toydimu? – Kamın doydu mu? Qosaq baqmaq – Karın doyurmak. qosaqliq Karınlı, karnı bükük 2. Gebe, hamile. qowm a. bk. qom. qowuq Sidik torbası, kavuk. qowun ağ. bk. qoghun. qowurgha Kaburga, kaburga kemiği. qowurghuluq Kanatlı. Ikki qowurghuluq ishik – İki kanatlı kapı. qowuz Bir tür saz aleti. qowzaq Kabuk, soyuntu. Yaghach qowzighi – Ağaç kabuğu. qosh Çift, eş. Qosh chékit – Ast üst iki nokta. Qosh jinislik – Eş cinis. Qosh haydash – Çift sürme. Qorqqangha qosh körüner – d. Korkana çift görünür. qoshaghliq Birleşik, bitişik, müşterek. qoshaqchi Koşukçu; koşuk söyleyen kimse. qoshaqchiliq Koşuk söyleme hali. qoshatar Çift namlu tüfek; av tüfeği. qoshchaq Çift tekerlek. qoshchi Çiftçi. qoshkézek Çift, ikiz. qoshqar ağ. bk. qochqar. qoshqollap İki elle, sevinçle, itirazsız mec. qoshquda ağ. bk. qacha-quda. qoshqun Eyerin öne gitmesini engellemek için atın kuyruğuna takılan halka şeklindeki kayış. qoshma Birleşik. Amérika Qoshma Shtatliri – Amerika Birleşik Devleti. Qoshma axbarat – Birleşik beyanat. qoshmichi Muhabbet tellalı. qoshtimaq Tırnak (-ğı), tırnak işareti. qoshturmaq Kavuşturmak, bir araya getirmek, bağlamak. Qol qoshturmaq – El bağlamak. qoshturush Kavuşturma, bir araya getirme, bağlama. qoshu Toplama. Qoshu belgüsi – Toplama belgesi. qoshulma Karışım, mahlat. qoshulmaq Katılmak. Pikringizge qoshulimen – Fikrinize katılıyorum. qoshulush Katılma, eklenme. qoshuma U qoshumisini türdi – O kaşını çattı; O suratını bozdu. qoshumcha gr. Ek. Péil yasighuchi qoshumcha – Fiil yapım eki. qoshumche Eklem, ilave, ek. Qoshumche kirin – Ek gelir. Qoshumche ishlepchiqirish – Ek üretim. qoshun tar. Ordu, askerî birlik. Chet el qoshunliri – Yabancı ordu. Hawa qoshuni – Hava birliği. qoshundi Karışım, mahlut 2. Ek, türev. qoshuwetmek Eklemek, karıştırmak, toplamak, birleştirmek. qoshuwétish Ekleme, karıştırma, toplama, birleştirme. qoshush Koşma, bağlama, ekleme, katma, toplama. qotan Ağıl. Qoy qotini – Koyun ağılı. qotanlimaq Ay qotanlidi – Ay ışığının ay çevresindeki daire şekli; mehtabın ay çevresinde daire tesis etmesi. qotaz zool. Yak (-ğı). qotuma ağ. bk. muqawa. qotumaq Ekmek. qotur Uyuz, çepel. qoturamut Armutun bir türü. qoy-öshki Koyun ve keçi. qoyaq ağ. bk. qoyuq. qoyash ağ. bk. qoyush. qoychi Koyun çobanı. qoychiliq Koyun çiftliği; koyun hayvancılığı. qoydurmaq (qoymaq'tan) Koydırmak, bıraktırmak. Xotunini qoydurmaq – Karısını bıraktırmak. qoydurush Koydurma, bıraktırma. qoyghuchi Koyan, bırakan, yatıran. Pul amanet qoyghuchi – Para yatıran. qoyghuzmaq bk. qoydurmaq. qoyghuzush bk. qoydurush. qoyxana u.f. Koyun ağılı. qoymaq Koymak, bırakmak. Ornigha qoymaq – Yerine koymak. Qol qoymaq – İmza atmak. U héch némini qoymidi – O hiçbir şey bırakmadı. Qoysangchu – Boşver, bırak. Yaman adetni qoy! – Kötü alışkanlığı bırak! U kirgili qoymidi – O içeri bırakmadı. Oyun qoymaq – Oyun koymak (sahnedeki gösteri). At qoymaq – Ad koymak, adlandırmak. Köngül qoymaq – Gönül vermek; sevmek. Teyyarlap qoymaq – Hazır hale getirmek. qoyughluq Koyulmuş; bırakılmış. qoyuq Koyu. Qoyuq süt – Koyu süt. Qoyuq orman – Koyu orman. qoyuq-shalang Koyu ve seyrek. qoyuqlandurmaq (qoyuqlanmaq'tan) Koyulaştırmak, sıklaştırmak. qoyuqlanmaq Koyulaşmak. qoyuqlashmaq Koyulaşmak, sıklaşmak. qoyuqlatmaq (qoyuqlimaq'tan) Koyulatmak, sıklaştırmak. qoyuqlimaq Koyulaşmak, yoğunlaşmak, sıklaşmak. qoyuqluq Koyuluk, sıklık, yoğunluk. qoyuqlushush Koyulaşma, sıklaşma, yoğunlaşma. qoyuqlutush Koyulatma, sıklaştırma, yoğunlaştırma. qoyuwermek Bırakıvermek, salıvermek. qoyuwetmek bk. qoyuwermek. qoyuwérish Bırakıverme, salıverme. qoyuwétish bk. qoyuwérish. qoyush Koyma, bırakma. qoza Kuzu. Qoza térisi – Kuzu derisi. Qoza qulaq – Kuzukulağı. qozghaq Kepek (-ği), donra. qozghalghuch Çevik, canlı, faal, hareketli. qozghalma Taşınır, menkul. Qozghalma mülük – Taşınır mallar. qozghalmaq Hareketlenmek, kımıldamak 2. Ayaklanmak, isyan etmek. qozghalmas Hareketsiz, kımıldamaz, sabit, durağan. qozghalmaslik Sabitlik, hareketsizlik, durağanlık, kımıldamazhk. qozghash Hareket ettirme, kımıldatma, oynatma. qozghatmaq (qozghimaq'tan) Hareket ettirmek, kımıldattırmak, oynattırmak. qozghimaq Hareket ettirmek, kımıldatmak, oynatmak. qozghulang Ayaklanma, isyan. Qozghulang kötermek – Ayaklanmak. qozghulangchi İsyancı, ayaklanan, asi. qozghulangchiliq İsyan hali, ayaklanma hali, asilik. qozghulush Hareketlenme, kımıldama 2. Ayaklanma, isyan etme. qozghutush Hareket ettirme, kımıldattırma, oynattırma. qozi bk. qoza. qozichaq Kuzucuk, küçük kuzu. qoziqulaq Kuzukulağı. qozilash Kuzu doğurma. qoziliq Kuzulu. Qoziliq qoy – Kuzulu koyun. qozilimaq Koyunun yavrulaması; kuzu doğurmak. Qoy qozilidi – Koyun yavruladı. qozmaq Sinirlenmek, kızmak, öfkelenmek, hiddetlenmek. qozuq Kazık. Tömür qozuq – Kutup yıldızı. qozush Sinirlenme, kızma, öfkelenme, hiddetlenme. qro bk. qiro. qu ünl. Kuşlan kovalarken kullanılan ünlem. qubbe a. tar. Kubbe. quchaghlash Kucaklama. quchaghlashmaq Kucaklaşmak. quchaghlatmaq (quchaghlimaq'tan) Kucaklatmak. quchaghlimaq Kucaklamak. quchaghlitish Kucaklatma. quchaghliwalmaq Kucaklamak. quchaghliwélish Kucaklama. quchaghlishish Kucaklaşma. quchaq Kucak. Quchaq achmaq – Kucak açmak. Bir quchaq otun – Bir kucak odun. quchaq-quchaq Kucak kucak; bir çok kucak dolu. quchqach bk. qushqach. quchmaq Sarmak, kucaklamak. quchush Sarma, kucaklama. quda Dünür. Quda chüshmek – Dünürleşmek. quda-baja Bacanak, kayın. qudichiliq Dünürlük, dünür olma hali. Qudichiliq qilmaq – Dünürlük yapmak. qudilashmaq Dünürleşmek. qudilishish Dünürleşme. qudret a. Kudret, kuvvet. qudretlik a.u. Kudretli. qudretsiz a.u. Kudretsiz. qudretsizlik a.u. Kudretsizlik. quduq Kuyu. Qan qudughi – Maden ocağı. quduluq bk. qudichiliq. qugha ağ. bk. qowurgha. qughun bk. qoghun. quzhun ağ. bk. quyun. qul Kul, köle. Qul qilmaq – Köle yapmak. qula Kula. Kula at – Kula at. qulach ağ. bk. ghulach. qulaqbagh Bağ. qulaqcha Kürklü kışlık börk; kışlık baş giysisi. qulaqche anat. kulakçık (-ğı). qulaqchin bk. qulaqcha. qulashliq Gelin, nişanlı. qulchiliq Kölelik hali. quldar u.f. Köle sahibi. quldarliq u.f.u. Kölecilik. Quldarliq tüzümi – Kölecilik toplum düzeni. Quldarliq jem'iyeti – Köleci toplum. qulla a. bk. qible. qullap Bağ, bandaj. qullash ağ. bk. qulunlash. qulpa ağ. bk. qulup. qulpu bk. qulup. qulpulash ağ. bk. quluplash. qult Taklidî ses. U chayni qult étip ichip qoydi – O çayı lıkır lıkır içiverdi. qult-qult Lıkır lıkır. qululash ağ. bk. qulunlash. qulule Salyangoz 2. Kabuk (-ğu); kavkı 3. Sedef. qulun Yasına dolmamış kısrak yavrusu. qulunlash bk. qulunlimaq. qulunlimaq Kısrağın yavrulaması. qulup a. Kilit. qulupchi a.u. Kilitçi, kilit ustası. quluplaghliq a.u. Kilitli. quluplanmaq Kilitlenmek. quluplash a.u. Kilitleme. quluplatmaq (quluplimaq'tan) Kilitletmek. quluplimaq a.u. Kilitlemek. qum Kum. Qum shéker – Toz şeker. qumaq Kepek (-ği), donra. qumat Kumlu toprak. qumdan f. ağ. bk. xumdan. qumghan El ve yüz yıkamak için kullanılan su kabı. qumilaq Koyun veya keçi tezeği (gübresi). Qumilaq salmaq – Tezek veya boncuk ile fal açmak. qumilaqchi Falcı. qumilaqlash Dışkısını salma (koyun, keçi gibi hayvanlar için). qumilaqlimaq Dışkısını salmak (koyun, keçi gibi hayvanlar için). qumluq Kumlu. Qumluq yer – Kumlu toprak. qumra Çanak (-ğı), kap (-bı), çömlek (-ği), saksı. qumreng u.f. Kum renği. qumri Kumru. qumsaq Qumsaq un – Basit şekilde öğütülmüş un. qumtash Kumlu taş. qumurash bk. qomurush. qunduz zool. Su samuru. qungghaz ağ. bk. qongghuz. qura ağ. bk. qiro. quraq Parça, bez parçası. qural Silah. Qolgha qural almaq – Silahlanmak; ele silah almak. Oqush quralliri – Okuma malzemeleri; okul malzemeleri. qural-jabduq Silah ve alet. qural-sayman Silah ve alet. qurallandurmaq (qurallanmaq'tan) Silahlandırmak. qurallandurulmaq Silahlandırılmak. qurallandurulush Silahlandınlma. qurallandurush Silahlandırma. qurallanmaq Silahlanmak. quralliq Silahlı. qurallinish Silahlanma. quralma Birleşme. quralsiz Silahsız. quralsizlandurmaq Silahsızlandırmak. quralsizlandurush Silahsızlandırma. quralsizlanmaq Silahsızlanmak. quralsizlinish Silahsızlanma. quralslzlandurulmaq Silahsızlandırılmak. quramchaq ağ. Ok kılıfı, ok kuburu. Quran a. Kuran. qurash Montaj etme, biriktirme, birleştirme. qurashliq Montaj edilmiş; biriktirilmiş. qurashmaq Beraber montaj etmek; beraber birleştirmek. qurashturghuchi Montaj eden; biriktiren. qurashturmaq Montaj etmek; biriktirmek. qurashturulmaq Montaj edilmek; biriktirilmek. qurban a. Kurban. Qurban Héyt – Kurban Bayramı. qurbanliq Kurbanlık. Qurbanliq qoy – Kurbanlık koyun. qurbi Akran, yaşıt. qurbi-kurdashlik Akranlık, yaşıtlık. qurbiliq Akranlık, yaşıtlık. qurdash Yaşıt. Uning bilen men qurdashmen – Onunla ben yaşıtım; Onunla yaşıtım. qurdashliq Yaşıtlık; aynı yaşta olma hali. qure Kur'a; kur'a çekmek. qurghaq Kuru. Qurghaq rayunlar – Çöl bölgeler. qurghaqchiliq bk. qurghaqliq. qurghaqliq Kuraklık, kurak olma hali. qurghu Aladoğan. qurghuchi Kurucu. qurimaq Montaj etmek, biriktirmek. qurlimaq Satır ile. qurma Biriktirme, toplama, karma. qurmaq Kurmak, tesis etmek. Qayta qurmaq – Tekrar kurmak. qurs Qars-qurs – Çatırtı, gıcırtı. qursaq bk. qosaq. qursaqliq bk. qosaqliq. qurshaw bk. qorshaw. qurshimaq bk. qorshimaq. qurt-qongguz Kurt ve böcek; bk. qurt-qumursqa. qurt-qumursqa Kurt ve böcek. qurtlatmaq (qurtlimaq'tan) Kurtlatmak. qurtlighan Kurtlamış. qurtlimaq Kurtlamak. qurtluq Kurtlu. Qurtluq alma – Kurtlu elma. qurughchiliq bk. qurghaqchiliq. qurughdimaq Kurutmak, kurulamak. qurughluk Kara. Qurughluq eskiri – Kara askeri, kara ordusu. quruqluq Kuraklık, susuzluk 2. Kara. quruqtin-quruq Bos bosuna. qurulma Tesisat, donatım. qurulmaq Kurulmak, tesis edilmek. qurultay Kurultay, kongre. qurulush İnşaat. Qurulush matériyalliri – İnşaat malzemeleri. qurum İs, kurum. qurumaq Kurumak. Qurup ketsun! – Mahvolsun! kahrolsun! qurushqaq Çabuk kuruyan; kurumaya elverişli 2. Pinti. qurutmaq (qurumaq'tan) Kurutmak. Alma qurutmaq – Elma kurutmak. Üstelning üstini qurut – Masanın üstünü kurula. Biz düshmenni quruttuq – Biz düşmanı yok ettik. qurutulmaq Kurutulmak. qurutulush Kurutulma. qurutuwetmek Kurutuvermek. qurutuwétish Kurutuverme. qurutush Kurutma. qusaq bk. qosaq. qusiqaghriq ağ. bk. tolghaq. qusqu Kusuk. Qusqum kélidu – Kusmak istiyorum. qusmaq Kusmak. Qan qusmaq – Kan kusmak. qusturmaq (qusmaq'tan) Kusturmak. qusturush Kusturma. qusuq Kusuk. qusuldash ağ. bk. pichirlash. qusuldimaq ağ. bk. pichirlimaq. qusur a. Kusur, eksiklik, noksan. Qusur tapmaq – Kusur bulmak. qusurluq a.u. Kusurlu. qusursiz Kusursuz. qusuwetmek Kusuvermek. qusuwétish Kusuverme. qusush Kusma. qush Kuş. Aq qush – Kuğu. Dölet qushi – Devlet kuşu; baht kuşu. qushwaz u.f. Kuşçu; kuşçuluğu seven kimse. qushwazliq Kuşçuluk. qushchaq Küçük kuş. qushchi Kuşçu. qushchiliq Kuşçuluk. qushxana Mezbaha, salhane. qushqach Serçe. Sériq qushkach – Sarı serçe. qushqun Eyer kanadının ardına takılan halka, şeklindeki tasma. Eyer atın önüne gitmemesi için atın kuyruğu bu tasmaya sokulur. qushnach Kadın hoca (kadın din hocası). qushush ağ. bk. tuxumlash. Bilik Kutadgu Bilig (Balasagunlu Yusuf tarafından 1069'da Karahanlı Türkçesiyle yazılmış şürli eser). qutbiy a. Kutube ait. qutiche u.f. Küçük kutu. qutqa ağ. bk. momay. qutqazghuchi Kurtancı, kurtaran. qutqazmaq Kurtarmak. qutquzush Kurtarma. qutquzushmaq Beraber kurtarmak. qutquzushush Beraber kurtarma. qutluq Kutlu, uğurlu. Bayrimingiz qutluq bolsun – Bayramınız kutlu olsun. qutluqlash Kutlama. qutluqlimaq Kutlamak. qutratquchi bk. quturtquchi. qutratmaq bk. quturtmaq. qutritish bk. quturtush. qutuldash ağ. bk. pichirlash. qutuldurghuchi Kurtarıcı, kurtaran. qutuldurmaq Kurtarmak. qutuldurulmaq Kurtarılmak. qutuldurulush Kurtarılma. qutuldurush Kurtarma. qutulghusiz Kurtulamaz; kurtulması imkansız. qutulmaq Kurtulmak. qutulush Kurtulma, kurtuluş. qutup a. Kutup. Shimaliy kutup – Kuzy kutubu. Jenubiy qutup – Güney kutubu. Qutup yultuzi – Kutup Yıldızı. qutupchi a.u. Kutupçu. quturghan Kudurmuş. quturmaq Kudurmak. quturtquchi Kışkırtan. quturtquchluq Kışkırtma hali. quturtmaq (quturmaq'tan) Kışkırtmak. quturtush Kışkırtma. quturush Kudurma. quwa Çekiç, tokmak. Quwa burun – Büyük burun. quwaq ağ. bk. qawaq. quwlimaq ağ. bk. qoghlimaq. quwluq Kurnazlık. Quwlughi yoq adem – Hilesiz adam. quwluq-shumluq Kurnazlık, hilebazlık. quwugha ağ. bk. qowurgha. quwwet a. Kuvvet, güç. quwwetlendürmek a.u. (quwwetlenmek'ten) Kuvvetlendirmek. quwwetlendürüsh a.u. Kuvvetlendirme. quwwetlenmek a.u. Kuvvetlenmek. quwwetlesh a.u. Destekleme. quwwetlik a.u. Kuvvetli, güçlü. quwwetlimek a.u. Desteklemek. Qullap-quwwetliguchi – Destekleyici. quwwetlinish a.u. Kuvvetlenme. quwwetsiz a.u. Kuvvetsiz, güçsüz. quwwetsizlendürmek a.u. (quwwetsizlenmek'ten) Kuvvetsizlendirmek. quwwetsizlendürüsh a.u. Kuvvetsizlendirme. quwwetsizlenmek Kuvvetsizlenmek. quy Kolan için kurdele. quyash Güneş. quyashliq Güneşli. quydurmaq (quymaq'tan I) Döktürmek, akıttırmak, boşalttırmak. quydurush Döktürme, akıttırma, boşalttırma. quyqa Baş derisi. quyma Dökme, döküm. quymichilik Döküm işi; kalıplama işi. quyruq Kuyruk. Quyrughi üzülmestin ötüyatqan mashinilar – Arkası kesilmeden geçmekte olan arabalar. Köz quyrughi bilen qarimaq – Göz ucu ile bakmak; göz kıyısı ile bakmak. Étigi quyruqtin bügünki öpke ela – Yarınki kuyruktan (kuyruk yağı) bugünkü akciğer iyi. quyruqchi Kuyrukçu; arkadan takip eden; geri kalan; başkalarını takip eden. quyruqchiliq Arkadan takip etme hali; başkalarını takip etme hali. quyruqluq Kuyruklu. Quyruqluq yultuz – Kuyruklu yıldız. quytmaq ağ. bk. qurutmaq. quyuq ağ. bk. quyruq. quyulmaq Dökülmek, akıtılmak, boşaltılmak. Bu derya kölge quwuludu – Bu nehir göle dökülür. quyulush Dökülme, akıtılma, boşaltılma. quyumchaq anat. Kuyruk sokumu. quyun Kasırga, urağan. quyunmaq Yıkanmak; suya girmek; banyo yapmak. quyuntaz Kasırga. quyunush Yıkanma; suya girme; banyo yapma. quyush Dökme, akıtma. quz ağ. bk. teskey. quzghun Kuzgun. quzuq ağ. Kerevet, karyola. -la Vurgu, tekit anlamını veren ek. Birdinla – Birdenbire, ani. Bir özemla bilimen – Sadece kendim bilirim. Lipla qilip ötmek – Hızlı geçmek. Hemmila yerde – Bütün yerde. labdur Filiz üzüm. Anisi labdur xotun, balisi shirin shéker – Annesi filiz üzüm gibi kadın, çocuğu tatlı şeker. laborant r. Asistan, lâborant. laborantlik r.u. Lâborant işi. laboratoriye r. Laboratuvar. lachiq Kadın örtüsü. lachin Doğan, şahin. lagér r. Kamp. Herbiy lagér – Askerî kamp. laghaylash Boş gezme; anlamsız dolaşma. laghaylimaq Boş gezmek; anlamsız dolaşmak. Laghaylap yürmek – Boş gezmek. laghir a. Zayıf, cılız, lağar. laxma Soluk, solmuş, gevşek, uyuşuk, ağır kanlı. laxmiliq Uyuşukluk, gevşeklik, ağır kanlılık. laxshigir f. Kıskaç. lakaslash Sallanma, sarsılma. lakaslatmaq (lakaslimaq'tan) Sarsmak, perişan etmek. lakaslimaq Sallanmak, sarsılmak. Chishlirim lakaslap qaldi – Dişlerim boşadı. lakaslitish Sarsma, perişan etme. lakka Derisi sölpük. laklanmaq r.u. Cilalanmak, laka sürülmek. laklash Laka sürme, cilalama. laklatmaq r.u. (laklimaq'tan) Laka sürdürmek, cilalatmak. laklimaq r.u. Laka sürmek, cilalamak. laklinish r.u. Cilalanma, laka sürülme. laqa-luqa f. bk. laqqa-luqqa. laqildash Sallanma 2. Çalkalanma. laqildatmaq (laqildimaq'tan) 1. Sallamak 2. Çalkalamak 3. mec. Aldatmak, oyun etmek, şakaya almak. laqildimaq Sallanmak 2. Çalkalanmak. laqilditish Sallama 2. Çalkalama 3. mec. Aldatma, oyun etme, şakaya alma. laqqa-luqqa f. Eşya. Öyning laqqa-luqqisi – Ev eşyası. laqpa ağ. bk. palesh. lal f. Dilsiz, sessiz. lale a. bot. Lale. lalizar a.f. Lale bahçesi. lalma Kuduz. Lalma isht – Kuduz köpek. 2. Asalak, otlakçı 3. Serseri, avare 4. Yerinde durmaz. lalmiliq Kuduzluk 2. Asalaklık. lam (L) Harfi. Lam dep aghzini achmidi – Hiç bir şey demedi; Ses çıkarmadı. lama Buda dininin lideri; Buda din adamı. lamadi ç. tar. Maden işçisi grup şefi. lamaizm r. Lamaizm. lampa r. Lamba. Lampa shishisi – Lamba şişesi. langchiq Gevşek, uyuşuk, ağır kanlı. Langchiq adem – Ağır kanlı adam. langchiqliq Gevşeklik, uyuşukluk, ağır kanlılık. langqa Mania, engel 2. mec. Kambur. langqar Çit, şarampol 2. Vazo, çiçeklik. langtu ç. Demir tokmak. lanta ç. Dondurma paça. lantu ç. Balta, oduncu baltası. lapanglimaq bk. lupanglimaq. lapas-lapas Lapas-lapas qilip mangmaq – Salma salma yürümek. lapaslash Salına salına yürüme. lapaslimaq Salına salına yürümek. lapcharash Yassılaşma, yassı hale girme. lapcharimaq bk. lapchaymaq. lapchaymaq Yassılaşmak, yassı hale girmek. Lapchiyip olturmaq – Elini kolunu açarak oturmak. lapchi Övüngen adam, palavracı 2. Yalancı, hilekar. lapchiyish Yassılaşma, yassı hale girme. lapqut Karşılıklı yardım. lapqutlashmaq Karşılıklı yardımlaşmak. lapqutlishish Karşılıklı yardımlaşma. laslash f.u. Kirletme. laslashmaq f.u. Kirlenmek, lekelenmek, bulaşmak. laslashturmaq f.u. (laslashmaq'tan) Kirletmek, lekelemek, bulaştırmak. laslashturush f.u. Kirletme, lekeleme, bulaştırma. laslimaq f.u. Kirletmek, lekelemek, bulaştırmak. lassida Kuvvetsizce, dermansızca. U orunduqqa lassida qilip olturdi – O sandalyaya kuvvetsizce oturdu. lata Paçavra; kadınların pılı pırtısı. lataxey u.ç. bk. latixey. latapet a. 1. Letafet, güzellik, yakışıklılık 2. Naziklik, nezaket, incelik. latapetlik a.u. 1. Letafetti, güzel, yakışıklı 2. Nazik, nezaketti, ince. latixey Kumaştan yapılmış çin ayakkabı. Latin Latin. Latin tili – Latin dili. latinlashmaq Latinlaşmak. latipe a. Fıkra, anekdot. Ependi latipiliri – Nasreddin Hoca fıkraları. latipurush f. 1. Paçavracı, eskici 2. Elbise düşkünü. latipurushluq f.u. 1. Paçavracılık, eskicilik 2. Elbise düşkünlüğü. Latish Letonyalı. Latish ayili – Letonyalı kadın. Latish tili – Letonya dili. latqa Dip, alt, nehrin dibi 2. Dip çamuru, lığ. latqu bk. latqa. law Atlı araba katarı 2. Ağırlık. lawa ç. Süprüntü, çöp. lawazimet a.Teçhizat. Shoqush lawazimetliri – Askerî teçhizat. lawazimetchi a.u. Levazımcı; sağlamakla görevli memur. lawuldash Alev alev yanma. lawuldatmaq (lawuldimaq'tan) Alev alev yandırmak. lawuldimaq Alev alev yanmak. lawullash bk. lawuldash. lawullimaq bk. lawuldimaq. lawza ç. Tatsız; bk. tétiqsiz. lash Yosun, bataklık. lay f. Çamur, balçık. Lay qilmaq – Bulandırmak. Lay su – Bulanık su. lay-lay Şarkı adı. layaqet a. 1. Yetenek, kabiliyet 2. Yararlılık, yararlı olma. layaqetliq a.u. 1. Yetenekli, kabiliyetli 2. Yararlı. layaqetsiz a.u. 1. Yeteneksiz, kabiliyetsiz 2. Yararlı olmayan. layaqetsizlik a.u. 1. Yeteneksizlik, kabiliyetsizlik 2. Yararlı olmama hali. laychi Sıvacı; bk. suwaqchi. laychiliq Sıvacılık. Laychiliq qilmaq – Sıvacılık yapmak. laydash ağ. bk. laylitish. layghezel İradesiz, azimsiz 2. mec. Avare, serseri. layghezellik İradesizlik, azimsizlik 2. mec. Avarelik, serserilik. layxorek u.f. zool. Çulluk, bekas. layihe a. Proje. layihilesh a.u. Proje yapma. layihilimek a.u. Proje yapmak. layiq a. Layık, uygun. Layiq kelmek – Uygun gelmek. Layiq bolmaq – Uygun olmak. layiqet a. ağ. bk. layaqet. layiqlashqanliq a.u. Uygunluk, Uygun hale gelmek. layiqlashmaq a.u. Uygunlaşmak. layiqlashturmaq (layiqlashmaq'tan) Uygunlaştırmak; uygun hal getirmek. layiqliq a.u. Uygunluk, layıklık, uygun olma hali. layiqlimaq a.u. Uygun hale getirmek. layiqsiz a.u. Layıksız, uygunsuz. layiqsizliq a.u. Layıksızlık, uygunsuzluk. layqa Kirli, bulanık, donuk 2. Kadın cinsel organı. layqatmaq Kirletmek, bulandırmak. layqilimaq Bulandırmak. laylanmaq Kirlenmek, bulanmak, bulanık hale gelmek. laylash Kirletme, bulandırma. laylashmaq Kirlenmek, bulanmak. laylatmaq (laylimaq'tan) Bulandırmak. layliq Kirli, bulanık 2. Çamurlu. laylimaq Kirletmek, bulandırmak. laylitish Bulandırma. laza ç. Kırmızı biber. lazidan ç.f. Biberlik, biber kutusu. lazigül ç.f. bot. Biber çiçeği. lazijan ç. Yağ ile kavrulmuş kırmızı biber. lazimet a. İhtiyaç. Yol lazimetliri – Yol ihtiyaçları. lazimetlik a.u. Lüzumlu, gerekli. lazimliq a.u. Gerekli, ihtiyaç, hacet, zaruret. leb f. bk. lep. lebbey a. Emredersiniz! Buyurun! Nasıl isterseniz? Sizi dinliyorum! lechek Kadın baş örtüsü. leel a. 1. Yakut 2. mec. Dudak güzelliği. legen Leğen. leglek zool. Balıkçıl kuşu. leghmen Kıymalı makarna. lexte Parça, lokma 2. Kan kusmak. lein a. Lanetli, melun. leqem a. Lakap (lakab). leqep a. bk. leqem. leqme Lağım kazma. Leqme kolimaq – Lağım kazmak. leqwa Kötürüm, paralitik 2. mec. Beceriksiz, hantal, ağır kanlı. lelenglesh Gezinme, dolaşma. lelenglimek Gezinmek, dolaşmak. Lelenglep yürmek – Boş gezmek. lenchür ç. Basketbol. Lenchür oynimaq – Basketbol oynamak. lenet a. Lanet. Lenet oqumaq lanet okumak. lenetlesh a. u. Lanetleme. lenetlimek a.u. Lanetlemek. lengbéliq zool. Balina. lenggerchi f.u. 1. Demir atan 2. Kervansaraya bakan. lenggilchaq Yay, yaylı 2. Eyer, palan. lengmen bk. leghmen. lengmentaxta zool. Afrika tarla faresi. lengngide Aynı anda, bir anda. lengpu ç. Fasulya unundan yapılmış soğuk yemek. leniti a. Lanet. lenj Gevşek adam. Lenj bolmaq – Gevşemek; bitkin bir hale gelmek. lep Dudak 2. Kıyı. Deryaning léwide – Nehir kıyısında. lep-lep Lep-lep qilmaq – Kanat çırpmak. lepleshmek f.u. bk. lewleshmek. leppaq ağ. bk. gülenggüch. lepshish ağ. bk. dolqunlash. lerzan f. 1. Titremek 2. mec. Soğuk. Lerzan shamal – Soğuk rüzgar. lerze f. Titreme, titreyiş. Lerzige kelmek – Titremek. Lerzige keltürmek – Titretmek. lerzen Lerzen shamal – Esin, sabah, zefir. lestik r. Lastik. let Let bolmaq – Becerememek, düşmek, mahcup duruma düşmek. letapet a. bk. latapet. letip a. Latif. letipe a. Fıkra, anekdot. Letipe toqumaq – Fıkra söylemek. letipichi a.u. Fıkracı, fıkra söyleyen. lew ağ. bk. lep. lewend f. 1. Mıymıntı 2. Serseri. lewey a. ağ. bk. lebbey. lewiz a. Söz. Lewzi yaman – Ağzı bozuk. lewleshgen f.u. Dudaksıl. Lewleshgen awazlar – Dudaksıl sesler. Lewleshgen qélin boghum – Dudaksıl kalın hece. Lewleshgen inchike boghum – Dudaksıl ince hece. lewleshgenlik f.u. Dudaksıllık. lewleshmek f.u. Dudaksıl hale gelmek; dudaksıllaşmak. lewleshmigen f.u. Dudaksıllaşmamış. lewlishish f.u. Dudaksıllaşma. lesh Leş. leshker f. tar. Asker, savaşçı. Leshker béshi – Komutan. leshkerga f. Askerî kamp. leshlik Leşli. lezin a. bk. lerzen. leziz a. bk. lezzetlik. lezzet a. 1. Lezzet 2. Tadım. lezzetlendürmek a.u. Lezzetli hale getirmek. lezzetlenmek a.u. 1. Tadını ala ala yemek 2. Zevk duymak. lezzetlik a.u. Lezzetli. lezzetsiz a.u. Lezzetsiz. lezzetsizlik a.u. Lezzetsizlik. léwen Güzel. Léwen qiz – Güzel kız. léchek bk. lechek. léchin bk. lachin. légen bk. legen. lékin a. Lâkin, fakat, ancak, ama. léksika r. Kelime hâzinesi. léksikografiye r. Lügatçilik, sözlükçülük. léksikologiye r. Kelimeler bilimi. léksiye r. Ders, konferans. Léksiye oqumaq – Konferans vermek. lépek bk. lipek. lépeng Süratli, hızlı 2. Oynak, tizmezaç. lépez Kuşak (-ğı), kemer. lépildesh Kımıldama, sallanma, dalgalanma 2. Alevlenme. lépildetmek (lépildimek'ten) 1. Kımıldatmak, sallamak, dalgalandırmak 2. Ateşi alevlendirmek. lépildimek Kımıldamak, sallanmak, dalgalanmak 2. Alevlenmek. léyimaq Bulanmak. Su bashtin léyighan – d. Su baştan bulanmış. léyish Bulanma. léyitish Bulandırma. léyitmaq (léyimaq'tan) Bulandırmak. Lézgin r. Lezgin. Lézgin ayili – Lezgin kadını. Lézgin xelqi – Lezgin halkı. Lézgin tili – Lezgin dili. léziz a. Leziz, lezzetli, tatlı. lézizlik a.u. Lezizlik, lezzetlilik, tatlılık. libas a. kit. Askerî teçhizat. libéral r. Liberal, aşın müsamaha gösteren. libéralistliq r.u. Liberallik, aşırı müsamahakarlık. Libéralistliq qilmaq – Aşırı müsamahakarlık etmek. libéralizm Liberalizm. libéralliq r.u. Liberallik, erkincilik, aşırı müsamahakarlık. liching ağ. bk. lachin. lift r. Asansör. ligen f. Leğen. ligo ç. Bir tür Çin kavunu. ligua ç. bk. ligo. lighir Çok, pek, aşırı. Lighir semiz gösh – Çok yağlı et. lighirlash Titreme, sallanma. lighirlimaq Titremek, sallanmak. lighligh Bataklık 2. Dalgır, çırpıntı. lijing ç. Dikkat! , Hazır ol! lizha r. Kayak. likkide bk. liqqide. likle bk. liqla. liq Dolu. Liq tola – Çok dolu. Liq toluq – Tam dolu. Liq tolturmaq – Ağzına kadar doldurmak. liqanglash Zıplama. liqanglatmaq (liqanglimaq'tan) Sallamak, ırgalamak, çalkalamak. liqanglimaq Seke seke gitmek, zıplamak. liqqide Hemen, anında. Liqqide bérip keldim – Hemen gidip döndüm. liqla bk. liqqide. liqmu-liq Dolu, ağzına kadar. lilla a. Ey Allahım. lim Kiriş, kalas. Öyning lim yaghichi – Evin kalas ağacı. limche Cübbe, gömlek. limon r. Limon. limpey Ahenksiz. Limpey awazlar – Ahenksiz sesler. limtey Gövde. linggichek Eyerin iskelesi. linggilchaq Yay 2. Eyer. linggiltaxtax Salıncak. lingghilchaq ağ. bk. lingirchaq. lingxodi ç. Maden itfaiyesi. lingildash Sallanma, kımıldama. lingildatmaq (lingildimaq'tan) Sallandırmak, kımıldatmak. lingildimaq Sallanmak, kımıldamak. lingilditish Sallandırma, kımıldatma. lingirchaq Yük eyeri; yük vurma eyeri. lingjen ç. Parça, aksam. lingling ç. Sallantılı, oynar, kımıldar. Lingling körük – Asma köprü. lingsi ç. Maden teknisyeni. lingshimek Sallanmak, kımıldamak, titremek. lingshish Sallanma, kımıldama, titreme; bk. éghanglash. lingshitish Sallandırma, oynatma, kımıldatma. lingshitmek (lingshimek'ten) Sallandırmak, oynatmak, kımıldatmak. lip-lip Qapighim lip-lip qilip turuptu – Gözümün kapağı seğiriyor. lipap a. bk. lipape. lipape a. Zarf, mektup zarfı. lipek anat. Diz kapağı. lipez Erkek kemeri. lipildimek bk. lipillimek. lipillesh Görünüp kaybolma. lipillimek Görünüp kaybolmak. lipmu-lip Dolu, ağzına kadar. Lipmu-lip quyup bermek – Ağzına kadar dolduruvermek. lippide U lippide körünüp qaldi – O ani görünüverdi; O aniden hasıl oluverdi. lirik r. Lirik. Lirik shair – Lirik şair. lirika r. Lirik şiirler. lisan a. tar. Lisan, dil. litap ağ. bk. lipape. litr r. Litre. litrliq r.u. Litrelik. Litwaliq r.u. Litvanyalı. Litwaliq tili – Litvanya dili. lobi Fasulye. loghuldash bk. lawuldash. loghuldimaq bk. lawuldimaq. loxan ç. Yaşlı, ihtiyar. loxgösh Kemiksiz et. loxshumaq Çarpmak, zonklamak. Ikki chekkem loxshuydu – Şakaklarım zonkluyor. loxshush Çarpma, zonklama. lok-lok Tembel, avare. lokuldash Boşuna koşturma. loq Kemiksiz; kemiksiz et. loqichaq Hörgüç. loquldash Sızlama. loquldimaq Sızlamak. lola Fahişe, orospu. loli f. Çingene. loliliq Loliliq qilmaq – Dilenmek. lom r. Küskü. lomsa Beceriksiz. lomsiliq Beceriksizlik. longqa Havlu; bk. löngge. longqi Şişe, matara. lopoza ç. Kadın. Loptuq Lobnorlu (Lobnor gölü etrafında yaşayan kimse). loto ç. Deve. loyla Loyla kokat – bot. Karapazı, kazayağı. loylimash Bakla. lozung ç. tar. 1. Eski Çin'de hükümet görevlisi 2. Başkan. lök Geze. lökcheklerche Terbiyesizce. lökcheklik Terbiyesizlik. löke Hörgüç. löm-löm Bataklık. Löm-löm chaylar – Bataklık yerler. Löm-löm karwat – Yaylı kerevet. lömshimek bk. lömüldimek. lömüldesh Kaynama, kaynaşma, bol olma. lömüldimek Kaynamak, kaynaşmak, bol olmak. löngge Havlu. lös ç. Vida. löshte Elastiki, esnek. löshtilik Elastikilik, esneklik. lughet a. Sözlük, lügat. Uyghurche-Türkche lughet – Uygurca-Türkçe Sözlük. lughiwiy a. Kelimeler bilimi. lungqa bk. longqa. lupanglash Beceriksiz hareket etme. lupanglimaq Beceriksiz hareket etmek. luzum a. Lüzum. lüntey ç. Lastik, çember. lütpen a. Lütfen. lütüp a. kit. Lutuf. lüyshi ç. Avukat, dava vekili. -ma Soru eki. U keldima? – O geldi mi? maarip a. Eğitim. maaripchi a.u. Eğitimci, maarifçi. maaripperwer a.f. Eğitim taraftan, eğitimi seven. maaripperwerlik a.f.u. Eğitim taraftarlığı; eğitimi sevme hali. maash a. Maaş. mabeynide a.u. Bu yana, beri, içinde. On yil mabeynide – On yıl içinde; on yıldan buyana. Uzaq döwür mabeynide – Uzun zamandan bu yana. machan a. 1. Mercan 2. İnci. mada f. Dişi kancık. madar a. Kuvvet, güç, kudret, takat, mecal, derman. Madirim yoq – Dermanım yok. madda a. 1. Madde, materyal, malzeme 2. Paragraf, madde. madda-madda a. Madde madde, ayrı ayrı, paragraf halinde. maddiliq a.u. Maddeli. maddiy a. Maddî. Maddiy ahwal – Maddî durum. madixan Madixan köynek – Desenli gömlek. magazin r. Mağaza, dükkan, büyük dükkan. magnétizm r. Magnetizm. magnit r. Mıknatıs, magnetik. magnitliq r.u. Magnetik, mıknatıs. maw ç. Kuruş (Çin para birimi). mawzu a. Konu, başlık. magha ağ. bk. manga. maghdir Güç, kuvvet, kudret. Maghdirim yoq – Kuvvetim yok. maghdirliq Güçlü. maghdirsiz Kuvvetsiz, güçsüz. maghdirsizlandurmaq Güçsüzlendirmek. maghdirsizlanmaq Güçsüzlenmek. maghdirsizliq Güçsüzlük. Maghul ağ. bk. Mungghul. mahabet a. Büyüklük, azamet, ululuk. mahabetlik a.u. Heybetli, azametli. maharet a. Maharet, ustalık, beceriklilik. maharetlik a.u. Maharetli, becerikli. maharetsiz a.u. Maharetsiz, beceriksiz. maharetsizlik a.u. Maharetsizlik, beceriksizlik. mahir a. Mahir, becerikli. mahirane a.f. Mahirane, maharetle, ustalıkla. mahirlik a.u. Mahirlik, ustalık. mahist r. fels. Mahist. mahiyet a. Mahiyet, asıl. Ishning mahiyiti némide? – İşin aslı nedir? Mahizm r. fels. Mahizm. maxa ç. Yiyecek. maxang ağ. bk. panaq. maxaw t. Cüza. maxmal a. bk. mexmel. maxramchi a.u. zool. Çulluk, bekas. maxshaq Yassı burun, basık burun. maxtanchaq Övüngen, övüngenlik. maxtanchaqliq Övüngenlik, övünme hali. maxtanmaq Övünmek. maxtarliq Takdire şayan, methedilecek, methe layık. maxtash Övme. Maxtash qeghizi – Takdirname (takdir-name). maxtashmaq Karşılıklı övmek; hep beraber takdir etmek. maxtimaq Övmek, takdir etmek. maxtinish Övünme. maxtiwetmek Övmek. maxu ç. At ağılı. Étimni maxugha baghlap qoydum – Atımı ağıla bağladım. majaq Ezik, ezilmek. Düshmenning majighi chiqti – Düşman ezildi. majaqlanmaq Ezilmek. majaqlash Ezme, eziş. majaqlimaq Ezmek. majaqlinish Ezilme, ezilişi. majan'gül a.f. bk. gül. majang ç. Dama oyununa benzer bir tür Çin oyunu. Majang oynimaq – Dama oynamak. Majar Macar. Majar tili – Macar dili. majra a. Macera, serüven, vaka, olay. majraliq a.u. Maceralı, olaylı. maksimum r. En çok, azami. maqal a. Atasözü, darbımesel. maqale a. Makale, yazı. Bash maqale – Baş makale. maqan a. Mekan, barınak, meskün yer, durulan yer. Maqan etmek – Mekan edinmek; mekan yapmak. maqanlash a.u. Oturma, yaşama. maqanlimaq a.u. Oturmak, yaşamak. maqansiz a.u. Mekansız, barınaksız, evsiz. maqansizliq a.u. Mekansızlık, barınaksızlık, evsizlik. maqashlash Şapırdatma. maqashlimaq Şapırdatmak. maqchaymaq Yassı hale gelmek, ezilmek. maqchaytish Yassılma, yassı hale sokma, ezme. maqchaytmaq (maqchaymaq'tan) Yassıtmak, yassı hale sokmak, ezmek. maqchiyish Yassı hale gelme, ezilme. maqmaq ağ. Geveze, çenebaz, boşboğaz. maqul a. Olumlu, iyi, geçerli, anlaşmak, rıza göstermek. Maqul boldum – Anlaştım, razı oldum. Maqul yigit – İyi delikanlı. Maqul körmek – Olumlu bulmak. Maqulmu? – Olur mu? maqullanmaq Kabul edilmek, rıza gösterilmek. maqullash Takdir etme, tasvip etme, onama. maqullashmaq Anlaşmak, beraber rıza göstermek. maqullatmaq (maqullimaq'tan) Kabul ettirmek, ikna ettirmek. maqullimaq a.u. Takdir etmek, tasvip etmek, onamak. maqullutush Kabul ettirme, ikna ettirme. mal a. 1. Mal, hayvan(lar). Qara mal – Büyük baş hayvan. Séghin mal – Sağılan hayvan. Münggüzlük mal – Boynuzlu hayvan. Mal baqquchi – Çoban. Mal doxturi – Veteriner, baytar, hayvan doktoru. Mal doxturluk – Baytarlık. 2. Servet. Mal yighmaq – Servet toplamak. 3. Mal. Keng istimal malliri – Geniş tüketim malları. Qiz méli – Çeyiz, cihaz. mal-mülük a. Servet, mal, varlık. mal-waran a.f. 1. Ev hayvanlan, davar 2. Mal-mülk. malal a. Engel, zahmet. Sizge malal kelmise – Size zahmet olmazsa. malay Hizmetkâr, uşak. Malayaliq Malayalı. Malayaliqlarning tili – Malayalıların dili. malayliq Hizmetkârlık, uşaklık. malchi a.u. Hayvancı, hayvan besleyici, hayvan yetiştirici. malchiliq Hayvancılık. maldar a.f. Zengin, servet sahibi. maldarliq a.f.u. Zenginlik. malem Gürültü, uğultu, yaygara, bağırıp çağırmak. Alemni malem qilmaq – Yaygara ile ortalığı karıştırmak. malghun a. Bir tür bitki adı. Malghun ağ. bk. Mungghul. malxana a.f. Ağıl, ahır. malixay Kışlık şapka, kürk şapka, kalpak. malik a. Malik, sahip. Chong ehmiyetke malik – Çok önemli. maliman Tahrik, kışkırtma. Maliman qilghuchi – Tahrikçi, kışkırtıcı. Maliman qilmaq – Tahrik etmek, kışkırtmak. malimanchi Tahrikçi, kışkırtıcı. malimanchiliq Kışkırtıcılık, tahrik etme hali. maliye a. Maliye. Maliye ministirligi – Maliye bakanlığı. maliyichi a.u. Maliyeci. mallaq bk. mollaq. mallaqchi bk. mollaqchi. mama Nine. Chong mama – Büyük nine. mamat a. Hayat mamat – Ölüm kalım; hayat mamat. mamkap bot. Yabanî hindiba. mamuq Pamuk 2. Kuş tüyü. Mamuq yastuq – Kuş tüyü yastığı. mana İşte. Mana bu – İşte bu. manan Sis, duman. Sus manan – Hafif sis; hafif duman. manda Uzun tüylü. Manda bash – Taratmamış baş; ilgisiz bırakılmış saçlı baş. mandaq Böyle, işte böyle; bk. mundaq. mandalin r. Mandalin. manéwir r. Manevra. manéwirliq r.u. Manevralı. Manéwirliq urush – Manevralı Savaş. mang Yürü! Git! manga Bana. mangdam Adım. mangdurmaq (mangmaq'tan) Yürütmek, ilerletmek, harekete geçirmek. Mangghul Moğol. Mangghul tili – Moğol dili. mangghulimaq Sessizce yaklaşmak; gürültüsüz sokulmak; gizlice sokulmak. mangghuzmaq bk. mangdurmaq. mangghuzush Yürütme, ilerletme, harekete geçirme. Mangju Mançu. Mangju tili – Mançu dili. mangqa Sümük, sümüklü 2. Sakağı, ruam. manglay Alın. mangmaq Yürümek, gitmek. Atliq mangmaq – Atlı gitmek. 2. Hareket etmek, ilerlemek. Saet méngiwatidu – Saat çalışıyor. manifést r. Beyanname. Kommunistlar Partiyisining Manifésti – Komünist Partisi Beyannamesi. manométir r. Manometre, basım ölçer. mapizet a. bk. muhapizet. maraqchi Gözetleyen. maral zool. Maral. marash Gizlice bakma; gözetleme. mari Kuzu kürkü. marilash bk. marash. marilimaq Gizlice bakmak. marimaq Gizlice bakmak. Marap yürmek – Gizlice gözetlemek; gizlice takip etmek. marka r. Posta pulu. markiliq r.u. Markalı. Marksizm r. Marksizm. marozhni r. Dondurma. marshal r. Mareşal. Awiatsiye marshili – Hava kuvvetleri mareşali. Mart r. Mart, üçüncü ay. mas f. Ahenkli, uyumlu. Mas kelmek – Uyumlu olmak; uygun gelmek. maslash Uyumlu hale getirme. maslashqan Uygun. maslashqanliq Uygunluk. maslashmaq Uygun olmak. maslashmighanliq Uygun olmama hali. maslashturmaq (maslashmaq'tan) Uygun hale getirmek, uydurmak. maslashturush Uygun hale getirme. maslimaq f.u. Uyumlu hale getirmek. masshtap r. Ölçek, mikyas, ölçek çizgisi. mash bot. Fasulye. mashaq Çorba, karmakarışıklık. mashiqen r.f. ağ. bk. chaqmaq qent. mashildash Sesli sesli burnundan soluma. mashildimaq Sesli sesli burnundan solumak. mashina r. Makine. Tikish mashinisi – Dikiş makinesi. Kiyim yuyush mashinisi – Çamaşır makinesi. mashine r. ağ. bk. mashina. mashinichi r.u. Terzi, dikişçi. mashinilashqan r.u. Makineleşmiş. mashinilashmaq r.u. Makineleşmek. mashinilashturmaq r.u. (mashinilashmaq'tan) Makineleştirmek. mashinilishish r.u. Makineleşme. mashinisazliq r.u. Makine sanayi; makine endüstri. mashinistka r. Daktiloda yazı yazan kimse. mashireng u.f. Fasulye rengi, yeşil renk. mashpochaq bk. mash. mashtaq (mana shundaq) İşte böyle. mat a. Mat, yenilme. Mat bolmaq – Mat olmak. mata a. El tezgahı ile yapılmış pamuk kumaş. matal ağ. bk. sowgha. matem a. Matem, yas. Matem tutmaq – Yas tutmak. Matem mejlisi – Yas toplantısı. matemdar a.f. Yas halinde. Matemdar bolmaq – Yas tutma halinde olmak. matématik r. Matematikçi. matématika r. Matematik. matériyal r. Materyal, malzeme. matériyalist r. Materyalist. matériyalistik r. Materyalist. Matériyalistik köz qarash – Materyalist görüş. matériyalizm r. Materyalizm. Tarixiy matériyalizm – Tarihî materyalizm. matériye r. Madde, özdek. matros r. Bahriye eri, deniz askeri. may Yağ. Ich may – İç yağı. Béliq méyi – Balık yağı. Chach méyi – Saç yağı. May baghlimaq – Yağlanmak, göbek bağlamak, semirmek. May chalmaq – Yağ düşürmek. May sürkimek – Yağlamak. May qilmaq – Yağh hale getirmek. May r. Mayıs, beşinci ay. May bayrimi – Bir Mayıs Bayramı. maya Dokurcun, loda. mayak r. Deniz feneri. mayaq Gübre, hayvan tersliği. mayaqqa Bu tarafa. mayaqlatmaq (mayaqlimaq'tan) Hayvanı tersletmek. mayaqlimaq Terslemek (hayvanlar). mayaqta Bu tarafta; işte bu tarafta. maychéchek bot. Papatya. mayda f. bk. meyde. maye f. Ana para, sermaye; bk. sermaye. maygül u.f. bot. Düğünçiçeği. mayil a. Mail, eğinik, istekli, mütemayil. Mayil bolmaq – Mail olmak. mayilliq Mail olma hali, isteklilik. Mayim-Xan Mayim Han (eski bir Uygur şarkısının adı). mayjuwaz u.f. Yayık, yağ yapımı. mayka r. Atlet fanilası, mayo. maykiliq r.u. Mayolu. Maykiliq bala – Mayolu çocuk. mayqacha Yağ kutusu. maylamchi Yağcı. maylamchiliq Yağcılık. maylash Yağlama. maylashqan Yağlanmış; yağlı hale gelmişi. maylashmaq Yağlanmak. maylatquzmaq bk. maylatmaq. maylatmaq (maylimaq'tan) Yağlatmak. mayligur Yağlayıcı. mayliq Yağlı 2. Peçete, peşkir. maylimaq Yağlamak. maymaq İğri ayaklı. Tash maymaq – Dış iğri ayaklı. Ich maymaq – İç iğri ayaklı. Maymaq chaq – Çarpık tekerlek. maymaqlash Ayaklarını eğerek yürüme. maymaqliq Çarpıklık, eğrilik. maymaqlimaq Ayaklarını eğerek yürümek. maymun Maymun. Maymun yili – Maymun yıh (12 hayvan takviminin dokuzuncusu. Yüzyılımızın 1908, 1920, 1932, 1944, 1956 yıllan maymun yılıdır). mayna f. zool. Karaardıç (kuşu). mayor r. Binbaşı. Général-mayor – Tuğgeneral. maysa Yeşillik, çayır, çimenlik. Shal maysisi – Pirinç filizi. maysilashmaq Yeşermek. maysiz Yağsız. Maysiz gösh – Yağsız et. maytuq İğri bacaklı, paytak, çarpık bacaklı. maz Pamuk. maza f. Tat, lezzet. Mazisi yoq – Tadı yok. mazar f. Mezar. mazi ç. ağ. bk. börk. mazilik f.u. Tath, lezzetli. mazisiz f.u. 1. Tatsız, lezzetsiz 2. Sağlıksız, rahatsız. mazisizlanmaq f.u. Rahatsızlanmak, huzursuzlanmak. mazisizliq f.u. Hastalıklı hal; tedirginlik. mazisizlinish f.u. Rahatsızlanma, huzursuzlanma. meblegh a. Sermaye. meddah a. Meddah. medek Koçan. Qonaq medigi – Mısır koçanı. meden a. Maden. medenchi a.u. Madenci. medenshunas a.f. Mineraloji uzmanı, madenci. medenshunasliq a.f.u. Madencilik. medet a. Yardım. Medet bermek – Yardım etmek. medetkar a.f. Yardımcı. medetkarliq a.f.u. Yardımcı olma hali. medh a. Medh, övme. medhilenmek a.u. Medh edilmek. medhilesh a.u. Medh etme, övme. medhilimek a.u. Medh etmek, övmek. medhiye a. Medhiye. Medhiye oqumaq – Medhiye okumak. medikachi f.u. ağ. bk. merdikar. mediniy a. Medeni. Mediniy xelqler – Medeni halklar. mediniy-maarip a. Kültür ve eğitim. mediniyet a. Medeniyet. Mediniyet almashturush – Medeniyet alış verişi. mediniyetlik a.u. Medeniyetli. mediniyetsiz a.u. Medeniyetsiz. mediniyetsizlik a.u. Medeniyetsizlik. mediniyleshmek a.u. Medenileşmek. mediniyleshtürmek a.u. (mediniyleshmek'ten) Medenileştirmek. mediniyleshtürüsh a.u. Medenileştirme. mediniylik a.u. Medeni olma hali. mediniylishish a.u. Medenileşme. medrise a. Medrese. meger f. Eğer. meghlubiyet a. Mağlûbiyet, yenilgi. Meghlubiyetke uchrimaq – Yenilgiye uğramak. meghlubiyetchi a.u. Yenilgi taraftarı. meghlubiyetchilik a.u. Yenilgi taraftarlığı. meghlup a. Mağlup, yenilmiş. Meghlup bolmaq – Mağlup olmak. meghrip a. Batı. meghrul bk. meghrur. meghrur a. Mağrur, kibirli, övüngen. meghrurane a.f. Mağrurane. meghrurlanmaq a.u. Mağrurlanmak. meghrurluq a.u. Mağrurluk. mehbube a. Sevgili, göz bebeği. mehbup a. Sevgili, göz bebeği. mehbus a. Mahpus, tutuklu. mehel a. 1. Zaman, an 2. Yer, durak 3. Kez, kere, defa. mehelle a. Mahalle. mehellidash a.u. Aynı mahalleden. mehellidashlik a.u. Aynı mahalleden olma hali. mehellilik a.u. Mahalleli. Bir mehellilik – Aynı mahalleden. mehelliwaz a.f. Mahallecilik; kendi mahallesini tutan. mehelliwazliq a.f.u. Kendi mahallesinin taraftarlığı. mehelliy a.f.u. Mahallî, yöresel, yerli. Mehelliy ishlepchiqirish – Yöresel üretim. mehkem a. Sağlam, dayanıklı. Mehkem qilmaq – Dayanıklı yapmak. mehkemlenmek a.u. Sağlamlaşmak, dayanıklı hale gelmek. mehkemlesh a.u. Sağlamlaştırma. mehkemletmek a.u. (mehkemlimek'ten) Dayanıklı hale getirtmek. mehkemlik a.u. Sağlamlık, dayanıklılık. mehkemlimek a.u. Sağlamlaştırmak; dayanıklı hale getirmek. mehkemlitish a.u. Dayanıklı hale getirtme. mehkime a. Mahkeme. mehkum a. Mahkum, tutsak, esir. Mehkum bolmaq – Mahkum olmak. Mehkum qilmaq – Mahkum etmek. mehkumlik a.u. Mahkumluk, esirlik. mehr a. Çeyiz. mehrep a. Mihrap. mehrum Mahrum, yoksun. Mehrum bolmaq – Mahrum olmak. Mehrum qilmaq – Mahrum etmek. mehrumchiliq a.u. Yoksulluk; bk. mehrumliq. mehrumliq a.u.Yoksulluk. mehsul a. Ürün, mahsul. mehsulat a. Ürün. Yéza égiligi mehsulati – Çiftçilik ürünü. Qol hüniri mehsulati – El sanatı ürünü. mehsuldar a.f. Verimli, ürünü çok. Mehsuldar qoy nesli – Verimli koyun nesli. mehsuldarliq a.f.u. Verimlilik. mehu a. Kırma, imha, öldürme, yok etme. Mehu qilmaq – Yok etmek. mexbus a. Mahpus, tutsak. mexbuslik a.u. Mahpusluk, tutlsaklık. mexluq a. Mahluk. mexluqat a. Mahlûkat. mexmel a. Kadife. mexmelgül a.f. bot. Yıldız çiçeği, dalya. mexpiy a. Gizli, saklı. Mexpiy ish – Gizli işi. mexpiyet a. Gizlilik. mexpiyetlik a.u. Gizlilik. Dölet mexpiyetligini saqlash – Millî güvenliğe ait gizliliği korumak. mexrej mat. Payda. Umumiy mexrejge keltürüsh – Paydalan eşitleme. mexset a. Amaç, maksat. Mexsetke érishmek – Amaca ulaşmak. mexsetsiz a.u. Amaçsız. mexsetsizlik a.u. Amaçsızlık. mexsus a. Mahsus, özel. mexsher a. Mahşar, kıyamet. mextep a. ağ. bk. mektep. mexzum a. Molla oğlu. meishet a. Yaşam, ömür, geçim. mejaz a. Alegori; bk. kinaye. mejaziy a. Mecazî. mejbur a. Mecbur, zorunlu. Mejbur bolmaq – Mecbur olmak. mejburen a. Mecburen, zorla. mejburiy a. Mecburî, zorunlu. Mejburiy ish – Zorunlu iş. mejburiyet a. Mecburiyet. Herbiy mejburiyet – Askerî mecburiyet. mejburlesh a.u. Zorlama. mejburlimek a.u. Zorlamak. mejhul a. Meçhul, bilinmeyen. mejlis a. Meclis, toplantı. Umumiy mejlis – Genel toplantı. mejliswaz a.f. Toplantı yapmayı seven. mejliswazliq a.f. u. Toplantı yapmayı sevme hali. mejmue a. Dergi, mecmua. mejmui a. Toplam, hepsi. Mejmui yüz som – Toplam yüz lira. mejnun a. Mecnun. 1. Çılgın, deli 2. Fena halde aşık 3. Leyla adında bir kıza aşkıyla tanınmış Doğu Edebiyatının pek ünlü kahramanı. mejnuntal bot. dallan aşağı sallanmış bir tür söğüt. mejruh a. Mecruh, yaralı. Mejruh bolmaq – Mecruh olmak. mejrun ağ. bk. mejnun. mejun a. Afyon. mejüj Yejüj Mejüj – Yecüc Mecuc. mejüsiy a. Putperest. mejüsiylik a.u. Putperestlik. mekichamghu ağ. Patates; bk. yangyu. mekir a. Kurnaz, hilekâr. mekirlik a.u. Hileli. mekirsiz a.u. Hilesiz. mekkar a. Hilekâr, kurnaz. mekkarliq a.u. Hilekârlık, kurnazlık. Mekke Mekke. Mekke toxuri – Bir tavuk türü. mekkem a. bk. mehkem. mekroh a. din. Mekruh. mektep a. Mektep, okul. Siyasiy mektep – Siyasî okul. mektepdash a.u. Okul arkadaşı. mektepdashliq a.u. Okul arkadaşlığı. U mektepdashliq qildi – O okul arkadaşlığı yaptı. meqbere a. kit. Mozole, türbe, anıtmezar. meqbul a. Makbul, geçer, uygun, kabul, edilebilir. mel a. bk. mehel. mel'un a. din. Melun, lanetli, günahlı. melal a. Rahatsız, engel, zorlu, zahmet. Sizge melal bolmisa – Size zahmet olmazsa. melamet a. Tekdir, ayıplama, kötüleme. melametlik a.u. İftira, iftiracılık. meles Bulama, batırma, daldırma. melik a. tar. Hükümdar, padişah, kral. melike a. Melike, kraliçe. mellireng u.f. Sarı. melum a. Malum, belli. Melum bolmaq – Belli olmak. Melum qilmaq – Belirtmek, açıklamak, ihbar etmek. melumat a. Bilgi. Élinghan melumatlargha qarighanda – Alınmış bilgilere göre. Melumat bermek – Bilgi vermek. melumatliq a.u. Bilgili, okumuşlu. melumatsiz a.u. Bilgisiz, cahil. melumatsizliq a.u. Bilgisizlik, cahillik. melumlesh a.u. Belirtme, haber verme, haberdar etme. melumlimek a.u. Belirtmek, haber vermek, haberdar etmek. memidane f. Demagog, atıp tutmacı, atıp tutan. memidanliq f.u. Demagogluk, atıp tutanlık. memnu a. Memnu, yasaklanmış, men edilmiş. memnun a. Memnun. Memnun bolmaq – Memnun olmak. Memnun qilmaq – Memnun etmek. memnuniyet a. Memnuniyet, sevinç. memnuniyetlik a.u. Sevinme hali; memnun olma hali. memuriy a. İdarî. Memuriy merkez – İdarî merkez. Memuriy yol bilen – İdarî yol ile. memuriyet a. Müdüriyet; yönetim kurulu. memuriyetchilik a.u. Kırtasi usullerle idare. men Ben. Manga – Bana. Méni – Beni. Mende – Bende. Mendin – Benden. Méning kitabim – Benim kitabım. Bu kitap méningki – Bu kitap benimki. Menmu – Ben de. Menla – Sadece ben. Menchu? – Ya ben? men'iy a. Yasak, menetmek, yasaklamak. mena a. bk. mene. menbe a. Menba, kaynak. Su menbeliri – Su kaynaklan. menchenan ağ. Kaplumbağa, tosbağa; bk. tashpaqa. mene a. Mana, anlam. Sözining menisi yoq – Sözünün anlamı yok. Buningdin mena chiqmaydu – Bundan anlam çıkmaz. mengdesh Şaşırma; ne yapacağını bilemeden dengesini kaybetme; uykudan dengesiz bir davranışlar içinde uyanma. mengdigek Uyurgezer. mengdigenlik Uyurgezerlik. mengdigüch Uyur gezer; bk. mengdigek. mengdimek Şaşırmak; ne yapacağım bilemeden dengesini kaybetmek; uykudan dengesiz bir davranışlar içinde uyanmak. menge ağ. Konu, mevzu. menggen ç. Buğday sapı. menggü Ebedî, sonsuz. Menggüge – Sonsuza kadar. menggülükke bk. menggü. mengiz ç. bk. mengza. mengleshken Küflenmiş. mengleshmek Küflenmek. menglishish Küflenme. mengresh ağ. bk. meresh. mengza ç. Yüz, çehre, sima. menidar a.f. Manalı, anlamlı. menidarliq a.f.u. Manalılık, anlamlılık. menidash a.u. Anlamdaş, eş anlamlı. menidashliq a.f.u. Anlamdaşlık, eş anlamlılık. menilik a.u. Manalı, anlamlı. Chungqur menilik qarash – Derin manalı bakış. Bir-birige menilik qarashti – Birbirine anlamlı bir şekilde baktılar. Teng menilik – Eş anlamlı. Menilik söz – Anlamlı söz. Köp menilik gep – Çok manalı söz. menisiz a.u. Manasız, anlamsız. menisizlik a.u. Manasızlık, anlamsızlık. meniwiy a. Manevî. meniy a. bk. mana. menjang ç. Aşçı. menjangliq ç.u. Aşçılık. Menju ç. Mançu. menmen Kibirli, mağrur, yüksekten bakan, küstah. menmenchi Bencil, egoist. menmenchilik bk. menmenlik. menmenlik Bencillik, egoistlik. menpeet a. Menfaat, çıkar, fayda. menpeetdar a.f. Menfaatti; çıkan olan. menpeetlik a.u. Menfaatti, faydalı. menpeetperest a.f. Çıkarcı, menfaatperest. menpeetperestlik a.f.u. Çıkarcılık, menfaatperestlik. menpeetsiz a.u. Menfaatsız, faydasız. menpeetsizlik a.u. Menfaatsızlık, faydasızlık. menper ç. Çorba. mensep a. Mansıb, rütbe, makam, mevki. mensepdar a.f. Makam sahibi, mevki sahibi. mensepdarliq a.f.u. Makam sahipliği, mevki sahipliği. mensepxor a.f. bk. mensepperest. mensepxorluq a.f.u. bk. mensepperestlik. menseplik a.u. Makam sahibi. Yuquri menseplik adem – Yüksek mevkili adam. mensepperest a.f. Makam düşkünü, mevki düşkünü. mensepperestlik a.f.u. Makam düşkünlüğü, mevki düşkünlüğü. mensinmeslik Hor görmek, sevmemek. mensitish Sayma, itibar etme. mensitmek Saymak, itibar etmek. U meni mensitmeydu – O bana itibar etmiyor. mensitmeslik Hor görmek, saygısızlık. mensup a. Mensup, aitlik. mensuplik a.f. Aitlik, mensup olma hali. menshur a. Prizma, biçme, menşur. mentang ç. Makama çorbası. mentiq a. Mantık. Sözining mentiqi yoq – Sözünün mantığı yok. mentiqiy a. Mantığa ait. mentiqsiz a.u. Mantıksız. mentiqsizliq a.u. Mantıksızlık. menzil a. Durak. menzire a. Manzara, görüntü. menzirilik a.u. Manzaralı; manzarası iyi olan yer. mepe a. Kapalı at arabası. mepikesh a.f. Arabacı. mepikeshlik a.f.u. Arabacılık. mepküre a. Ülkü, fikir, mefkure. meptun a. Meftun, büyülü, hayran. Meptun bolmaq – Hayran olmak; büyülenmek. meptunluq a.u. Meftunluk; hayranlık; büyülenme hali. merasim a. bk. murasim. merdane f. Merdane. merdaniliq f.u. Mertlik. merdikar f. Gündelikçi; gündelikle çalışan işçi. merdikarliq f.u. Gündelikçilik; gündelikle çalışan işçi hali. merdum f. Göz bebeği. Közümning merdumi – Gözümün göz bebeği. mere ağ. Tenha yer, tenhalık. merem bk. bayram. merep a. ağ. bk. mehrep. meresh Meleme. mereshmek Meleşmek. meretmek (merimek'ten) Meletmek. merez a. İrinli yer, çıban. mergen Atıcı, okçu, nişancı. mergenlik İsabetlilik; gözün keskinliği. mergimush f. kim. Arsenik, zırnık, sıçanotu. merghul Motif, hava, melodi. merhemet a. Merhamet, acıma. Merhemet qilmaq – Merhamet etmek; acımak. merhemetlik a.u. Merhametli, acıyan. merhemetsiz a.u. Merhametsiz, acımasız. merhemetsizlik a.u. Merhametsizlik, acımasızlık. merhum a. Merhum, Tanrı rahmetine erişen. merhume a. Merhume, Tanrı rahmetine erişen kadın. merigüs zool. Küçük toy kuşu. merike a. Merasim. Merike küni – Merasim günü. merimek Melemek. merishish Meleşme. meritish Meletme. meriye Kuzu kürkü. merjan a. 1. Mercan 2. Boncuk. merkez a. Merkez. Ilmiy merkez – Bilim merkezi. Sheherning merkizi – Şehrin merkezi. merkezchilik a.u. Merkezcilik. merkezleshmek a.u. Merkezleşmek. merkezleshtirmek a.u. (merkezleshmek'ten) Merkezleştirmek. merkezlik a.u. Merkezî. merkiziy a.u. Merkezî. Merkiziy komitét – Merkezî komite. mermer a. Mermer. Merrih a. astr. Mars, Merih, Sakıt. mersiye a. Mersiye. mert f. Mert. Mert yigit – Mert yiğit. mertem a. bk. mertiwe. mertiwilik a.u. Dereceli, rütbeli, yüksek, ünlü. mertlerche Mertlik ile, merdane. Düshmen'ge qarshi mertlerche küreshti – Düşmana karşı mertlik ile mücadele verdi. mertlik f.u. Mertlik. Mertlik körsetmek – Mertlik göstermek. meruze a. tar. Konferans, rapor. Meruze qilmaq – Konferans vermek. merwayit a. İnci. Merwayit monchighi – İnci boncuğu. merwayitgül a.f. bot. inci çiçeği. mes f. Sarhoş. Mes halde – Sarhoş halde. Mes bolmaq – Sarhoş olmak. Mes qilmaq – Sarhoş etmek. mes'ul a. Mesul, sorumlu. Mes'ul xadim – Sorumlu eleman. mes'uliyet a. Mesuliyet, sorumluluk. mes'uliyetchanliq Sorumluluk hali. mes'uliyetlik a.u. Sorumlu, mesul. mes'uliyetsiz a.u. Sorumsuz. mes'uliyetsizlik a.u. Sorumsuzluk. mes'ulluq a.u. Mesuliyet, sorumluluk. mesape a. bk. musape. meschit a. Mescit, küçük cami. mesel a. 1. Masal 2. Vecize, mesel. meselchi a.u. Masalcı, masal yazan. mesxire a. Alay, istihza. Mesxire qilmaq – Alay etmek. mesxirilik a.u. Alaylı, istihzalı. mesxiriwaz a.f. 1. Şakacı, alaycı 2. Eğlendirici, komedyacı, oyuncu. mesxirichilik a.u. Alay edilme hali. mesxush f. Sarhoşluk. Mesxush bulbuldek – Sarhoş olmuş bülbül gibi. mesxushluq f.u. Sarhoşluk. mesichi Kunduracı; çizme yapan usta. mesile a. Mesele, sorun. Men bu mesilini hel qildim – Ben bu meseleyi hallettim. mesilen a. Mesela, misal olarak. meslek a. Fikir, düşünce, görüş, gaye, dünya görüşü. meslekdash a.u. Hemfikir, ülküdaş. meslekdashliq a.u. Hemfikirlik, ülküdaşlık. mesleksiz a.u. Gayesiz, düşüncesiz, prensipsiz. mesleksizlik a.u. Gayesizlik, düşüncesizlik, prensipsizlik. meslihet a. Şura, tavsiye, danışma. Meslihet bermek – Tavsiye etmek. Meslihet kéngishi – İstişare (danışma) şurası. meslihetchi a.u. Danışman, tavsiye eden. meslihetleshmek a.u. Danışmak, istişare etmek. meslihetlishish a.u. Danışma, istişare etme. meslik f.u. Sarhoşluk. mesnewiy a. Mesnevi. mestane f. 1. Sarhoş gibi 2. Büyülü, sihirli. Mestaneyari f. Bir Uygur halk şarkısının adı. mesume a. 1. Suçsuz, masum 2. Bakir, temiz. mesumilik a.u. 1. Suçsuzluk, masumluk 2. Bakirlik,temizlik. mewhum a. Soyut, mücerret. Mewhum chüshenche – Soyut fikir. mewjudat a. Bütün varlık. mewjudiyet a. Mevcudiyet, varlık. mewjut a. Mevcudiyet, varlık. mewqe a. Mevki, tutum. Düshmenlik mewqeside turmaq – Düşmanlık tutumunu takınmak. mewsum a. Mevsim, sezon. mewsumlik a.u. Mevsimlik, sezonluk. Mewsumlik ish – Mevsimlik iş. mewzu a. Konu, başlık. mesh r. Soba. meshchi r.u. Sobacı. meshede (mana shu yerde) Burada. meshedin (mana shu yerdin) Buradan. meshege (mana shu yerge) Buraya. mesheqqet a. bk. musheqqet. meshel a. Fener, aydınlatıcı. Meshel boldung yolumgha – Yolumu aydınlatan fener oldun. meshghul a. Meşgul. Meshghul bolmaq – Meşgul olmak. Meshghul qilmaq – Meşgul etmek. meshghulat a. İş güç, meşguliyet, meşgale. meshghulatchi a.u. Uğraşan, işi güçü olan, ilgilenen, meşgul olan. meshghuliyet a. İş güç, meşguliyet, meşgale. meshghullanmaq a.u. İlgilenmek, meşgul olunmak. meshghulluq a.u. Meşgul olma hali. meshhur a. Meşhur, ünlü. Meshhur bolmaq – Ünlü olmak. meshhurlik a.u. Ünlülük, meşhur olma hali. meshiq a. Alıştırma, talim, idman, egzersiz. Meshiq qilmaq – Alıştırma yapmak. meshiqlandurmaq a.u. Alıştırmak; egzersiz yaptırmak. meshiqlandurush a.u. Alıştırma, egzersiz yaptırma. meshiqlanmaq a.u. Alıştırma yapmak; kendini alıştırmak. meshke Tereyağı. meshrep a. 1. Ziyafet, keyif meclisi, şölen 2. Huy, seciye, karakter. meshriq a. Doğu. Meshriqtin meghripqiche – Doğudan batıya kadar. meshriqiy a. Doğuya ait. meshuq a. Sevgili, maşuk. Ashiq-meshuq – Aşk ve maşuk. meshuqluq a.u. Sevgili olma hali. meshut İpek; bk. yipek. metbee a. Basım evi, matbaa. metbeechi a.u. Matbaacı. metbuat a. Matbaa. metbuatchi a.u. Matbaacı. mey f. Mey, içki. meydan a. Meydan, alan. Urush meydani – Savaş alanı. Ékin meydani – Ekin alanı, tarla. meydanche Küçük alan. Balilar meydanchisi – Çocuk parki. meydanchuq a.u. bk. meydanche. meyde-chüyde f.u. Ufak tefek. meydilenmek f.u. Ufalmak, bozulmak. meydilesh f.u. Küçültme, ufaltma, bozma. meydiletmek f.u. (meydilimek'ten) Küçüklettirmek, bozdurmak, ufalttırmak. meydilimek f.u. Ufaltmak, bozmak, küchültmek. meyede (mana bu yerde) Burada. meyege (mana bu yerge) Buraya. meyxana f. Meyhane. meyxor f. Alkolik, içki düşkünü. meyil a. Meyil. Meyling bolsa – İstersen. meyli a.u. Olsun, olur, peki, kabul hoş. meyliche a.u. İstediği gibi. U öz meyliche ish qilghan – O kendi isteğine göre iş yapmış. meymeychi ç.u. Satıcı, tüccar. meynet Pislik, çamur. meynetchilik Pislik. meyperest f. Alkolik, içki düşkünü. meyperestlik f.u. Alkolik olma hali; içki düşkünlüğü. meyrem bk. bayram. meyse Çizme. meyüs a. Yeis, umutsuzluk, meyus. Meyüs bolmaq – Meyus olmak. meyüsane a.f. Meyus halde, meyusane. meyüslenmek a.u. Meyus olmak, umutsuzlanmak. meyüslik a.u. Umutsuzluk. meyzan ağ. bk. muselles. meyzin a. bk. mezin. mez'hep a. Mezhep. mez'hepchilik a.u. Sekterlik, bölücülük, ayrılıkçı olma hali. Mez'hepchilik xahishlirigha qarshi küresh – Bölücülüğe karşı savaş (mücadele). mezgil a. 1. Duraklama, durak 2. Zaman, an. Mezgilide – Anında. Mezgilidin qalmastin – Zamanı geçirmeden. mezgillik f.u. Süreli, geçici. mezgillik-mezgüsiz f.u. Vakitli vakitsiz. mezgilsiz a.u. Zamansız, vakitsiz. mezin a. Müezzin. mezkur a. Adı geçen, bahsedilen, bilinen. mezlum a. 1. Ezilen, zülüm edilen 2. Kadın. mezmunen a. Anlam olarak. mezmunluq a.u. Anlamlı. mezmunsiz a.u. Anlamsız. mezmunsizliq a.u. Anlamsızlık. mezmut a. Sağlam, berk, dayanıklı. mezuran a. Konu, anlam, mana. mezze f. Lezzet, tat. Mezzisi yoq – Tadı yok. Mezze qilmaq – Zevklenmek. Mezzem qéchip turuptu – İyi değilim. Bu ishning mezzisi ketti – Bu işin tadı bitti. Mezzisi qachti – Lezzeti tükendi. mezzilik f.u. Lezzetli, zevkli, tatlı. mezzisiz f.u. Lezzetsiz, zevksiz, tatsız. médal r. Madalya. médalliq r.u. Madalyalı. méde f. Dişi eşek. médet a. bk. medet. méditsina r. Tıp. Méditsina instituti – Tıp enstitüsü. méghiz f. 1. Çekirdek 2. Esas, öz, ruh. Sözining méghizi yoq – Sözünün esası yok. méghizliq f.u. Esaslı, içeriği olan. méhir f. 1. Sevgi 2. Dostluk 3. Merhamet, acıma. méhir-shepqet Sevgi ve şefkat. méhirlik f.u. bk. méhriwanliq. méhman f. Konuk, misafir. Méhman bolmaq – Konuk olmak. Méhman qilmaq – Konuk etmek. méhmandar f. Konuksever. méhmandarchiliq f.u. Konukseverlik. méhmandarliq f.u. bk. méhmandarchiliq. méhmandost f. bk. méhmandar. méhmandostluq f.u. bk. méhmandarchiliq. méhmanxana f. 1. Konuk odası 2. Otel. méhmanlash Konuk olma. méhmanliq f.u. Konuklu. Mémanliqqa keldim – Konuk olmaya geldim. méhmanlimaq f.u. Konuk olmak. méhnet a. Emek, iş. Méhnet küni – Emek günü; çalışma günü; iş günü. Méhnet qilmaq – Emek vermek; çalışmak. méhnetchan a.u. Çalışkan. méhnetchanliq a.u. Çalışkanlık. méhnetchi a.u. Çalışan, işçi, emek veren, emekçi. méhnetkesh a.f. Emekçi, çalışan. méhnetkeshlik a.f.u. Emekçilik; çalışan adamın hali. méhnetlik a.u. Zor, güç, çetin, meşakkatli. méhnetsüyer a.u. bk. méhnetchan. méhnetsüyerlik a.u. bk. méhnetchanliq. méhrap a. Mihrap. méhri a. ağ. bk. méhir. méhriwan f. Sevecen. méhriwanliq f.u. Sevecenlik. Méhriwanliq qilmaq – Sevecenlik yapmak. méxanik r. Teknisyen, usta, makine uzmanı. méxanika r. Mekanik. méxanizm r. Mekanizma. mékilesh Teselli verme; avutma; sevindirme. mékilimek Teselli vermek; avutmak; sevindirmek. mékiyan a. Tavuk; bk. toxu. Méksikiliq r.u. Meksikalı. mélenmek Batmak, dalmak, bulanmak. mélichmal r.a. Tuhafiye. mélike a. bk. melike. mélimek Bulamak, batırmak, daldırmak. mélinish Batma, dalma, bulanma. mélish r. bk. mélichmal. méman f. bk. méhman. mémar a. Mimar. mémarchiliq a.u. Mimarlık. ménge Beyin. Arka ménge – Arka beyin. Ménge qutisi – Beyin kabı. Qichik méngé – Küçük beyin. méngish Yürüme, yürüyüş, gitme. Qeshqerghe méngish aldida – Kaşgar'a gitmek üzere iken. Atliq méngish – At ile gitme. méngishliq Rahvan. Méngishliq at – Rahvan at. méning Benim. méningche Bence, bana göre. méningchilik Ben kadar; ben gibi. méningki Benimki. U kitap méningki – O kitap benimki. Ménshéwik Menşevik. Ménshéwizm r. Menşeviklik. méraj a. din. Miraç, göğe çıkma. Méraj bayrimi – Miraç gecesi. mérez a. bk. merez. méri a. ağ. bk. méhir. métafizik r. Metafizik. métafizika r. bk. métafizik. métal r. Metal. Renglik métallar – Renkli metallar. métallurgiye r. Maden sanayi. météorolog r. Meteoroloji uzmanı. météorologiye r. Meteoroloji. métir r. Metre. métirliq r.u. Metrelik, metreli. Métirliq mal – Metreli mal (kumaş). métro r. Metro. méwe f. Meyve, yemiş. méwe-chiwe f.u. Meyve, yemiş. méwichilik f.u. Meyvecilik. méwilik f.u. 1. Meyveli 2. Meyve bahçesi, meyvelik. méye Beyin, dimağ. méyip a. Sakat, yaralı. Méyip qilmaq – Sakat etmek. méyisiz Beyinsiz. méyisizlik Beyinsizlik. méyit a. Ölü. méyiz Kuru üzüm. méyizlik Kuru üzüm tadında; lezzetli. Méyizlik tamaq – Lezzetli yemek. mézilik f.u. bk. mezzilik. michildatmaq (michildimaq'tan) Sesli sesli burnundan solatmak. michildimaq Sesli sesli burnundan solamak. midiratmaq (midirimaq'tan) Kımıldatmak. midirimaq Kımıldamak, hareketlenmek. midirlatmaq (midirlimaq'tan); bk. midiratmaq. midirlimaq bk. midirimaq. migh-migh Taklidî ses. Migh-migh qaynimaq – Kaynamak, kaynaşmak, bol olmak. mighildash Kaynaşma, bol olma. mighildimaq Kaynaşmak, bol olmak. mix f. Çivi. Burma mix – Vida. Mix qaqmaq – Çivi çakmak. mixchi f.u. Çivici. mixlanmaq f.u. Çivilenmek. mixlatmaq f.u. (mixlimaq'tan) Çivi çaktırmak. mixlawetmek Çivileyivermek; çivi çakıvermek. mixlaghliq f.u. Çivilenmiş. mixlash Çivileme. mixlimaq Çivilemek, çivi çakmak. mixraza f. ağ. Makas, sındı. mijez a. 1. Mecaz, karakter 2. Keyif, sıhhat, sağlık. Mijezingiz yoqmu? – Keyfiniz yok mu? mijighdash Ezme, mıncıklama, çiğneme. mijighdimaq Ezmek, mıncıklamak, çiğnemek. mijighlimaq bk. mijighdimaq. mijiq Ezik. U uning mijighini chiqiriwetti – O onu ezdi. mijilash bk. mijighdash. mijilish Ezilme, mıncıklanma. mijilmaq Ezilmek, mıncıklanmak. mijimaq Ezmek, mıncıklamak. mijish Ezme, mıncıklama. mikri a. Kurnazlık. mikrobiolog r. Mikrobiyoloji uzmanı. mikrobiologiye r. Mikrobiyoloji. mikrofon r. Mikrofon. mikrop r. Mikrop. mikropluq r.u. Mikroplu. mikroskop r. Mikroskop. miktar a. bk. miqdar. mikyas a. Ölçek, mikyas. miq f. bk. mix. miqdar a. Miktar, nicelik. Köp miqdarda – Çok miktarda. miqimlash Basma, sıkma. miqimlimaq Basmak, sıkmak. milad a. Milât. Miladdin ilgiri – Milâttan önce. miladiy a. Milâdî. milenmek Bulanmak. milesh Bulama, batırma 2. Kirletme. miliklimek Okşamak, sıvazlamak. milimek Bulamak, batırmak 2. Kirle; mek. milishletmek Kirletmek, pisletmek, lekelemek, bulaştırmak. militarist r. Militarist. militarizm r. Militarizm. militsiye r. Milis. miljing Yavaş, eli ağır, ağır adam 2. Homurdanıp duran. miljingliq Yavaşlık, eli ağırlık, beceriksizlik. Miljingliq qilmaq – Beceriksizlik etmek. miljinglimaq Beceriksiz olmak. millet a. Millet, ulus. Birleshken Milletler Teshkilati – Birleşmiş Milletler (B.M). Az sanliq milletler – Azınlıklar. milletchi a.u. Milliyetçi, ulusçu. milletchilik a.u. Milliyetçilik, ulusçuluk. milletlik a.u. Milletli, uluslu. Köp milletlik – Çok uluslu. Köp milletlik dölet – Çok uluslu devlet. milletperwer a.f. Milliytçi, ulusçu. milletperwerlik a.f.u. Milliyetçilik, ulusçuluk. Erep milletperwerligi – Arap milliyetçiliği. milligram r. Miligram. millimétir r. Millimetre. milliy a. Millî, ulusal. Milliy til – Millî dil, ulusal dil. Milliy mediniyet – Millî medeniyet (kültür). milliyleshmek a.u. Millileşmek. milliyleshtürmek a.u. Millileştirmek. miltiq Tüfek. Miltiq dorisi – Barut. Miltiq oqi – Tüfek mermisi. milyard r. Milyar. milyardchi r.u. Milyarder. milyon r. Milyon. milyonchi r.u. Milyoner. milyonér r. bk. milyonchi. milyonlighan r.u. Milyonlarca. milyonluq r.u. Milyonluk. miman f. bk. méhman. min'geshmek Atın sırtına ikinci bir adamın binmesi. min'geshtürmek (min'geshmek'ten) Atın sırtına ikinci bir adamı bindirmek. min'gishish bk. min'geshmek. min'güzmek bk. mindürmek. mina r. Mayın. mindürmek (minmek'ten) Bindirmek. mindürüsh Bindirme. minez a. Karakter, buy. Minezi yaman – Karaktersiz, huysuz. minéral r. Mineral, maden. minérallik Madenî gubrŞ). minéralliq r.u. Madenî. minéralogiye r. Mineraloji. ming Bin. Ming bir süpetlik – Bin bir vasıflı (çok vasıflı). mingbégi tar. Binbeyi; kaymakam. mingghildatmaq (mingghildimaq'tan) Mırıldatmak. mingghildimaq Mırıldamak, mırıldanmak. minginchi Bininci. mingisiz Beyinsiz. minglap Biner biner. minglighan Binlerce. minilimaq r.u. Mayınlamak. ministir r. Bakan. Bash ministir – Baş bakan. Tashqi ishler ministirligi – Dış işleri bakanlığı. minish Binme. minishlik Binilmeye elverişli. Minishlik at – Binilmeye elverişli at. minmek Binmek. minnet a. Minnet. minnetdar a.f. Minnettar. Sizge minnetdarmen – Size minnettarım. minnetdarchiliq a.f.u. Minnettar olma hali. minnetdarliq a.f.u. bk. minnetdarchiliq. minonos r. Torpido. minut r. Dakika. On minut ötkende – On dakika geçtiğinde. minutluq r.u. Dakikalık. mirap a.f. Eski feodal sistemde sulama işlerinden sorumlu kimse. mirapliq a.f.u. Eski feodal sistemde sulama işlerinden sorumlu kimsenin işleri. miras a. Miras. Miras almaq – Miras almak. mirasxor a.f. Mirasçı, varis, halef. mirasxorluq a.f.u. Mirasçılık, varislik, haleflik. mirwet ağ. bk. murwet. mirza f. Katip, sekreter, bey. mis f. Bakır. misal a. Mesela, örnek. Misal keltürmek – Örnek vermek. misil a. Misil, benzeyiş, aynılık. Misli körülmigen – Benzeri görülmemiş. misilchi Zanaatçı, esnaf. misilsiz a.u. Benzersiz, olağanüstü. Misilsiz urush – Benzeri olmayan savaş. Misirliq a.u. Mısırlı. miskechi f.u. bk. miskin. misker f. Bakırcı. miskerlik f.u. Bakırcılık. miskin a. Miskin. miskinlik a.u. Miskinlik. misqal a. Zolotnik (4,26 gram ağırlığında bir tartı birimi). misra a. Mısra. Misran a.f. Mısır'a ait. Misran qilich – Mısır kılıcı. misrang Küskü. missionér r. Misyoner. missionérlik r.u. Misyonerlik. mish ağ. bk. möshük. mish-mish Söylenti, rivayet. Mish-mish paranglar – Söylentiler. Mish-mish söz – Rivayet. mishchan r. Görgüsüz, dar kafalı. mishchanliq r.u. Görgüsüzlük, dar kafalılık. mishiq Sümük. mishqap f. Sucu, su taşıyıcısı. mishqarmaq Sümkürmek. mishqartmaq (mishqarmaq'tan) Sümkürtmek. mishqirish Sümkürme. mitang ç. Pirinç çorbası. miyawlashmaq Miyavlaşmak. miyawlatmaq (miyawlimaq'tan) Miyavlatmak. miyawlimaq Miyavlamak. miye bk. ménge. miyiq Bıyık. miyiqliq Bıyıklı. Mizan a. astr. Terazi. mobi ç. Yağlı boya fırçası. moden'gül ç.f. bot. Şakayık (çiçeği). mogu ç. Mantar. Zeherlik mogu – Zehirli mantar. Moghal ağ. bk. Mungghul. moxo bk. maxaw. mojudiyet a. Mevcudiyet, varlık. mojuqlash ağ. bk. mijighdash. mojuqlimaq ağ. bk. mijighdimaq. moka Mekik, masura. mokla Becerikli, eli uz, mahir, usta. mol Bol, çok. Mol hosul – Bol ürün. molchiliq Bolluk, çokluk, bereket, refah. Molchiliqta yashimaq – Refah içinde yaşamak. Moldawan Moldavyalı. Moldawan xelqi – Moldavyalı halk. Moldawan tili – Moldavya dili. moldoz ağ. bk. mozdoz. molékula r. Molekül. molja bk. mölcher. moljallimaq bk. mölcherlimek. molla f. 1. Molla 2. Bilgin, hoca, okumuştu. mollaq a. Perende. mollaqchi a.u. Akrobat, cambaz. molliliq f.u. Bilginlik, okumuşluk. molluq Bolluk, refah. Molluqta yashaymiz – Refah içinde yaşarız. molun Yabanî kedi. mom f. Mum. Aq mom – Ak mum, beyaz mum. Qara mom – Zift. momay bk. moma. momlanmaq f.u. Mumlanmak, cilalanmak. momlash f.u. Mumlama, cilalama. momlatmaq (momlimaq'tan) Mumlatmak, cilalatmak. momlimaq f.u. Mumlamak, cilalamak. momluq f.u. Mumlu, cilalı. momlutush f.u. Mumlatma. monax r. Keşiş. Monax bolmaq – Keşiş olmak. monaxliq r.u. Keşişlik. monarxist r. Monarşi taraftarı. monarxiye r. Monarşi. monarxiyilik r.u. Monarşi. Monarxiyilik dölet – Monarşi devlet. monarxizm r. Monarşi taraftarlığı. monastir r. Manastır, keşişhane. moncha Banyo, hamam. monchaq Boncuk, gerdanlık. monis a. Sırdaş. monopol r. Tekel, inhisar. Monopol hoquq – Tekel hukuku. monopolist r. Tekelci, tekeli altında bulunduran. monopolistik r. Tekelcilik. monopoliye r. Tekel, inhisar. Monopoliye qilip almaq – Tekeline almak. monopoliyichi r.u. Tekelci. mopang ç. Değirmen. mopangchi ç.u. Değirmenci. mora Boyu, baca. morfologik r. Morfoloji, morfolojik. morfologiye r. Morfoloji. morlash Tırmalama. morlashmaq Birbirini tırmalamak. morlatmaq (morlimaq'tan) Tırmalatmak. Qolumni müshüktin morlutuwaldim – Elimi kediye tırmalattım (istemeyerek). morlimaq Tırmalamak. morliwetmek Tırmalay a vermek. morlushush Birbirini tırmalama. morochaq Duvar ocağı. motor r. Motor. Motor ishlesh séxi – Motor yapım atölyesi. motorchi r.u. Motorcu. motorlashmaq r.u. Motorlaşmak. motorlashturmaq (motorlashmaq'tan) Motorlaştırmak. motorluq r.u. Motorlu. Motorluq qéyiq – Motorlu kayık. motsiklit r. Motorsiklet. motsiklitchi r.u. Motorsikletçi. mowut Çuha. moy Kıl, tüy. moyigungsi ç. Ticaret şirketi. moyiyung ç. Kazak, örme yelek. moykichi r.u. Yün temizleme fabrikasının sahibi; fabrikatör. moylaw f. Bıyık. moylawliq f.u. Bıyıklı. moylawsiz f.u. Bıyıksız. moyluq Tüylü. Moyluq tére – Tüylü deri. Moyluq haywan – Tüylü hayvan. moyma Kuş avlamada kullanılan ilmek tayağı. moyne f. Kürk. moynidoz f. Kürkçü. moynidozluq f.u. Kürkçülük. moysipit f. 1. Ağarmış, ak saçlı 2. Yaşlı. moyul bot. Kuş kirazı. moyulluq Kuş kirazılık. moyut bk. mowut. mozay Buzağı. mozaylimaq Buzağılamak. mozaywéshi zool. Falanj. mozayxana u.f. Buzağı ağılı. mozdoz f. Kunduracı, ayakkabıcı. mozdozchiliq f.u. Kunduracılık, ayakkabıcılık. mozdozluq f.u. bk. mozdozchiliq. mozoy ağ. bk. mozay. möge f. ağ. bk. méwe. möhür Damga, mühür. möhürchi Damgacı, mühürcü. mökmek Gizlenmek, saklanmak. möktürmek (mökmek'ten) Saklatmak, gizletmek. möktürüsh Saklatma, gizletme. mökü-möküleng Saklanbaç. Mökü-möküleng oynimaq – Saklanbaç oynamak. möküshmek Saklanbaç. mölcher Teyelleme, tasarı 2. Nişan alma. mölcherlenmek Teyellenmek, tasarlanmak. mölcherlesh Tasarlama 2. Nişan alma. mölcherlimek Tasarlamak 2. Nişan almak. möldür Dolu 2. Şeffaf, saydam, temiz. möldür-möldür Damla damla. möldürlimek Damlamak. Uning közidin möldürlep yash éqiwatidu – Onun gözünden damla damla yaş akıyor. 2. Şeffaflık, saydamlık, temizlik. möle Yük vurma eyeri; bk. chom. mölüldimek bk. möldürlimek. mömün Sakin, dikkatli, yumuşak, hoş. mömünlük Yumuşaklık, sakinlik. möngdürmek Çifte attırmak. möngdürüsh Çifte attırma. mönggek Çifte atan. Mönggek at – Çifte atan at. mönggeklesh Çifte atma. mönggeklimek Çifte atmak. möngkügek bk. mönggek. möngmek Çifte atmak. möngüsh Çifte atma. mördar a.f. tar. Sarayın damga işlerinden sorumlu memuru. mördarliq a.f.u. tar. Sarayın damga işlerinden sorumlu memuriyeti. möresh bk. meresh. mörimek bk. merimek. mörimes Uyuşuk, ağır kanlı. mörimeslik Cansızlık, uyuşukluk, gevşeklik. mörüt Süre, müddet, zaman, vakit, mühlet. Öz mörütide – Zamanında. möshük bk. müshük. möteber a. bk. mötiwer. mötidil a. Ilımlı, mutedil. Mötidil témpératura – Ilık derece, mutedil derece. mötidillik a.u. Ilımlılık, mutedillik. mötiwer a. Muhterem, itibarlı, saygılı, hatırı sayılır. Mötiwer alim – İtibarlı bilgin. mötiwerlik a.u. İtibarlılık, saygılılık. mu ç. Tarla ölçü birimi. -mu Da, de, bile bağlama edatlarını karşılar. Biz ishleshnimu, oqushnimu yaxshi körümiz – Biz çalışmayı da, okumayı da severiz. muamile a. Muamele, ilişki, temas, davranış. Muamile qilmaq – İlişki kurmak. Yumshaq muamile qilish – Hoşgörü ile davranma. muash a. bk. maash. mubada f. Eğer, ise, şayet. mubalighe a. Mübalağa, abartma. Sözümning mubalighisi yoq – Sözümün mübalağası yok. mubalighilik a.u. Mübalağalı,jabartılmî|. mubalighisiz a.u. Mübalağasız. mubarek a. Mübarek. Mubarek bolsun! – Mübarek olsun! Kutlu olsun! mubareklesh a.u. Kutlama. mubareklimek a.u. Kutlamak. mudaxile a. Müdahale. Herbiy mudaxile – Askerî müdahale. mudaxilichi a.u. Müdahaleci. mudaxilichilik a.u. Müdahalecilik. mudapie a. Müdafaa, savunma. Mudapie qabiliyiti – Savunma kabiliyeti. mudapiichi a.u. Müdafaacı, savunucu, koruyucu. mudapiichilik a.u. Savunmacılık. mudhish a. Müthiş, dehşetli, korkunç. muellim a. Öğretmen, hoca. muellime a. Hanım öğretmen. muellip a. Müellif, yazar. muelliplik a.u. Müelliflik, yazarlık. muemma a. Muamma. muerrix a. kit. Tarihçi. muessese a. Müessese, kurum. mueyyen a. Muayyen, belli, belirli. Müeyyen tarixiy dewr – Muayyen tarihî devre. mueyyenlik a.u. Muayyenlik, blirlilik. muezzin a. bk. mezin. mug f. Sihirbaz, büyücü, bağıcı. mughembér a. Kurnaz, sinsi. mughembérlik a.u. Kurnazlık, sinsilik. Mughembérlik qilmaq – Kurnazlık etmek. muhajir a. Muhacir. muhajirlik a.u. Muhacirlik, muhacir olma hali. muhakime a. Muhakeme, görüşme. Muhakime qilmaq – Görüşmek, incelemek. muhapize a. bk. muhapizet. muhapizet a. Muhafaza, koruma, himaye, esirgeme. Muhapizet qilmaq – Korumak. muhapizetchi a.u. Muhafız. Muhapizetchi qoshun – Muhafız ordusu. muhapizichi a.u. bk. muhapizetchi. muharibe a. Muharebe, savaş. muhasire a. Muhasara, koşatma. muhebbet a. Muhabbt, sevgi, sevme. Muhebbet baghlimaq – Sevmek, sevişmek. muhebbetdash a.u. Sevgili, dost, aşık. muhebbetlik a.u. Sevecen, sevimli. muhebbetname a.f. Muhabbetname. muhebbetsiz a.u. Muhabbti olmayan, sevgisiz. muhebbetsizlik a.u. Sevgisizlik. muheddis a. Muhaddis, hadis bilgini. muherrem a. Muharrem; Hicri yılının birinci ayı. muherrir a. Muharrir. muherrirlik a.u. Muharrirlik. muhim a. Önemli, mühim. Muhim weqeler bohip ötti – Önemli olaylar geçti. muhimlik a.u. Önemlilik. muhit a. Muhit, çevre. muhlet a. Süre. Muhlitidin burun – Süresinden önce. muhletlik a.u. Süreli. Muhletlik qerz – Süreli borç. muhletsiz a.u. Süresiz. muhtaj a. Muhtaç. Muhtaj bolmaq – Muhtaç olmak. muhtajliq a.u. Muhtaçlık. muhterem a. Muhterem, sayın, saygı değer. muhur bk. möhür. muxalip a. Muhalif, karşın, aykırr. muxalipliq a.u. Muhaliflik, aykırılık. muxbir a. Muhabir, haberci. muxbirlik a.u. Muhabirlik, habercilik. muxlis a. Muhlis. muxpi a. ağ. bk. muxbir. muxtar a. Muhtar, pzerk. muxtariyet a. Muhtariyet, özerklik. muxtariyetchi a.u. Muhtariyet taraftan. muxtariyetlik a.u. Muhtariyetli, özerki olan. mujang ç. Dülger, doğramacı. mujize a. Mucize, tansık. mujizilik a.u. Mucizeli. mujulmaq Kemirilmek, ezilmek, zedelenmek. mujumaq Kemirmek, ezmek, zedelemek. mujush Kemirme, ezme, zedeleme. mujutmaq (mujumaq'tan) Kemirtmek, ezdirmek, kırdırmak, zedeletmek. mujutush Kemirtme, ezdirme, kırdırma, zedeletme. mukapat a. Mükafat. Mukapat bermek – Mükafat vermek. mukapatlanmaq a.u. Mükafatlanmak. mukapatlash a.u. Mukafatlama. mukapatlimaq a.u. Mukafatlamak. mukapatlinish a.u. Mükafatlanma. mukawilash a.u. Ciltleme. mukemmel a. Mükemmel, eksiksiz, tam. U töt tilni mukemmel bilidu – O dört dili mükemml bilir. mukemmelleshmek a.u. Eksiksiz olmak; mükemmel hale gelmek. mukemmelleshtürmek a.u. (mukemmelleshmek'ten) Eksiksiz hale getirmek. mukemmelleshtürülmek a.u. Eksiksiz hale getirilmek. mukemmellik a.u. Mükemmellik; tam olma hali. muqam a. Motif, hava, melodi. On ikki Muqam – On iki Motif. muqawa a. Ciltleme, cilt kapağı. muqawichi a.u.Ciltçi. muqawilanmaq a.u. Ciltlenmek. muqawilatquzmaq a.u. bk. muqawilatmaq. muqawilatmaq a.u. (muqawilimaq'tan) Ciltletmek. muqawilimaq a.u. Ciltlemek. muqeddem a. Mukaddem, daha önce. muqeddes a. Mukaddes, kutsal, kutlu. muqeddeslik a.u. Mukaddes olma hali; kutlu olma hali. muqeddime a. Mukaddeme, önsöz. muqerrer a. Mukarrer, şüphesiz, kesin. muqim a. 1. Oturan 2. Daima, aralıksız, sabit. muqimlashmaq a.u. Sabitleşmek. muqimlashturmaq a.u. Sabitleştirmek. Mal bahasini muqimlashturmaq – Mal fiyatını sabitleştirmek. muqsan a. bk. nuqsan. mulahize a. Mülahaza. mulaqet a. tar. Mülakat. mulayim a. Mülayim, müşfik, şefkatli, şevecep, latif, okşayıcı, yumuşak. Mulayim tagh shamili – Okşayıcı dağ rüzgarı. mulayimane a.f. Sevecen halde; okşayıcı bir şekilde. mulayimlashmaq a.u. Müşfik olmak; şefkatli olmak; sevecen olmak; yumuşak olmak. mulayimlik a.u. Müşfiklik, şefkatlilik, sevecenlik, latiflik, okşayıcılık, yumuşaklık. muluq ç.u. Besh muluq yer – Beş my ölçümündeki yer; beş mulu yer. mulun ağ. Yabani kedi, yaban kedisi. mumkin a. Mümkün. Mumkinmu? – Mümkün mü? Mumkin keder – Mümkün olduğu kadar. mumkinchilik a.u. Mümkün olma hali. mumkinlik a.u. bk. mumkinchilik. munadi a. Tellal, münadi. munajat din. Münacat munajat qilmaq münacat etmek. munaqi a. Bir tür üzüm. munapiq a. Münafık. munapiqliq a.u. Münafıklık. Munapiqliq qilmaq – Münafıklık etmek. munar a. bk. munare. munare a. Minare. Xatire munarisi – Anıt kulesi. munasibetlik a.u. Alakalı, ilgili, ilişkisi olan. Munasibetlik ademler – İlgili adamler. munasip a. Münasip, uygun. munasiplik a.u. Münasip olma hali; uygunluk. munasiwet a. Münasebet, alaka, ilişki. munasse ağ. bk. muresse. munayim a. bk. mulayim. munazire a. Münazara. Munazire qilmaq – Münazara etmek. munazirilik a.u. Münazaralı. munber a. Minber. muncha bk. moncha. munchaq bk. monchaq. munche Kadar, şu kadar. Bir munche – Birçok. Munche köp – Bu kadar çok. munchila Bu kadar. munchilik bk. munchila. munchiwala bk. munchila. mundaq Böyle. mundaqche Böylesine. mundaqta Böyle olduğu halde. mundin Bundan. Mundin burunqi – Bundan önceki. Mundin kéyinki – Bundan sonraki. munejjim a. Müneccim, astrolog. munewwer a. Münevver, aydın, okumuş. munewwerlik a.u. Münevverlik, okumuşluk. mung Keder, hüzün, elem, üzüntü. mung-zar u.f. Keder ve ağıt. munga ağ. bk. mununggha. mungdash Sırdaş, yakın dost. mungdashliq Sırdaşlık. mungdashmaq Sırlaşmak, dertleşmek. Mungghul Moğol. Mungghul xelqi – Moğol halkı. Mungghul tili – Moğol dili. munglanmaq Hüzünlenmek, duygulanmak, kederlenmek. mungluq Hüzünlü, duygulu, kederli. munglunush Hüzünlenme, duygulanma, kederlenme. muni bk. bu. muning bk. bu. munqeriz a. Münkariz, çökmüş, çökme. Munqeriz bolmaq – Çökmek, bitmek. munqerizlik a.u. Çökme hali. muno (mana bu) İşte bu. muntezir a. Muntazır, bekleyen, intizar eden. muntizim a. Muntazam, tertipli. mununggha bk. bu. mupessel a. Mufassal, detaylı, ayrıntılı, teferruatlı. mupessellik a.u. Mufassallık, detaylılık. mupt f. Parasız, bedava. mupti a. Müftü. muptila Maruz, meyilli, düşen, düşkün. Muptila bolmaq – Maruz kalmak. muptilik a.u. Müftülük. murabba a. Reçel. murajiet a. Müracaat. Murajiet qilmaq – Müracaat etmek. murajietname a.f. Müracaatname. murap a.f. ağ. Vergi toplayıcı. murasim a. Merasim, tören. murat a. Murat, istek, dilek. Muradim hasil boldi – Muradım hasıl oldu. murat-mexset a. Murat ve amaç. murch Kara biber. Qara murch – Kara biber. murda f. Ceset, ölü. murdar f. Zehirli, kirli. murdarliq f.u. Zehirlilik, kirlilik. murebbe a. Reçel. murebbiy a. Eğitmen, terbiyeci. murebbiye a. Kadın eğitmen, kadın terbiyeci. murekkep a. Mürekkep, karmaşık. murekkepleshmek a.u. Karmaşık hale gelmek; zorlaşmak. murekkepleshtürmek a.u. (murekkepleshmek'ten) Mürekkepleştirmek; karmaşık hale getirmek, zorlaştırmak. murekkeptik a.u. Zorluk; karmaşık hale gelmek; karmaşık olmak. muresse a. Uzlaşma, barışma, ara bulma. Muresse qilmaq – Uzlaşmak, barış; mak. muressichi a.u. Ara bulucu. muressichil a.u. Barışçıl. muressichilik a.u. Ara buluculuk. Muressichilik siyasiti – Barışçıl siyaset. muressisiz a.u. Barışmaz, uzlaşmaz. murq f. 1. Kuş 2. Tavuk. murun ağ. bk. burun. murwet a. İnsanlık, insanseverlik. murwetsiz a.u. İnsanlığı yok, sevgisiz, insanseverliği yok. musabiqe a. Müsabaka. Emgek musabiqisi – Emek müsabakası. musabiqichi a.u. Müsabakam, yanşan. musabiqilashmaq a.u. Yanşmak, müsabaka etmek. musadire a. Müsadere. Musadire qilmaq – Müsadere etmek. musahibe a. Görüşme, sohbet, konuşma. musape a. Mesafe, atalık. musapilik a.u. Mesafeli. Uzun musapilik – Uzun mesafeli. musapir a. 1. Yabancı; başka yerden gelen. 2. Seyyah, gezmen, turist, yolcu. musapirchilik a.u. bk. musapirliq. musapirxana a.f. Otel; bk. méhmanxana. musapirliq a.u. 1. Yabancılık 2. Seyyahlık. musbet a. Müspet, pozitif. Musbet san – Müspet sayı. muselles a. Üzüm rakısı; üzüm şarabı. mustebit a. Müstebit. mustehkem a. İstikrarlı, sabit, dayanıklı, sıkı. Mustehkem dostluk – Sabit dostluk. mustehkemlesh a.u. Dayanıklı hale getirme; sabitleştirme. mustehkemlik a.u. Sabitlik, dayanıklılık. mustehkemlimek a.u. Dayanıklı hale getirmek; sabitleştirmek. musteqil a. Müstakil, bağımsız. Musteqil dölet – Bağımsız devlet. musteqillik a.u. Bağımsızlık, egemenlik. mustemlike a. Müstemleke, sömürge. mustemlikichi a.u. Müstemlekeci, sömürgeci. mustemlikichilik a.u. Müstemlekecilik, sömürgecilik. mustemlikilik a.u. Müstemleke olma hali; sömürge olma hali. mustesna Müstesna. Musulman a. Müslüman. Musulmanchiliq a.u. bk. Musulmanliq. Musulmanliq a.u. Müslümanlık. Musurman a. ağ. bk. Musulman. musuy ç. bot. Kaba yonca. mush f. bk. musht. mushak Roket, füze. Mushak atmaq – Roket atmak; roket fırlatmak. musheqqet a. Meşakkat, zorluk, zahmet. Musheqqet chekmek – Zorluk çekmek. musheqqetlendürmek a.u. Zahmete sokmak; zahmte koymak. musheqqetlenmek a.u. Zahmet çekmek. musheqqetlik a.u. Zahmetli. musheqqetlimek a.u. Zahmet vermek. musheqqetlinish a.u. Zahmet çekme. musht f. Yumruk. Mushtlirini tükken halde – Yumruklarını sıkmış halde. Musht yémek – Yumruk yemek. mushta f. Tokmak. mushtbazghan Çekiç. mushtek ağ. bk. musht. mushtlash f.u. Yumruklama. mushtlashmaq f.u. Yumruklaşmak. mushtlashturmaq f.u. (mushtlashmaq'tan) Y umruklaştırmak. mushtlimaq f.u. Yumruklamak. mushtlushush f.u. Yumruklaşma. mushtum f. Yumruk. Mushtum tügmek – Yumruk sıkmak. mushtumzor f.u. 1. Zorba; ancak kendi çıkarını güden adam 2. Köyağası, zengin köylü. mushu (mana shu) İşte şu. Mushular – İşte şunlar. Mushu kün'giche – Şu güne kadar. mushukemde Şu anda. mushukemgiche Şu ana kadar. mushunche (mana shunche) Şu kadar. mushundaq (mana shundaq) İşte şöyle. mushuninggha Şuna, buna. mutalie a. İnceleme, tetkik. mutanasip A Mütenasip, oranlı. mutanasipliq a.u. Mütenasiplik, oranlılık, nisbetlilik. mutanasipsiz a.u. Mütenasipsiz, oransız. nisbetsiz. mutexessis a. Uzman, mütehassıs, usta. mutexessisleshmek a.u. Uzmanlaşmak. mutexessislik a.u. Uzmanlık, ustalık. mutekebbur a. bk. tekebbur. mutekebburluq a.u. bk. tekebburluq. mutenasip a. bk. mutanasip. mutqa ağ. bk. bikargha. mutlaq a. Mutlak, kayıtsız, şartsız. Mutlaq hakimiyet – Mutlak hakimiyet. mutlaqchiliq a.u. Mutlakıyet, saltçılık. Hakim mutlaqchiliq – Diktatörlük. muttehem a. Alçak herif, namussuz. muttehemchilik a.u. Alçaklık, namussuzluk. muttehemlik a.u. bk. muttehemchilik. muwapiq a. Muvafık, uygun, münasip. muwapiqliq a.u. Uygunluk, münasiplik, muvafık olma hali. muweqqet a. Muvakkat, geçici. Muweqqet hökümet – Geçici hükümet. muweppeqiyet a. Muvaffakıyyet, kazanmak, muktedir olmak. Muweppeqiyet qazanmaq – Muvaffak olmak. muweppeqiyetlik a.u. Muvaffakiyetli, başanlı. muweppeqiyetsiz a.u. Muvaffakiyetsiz, başarısız, akim. muweppeqiyetsizlik a.u. Muvaffakiyetsizlik, başarısızlık, akimlik. Muweppeqiyetsizlikke uchrimaq – Muvaffakiyetsizliğe uğramak. muz Buz. Muz tonglimaq – Buz tutmak. muzakire a. Müzakere, görüşme. Muzakire qilmaq – Müzakere etmek. Muzakire yürgüzmek – Müzakere yürütmek. muzakirileshmek a.u. Görüşmek. muzchaqquch Buzkıran. muze Çizme, ayakkabı. muzey r. Müze. muzxana u.f. Soğuk depo; buzun saklandığı depo. muzika r. Müzik. muzikant r. Çalgıcı; bk. muzikichi. muzikichi r.u. Çalgıcı, müzisyen. muzikiliq r.u. Müzikli. muzlatmaq (muzlimaq'tan) Dondurmak, üşütmek, buz haline getirmek. muzlighan Buzlanmış, donmuş, üşümüş. muzlimaq Üşümek, donmak. Muzlap kettim – Üşüdüm. muzluq Buzlu, buzluk. müche Üye, aza. müchel On iki hayvan takviminin içerdiği zaman. On ikki yil bir müchel boludu – On iki yıl bir hayvan takvimidir. müchellesh ağ. bk. mölcherlesh. müchülimek Taksim etmek. müddet a. Müddet, süre, zaman. Müddettin ilgiri – Zamanından önce. Müdditide – Zamanında. müddetlik a.u. Süreli, müddetli, vadeli. Uzaq müddetlik qerz – Uzun vadeli borç. müddetsiz a.u. Müddetsiz, süresiz, vadesiz. müddetsizlik a.u. Müddetsizlik, süresizlik, vadesizlik. müderris a. Müderris, profesör. müderrislik a.u. Müderrislik, profesörlük. müdir a. Müdür, rektör. müdiriyet a. Müdürlük, başkanlık. müellimelik a.u. Hanım öğretmenliği. mügdesh Uyuklama. mügdetmek (mügdimek'ten) Uyuklatmak. mügdimek Uyuklamak; bk. uyqusirimaq. mügdütüsh Uyuklatma. mühendis a. Mühendis. müjez a. Karakter, huy, tabiat. müjezlik a.u. Yenik müjezlik Hafif tabiatlı. müjmel a. Belirsiz, gayri muayyen. Müjmel gep – Belirsiz söz. mükcheygen İğilmiş, kamburlaşmış. mükcheygenlik İğilmişlik, kamburlaşmışlık. mükcheymek İğilmek, kamburlaşmak. mükcheytmek (mükçeymek'ten) İğildirmek, kamburlaştırmak. mükchüyüsh İğilme, kamburlaşma. mükmek Saklanmak. Müküp almaq – Saklanmak. müktürmek (mükmek'ten) Saklatmak, gizletmek. mükü-müküleng Saklanbaç oyunu. Mükü-müküleng oynimaq – Saklanbaç oynamak. mükünmek Saklanmak, gizlenmk. mükünüsh Saklanma, gizlenme. müküwalmaq bk. mükmek. müküsh bk. mükünüsh. mülkiy a. Mülkî, mal, mülkiyet. mülük a. Mülk, mal. Jem'iyet mülki – Toplum mülkü. mülükchilik a.u. Mülkî, mülkiyet. mülükdar a.f. Mülktü, mal mülk sahibi. mülükdarliq a.f.u. Mülk sahibi olma hali. mülül a. Keder, elem, üzgün, tasa, üzüntü. mülüllük a.u. Kederli, elemli, hüzünlü, üzüntülü, gamlı, acıklj. münge ağ. bk. ménge. münggüz Boynuz. Yawashning münggüzi ichide – d. Sessizin boynuzu içinde. münggüzlük Boynuzlu. Münggüzlük mal – Boynuzlu hayvan. müngüz bk. münggüz. müre Omuz. Mürige müre tirep – Omuz omuza. Müre ustixini – Omuz kemiği. müridesh Omuzlama. müridimek Omuzlamak. müsibet a. Matem, yas. Müsibet tutmaq – Yas tutmak. müsibetlik a.u. Yaslı. müsün Bitki sapı. müshkül a. Zor, güç. Müshkül ehwal – Zor durum. müshkülleshmek a.u. Zorlaşmak. müshkülleshtürmek a.u. (müshkülleshmek'ten) Zorlaştırmak. müshküllük a.u. Zorluk. müshteri a. Abone. Müshteri astr. Jüpiter, Müşteri. müshük Kedi. Müshük halisi – Kedi yavrusu. Müshükke oyun, sachqangha qiyin – d. Kediye oyun, sıçana zor. müshükyapilaq zool. Puhu kuşu. müteessir a. Müteessir, kederli. Müteessir bolmaq – Müteessir olmak. na- Farsçadan girmiş ön ek. Nainsap – İnsafsız. Natoghri – Yanlış, hata. nabap f. Uygunsuz. nabor r. Kayıt; silah altına alma; dizme; tertip. naborchik r. Dizici, mürettip. naborchikliq r.u. Dizicilik. nabut f. Mahvolma, yok olma, yıkım, batma. Nabut qilmaq – Mahvetmek. nachar Kötü, zayıf, iyi değil. nacharlanmaq f.u. Zayıflaşmak. Hali nacharlinip ketti – Durumu zayıflaştı. nacharlash f.u. Zayıflama. nacharlashmaq f.u. Zayıflaşmak. nacharlashturuwetmek f.u. Zayıflaştırıvermek. nacharlatmaq (nacharlimaq'tan) Zayıflatmak; kötü hale getirmek. nacharliq f.u. Zayıflık, kötülük. nacharlimaq f.u. Zayıflamak. nadamet a. Nedamet, pişmanlık. Nadamet chekmek – Pişman olmak. nadan f. Cahil, bilgisiz. nadanliq f.u. Cahillik, bilgisizlik. nadir a. kit. Nadir, seyrek. naga f. ağ. bk. nagah. nagah f. Rastgele, tesadüf. naganda bk. nagan. naganda-naganda bk. nagan. naghir ağ. bk. naghra. naghra a. Davul. Naghra chalmaq – Davul çalmak. naghrichi a.u. Davulcu. nahayiti Pek, aşırı. Nahayiti chong – Pek büyük. naheq f.a. Haksız. Naheq jazalanmaq – Haksız cazalanmak. Naheq yerde – Haksız yerde. naheqliq f.a.u. Haksızlık. naheqtin f.a.u. Haksız olarak. Naheqtin-naheq – Haksız olarak. nahiye a. Nahiye, kasaba. nahiyilik a.u. Nahiyeye ait. Nahiyilik komitét – Nahiye komitesi. naxsha Şarkı. Naxsha éytmaq – Şarkı söylmek. naxshichi f.u. Şarkıcı. Naxshichi ayal – Şarkıcı kadın. nail a. Nail, erişmiş. Nail bolmaq – Nail olmak, erişmek. nailaj f.a. Çaresiz, istemeyerek, istemeden. Nailaj kélishke mejbür boldum – İstemeyerek gelmek zorunda kaldım. nailajliq f.a.u. Çaresizlik, çıkmazlık. nainsap f.a. İnsafsız. nainsapliq f.a.u. İnsafsızlık. najins f.a. Cinssiz. najinslik f.a.u. Cinssizlik. nakar f. Malul, sakat. Nakar bolmaq – Sakat olmak. nakarliq f.u. Sakatlık. nakes f. Alçak, namussuz, rezil. nakeslik f.u. Alçaklık, namussuzluk, rezillik. naq a. ağ. bk. neq. naqil a. kit. Nakil. naqolay f.u. Kolay olmayan, zor. naqolayliq f.u. Kolay olmama hali. nal a. Nal. Ötükning nali – Çizmenin nalı. nalayiq f.a. Uygunsuz, oygun olmayan. nale f. Feryat, çığlık. Nale qilmaq – Feryat etmek. nalet a. Lanet, kargış, beddua. Nalet éytmaq – Lanet etmek. nam f. Nam, ad, isim. Nam chiqarmaq – Ünlü olmak. Nami chiqqan qehriman – Ünlü kahraman. namaqul f.a. Düşüncesiz, ihtiyatsız, akılsızlık. namashem f. Alaca karanlık. Namashem gül – Alaca karanlık çiçeği. namayan f. Görülür, açık, aşikar. Namayan bolmaq – Aşikar olmak; görülmek. namayish f. Gösteri, nümayiş. Namayish qilmaq – Gösteri yapmak. namayishchi f.u. Gösterici; gösteriye katılan kimse. namaz f. din. Namaz. Bamdad namaz – Sabah namazı. Namaz oqumaq – Namaz kılmak. namdar f. Namlı, şanlı, ünlü, şöhretli. namdarliq f.u. Şanlılık, ünlülük, şöhretlilik. name f. Name, mektup. Wakaletname – Vekalet-name. Teziyename – Taziyename. Wesiyetname – Vasiyet-name. Shahname – Şah-name. namehrem f.a. Başkasının, başkasının malı. namelumluq f.a.u. Belirsizlik. namelüm f.a. Belirsiz. namert f. Namert, alçak. namet f. Keçe, keçeden. nametman f. Kötü keçe. Nametman adem – Kötü adam. nametmenchilik f.u. Keçe esnaflığı. namikap f. Salamura. namliq f.u. Namlı, adlı. namrat f.a. Yoksul, fakir. Eski tamda qushqach tola, namratqa putlash tola – Eski damda serçe çok, yoksula engel çok. namratchiliq f.a.u. Yoksulluk. Namratchiliqta yashimaq – Yoksullukta yaşamak. namratlashqan f.a.u. Yoksullaşmış. namratlashmaq f.a.u. Yoksullaşmak. namsiz f.u. Namsız, adsız, isimsiz. U namsiz yoqulup ketti – O belirtisiz kayboluverdi. namsizliq f.u. Namsızlık, adsızlık. namunasip f.a. Uygunsuz. namunasipliq f.a.u. Uygunsuzluk. namus a. Namus. Birewning namusigha tajawuz qilmaq – Birisinin ırzına geçmek. Namusimdin öley dédim – Çok utandım. namusliq a.u. Namuslu. namussiz a.u. Namussuz. namussizliq a.u. Namussuzluk. Bu qandaq namussizliq! – Bu nasıl bir namussuzluk! namuwapiq f.a. Uygun değil, uygunsuz. namuwapiqliq f.a.u. Uygunsuzluk. namzat f. Namzat, aday. Namzat körsetmek – Aday göstermek. namzatliq f.u. Adaylık. nan f. Ekmek. Aq nan – Beyaz ekmek. Zaghra nan – Mısır unu ekmeği. Gösh nan – Etli pide. Mayliq nan – Yağlı ekmek. Nan dukini – Ekmek dükkanı, ekmek bayisi. Nan yaqmaq – Ekmek pişirmek. nanway f. bk. naway. nanwayxana f. bk. nawayxana. napaset a. Zariflik. napasetlik a.u. Zarif, narin, zariflik. nar Tek hörgüçlü deve. naraq ağ. bk. néri. narawa f. Yakışmaz. narazi f.a. Hoşnutsuz, memnun olmayan. naraziliq f.a.u. Hoşnutsuzluk, itiraz. Naraziliq bildürmek – İtiraz etmek. nare ağ. bk. nar. naréside f. Çocuk, yavru, bebek. narin Türkistan milli yemeğidir. Haşlanmış et ince kesilerek, ince makama ile karıştırılır. Bu yemek genelde at etinden yapılır. nas f. Çiğnemek için özel yapılmış tütün. nasi bk. nas. naspurush f. Çiğnemek için yapılmış tütünün satıcısı. naspurushluq Çiğnemek için yapılmış tütünün ticareti. naswal f. bk. nas. nasway bk. nas. naswaychi f.u. Çiğnenen tütünü yapan veya satan kimse. nashéker f. Bir kavun türü. nashqa ağ. bk. naxsha. nashqi ağ. bk. naxsha. nashta f. Kahvaltı. Nashta qilmaq – Kahvaltı yapmak. nashtiliq f.u. Kahvaltısını yapmış; kahvaltısını yanına almış. nashtisiz f.u. Kahvaltısız. Künimiz nashtisiz ötti – Günümüz kahvaltısız geçti. natayin f.a. Belirsiz. Kélish-kelmesligi natayin – Gelip gelmeyeceği belirsiz. natayinliq f.a.u. Belirsizlik. natiq a. Hatip. natiqliq a.u. Hatiplik. natinch f.u. Huzursuz, endişeli, telaşlı, rahatsız. natinchliq f.u. Huzursuzluk, endişelilik, telaşlılık, rahatsızlık. natiwan f. Zayıf. natiwanliq f.u. Zayıflık. natoghri f.u. Yanlış, hata, dürüst olmayan. Natoghri gep – Yanlış söz. natoghriliq f.u. Yanlışlık, hatalık. nawat a. Akide şekeri. naway f. Fırıncı. nawaychi f.u. bk. naway. nawaychiliq f.u. Fırıncılık. nawayxana f. Fırın evi. nawda f. Filiz, sürgü. naümit f.a. Ümitsiz. naye ağ. bk. nar. nayiti a. ağ. bk. nahayiti. naynaq Züppe, üstünkörü, havaî. naynaqlimaq Düzenbazlık yapmak; oynak. naz f. Naz. Naz qilmaq – Naz yapmak, nazlanmak. nazaket a. Nezaket. nazaketlik a.u. Nezaketlik, naziklik. nazaret a. Nezaret. Nazaret qilmaq – Nezaret etmek. Charwichiliq nazariti – Hayvancılık nezareti (bakanlığı). nazaretchi a.u. Gözetici, gözcü. nazaretsiz a.u. Bakımsız. nazaretsizlik a.u. Bakımsızlık. nazim a. Nazım. nazinin f. Cilveli, güzel, sevimli. nazir a. Bakan, gözeten, başkan. nazlanmaq f.u. Nazlanmak. nazliq f.u. Nazlı. nazlinish Nazlanma. nazuk f. Nazik. Nazuk jay – Nazik yer. nazuklashmaq f.u. Nazikleşmek. nazukluq f.u. Naziklik. nebatat a. Botanik, nebatat, bitki. Nebatat ilmi – Botanik ilmi. nebatatshunas a.f. Nebatat bilgini. nebatatshunasliq a.f.u. Nebatat ilmi. nechche Kaç. Bir nechche – Birkaç. Nechche yillardin beri – Birkaç yıldan beri. Saet nechche? – Saat kaç? nechchiche Etrafında, kadar, civarında. On nechchiche – On civarında. nechchilen Bir nechchilen – Birkaçımız; bir kaç kişi. nechchinchi Kaçıncı. Nechchinchi qétim qélishim – Kaçıncı defa gelişim. nechchüylen bk. nechchilen. nechend f. bk. nechche. nede Nerde. Nedidu? – Nerededir? Nedidur? – Nerededir? nediki Neredeki. Nediki yoq némiler – Beklenmemiş birileri. nedin Nereden. Nedindur? – Neredendir? nege Nereye. U héch nege ketmigendu – O hiçbir yere gitmemiştir. neghme a. Müzik. Neghme oynimaq – Müzik çalmak; müzik bestelemek. neghme-nawa a.f. Müzik ve ahenk; müzik ve melodi. neghmichi a.u. Çalgıcı, müzisyen. nehayiti a. bk. nahayiti. neheng a. zool. Timsah, krokodil. Neheng térisi – Timsah derisi. nehwi a. Sözdizimi, sentaks. nehwiy a. Cümlenin sözdizimi bakımından tahlili. nex bk. neq. nexshe ağ. bk. naxsha. nexshida ağ. bk. neqqash. nejaset a. Pislik, kir, leke, çamur. neqata Ne kadar? neqataliq Ne kadar. Neqataliq paydisi bar? – Ne kadar faydası var. neqish a. Nakış. Neqish chüshürmek – Nakşetmek. neqishlanmaq a.u. Nakışlanmak. neqishletmek a.u. Nakşettirmek. neqishlik a.u. Nakışlı. neqishlimek a.u. Nakışlamak. neqqash a. Nakkaş. neqqashchiliq a.u. bk. neqqashliq. neqqashliq a.u. Nakkaşlık. neql a. tar. Nakl. Neql qilmaq – Nakletmek. neqlen a. Naklen. neqliyat a. Nakliyat, taşıma işleri. neqshi a. ağ. bk. neqqash. nelik Nereli. Siz nelik? – Nerelisiniz? nem f. Nem, rutubet. Nem bolmaq – Nem olmak. nemayish f. bk. namayish. nemdesh bk. nemlesh. nemerse tar. Şey, nesne. nemlenmek f.u. Nemlenmek, rutubetli olmak. nemlesh f.u. Nemleme. nemlik f.u. Nemli, rutubetli. nemlimek f.u. Nemlemek, rutubetli hale getirmek. Nemrud a. Nemrut. nemune f. Nümüne, örnek, misal. Nemune qilip körsetmek – Örnek olarak göstermek. nemunichi f.u. Yenilikçi, yenici. nemunichilik f.u. Yenilikçilik, yenicilik. nemunilik f.u. Tipik, nümune, örnek. nep a. Kâr, kazanç, fayda. Népi yoq – Faydası yok. nepe ağ. bk. mepe. nepeqe a. bk. nepiqe. neper f. Nefer. nepes a. Nefes. Nepes almaq – Nefes almak. Nepes élishqa bashlimaq – Nefes almaya başlamak. nepiqe a. Nafaka. nepise a. tar. Sanayi nepise – Güzel sanat; sana-i nefise. nepislik a.u. Nefislik, zariflik. nepisperest a.f. Aç gözlü, düşkün, çıkarcı. nepisperestlik a.f.u. Çıkarcılık, aç gözlülük, menfaat düşkünlüğü. neplik a.u. Faydalı. nepret a. Nefret. Nepret oqumaq – Nefret etmek. nepretlendürmek a.u. Nefretlendirmek. nepretlenmek a.u. Nefretlenmek. nepretlik a.u. Nefretli. nepsaniyet a. Nefis, öz varlık. nepsawerchilik a.f.u. Tamahkarlık, menfaatperestlik. nepsiz a.u. Faydasız. nere a. Nara. nerx f. Fiyat. nerx-nawa f. Fiyat. nering (ne yéring) neren? hangi yerin? nerse Nesne, şey. Bir nerse – Bir şey. Héch nerse – Hiçbir şey. Her nerse – Her şey. Nerse-kérek – Gereken şeyler. nes a. İç karartıcı, meş'um, uğursuz. nesep a. Nesep, soy. nesihet a. Nasihat. Nesihet qilmaq – Nasihat etmek. nesihetgöy a.f. tar. Nasihatçı, akıl hocası. nesihetgöyluq a.f.u. tar. bk. nesihet. nesil a. Nesil. Nesil qoghlimaq – Soya benzemek, soya çekmek. Nesil aliti – Cinsel organ. nesildar a.f. Soylu, cins, asil, asilzade. nesildash a.u. Soydaş. nesildashliq a.u. Soydaşlık. nesillendürmek a.u. (nesillenmek'ten) Cinslendirmek; cins hale getirmek. nesillenmek a.u. 1. Cins hale gelmek 2. Çoğalmak, soy bırakmak. nesillik a.u. Cins, nesillik mal cins hayvan. nesilsiz a.u. Soysuz, cinssiz. nesilsizlik a.u. Soysuzluk, cinssizlik. nesip a. bk. nésip. nesir a. Nesir. nesiwe a. bk. nésiwe. nesiye f. Borç. Nesiye almaq – Borç almak. Nésiye bermek – Borç vermek. Nésiyige satmaq – Veresiye satmak. nesriy a. Nesire ait; koşuk olmayan yazıya ait, nesire özgü. newax u.a. Ne zaman. newaxta u.a.u. Ne zamanda? Newaxta kélisen? – Ne zaman geleceksin? newbahar f. İlkbahar. newiy a. Cins. newre a. Torun. Qiz newre – Kız torun. nesh'e a. kit. Neşe; hoşnutluk; gönül açıldığı. nesh'ilik a.u. Neşeli, gönül açıklığı. neshe a. Haşiş, esrar. Neshe chekmek – Esrar kullanmak. neshichi a.u. Esrar hazırlayan ve satan kimse. neshixana a.f. Esrarın kullanıldığı ev. neshixor a.f. Narkotik tiryakisi. neshir a. Yayın, baskı, yayım. Birinchi neshri – İlk yayım. Neshir qilghuchi – Yayınlayan. neshpüt f. Armutun bir türü. neshr a. bk. neshir. neshriyat a. Neşriyat, yayın. Dölet neshriyati – Devlet neşriyatı. neshter f. 1. İğne 2. Yılan dili 3. Diken, zehirli dil 4. Keskin uç, ağız. netije a. Netice, sonuç. Netije chiqarmaq – Sonuç çıkarmak. Netijige kelmek – Sonuca ulaşmak. netijilik a.u. Neticeli, başanlı, verimli. netijisiz a.u. Neticesiz, başansız, verimsiz, sonuçsuz. netijisizlik a.u. Neticesizlik, sonuçsuzluk, verimsizlik. ney f. Ney. Ney chalmaq – Ney çalmak. neyche f. Küçük boru, borucuk. neychi f.u. Flütçü. neyreng f. Hile, dalavere, oyun, büyücülük. Neyreng ishletmek – Oynamak; hile yapmak. neyrengwaz f. bk. neyrengchi. neyrengwazliq f.u. bk. neyrengchilik. neyrengchi f.u. Hilekâr, oyuncu. neyrengchilik Hilkârlık, oyunculuk. Nyrengchilik qilmaq – Hilekârlık etmek; hile yapmak. neyze f. Mızrak. neyzebaz f. bk. neyziwaz. neyzilesh Mızrak atma; mızrak ile vurma; eskrim yapma. neyzileshmek f.u. Birbirine mızrak atmak. neyzilimek f.u. Mızrak atmak; mızrak ile vurmak; eskrim yapmak. neyziwaz f. Eskrimci. neyziwazliq f.u. Eskrim. nezer a. Nazar, bakış. Nezer salmaq – Bakmak. Nezerge almaq – Dikkata almak. U meni héch nezerge almaydu – O bana hiç önem vermiyor. Nezerde tutmaq – Dikkata almak. Nuktiyi nezer – Açı, bakış açısı. nezir a. Ölü gömüldükten sonra verilen yemek. Nezir bermek – Ölü gömüldükten sonra yemek vermek. nezir-sediqe a. Ölü gömüldükten sonra verilen yemek ve sadaka. neziriy a. Nazarî, kuram. neziriye a. Nazariye. neziriyichi a.u. Nazariyeci, teorici. nezm a. Nazım. né Acayip, ne gibi, nasıl. Né chirayliq kizlar – Acayip güzel kızlar; ne gibi güzel kızlar. néchaghliq Ne kadar. néchaq ağ. Ne zaman. Néchaq boldi? – Ne zaman oldu? Néchaqta? – ağ. Ne zaman? néchend f. Kaç? néchuk Nasıl, ne? néfit r. Neft. Néfit ambiri – Neft deposu. néfitlik r.u. Neftli. négiz Esas, temel. Négiz salmaq – Temel atmak. Négiz qurghuchi – Temelini atan. néjat a. kit. Kurtarma, kurtuluş. Néjat yultuzi – Kurtuluş yıldızı; bü yük kurtarıcı. néjatchi a.u. Kurtarıcı. néjis a. Aşağılık adam. Néjis qilmaq – Pisletmek, kirletmek. néqeder Ne kadar. Néqeder az – Ne kadar az. némanche (néme anche) Niye o kadar. némandaq (néme andaq) Niye öyle? német a. Nimet, hayır, iyilik. némige Niye, ne için. némiki u.f. Ne gibi. Némiki bolsa – Ne gibi bir şey olsa. némikin? Nedir? némila Némila bolsa boldi – Ne olsa oldu; olacak oldu. némiliktin Neden, ne sebepten. némiliktindur Nedendir. Némis r. Alman. Némis ayili – Alman kadını. Némis xelqi – Alman halkı. Némis tili – Alman dili. némisi Nesi. Könglümdiki yar bolsa, özgining némisi bar – folk. Gönlümdeki yar olsa, başkasının ne gereği var. némishqa? Neden? Némishqidur – Niyedir, nedendir. néni bk. néme. népiz a. Zarif, narin, yepelek. Népiz perde – Zarif perde. népizlenmek a.u. Zariflenmek; ince hale gelmek. népizleshmek a.u. Zarifleşmek. népizleshtürmek a.u. (népizleshmek'ten) Zarifleştirmek. népizletmek a.u. (népizlimek'ten) Zarifletmek; narin hale getirmek. népizlik a.u. Zariflik, narinlik, incelik. népizlimek a.u. Narin hale getirmek; zarif hale getirmek. néri Öte. néri-béri Öteye beriye; oraya buraya; öyle böyle. néridin Öteden. nériqi Öteki. Nériqi kochida – Öteki sokakta. Nériqi öyde – Öteki evde. nési f. Borç. Nési yémeng göshni, yerip chiqidu töshni – d. Borca yemeyin eti, yarıp çıkar döşü. nésihet a. bk. nesihet. nésip a. Nasip. Nésip bolmaq – Nasip olmak. Nésip bolsa – Nasip olsa. nésiwe a. Hisse, parça, bölüm, pay, nasip. Nésiwemge tekkini shu – Nasibime düştüğü şu. nésiwidar a.f. Nasibi olan, payı olan. nésiwilik a.u. Nasipli, paylı, hisseli. nésiwisiz a.u. Nasibi yok; nasipsiz; paysız; hissesiz. nésiyet a. bk. nesihet. Néstorian a. Nesturi. nétije a. bk. netije. néwada a.f. ağ. bk. nawada. néshikesh f. Esrar tiryakisi. néshikeshlik f.u. Esrar tiryakiliği. néshiwan f. bk. néshikesh. néziqash Nazlanma, kendini naza çekme. néziqimaq Nazlanmak, kendini naza çekmek. ni ni Ne ne. Ni ni obdan qizlar – Ne ne iyi kızlar. nida a.kit. Çağırış, ses, celp. Nida qilmaq – Çağırmak; imdat etmek. nigar f. Güzel, dilber, sevgili. nixsimaq Çürümek, kokmak. nixtalmaq Sıkışmak; çakılmak; kakılmak. nixtash Sıkıştırma, çakma, kakma. nixtimaq Sıkıştırmak, çakmak, kakmak. Nixtap kirgüzmek – Sıkıştırıp içine sokmak. nikah a. Nikah. Nikah qilmaq – Nikah yapmak; nikah etmek. nikahlanmaq a.u. Nikahlanmak. nikahlash a.u. Nikahlama. nikahliq a.u. Nikahlı. Bir nikahliq – Bir nikahlı; bir defa evlenmiş. nikahlimaq a.u. Nikahlamak. nikahlinish a.u. Nikahlanma. nikahsiz a.u. Nikahsız. nikél r. Nikel. Nikél yalatmaq – Nikel kaplamak. nikéllimek r.u. Nikellemek. niqap a. Maska. niqaplanmaq a.u. Maske takmak; maskelenmek. niqapliq a.u. Maskeli. niqaplimaq a.u. Maske takmak; maskelemek. nil f. Çivit, indigo. niluper f. Nilüfer. nim f. Yarım, buçuk. nimche Bir tür kadın giyişi. nimjan f. Yarım can; güçsüz, bitkin. nimjanliq f.u. Güçsüzlük, bitkinlik. nisbet a. Nispet, oran. nisbeten a. Nispeten. nisp a. Nısıf, buçuk, yarım. nispikar a.f. tar. Yarıcı. nispiy a. Nispî. nispiyet a. Oran. nispiylik a.u. Oranlı. nistu-nawut f. Kırma, öldürme, yok etme. nish f. Zehir, ağı. nishalla a. Şeker ile yumurta akım karıştırarak hazırlanmış, köpürtülmüş tatlı. nishan f. 1. Nişan, alamet 2. Hedef. nishane f. bk. nishan. nishanliq f.u. İşaretli, nişanlı. nishanlimaq f.u. İşaretlemek, nişanlamak. niyet a.Niyet. Yaman niyet – Kötü niyet. niyetdash a.u. Niyettaş; aynı niyeti paylaman. niyetlenmek a.u. Niyetlenmek. niyetlimek a.u. Niyetlemek. niza a. Niza, çekişme, anlaşmazlık, zıtlık. Otturigha niza salmaq – Ortaya zıtlık sokmak. nizalashmaq a.u. Zıtlaşmak, anlaşmazlığa düşmek. nizam a. Nizam, düzen, kanun, tertip. nizamname a.f. Nizam-name. nizamsiz a.u. Nizamsız, düzensiz, tertipsiz, kanunsuz. nizamsizliq a.u. Nizamsızlık, düzensizlik, tertipsizlik. no bk. nor. nodur Tembel, miskin, haylaz. nogay Kepçe. nokta bk. noxta. noqumaq Dürtmek. U yénidiki ademni noqudi – O yanındaki adamı dürttü. noqush Dürtme. nomur r. Numara. Nomur qoymaq – Not vermek. nomurlanmaq r.u. Numaralanmak. nomurlatmaq r.u. (nomurlimaq'tan) Numaralatmak. nomurlimaq r.u. Numaralamak. nomus a. Namus. U uning nomusigha tegdi – O onun ırzına geçti. Nomus qilmaq – Utanmak. nomuschan a.u. Namuslu, utangaç, utangan. nomuschanliq a.u. Namusluluk, utangaçlık, utanganlık. nomuslanmaq a.u. Utanmak, mahcup olmak, yüzü kızarmak. nomusluq a.u. Namuslu. nomuslunush a.u. Utanma, mahcup olma, yüzü kızarma. nomussiz a.u. Namussuz. Nomussizlarche – Namussuzluk ile. nomussizliq a.u. Namussuzluk. nor f. Oluk (-ğu), su oluğu, çatı oluğu. norqelem Kamış kalem. norma r. Norm, oran. normal r. Normal. Gheyri normal – Anormal, normal olmayan. noruz f. tar. Günün uzatmasıyla başlayan yeni yıl günü, yani 21 Mart'ı yıl başı yapan yeni yıl. nowda f. Körpe, genç. nowut f. bk. nabut. nochi Yüksek, yüce 2. Cesur, gözü pek, yürekli. Noghay Kazan Türklerine verilmiş bir ad; bk. Tatar. noghoy ağ. Kepçe. noghuch Merdane, silindir. noxta Yular, dizgin. Noxta salmaq – Yular takmak. noxtilatmaq (noxtilimaq'tan) Gem vurdurmak. noxtilimaq Gem vurmak. noxuna t. Polip (-pi). Noyabr r. Kasım ayı; onbirinci ay. Nozugum yüzyılda Çin istilasına karşı savaş veren Kaşgarlı Uygur Kahraman kadını ve adını bu kahramandan alan destan adı. nöbet a. bk. nöwet. nögüch ağ. bk. noghuch. nöker tar. Hizmetkar, uşak. nöl r. Sıfır. nöwet a. Nöbet, sıra, kez, defa. Nöwet bilen – Sıra ile. Birinchi nöwette – Birinci sırada. Nöwettin tashqiri – Sıranın dışında. Bu nöwet – Bu kez. nöwetchi a.u. 1. Bekçi 2. Nöbetçi. nöwetchilik a.u. Nöbetçi olma hali; nöbetçilik. nöwetleshmek a.u. Nöbetleşmek. nöwetlik a.u. Nöbetli; sıra ile olan. nöwetlimek a.u. Değiştirmek, sıralamak, birbirini izlemek. nöwetliship a.u. Nöbetleşerek. nöwetlishish Nöbetleşme. nöwetmu-nöwet a.u.a. Sıra il, ardanda, arka arkaya. nöwetsiz a.u. Nöbetsiz. nöwetsizlik a.u. Nöbetsizlik. nöwettiki a.u. Sıradaki. nöshüdür f. kim. Nışadır. nuchuk tar. Nasıl. nujum a. tar. Yıldız. Nujum ilmi – Astronomi, gök bilimi, yıldızlar bilimi. nuqsan a. Eksiklik, kusur, noksan. nuqsanliq a.u. Kusurlu, noksanlık. nuqsansiz a.u. Kusursuz, noksansız. nuqta a. Nokta. Ot échish nuqtisi – Ateş açma noktası. Nuqtiyi nezer – Nokta-i nazar, görüş açısı. nuqtiliq a.u. Muhim nuqtiliq qurulushlar Önemli kuruluşlar. nuqul a. Sade, basit. Nuqul gep – gr. basit kelime. nuqumaq bk. noqumaq. nuqut Fasulye. nupus a. Nüfus. Nupusi köp sheher – Nüfusu çok şehir. nupusluq a.u. Nüfuslu. nupuz a. Nüfuz. nupuzluq a.u. Nüfuzlu. nur a. Nur, ışık. Tang nuri – Sabah ışığı. Nur chachmaq – Nur saçmak. Yüzining nuri yoq – Yüzünün nuru yok. nurghun Çok. nurghunlatmaq (nurghunlimaq'tan) Çoğaltmak. nurghunlighan Çok çok; çok sayıda. nurghunlimaq Çoğaltmak. nurlandurmaq a.u. (nurlanmaq'tan) Nurlandırmak, ışıklandırmak. nurlanmaq a.u. Nurlanmak, ışıklanmak. nurluk a.u. Nurlu, ışıklı. Örgüley nurluq közüngdin – Nurlu gözüne feda olayım. nurlunush Nurlanma, ışıklanma. nursiz a.u. Nursuz, ışıksız. nursizliq a.u. Nursuzluk. nuruch ağ. bk. noghuch. nusxe a. Nüsha. Esli nusxe – Asıl nüsha. nutuq a. Nutuk, oyle. Nutuk sözlidi – Nutuk söyledi. o bk. ow. oba Vadi, dere. obdan f. İyi. Obdan boludu – İyi olur. Obdan boptu – İyi olmuş. Obdan körmek – İyi saymak; sevmek. obdanlash f.u. İyileştirme. obdanliq f.u. İyilik. obdanlimaq f.u. İyileştirmek. oblast r. Bölge, eyalet. Aptonom oblast – Özerk bölge. obligatsiye r. Tahvil. oblus r. bk. oblast. obsérwatoriye r. Rasathane, gözlem evi. obyékt r. Objektiv. obyéktiw r. Objektif. obyéktiwllq r.u. Objektiflik. obzor r. Görme, gözden geçirme, özet, icmal. obzorchi r.u. Gözetleyici. och Avuç. ochaq Ocak. Ochaq beshi – Kazan başı; mutfak. Ochaqta pishqan nan – Ocakta pişmiş ekmek. ochaqliq Ocaklı. ochi bk. owchi. ochiliq bk. owchiliq. ochlimaq Avuçlamak. ochuq Açık. Op-ochuq sözlimek – Açık söylemek. Ochuq yézilghan xet – Açık yazılmış mektup; okunaklı yazılmış mektup. Ochuq yüzlük – Güler yüzlü. Ochuq yüz körsetmek – Yüz vermek. Ochuq köngül – İyi kalpli; safdil. Ochuq qol – Cümert. Yoli ochuq adem – Şanslı kişi. ochuqchuluq Enginlik, genişlik, engin alan. ochuqluq Açıklık. ochum Avuç. Bir ochum bughday – Bir avuç buğday. Bir ochum kishiler – Bir avuç kişiler. ochumlumaq Avuçlamak. odékolon r. Kolonya. ogen'guchi Öğrenen, öğrenci. ogenmek Öğrenmek. Hüner ogenmek – Huner (meslek, sanat) öğrenmek. Ögünup ketmek – Alışmak. Ögünüp qalmaq – Alışmak. Men bu yerge ögünüp qaldim – Ben buraya artık alıştım. ogha Zehir, ağı. oghaq Orak. oghaqchi Ekin biçen, orakçı. oghal ağ. bk. oghul. oghlan Oğlan, oğul. Jenggiwar oghlanlirimiz – Cengaver oğlanlarımız. oghri Hırsız. Oghri ayal – Hırsız kadın. oghri chish – köpek dişi, domuz dişi. oghri-yalghan Hırsız ve yalan; hırsız ve çalan. oghrixane u.f. Hırsız yuvası. oghuchi Zehirci, zehirleyen. oghul Oğul. Oghlum – Oğlum. Oghul-qizlar – Oğul ve kızlar. oghurlighuchi Çalan, hırsızlık yapan. oghurlimaq Çalmak. oghurlukche Gizli halde; duyurmadan. Oghurlukche chiqip ketmek – Duyurmadan çıkıp gitmek. oghurluq Hırsızlık. Oghurluq qilmaq – Hırsızlık yapmak. oghut Gübre. Addiy oghut – Basit gübre. Qala oghut – İnek gübresi. Minéral oghut – Mineral gübre. oghutlimaq Gübrelemek, gübre vermek. Oghutlanghan yer – Gübrelenmiş yer. oghutluq Gübreli. Oghuz Oğuz, bir Türk boyu. Şimdiki Türkmen, Azeri ve Türkiye Türklerinin aslı. oghuz Ağız sütü. oxaq Uyanmış, uyanık; bk. oyghaq. oxanmaq Uyanmak; bk. oyghanmaq. oxatmaq Uyandırmak; bk. oyghatmaq. oxsatmaq (oxshimaq'tan) Benzetmek. Sizni bir tunushumgha oxshutuwatimen – Sizi bir tanıdığıma benzetiyorum. Oxshutup bir urdi – İyice bir vurdu. Men uninggha oxshutup bir tamaq qilip berdim – Ben ona güzel bir yemek yaptım. oxsumaq Mide bulanmak. oxsutmaq Mide bulandırmak. oxsha Bu gibi, benzeri, böyle, öyle, bu çeşit. Anga oxsha – Ona benzer. oxshash Aynı, benzer, farketmez, farksız. Oxshash bolmaq – Aynı olmak. Oxshash bolmighan – Aynı değil. Shunga oxshash – Şuna benzer. Oxshash bolmighan imla qaidiliri – Farklı imla kaideleri. Oxshash emgekke oxshash heq – Aynı emeğe aynı hak. oxshashla Aynı; aynı halde; aynısı. Oxshashla muhim – Aynı halde önemli. oxshashliq Benzerlik. Oxshashlighi yoq shekiller – Benzerliği yok şekiller. oxshatma Benzetme. oxshimaq Benzemek. Atisigha oxshaydu – Atasına tam benziyor. U héchnéme bilmeydighangha oxshaydu – O hiç bir şey bilmiyor gibi. Bu ish manga oxshimidu – Bu işi beğenmedim. Qar yaghidighangha oxshaydu – Kar yağar gibi. oxshutush Benzetiş, benzetme. ojaynimaz f.a. Seccade. oktem Çevik, caymaz, yılmaz, girişken. okul r. İğne (ilaç iğnesi). Okul qoymaq – İğne vurmak. Mudapie okuli – Aşı iğnesi. okutmaq (oqumaq'tan) 1. Okutmak 2. Okula göndermek. Xetni kimge oqutting? – Mektubu kime okuttun? okyan r. Okyanos. oqchi Okçu, atıcı, nişancı. oqdan u.f. Bağ, fişek bağı. oqet Yiyecek, içecek 2. Meslek, iş. Oqiti obdan adem – Mesleği iyi adam. Oqiting néme? – Mesleğin ne? oqxana u.f. Silahhane. oqlash Dolu (dolu tüfek). oqsiz Kurşunsuz, mermisiz. oqtalmaq Keskenmek, tehdit etmek. oqubet a. Istırap, azap, eziyet, sıkıntı. oqubetlik a.u. Azaplı, sıkıntılı. oqughan Tahsilli, bilgili. Oqughan adem – Tahsilli adam. oqughanliq Tahsillilik, okumuşluluk, bilgililik. oqughuchi Öğrenci. Oqughuchi qiz – Öğrenci kız. oqughuchiliq Öğrencilik; okul çağı. Oqughuchiliq chaghlirimizda – Öğrencilik çağımızda. oqumaq Okumak, tahsil görmek. Bu kitapni men oqumidim – Bu kitabı ben okumadım. Oqup tügetmek – Okuyup bitirmek. Oqup bermek – Birisi için okumak. Oqup chiqmaq – Sonuna kadar okumak. oqumighan Tahsil siz. oqur Yemlik, yalak. oquruq At sineği, iviz. oqush Okuma; okula gitme. Oqush kitabi – Okul kitabı. Oqushqa chüshmek – Okula başlamak. Mekteplerde oqush bashlandi – Okullar açıldı. Bügün mektepte oqush bolmaydu – Bugün okul kapalı. oqush-oqutush Eğitim. Oqush-oqutush ishliri – Eğitim işleri. oqutquchi Öğretmen. Oqutquchi ayal – Öğretmen hanım. oqutquchiliq Öğretmenlik. oqutush Okutma 2. Okula gönderme. Xetni oqutush üchün keldim – Mektubu okutmak için geldim. oqya Yay ve ok. olash-cholash Gürültü ile. Ular olash-cholash öyge kirdi – Onlar gürültü ile eve girdi. olashmaq Çevrelemek, toplanmak. olimaq Avlamak. Biz béliq olaymiz – Biz balık avlıyoruz. olja Ganimet, istihsal, elde etme. Olja almaq – Ganimet almak. olturaq Yerleşik. olturaqlashmaq Yerleşmek. olturaqlashturmaq (olturaqlashmaq'tan) Yerleştirmek; yerleşik hale getirmek. olturaqliq Yerleşik. olturghuzmaq (olturmaq'tan) Oturtmak. Méhmanlarni törge olturghuz – Konukları baş köşeye oturt. Köchet olturghuzmaq – Ağaç oturtmak. olturmaq Oturmak. Olturup qalmaq – Uzun zaman kalmak; evde kalmak. Békar olturmaq – Boş oturmak. Men olturup qaldim – Ben uzun zaman kaldım. Kün olturghiche – Güneş batana kadar. Zong olturmaq – Çömelmek. U ish béshigha olturdi – O işbaşına geldi; o başkan oldu. Néme qilip olturupsen? – Ne yapıyorsun? olturush Oturuş, oturum. Bügünki olturush saet beshte bashlinidu – Bugünkü oturum saat beşte başlanacak. olturushluq Oturan. Shu melide olturushluq – Şu mahallede oturan. oma bk. orma. omach Lapa, bulamaç, sütlaç. 2. Karmakarışıklık. Arap saçi. omaq Sevimli, şirin. Omaq qiz – Sevimli kız. omaqliq Tatlılık, sevimlilik. Uning omaqliq bolup öskinini qarang – Onun sevimli olarak büyüdüğüne bak. omarta Arı kovanlığı; arıcılık çiftliği. omartichiliq Arıcılık. omartiliq Arı kovanlarının konulduğu yer. omash ağ. bk. omach. omichi Orakçı. omsurun Telaş. Omsurun bolmaq – Telaşlanmak. Omsurun qilmaq – Telaşa düşürmek. omughum Güzelim, sevgilim. omuldurmaq (omulmaq'tan) Aldatmak. omulduruq At eyerlenirken, atın göğüslük tasması. omulmaq Aldanmak. omuluq Ekin biçimi için ayrılan erzak. omumiy a. bk. umumiy. omur Aq omur – Kiriş, sinir. omurtqa Omur, omurga. Omurtqa yotisi – Omurga sırtı. Tutash omurtqa – Omurga. omurtqiliq Omurgalı. omurtqiliqlar Omurgalılar. Omurtqiliq haywanlar – Omurgalı hayvanlar. omurtqisiz Omurgasız. omurtqisizlar Omurgasızlar. omuz Omuz. omuzluk Geniş omuzlu. on On. On bir – On bir. On ikki – On iki. On üch – On üç. On töt – On dört. On besh – On beş. onbéshi Onbaşı. ong-tetür Düzensiz; sağı solu belli olmayan. Ong-tetür sözleydighan adem – Sözünün tutumu yok adam. Ong-tetüri yoq rex – Altı üstü aynı kumaş. Ong-tetür parang – Karışıkkonuşma; laf. ongalmas Onarılmaz, iyileşmez. ongay Kolay. Ongay bolmisa – Kolay olmazsa. Ongay mezgil – Kolay dönem. Ongiyi kelgende – Kolayı geldiğinde. ongaychiliq Kolaylık. ongayliq Kolaylık. Ongayliq udurmaq – Kolaylık yaratmak. ongaysiz Kolaysız, engelli, zor. U méni ongaysiz halda qaldurdi – O beni zor durumda bıraktı. ongaysizlash Zor duruma düşürme. ongaysizliq Zorluk. Nurghun ongaysizliqlar tughuludu – Çok zorluklar, meydana gelecek. ongaysizlimaq Zor duruma düşürmek. ongche Yalnız, tek başına. Ongche turmaq – Yalnız yaşamak. ongchil Sağ görüşlü, sağcı. ongchilliq Sağ görüşlük, sağcıllık. ongda Sağda. ongdin Sağdan. ongdisigha Sırt üstü, arka üstü. Ongdisigha chüshmek – Sırt üstü düşmek. U ongdisigha yatidu – O sırt üstü yatıyor. onggha Sağa. ongghaq Değişken, rengini çabuk değiştiren. Ongghaq chit – Rengini çabuk değiştiren bez. ongghan Becerikli, akıllı, makul, istidatlı, yetenekli. ongghanlik Beceriklilik, akıllılık, istidatlılık, yeteneklilik. ongghul-dongghul Engebeli, çökük ve çıkıntılı. onglash Onarma, tamiretme. onglimaq Ompmak, düzeltmek, tamiretmek. Özengni onglap al – Kendi durumunu düzelt. ongmaq Başarılı olmak. Ongmidim – Başarılı olamadım. Ongdum – Başarılı oldum. ongmas Talihsiz. ongmighan Başarısız, talihsiz. ongmighanliq Başarısızlık, talihsizlik. ongshash Onarma. ongshimaq Onarmak. U özini ongshidi – O kendini toparladı. ongtey-tongtey Alt üst. ongushluq Başarılı. Ishlepchiqirishqa ongushluq bolsun üchün – Üretime kolaylık sağlamak için. ongushsiz Talihsiz, başarısız. ongushsizliq Talihsizlik. Ongushsizliqqa uchrimaq – Talihsizlik; talihsizliğe uğramak. oninchi Onuncu. onluk Onluk, ondalık. Onluk san – Onluk sayı. Onluk kesir – Ondalık kesir. onuylen Onumuz; on kişi. opéra r. Opera. Opéra téatri – Opera tiyatrosu. opératiw r. Cerrahi. opératsiye r. Operasyon, ameliyat. Opératsiye qilmaq – Ameliyat etmek. opqan Obur, pisboğaz. opqanliq Oburluk. opqun Girdap, su çevrisi. opqur Aç gözlü, tamahkar, doymaz. Opqur bürküt – Aç gözlü kartal. opportunist r. Oportünist. opportunistliq r.u. Oportünistlik. opportunizm r. Oportünizm. optik r. Optik. optimizm r. İyimserlik. opul-topul Çabuk, acele, hızla, telâşlı. U opul-topul chiqip ketti – O acele çıkıp gitti. Opul-topul bolmaq – Telâşlanmak. opula-topula Acele, hızla, apar-topar. opulang-topulang Karışıklık, şaşkınlık. Opulang-topulang bolup ketmek – Şaşkınlığa düşmek. Opulang-topulang qilmaq – Ortalığı karıştırmak; şaşkınlığa düşürmek. opurmaq Kırmak, delmek, gedik açmak. Opurup chüshermek – Yıkmak, çöktürmek. Opurulup chüshmek – Yıkılmak, çökmek. or bk. ora. ora Çukur, kuyu. Ora kolimaq – Kuyu kazımak. Yunda orisi – Bulaşık çukuru. Bashqigha ora kolighan özi chüsher – d. Başkasına kuyu kazan kendisi düşer. oraq Ambalaj malzemesi. oralmaq Ambalajlanmak, sarılmak, çevrilmek. oranmaq Sarınmak, bürünmek. Yotqangha oranmaq – Yorgana sarınmak (bürünmek). orawalmaq Kuşatmak, çevirmek, sarmak,. orash Çevirme, sarma. oray Saçın çevrisi. orayliq Saç çevrisinin olma hali. orda Yuva; ocak; Orta Çağlardaki Türk yerleşim merkezleri. Altin Orda – Altın Ordu (Cengiz Han'ın büyük oğlu Cuci ulusuna mensup Türk-Moğol devletinin adı). Oghrilar ordisi – Hırsızlar yuvası. Türk Ordisi – Türk Ocağı. ordén r. Nişan. ordénliq Nişanlı. organ r. 1. Organ 2. Alet, vasıta, araç 3. Kuruluş, teşkilat, makam. orghaq bk. oghaq. orghaqchi bk. oghaqchi. orkéstr r. Orkestra. orma Biçim. Orma mezgili kélip yetti – Biçim zamanı geldi. Orma waxti – Biçim zamanı. Ormigha chüshmek – Biçime girişmek. Orma mashinisi – Biçme makinesi; döver biçer. ormaq Biçmek; orakla biçmek. Oma ormaq – Ekin biçmek. Térisang orarsen – Ekersen biçersin. Ot ormaq – Ot biçmek. Orup bolmaq – Biçip bitirmek. orman Orman. Qélin orman – Koyu orman. Orman xojilighi – Orman müdürlüğü. ormanchi Ormancı, ormana bakan. Ormanchi bolup ishlimek – Ormancı olarak çalışmak. ormanchiliq Ormancılık. Ziraet we ormanchiliq nazariti – Ziraat ve orman bakanlığı. ormanzarliq u.f.u. bk. ormanzer. ormanzer u.f. Ormanlık. ormichi Biçici, biçen. ormiliq Anızlık, anız alanı. ormuluq bk. ormiliq. ormülimek (Emeklemekti tırmanmak. Örmülep chiqmaq – Tırmanıp çıkmak. ornash Yerleşiş, yerleşme. ornatmaq (ornimaq'tan) Yerleştirmek. ornida Yerinde. Ozuq ornida – Azık yerine. ornigha Yerine. Uning ornigha men keldim – Onun yerine ben geldim. Ornigha keltürüsh – Yerine getirme; eskisi gibi yapma. Shu kemgiche yüregim ornigha chüshmeydu – Ödüm koptu. ornimaq Yerleşmek. ornutulmaq Yerleştirilmek. ornutush Yerleştirme. Tinchliq ornutush üchün – Barışı sağlamak için. Diplomatik munasiwet ornutush üchün – Diplomatik ilişki kurmak için. orta bk. ottura. ortak Ortak. ortaklashmaq Ortaklaşmak (paylaşmak). Ular özlirining ijadiy muweppeqiyetliri bilen ortaqlashti – Onlar kendilerinin yaratıcılıktaki başarılarını paylaştı. ortaqchi Ortakçı, yarıcı. ortaqchiliq Ortakçılık, yarıcılık. ortaqliq Ortaklık, yarıcılık. orughlimaq bk. oruqlimaq. oruxlash bk. oruqlash. oruq Arık, zayıf, yağsız. oruqlash Anklama, Zayıflama. oruqlatmaq (oruqlimaq'tan) Zayıflatmak. oruqlimaq Arıklamak, zayıflamak. Oruqlap ketmek – Zayıflamış olmak. oruqluq Anklık, zayıflık. orum Biçim. oruma Sarma, sargı. orun Yer. Orun almaq – Yer almak. Orun basmaq – Yerini almak. Orun bésish – Yerini alma. U uning ornini basti – O onun yerine geçti. Ölsem, ornimni basirim bar – Ölsem yerime geçer kimsem var. Orun tartmaq – Hastalanmak. Hökümet orunliri – Hükümet daireleri; resmî kurumlar. Ishlep chiqirish orunliri – Üretim alanları. Axbarat orunliri – Ahbarat kurumlan. Yuqarqi orunlar – Yüksek makamlar. U meni adem ornida körmeydu – O beni insan yerine saymıyor. Orni yoq gep – Yersiz söz. Orni bilen – Yeri geldiğinde; yerinde. Orni kelgende – Yeri geldiğinde; sırasıyla. Gepni ornida qil – Sözü düşünerek söyle. orun-körpe Yatak takımı. orun-yataq bk. orun-körpe. orunbasar Yardımcı, muavin. Reis orunbasari – Reis muavini. Komandan orunbasari – Komutan yardımcısı. orunbasarliq Yardımcılık, muavinlik. Orunbasarliq qilmaq – Muavinlik etmek. orundash bk. orunlash. orunduq Sandalya, koltuk. orunlash Yerine getirme, becerme, halletme. orunlashmaq Yerleşmek. orunlimaq Becermek, halletmek. Ashurup orunlimaq – Fazlasıyla becermek. orunlimasliq Becermezlik, halletmezlik. orunluq Yerli, yeri olan. Ikki orunluq – İki yeri olan. 2. Yerinde. Orunluq tenbih – Yerinde tenbih. Orunluq étilghan söz – Yerinde söylenmiş söz. orunsiz Yersiz. U orunsiz qaldi – O yersiz kaldı. Orunsiz yerge – Boşuna; oygun olmayan. Orunsiz étilghan söz – Yersiz söylenmiş söz. orunsizliq Yersizlik. U gepning oransizlighini biletti – O sözün yersiz olduğunu bilirdi. Orusche Rusça. Men Orusche bilimen – Ben Rusça bilirim. orusgül r.f. Bir tür ev çiçeği. oruwalmaq Sarmak, çevirmek, kuşatmak. orush Biçme, biçiş. Ot orush – Ot biçme. Orush mashinisi – Biçme makinesi. osal Kötü iyi değil. Uning közi osal – Onun gözü iyi değil. osallashmaq Kötüye gitmek. osalliq Zayıflık, kuvvetsizlik, halsizlik. osallimaq Zayıflamak, halsizlenmek, kötüye gitmek. osma Kaşı karartmak için, ezilerek suyu kaşa sürülen bir tür bitki (hanım işi). Osma qoymaq – Osma bitkisinin suyunu kaşa sürmek. osmaqlimaq Ağzından laf almak. osurmaq f. Osurmak, yellenmek. oshatmaq Kırmak, parçalamak, yıkmak, bozmak. oshuqche Artık, fazla, aşırı, faydasız, gereksiz. Oshuqche hörmet – Aşırı saygı. ot-boghuz Yem; hayvan yemi. ot-choq Ateş ve kor. Ot-choqqa chüshmek – Tutkuya kapılmak; ateşli bir isteğin girişi-minde bulunmak. ot-chöp Yeşillik, bitki 2. Çöp. ot-xeshek Kuru ot. ot-su Ot ve su, otlak. Ot-süyi mol jay – Otlağı bol yer. otaqchiliq Ayıklama çalışmaları. otan ağ. bk. otun. otan-chawa Yakıt, yakacak (odun) 2. Çöp, süprüntü. otaw Çadır. Qazaq otawi – Kazak çadırı. Otaw tikmek – Çadır durdurmak; çadır kurmak. otash Tarlayı zararlı otlardan ayıklama. otchachar Ateş püsküren alet. otdan u.f. Kandil, yağ lambası. otimaq Ayıklamak. otqazmaq (oturmaq'tan) ağ. Oturtmak. otquzush Oturtma. otlaq Otlak, yayla. otlam Yudum. Bir otlam su – Bir yudum su. otlatmaq (otlimaq'tan) Otlatmak. otlimaq Otlamak 2. mec. saçmalamak. Néme otlap turupsen – Ne saçmalıyorsun. otperest u.f. Ateşperest. otperestlik u.f.u. Ateşprestlik. otpuska r. İzin. Otpuska almaq – İzin almak. Otpuskigha chiqmaq – İzine ayrılmak. otraq ağ. bk. olturaq. otran Orta, merkez. Otran qol – Orta parmak. Otran qoldek – mec. çok iyi. Otran qoldeq qiz – Çok iyi bir kız. otranchi Ortancı. Otranchi oghul – Ortancı oğul. otsunmaq Isınmak; ateşe yaklaşarak ısınmak. otsunush Isınma, ısınış; ateşe yaklaşarak ısınma. ottura Orta. Öyning otturisida – Evin ortasında. Ottura qol – Orta parmak. otturanchi Ortanca. Otturanchi akam – Ortanca ağabeyim. otturiche Ortalama. Otturiche hésap – Ortalama hesap. Otturiche daramet – Ortalama gelir (ürün). otturida Ortada, arada. Palwanlar otturigha chüshti – Pehlivanlar ortaya çıktı. Ottura mektep – Orta okul, lise. Otturida qalmaq – Arada kalmak. otturidin Ortadan. Otturidin bölmek – Ortadan bölmek. otturisida Ortasında. otturuluq Ortalık. Memliketning otturilighida – Ülkenin ortasında. ottuz Otuz. ottuzinchi Otuzuncu. otughuch Zararlı otları ayıklamada kollanılan küçük çapa veya kürek. otuqmaq Ateş yükselmesi. Aghriqning yüzliri otuqudu – Hastanın yüzleri ateşlenir. otumaq Ayıklamak. otun Odun. otunchi Oduncu. otunchiliq Odunculuk. otunxana u.f. Odunhane, odun konulan ev, balkon. oturmaq bk. olturmaq. otyash Sebze. Otyash térilghusi – Sebze ziraatı. otyashlik Sebze tarlası. ow Av. owchi Avcı, oçi işit avcı köpek. owchiliq Avcılık. Ochiliq qilmaq – Avcılık yapmak. owj a. Yükselme, doruk nokta. Owj almaq – Doruğuna yükselmek. Ish owj élip ketti – İş çoğaldı. owqet a. bk. oqet. owraz ağ. bk. ewrez. owsin Yenge. owuch bk. och. owunchaq Eğlence, oyuncak. Owunchak qilmaq – Eğlenmek, gönül eğlendirmek. owunmaq Avunmak. owunush Avunma. owushmaq Değişmek. owutmaq Avutmak, teskin etmek. Mert yigit bilen könglümni owuttum – folk. Mert yiğit ile gönlümü avuttum. oy-dongghul bk. oy-döng. oy-döng Engebeli; çıkınltılı girintili. Oy-döng jay – Engebeli yer. oy-pikir u.a. Düşünce ve fikir. oyan ağ. bk. oyun. oyanchi ağ. bk. mollaqchi. oyash ağ. bk. orush. oychan Düşünceli. oychanliq Düşüncelilik. oychi Hayalci, hayalperest. oydan bot. Sütlegen. oydiki Akıldaki. oydikidek Düşünüldüğü gibi. oydöng bk. oy-döng. oydöng-chongqur bk. oy-döng. oydurmaq Oydurmak. oydurmichi Oydurmam, oyduran. oydurush Oydurma. oyghaq Uyanık, denç, çevik. Oyghaq déngiz – Heyecan verici deniz. Oyghaq saqchi – Uyanık polis. oyghaqliq Uyanıklık. oyghanmaq Uyanmak. oyghatquch Uyandıran; çalar saat. Oyghatquch saet – Çalar saat. oyghatmaq Uyandırmak. oyghunush Uyanma 2. Uyanma Devri, Rönesans. Oyghunush Dewri – Rönesans. Milli angning oyghunushi – Milli yetçilik fikrinin doğuşu. oylamchan Düşünceli. oylamchanliq Düşüncelilik. oylandurmaq (oylanmaq'tan) Düşündürmek. oylanmaq Düşünmek. oylash Düşünme. oylashmaq Düşünmek. Oyliship muamile qil – Düşünerek ilişki kur. oylashturmaq (oylashmaq'tan) İyice düşünmek; incelemek; tetkik etmek. oylimaq Düşünmek. Oylap turmaq – Düşünüp durmak. Oylap körmek – Düşünmek. Uzun oylimastin – İyi düşünmeden. Oylap qoymaq – Akla getirmek. Aldin ala oylap qoymaq – Önceden düşünmek. Oylap chiqmaq – Sonuna kadar düşünmek. Oylap qarang – Düşünün. Oylap qarimaq – Düşünmek. Oylap körmestin – Düşünmeden. Oylap turmastin – Düşünmeksizin. Özingiz oylap körüng – Düşünebilirsiniz. Oylimighan yerdin – Ansızın. Aldi-axirini oylimaq – Önü ve sonunu düşünmek. Aldin oylighan – Önceden düşünen. Oylap tapmaq – Düşünerek bulmak. Oylap chiqarmaq – Düşünerek bulmak; oydurmak. oylimastin Düşünmeden, düşünmeksizin. oylunush Düşünme. oyma Oyma, oymalı, oyulmuş. oyman Çukur. Oyman yol – Düzgün olmayan yol, çukurlu yol. oyman-chongqur Engebelik; düzgün olmayan yer. Oyman-chongqur yol – Düzgün olmayan yer. oyman-döng Engebelik. oyman-dönglük Engebeli. oyman-dösh Engebe. oyman-döshlük Engebeli. oymichi Gravürcü. oymacı. oymichiliq Gravür, hakkâk işleri. Oymichiliq qilmaq – Hakkâk işleri ile uğraşmak. Oymichiliq sen'iti – Hakkâk işleri sanatı. oymikar u.f. Hakkâk. oymikarliq u.f.u. Hakkâk işleri. Oymikarliq qilmaq – Hakkâklık yapmak. oymu ağ. bk. oma. oynaq Oynak. oynaqchan Oynak. oynaqchanliq Oynaklık. oynaqi Oynak. Oynaqi at – Oynak at. oynaqiliq Oynaklık. oynaqlimaq Oynaklık etmek. Közliri oynaqlap ketti – Gözleri parladı. oynashmaq Oynamak. oynatmaq (oynimaq'tan) Oynatmak. U minglerche yigitning töpüside at oynatqan – O binlerce yiğite (delikanlıya) hükmetmiş. Eskerlerimiz düshmenning béshida qilich oynatti – Askerlerimiz düşmanın başında kılıç oynattı. oynimaq Oynamak. Oynap almaq – Oynamak. Oynashqa bashlimaq – Oynamaya başlamak. U muhim rol oynaydu – O önemli rol oynar. Oynap külmek – Oynayıp gülmek; eğlenmek. Oynap külüp – Neşe ile. Oynap éytmaq – Şaka ile söylemek. Kün nuri suda oynap turudu – Güneş ışığı suda parlıyor. Oynap – Oynayıp. Toy oynap – Düğün neşesi. Usul oynap – Dans neşesi. Közüm oynidi – Gözüm parladı. oyniwetmek Oynamak. oypang Çukur, girinti. oyuq Çukur,oyuk, kazı. Tamning oyuqliri – Duvarın oyuklan. oyuqchi Hakkâk. oyuqchiliq Hakkâkçılık. oyuqluq Oyuk, oyulmuş. oyul Oyma. Oyul sanduq – Oyma sandık. oyulmaq Oyulmak, kazılmak. Muzdin ötseng aldin öt, oyulghanche ötersen – d. Buzdan geçerken önce geç, buz oyulana kadar geçersin. oyumche Düşündüğüme göre. oyun Oyun. At oyuni – Sirk. Oyun qoymaq – Piyes, tiyatro oyunu. Oyungha chüshmek – Oyuna katılmak. Oyun qilmaq – Oynamak. oyun-külke Oyun ve gülme, zevk, neşe. Oyun-külkige bérilmek – Eğlence düşkünlüğü. oyun-tamasha Oyun ve zevk. oyunchaq Şen, neşe, eğlence. oyunchaqliq Şenlik, neşelilik. oyunchi Oyuncu, kumarcı, yaramaz; dans etmesini bilen. oyunchuq Oyuncak. oyunxana Oyunhane. oyunkesh u.f. Oynamayı seven. oyuwetmek Oyuvermek, kazıvermek. oyush Oyma. oza Geçen. Oza yil – Geçen yıl. Oza kün – Geçen gün. ozaqi Geçenki. Ozaqi kün – Geçen gün. Ozaqi yil – Geçen yıl. ozdurmaq (ozmaq'tan) Geçirmek. ozghan Gecen. Ozghan yil – Geçen yıl. ozghun İleri giden; öncü. ozmaq Geçmek; ileri gitmek. Ozup ketmek – İleri gitmek. Peygidin ozup keldi – Yarışın önünde geldi. ozugh Evvelki. Ozugh kün – Evvelki gün. ozuq Yemek, gıda 2. Erzak, yem. Ozuq-tülük – Erzak. öch Öç. Öch almaq – Öç almak. Öchüm chiqti – Öcüm çıktı; Öcümü aldım. Öchi bar – Öcü var. Öch körmek – Nefret etmek; düşman olmak. U méni öch körüdu – O benden nefret ediyor. Öch bolup ketmek – Düşman kesilmek. U pulgha öch bolup chikti – O paraya düşkün oluverdi. öchekep İnat olsun diye. mek'. öchekimek Dannmak, düşmanlaşmak. öchekishmek bk. öchekimek. öchektürmek Kızdırmak, huylandırmak, rahatsız etmek. öchey ağ. bk. üchey. öchlük Düşmanlık, kindarlık. Öchlük qilmaq – Düşmanlık hissi beslemek. öchmen Oç alan, kinci, kindar. öchmenlik Oç guduculuk, kincilik, kindarlık. öchret r. Sıra, kuyruk. Öchrette turmaq – Sıraya geçmek. öchük Sönük, söndürülmüş. Chiraq öchük édi – Mum (lamba) sönük idi. ödek Ördek. Erkek ödek – Erkek ördek. Yawayi ödek – Yabanî ördek. Ödek balisi – Ördek yavrusu. Ödek tuxumi – Ördek yumurtası. öge Yuva 2. Grup. ögenmigen Alışmamış. Ögenmigen yer – Alışmamış yer. ögetküchi Öğreten, öğretmen. ögetmek Öğretmek 2. Alıştırmak. ögey Üvey. ögeylik Üveylik. ögeysinmek Üvey gibi görmek; yadırgamak. ögün Öbürgün. ögünlük Öbürgün. Ete-ögünlük – Yarın veya öbürgün. ögünlükke Öbürgünü. Ögünlükke kelimen – Öbürgünü geleceğim. ögüt Öğüt, nasihat. ögüt-nesihet u.a. Oğüt-nasihat. ögütlemek Öğütlemek. ögütüwalmaq Ehlileştirmek, alıştırmak, kendine bağlamak. ögze Çatı. öjer İnatçı, sebatkar. öjerlenmek İnat etmek. öjerlik İnatçılık. Öjerlik qilmaq – İnatçılık etmek. ökche Ökçe. ökchilik Ökçeli. Esiz ökjilik ötük – Yüksek ökçeli çizme. öksümek Hıçkırık; hıçkırarak ağlamak; hüngür hüngür ağlamak. öksünmek Kederlenmek, hüzünlü olmak. U bir öksünüp qoydi – O içini çekti. öksüsh bk. öksümek. Öktebir r. Ekim. Öktebir Inqilabi – Ekim İhtilali. öktemlik Çeviklik, girişkenlik. ölchegüch Ölçü aleti. ölchem Ölçüm. Chong ölchemde – Büyük ölçümde. Uzunluq ölchimi – Uzunluk ölçüsü. Éghirliq ölchimi – Ağırlık ölçüsü. ölchemlik Ölçülü. ölchemsiz Ölçüsüz. ölchenmek Ölçünmek. ölchesh Ölçme. Ölchesh eswapliri – Ölçme aletleri. ölchimek Ölçmek. Ölchep körmek – Ölçme ile denemek. Qaytidin ölchesh – Tekrar ölçme. ölchügüch bk. ölchegüch. ölchütüsh Ölçtürme. ölemen Leş. ölengchi Şarkıcı, türkücü. ölgiche Ölene kadar. Ölgiche urmaq – Ölene kadar dövmek; çok dövmek. U ölgiche ishlidi – O çok çalıştı. ölgidek Öler gibi. Ölgidek charchidim – Öler gibi yoruldum. ölgüdek mec. Çok, pek, gayet. Ölgüdek mes – Ağır sarhoş. ölgünche Ölene kadar, ölercesine; daha çok; aşırı. U ölgünche ichti – O ölercesine içti; O çok içti. ölgür küf. Öl! öliya a. ağ. bk. ewliya. ölke Vatan, bölge, eyalet. Ölkimizde – Vatanımızda. Ölkini ögünüsh – Yurt bilgisiyle meşgul olma. ölkilik Eyalete ait. Ölkilik hökümet – Eyalet hükümeti. ölkishunas Yurt bilgisiyle meşgul olan adam. ölkishunasliq Yurtbilgisi. ölmek Ölmek. Boghulup ölmek – Boğularak ölmek. Ölüp pütmek – Ölüp bitmek. Öz ejili bilen ölüptu – Kendi eceli ile ölmüş. Yiqilip ölmek – Düşerek ölmek. Haram ölmek – Gebermek, mürdolmak. Ölüp öchmek – Çabalamak; ihtiras. Ölüp tirilmek – Ağır bir olayı atlatmak; tekrar hayata kavuşmak. ölmes Ölmez. Menggu ölmes – Ölümsüz. Ölmes eser – Ölümsüz eser. ölmeslik Ölmemek, ölümsüzlük. ölmigür Çok yaşa! öltürgüchi Öldürücü, öldüren. öltürmek (ölmek'ten) Öldürmek. Étip öltürmek – Vurarak öldürmek. Boghup öltürmek – Boğup öldürmek. Ésip öltürmek – Asarak öldürmek. Achtin öttürmek – Açtan öldürmek. U méni tirik öltürdi – O beni zor durumda bıraktı. ölük Ölü, ceset. Adem ölügi – Adam cesedi. Ishtning ölügi – Köpek ölüsü. Ölük yastughida – Ölü yastığında. Uning ölük tirigidin xewer yoq – Onun ölü veya diri olduğundan haber yok. Chala ölük – Yarı ölü. Ölük til – Ölmüş dil. Ölük mal – Taşınmaz mal. Ölükdek uxlimaq – Ölmüş gibi uyumak. Ölse ölügi artuq – Çok daha iyi. ölükxana Cesedin konulduğu yer, morg. ölükse Leş 2. mec. Cüzi 3. mec. Kuvvetsiz, bitkin, cılız. ölüm Ölüm. Ölüm aldida – Ölüm önünde. Ölüm jazasi – Ölüm cezası. Ölüm üstide – Ölüm üstünde; ölüm halinde. Ölüm telwisi – Can çekişme. Ölüm tegmigür! – Ölme! yaşa! ölüm-yitim Ölüm ve yitim. ölümlük Ölümlü. Bizning ölümlük düshminimiz – Bizim ezelî düşmanımız. Ölümlügümü hazirlap qoyghanmen – Kefınimi hazırlayıp koymuştum. ölümtük Leş. ölüsh-tirilish Ölme ve dirilme. ölüshkün Geçen gün; evvelsi gün. öm Hep beraber, birlikte, elbirliğiyle, ittifakla, iyi geçinen. Öm ishlimek – Elbirliğiyle çalışmak. ömek Ekip, grup. Teshwiqat ömigi – Propaganda ekibi. ömeklik İyi geçinmek, dost geçinmek, ittifaktık. ömgüch bk. ömüchük. ömilimek Emeklemek. ömleshken Toplu halde. Ömleshken emgek – Toplu halde yapılan emek. 2. Birlik olarak, ittifak halinde. ömleshkenlik İttifaklık; birlik olma hali. ömleshmek Birleşmek, ittifaklaşmak. Ömliship ishlimek – Birlikte (hep beraber) çalışmak. ömleshtürmek (ömleshmek'ten) Birleştirmek, toplamak; bir araya getirmek. ömlük Birlik, ittifaklık, topluluk. ömse Gözü yaşlı, ağlamsık ömse bala Çok ağlayan çocuk. ömsilik Ağlamsılık. Ömsilik qilmaq – Ağlamsıklık yapmak. ömüchük Örümcek. Ömüchük tori – Örümcek ağı. Zeherlik ömüchük – Zehirli örümcek; tarantul örümceği. ömür a. Ömür. Ömür köchürmek – Ömür geçirmek; yaşamak. Ömrümde körgen emesmen – Ömrümde görmüş değilim. Qisqa ömür – Kısa ömür. Uzun ömür – Uzun ömür. ömürbad a.f. Ebediyen, ilelebet; ebediyen yaşamak. ömürlük a.u. Ebediyen; ömür boyu sürecek. Sanga ömürlük minnetdarmen – Sana ömür boyu minnettarım. Ömürlügüm – Ölünceye kadar olan dostum. ömürlükke a.u. Ebediyete. ömürwayet a. 1. Ömür boyu 2. Ebedi 3. Hiçbir zaman; esla. Seni ömürwayet unutmaymen – Seni ömür boyu unutmam. önche Deste, buğday destesi. öng Yüz, çehre, sima. Berxetning öngi – Kadifenin üst tarafı. Öngim öchti – Soldum, sarardım. Öngi öchken – Solgun, sararmış. Uning öngi öchti – O soldu; o sarardı. öngge Muhtelif, çeşitli 2. Solan, solgun. önggech Yemek borusu, gırtlak. önggek Rengini değiştiren. Önggek rex – Rengini çabuk değiştiren kumaş. önggen Solmuş, soluk, rengi atmış. önggermek At üstünde iken, önünde konularak bir şeyin taşınması. öngkür İn, yuva 2. Mağara. öngkürmek Hüngürdemek. öngmek Solmak, rengi atmak. öngsül Chirayining öngsüli yoq – Yüzü solmuş, sararmış. öpchöre Yöre, çevre, civar. Öpchöridikiler – Çevredekiler. Öpchörige qarimaq – Çevreye bakmak. Öpchöridiki – Çevredeki. Öpchöriside – Çevresinde. Oning öpchöriside hichkim yoq – Onun çevresinde hiçkimse yok. Daramatni u 20 pirsent öpchöriside ashurdi – O geliri yüzde yirmi civarında artırdı. öpke-béghir Akciğer ve karaciğer. öpke-hésip Uygurların geleneksel yemeği olan akciğer ve barsak dolması. öpke-zasüy bk. öpke-hésip. öpkichan Çabuk kızan, çabuk öfkelenen. öpkichanliq Çabuk kızma hali; çabuk öfkelenme hali. öpkilesh Kızma, öfkelenme, darılma. öpkiletmek (öpkilimek'ten) Öfkelendirmek, darıltmak, kızdırmak. öpkilimek Öfkelenmek, darılmak, kızmak. öpmek Öpmek. öpür-töpür Ayak sesi 2. Koşuşmalar; birbirine girme. öpüsh Öpüş, öpme. öpüshmek Öpüşmek. ör Tepe, dik, çıkış, yokuş. Örge qarap – Yokuşa doğru. ördek bk. ödek. ördesh Hububatı yığma; çeç yapma. ördümek Hububatı yığmak; çeç yapmak. öre Dik, tepe, yokuş. Öre turmaq – Kalkmak, ayakta durmak. Chéchim öre turdi – Saçım ürperdi. Ayaq öre turmaq – Ayakta durmak. örek Çukur; bk. azgal ve ewrez. Örek kolimaq – Çukur kazımak. örgemchük Örümcek; bk. ömüchük. örgüley Çanım, ciğerim, gözümün nuru, kuzum. Eqlingdin örgüley – Aklını seveyim. örkech Hörgüç, kanbur. örkechlik Hörgüçtü, kanburlu. Bir örkechlik töge – Bir hörgüçlü deve. Jüp örkechlik töge – Çift hörgüçlü deve. örkesh Kabaran dalga, dalga 2. Hörgüç. örkeshlemnek Dalgalanmak. örkeshlesh Dalgalanma. örkeshlimek Dalgalanmak. Örkeshlep aqqan deryaning suyi – Dalgalanıp akan nehrin suyu. örletmek (örlimek'ten) Yükseltmek. U qoyni taqqa qarap örlütüp ketti – O koyunu dağ yamacına sürdü. örlimek Yükselmek. Kün örligendin kiyin – Güneş yükseldikten sonra. Bazar bahasi örlep ketti – Fiyatlar yükseliverdi. Gheziwim örlidi – Gazabım yükseldi. örme Sarma. Örme gül – Sarmaşık çiçek. örmek bk. örümek. örmüchük Örümcek. Örmüchük tori – Örümcek ağı. örnek Örnek. Örnek bolmaq – Örnek olmak. Örnek almaq – Örnek almak. Örnek körsetmek – Örnek göstermek. örneklik Örneklik. örteng Durak. örtenmek Tutuşmak, alevlenmek, yanmak, yangın çıkmak. örtesh Yangın çıkarma, ateşe verme. örtigüchi Kundakçı. örtimek Ateşevermek, yangın çıkarmak. örüdesh Yığmak yükselterek toplama. örüdimek Yığmak; yükselterek toplamak. örügüchi Tercüman, çevirici. örük Erik. Qara örük – Erik kurusu. Gülqaq örük – Kayısı. Örük qéqi – Erik kurusu. örükche Erik çekirdeği. örükzar u.f. Eriklik. örülmek Çevrilmek, yıkılmak, devrilmek. örüm Örüm, örülmüş. Örüm chach – Örülmüş saç. örüme Çevirme. örüwetmek Yıkmak, devirmek. Suni örüwetmek – Suyu devirmek. öskileng Boylu boslu, gür, sıkı, koyu. ösme Büyüme. Yéngi ösme balilar – Büyümekte olan çocuklar. ösmek Büyümek. ösmür Yeni yetme, ergen, delikanlı. Yash ösmürler – Gençler, delikanlılar. Ösmürligimde – Gençliğimde. ösmürlük Gençlik, delikanlılık. östeng Kanal. östenglik Kanallı, kanallık. östürmek (ösmek'ten) Büyümek. yetiştirmek. Saqal östürmek – Sakal büyümek. Ösüp qalmaq – Büyümek. Balam ösüp qaldi – Çocuğum büyüdü. Tughulup ösken yézam – Doğup büyüdüğüm köy. östürülmek Büyütülmek, artırılmak, yükseltilmek. Ish heqqi her yili östürülüp turdi – İş hakkı her yılı yükseltildi. östürüsh Yükseltme, büyütme, artırma. ösüm Büyüme, yükselme, artma, yüzde, faiz. ösümlük Bitki. Bir yilliq ösümlük bir – Yıllık bitki. Danliq ösümlükler – Buğdaygiller. Ösümlükler baghchisi – Bitkiler bahçesi. Ösümlükler dunyasi – Bitkiler dünyası. Dixanchiliq ösümlükliri – Ziraat bitkileri. ösürmek bk. östürmek. ösüsh Büyüme. Boygha ösüsh – Boyuna büyüme. öshki Keçi. öt Öd, safra. Öt dosighi, öt xaltisi, öt qépi – Öd torbası. ötek Taahhüt. öteng ç. Gece konak yeri; durak. öter Geçer. Birinchi awgustqa öter kéchiside – Birinci Ağustosa geçer gecesinde. ötermek ağ. bk. öltürmek. ötesh Ödeme. ötime Ödeme, gerçekleştirme, becerme. ötimek Ödemek, becermek, gerçekleştirmek. Namaz ötimek – Namaz kılmak. Atiliq qerzimni ötidim – Babalık borcumu ödedim. ötinilesh Avans alma. ötkek Dizanteri, kanlı sürgün. ötkel bk. ötkül. ötkeme ağ. bk. ötkerme. ötken Geçmiş. Ötken yili – Geçen yıl. ötken-kechken Gelen-giden. Ötken-kechkenlerdin sura – Gelen-gidenlerden sor. 2. Geçmiş, geçen. Ötken-kechken künler – Geçmiş günler. ötkenki Geçmişteki. ötkerme Kalbur, elek. ötkermichi Kalbur ustasi. ötkül Geçit. ötkün Sağnak. ötkünchi Geçici. Ötkünchi basquch – Geçici aşama. Ötkünchi dewr – Geçici devir. ötkür Keskin. Ötkür pichaq – Keskin bıçak. Ötkür éqil – Keskin zaka; parlak akıl. Ötkür köz – Keskin göz. Ötkür közlük – Keskin gözlü; uzağı görebilen. Ötkür sözlük – Hatip. ötkürletmek (ötkürlimek'ten) Biletmek, keskinleştirtmek. ötkürlimek Bilemek, keskinleştirmek. ötkürlük Keskinlik. Éqilning ötkürlügi – Akim keskinliği (parlaklığı). ötküzgüch Kılavuz, kondüktör. ötküzmek Geçirmek. Tömür yol ötküzmek – Demir yol geçirmek (yapmak). Yingnige yip ötküzmek – İğneye ip geçirmek. Waqitni boshqa ötküzmek – Zamanı boşuna geçirmek. Mejlis ötküzmek – Toplantı yapmak. Toy-tamasha ötküzmek – Düğün ve eğlence yapmak. Ötküzüp bermek – Teslim etmek. Deryadin ötküzüp qoy – Nehirden geçiriver. Bashtin ötküzmek – Baştan geçirmek; olayı yaşamak. Ömür ötküzmek – Ömür geçirmek. Men öz ömründe köpni bashtin ötküzdim – Ömrümde birçok olayları yaşadım. U öz sözini ötküzelmidi – O kendi sözünü geçiremedi (dinletemedi). Xayaldin ötküzmek – Hayaldan geçirmek. Közdin ötküzmek – Gözden geçirmek. ötküzmeydighan Geçirmez. Su ötküzmeydighan – Su geçirmez. ötküzüsh Geçirme. Közdin ötküzüsh – Gözden geçirme. ötmek Geçmek. Ötüp ketmek – Geçivermek. Ötüp kétip bérip – Geçerken. Yétishiwélish, belki ötüp kétish – Ulaşma, belki geçme. Ötüp bolmaydighan lay – Geçilmez balçık. Ötken yili – Geçen yıl. Chégiridin ötkende – Sınırdan geçtiğinde. Bir nechche kün öte-ötmeyle – Birkaç gün geçer geçmez. Artilip ötmek – Atlayıp geçmek. Kéchip ötmek – Suyu geçmek. Nurghun deryalardin öttüm – Birçok nehirlerden geçtim. Su ötüp ketti – Islandı. Tamdin yamghur ötüp ketti – Duvardan (ev çatısından) yağmur suyu geçti (damladı). Ténimgha su ötüp ketti – Bedenim ıslandı. Ötken zaman – Geçmiş zaman. Emdi uning qedri ötti – Şimdi onun değeri bilindi. Sözi jénimgha ötüp ketti – Sözü kalbimi kırdı. Burun ötken ademler – Geçmişin insanları. Burun zamanda bir padsha ötüptiken – Eski zamanda bir padişah yaşamışmış. Bu mal yaxshi ötüptiken – Bu mal sürümlü. U kishi tünügün dunyadin ötti – O kişi dün vefat etti. Pichaq ötmeydu – Bıçak kesmiyor. Ötmeydighan pichaq – Kesmez bıçak. Ötmeydighan qilip qoymaq – Kesmez hale getirmek; körleştirmek. Ötüp ketken – Aşırı, anormal. Ötüp ketken düshmen – Aşın düşman. Chishim ötmeydu – Dişim kesmiyor; Geçiremem, yaptıramam, dinletemem mec. Yarimning dégen sözi jénimdin ötüp ketti – Sevgilimin sözü canımı yaktı. Ichim ötti – İçim sürdü (amel, dizanteri). ötmeslik Geçersizlik, olumsuzluk. Men sözümning ötmesligini bilettim – Ben sözümün sonuçsuz kalacağını biliyordum. ötmüsh Geçmiş. Ötmüshte – Geçmişte. Ötmüsh esirde – Geçmiş yüzyılda. Yéqin ötmüsh – Yakın geçmiş. ötmüshtiki Geçmişteki. Ötmüshdikidek – Geçmişteki gibi. ötne İstikraz, ödünç. Ötnige almaq – Ödünç almak. ötükchi Ayakkabıcı. ötükchilik Ayakkabıcılık. Ötükchilik qilmaq – Ayakkabıcılık yapmak. ötüklimek Ütülemek; bk. dezmallimaq. ötümlük Geçerli, sürümlü. Ötümlük mal – Sürümlü mal. 2. gr. Ötümlük péil Geçişli fiil. Ötümlük toluqturguchi – Geçişli tümleç. ötümsiz Geçersiz, sürümsüz. ötünmek İstemek, dilemek, rica etmek. Sendin ötünüp suraymen – Senden rica ediyorum. ötünüsh İsteme, dileme, ricada bulunma, dilekçe. ötüsh Geçiş, geçme. Müdditi ötüshtin burun – Müddeti geçmeden önce. öy Ev. Tam öy – Toprak duvarla yapılmış ev. Aq öy – Göçebe çadırı; beyaz keçeden yapılmış çadır. Geme öy – Zeminlik; toprak dam. Öy salmaq – Ev yapmak. Öy tutmaq – Ev tutmak; ev sahibi olmak. Öy égisi – Ev sahibi. Töt éghizliq öy – Dört odalı ev. Öyde yoq – Evde yok. Oy tégi – Evin altı; zemin kat. Dem élish öyi – Dinlenme odası. Mediniyet öyi – Okuma evi (salonu). Balilar öyi – Çocuk evi. Öy tushqini – Ev tavşanı. Öy ichi – Aile, çoluk çocuk. Öy-öy yürmek – Kapı kapı dolaşmak. Öyge – Eve. Öy haywini – Ev hayvanı. Öydikiler – Evdekiler. öy-ichi Aile; evdeki kimseler. öy-imaret u.a. İnşaat. öy-jay Ev, mekan, mesken, yurt. Öy-jay qilmaq – 1) Ev yapmak 2) Aile ocaklı olmak. öy-jayliq Aile ve meskenli. öy-qora Ev ve avlu. öy-makan u.a. Ev-mekan, iskân. öy-makansiz u.f.u. Ev-mekansız, iskan sız. öy-otaq Ev ocak. öy-otaqliq Evli ocaklı. öy-waq Aile 2. Ev mülkü. öydek ağ. bk. ödek. öylen'gen Evlenmiş (sadece erkekler için). öylendürmek (öylenmek'ten) Evlendirmek. (sadece erkekler için). öylenmek Evlenmek (sadece erkekler için). öylenmigen Evlenmemiş (sadece erkekler için). öylesh Evlendirme (sadece erkekler için). öylimek Evlendirmek (sadece erkekler için). U oghlini öylesh toghrusida meslixetleshti – O oğlunu evlendirmek için danıştı. öylük Evi var; evi olan kimse. On-onbesh öylük yéza – On-onbeş evli köy. 2. Evli, aileli, çoluk çocuklu. öylük-ochaqliq Evli ocaklı. öylünüsh Evlenme (sadee erkekler için). öysiz Evsiz. öz Öz, kendi. Özem – Kendim. Özeng – Kendin. Özi – Kendi. Özenglar – Kendiniz. Özemde – Kendimde. Özimizde – Kendimizde. Özimizniki – Kendimizinki. U özini tutalmidi – O kendini tutamadı. Oz béshiche – Kendi bildiğine göre. Öz béshigha – Kendi başına; tek başına. Özi yokta – Kendisi yokken. Özi yokta mundaq deyish yaxshi emes – Kendisi yokken böyle demek iyi değil. Özi yoqning közi yoq – d. Kendisi olmayanın gözü de olmaz; Kendisi yokken, onun işini takip eden de olmaz. Öz ejili bilen öldi – Kendi eceli ile öldü. Öz kishi – Yabancı değil. Özini chetke tartmaq – Kendini çekmek; arayı uzaklaştırmak. Öz körmek – Yakın ve kardeş saymak. Öz sözide turmaq – Sözünü tutmak. Özige xas – Kendine özgü. Özige xasliq – Kendine özgü (haslık). Özliri – Kendiniz (saygı ve kibarlık anlamında). Öz ichide – Kendi içinde. Özi toghrisida – Kendisi hakkında. Özligidin – Kendiliğinden. Öz-özini tenqit – Kendi kendini tenkit. Öz-özini idare qilish – Kendi kendisini idare etme. Özi mangidighan – Kendisi yürüyen. U özige kelmidi – O kendine gelmedi; O ayılmadı. Gunah özide – Suç kendisinde. Ixtiyar öz özengde – Serbestsin. Öz öziche sözlep baridu – Kendi kendine söylüyor. özara Kendi aralarında; kendi içlerinde. Özara alaka – Karşılıklı ilişki. Özara tesir – Karşılıklı tesir. Özara ishench – Karşılıklı güven. Özara urush – İç savaş. Özbék Özbek (bir Türk boyu). Özbék ayili – Özbek kadım. özbéshimche Keyfi, isteğine göre. özbéshimchiliq Keyfi, izinsiz; isteğine göre davranış. özbilermen Kendine aşın güvenen. özbilermenlik Kendine aşırı güvenme tutumu. özek Öz, merkez, ortam. özemchi Bencil. özemchil Bencil. özemchila Hiç, kendim. özemchilik Bencillik. Özemchilik qilmaq – Bencillik etmek. özemningki Kendiminki. Bu at özemningki – Bu at kendiminki. özen Irmak, çay, kanal. Özen beshi – Irmağın başı. özeng Kendin. özengla Sadece kendin 2. Kendileriniz. özge Başka 2. Yabancı. özgergek Değişen, değişken. özgergüch Değişen; bk. özgürüshchan. özgermek Değişmek. Özgürüp turmaq – Devamlı değişmek; değişkenlik. özgermes Değişmez. özgermeslik Sabitlik, değişmemek. özgertiwetmek Değiştirivermek. Tebietni özgertiwetmek – Tabiatı (doğayı) değiştirivermek. özgertish Değiştirme. Özgertish kirgüzmek – Değiştirmek. özgertmek Değiştirmek. özgiche Başka, bambaşka. Özgiche éytqanda – Başka bir deyişle. Özgiche qilip éytqanda – Başka bir deyişle. Özgiche bir hadise – Bambaşka bir hadise. özgichilik Özel, özellik. Uning özgichiligi shunda – Onun özelliği şunda. özgilik Farklılık, ayrım, özellik. Özgilik qilmaq – Ayrımlık yapmak. özgürüsh Değişim, değişme. özgürüshchan Değişken, istikrarsız. Özgürüshchan hawa – Değişken hava. özgürüshchanliq Değişkenlik, istikrarsızlık, kararsızlık. özingizler Kendileriniz. özleshmek Benimsemek, alışmak. Özlüshüp ketken – Abşmış. özleshtürmek Ele geçirmek, almak, zaptetmek, benimsemek, kendine mal etmek. Ruschidin özleshtürülgen söz – Rusçadan alınmış söz. özleshtürüwélish Kendine mal edinme. özlik Has, özgü. Özligidin – Kendiliğinden. Öz-özligidin – Kendi kendiliğinden. Bu adem özligidin yaxshiliqqa kirmeydu – Bu adam kendiliğinden iyiliği kabul etmez. özre ağ. bk. özür. özsinmek Kendinden saymak; bağrına basmak; yadırgamamak. özür a. Af, özür. Özür éytmaq – Özür dilemek. özürlük a.u. Özürlü. özürsiz a.u. Özürsüz, özür sayılmaz. paal a. Faal. Tinchliq herikitining paal qatnashchisi – Barış hareketinin faal iştirakçisi. paaliyet a. Faaliyet. Paaliyet körsetmek – Faaliyet göstermek. paaliyetchan a.u. Faal. paaliyetchanliq a.u. Faallik, hareketlilik. paaliyetlik a.u. bk. paaliyetchanliq. paaliyetsiz a.u. Faaliyetsiz. paaliyetsizlik a.u. Faaliyetsizlik. pachaq-pachaq Kırık dökük. Pachaq-pachaq qilmaq – Paramparça etmek. pachaqlash Paramparça etme. pachaqlimaq Paramparça etmek. pachka r. Paket. pachkilash r.u. Paketleme. pachkilimaq r.u. Paketlemek. pada f. Sürü; sığır sürüsü. padichi f.u. Çoban, sığırtmaç. padishah f. Padişah. Xotun padishah – Kadın padişah. Padishah qizi – Padişah kızı. padishahliq f.u. Padişahlık. Padishahliq qilmaq – Padişahlık etmek. Padishahliqtin chüshmek – Padişahlıktan inmek. padishahzade f. Padişah oğlu, şehzade. padroshkilimaq r.u. Birisini elinden tutmak. pagiy ç. Maya. pah ünl. Hayranlık ifade eder. Pah qandaq chiraylik iken – Oh ne kadar güzel. pahishe a. Fahişe. pahishilik a.u. Fahişelik. Pahishilik qilmaq – Fahişelik yapmak. pahishiwaz a.f. Sefih. pahishiwazliq a.f.u. Sefihin meşguliyeti. paxal Saman. paxlan bk. paqlan. paxlashqan Çürük, çürümüş. 2, Küflü, küf bağlamış. paxlashmaq Çürümek 2. Kütleşmek. paxlishish Çürüme 2. Küfleşme. paxpaq Geveze, boşboğaz, atıp tutmacı. paxpaqliq Gevezelik, boşboğazlık. paxpaymaq Tüylerinin karışık ve kabarık olması. paxta f. Pamuk. paxtek zool. Kumru. paxtichi f.u. 1. Pamuk istifçisi 2. mec. Yalancı, kıtıratmak. paxtichiliq f.u. Pamuk yetiştirme. paxtikar f. Pamuk istifçisi. paxtikarliq f.u. Pamuk yetiştirme işi. paxtilashmaq f.u. bk. paxlashmaq. paxtiliq f.u. 1. Pamuk tarlası 2. Astarı pamukla beslenmiş; astarı vatkalı. paxtizar f. Pamuk tarlası. paxtizarliq f.u. bk. paxtizar. pajie a. Facia. pajielik a.u. Faciali, acıklı. Pajielik ölüm – Faciali ölüm. pak f. Pak, temiz, kusursuz. pak-pakiz f. Tertemiz. pak-pakize f. bk. pak-pakiz. paka Kısa, alçak, basık; bk. pakinek. Boyi paka adem – Boyu kısa adam. Paka chatqanliq – Alçak çalılık. pakadoghlaq Bodur. Pakadoghlaq adem – Bodur adam. pakar bk. paka. pakar-pakar Kısa, alçak, basık. Pakar-pakar öyler – Alçak alçak evler. pakdil f. Samimi, temiz yürekli, dürüst. pakdillik f.u. Samimilik, temiz yüreklilik, dürüstlük. pakinek Alçak, kısa, basık. Pakinek orunduq – Alçak sandalya. pakiz f. Temiz. pakizlik f.u. Temizlik. pakizlimaq f.u. Temizlemek. paklash f.u. Temizleme. pakliq f.u. 1. Temizlik 2. Saflık, safdillik. paklimaq f.u. Temizlemek. paqa Kurbağa. Paqa yopurmighi – 1) Sinir otu 2) Dulavratotu. Paqa léshi – Yosun, sulu çamur. paqachanak Kaplumbağa, toshafta. paqalchaq Bacak. paqildighuch Sinek vurucu. paqir Kova, bakraç. paqiraq Parlak, ışıldayan. paqiraqliq Parlaklık. paqirash Parıldama. paqiratmaq (paqirimaq'tan) Parıldatmak. Közingni paqiratma – Gözünü fal taşı gibi açma. paqirghaq Işıldayan, parlak. paqirghan Işıldayan, parlak. paqirimaq Parıldamak. Paqirap ketmek – Parıldayıvermek. paqlan Kuzu. pal-pal Parlak, ışıldayan. Téshi pal-pal ichi ghal-ghal – d. Dışı parlak, içi titrek; Zayıf fakat gösterişli. pal-pul bk. pal-pal. palaket a. Felâket. Palaketke uchrimaq – Felâkete uğramak; kazaya uğramak. palaketchilik a.u. Felâket hali, belali. Bu qandaq palaketchilik – Bu nasıl bir felaket. palaketlik a.u. Felâketli. palaq-puluq takl. Paldır küldür. palaqchi Kürekçi, kürek çeken. palaqqide Palaqqide yiqilmaq – Küt diye düşmek. palaqlash Sallanma, çalkalanma 2. Kürek çekme 3. Çabalama. Shunche kimlerdin beri palaqlap yürüptimen – Kaç gündür çabalıyorum; Birkaç gündür koşturuyorum. palal Saman. Palal qilmaq – Harman dövmek. palan a. Falan, falanca. palan-pustan a.u. Kim, ne, o, bu. palan-pustanchi a.u. O, bu, biri. palanchi a.u. Biri. palandi ç.u. Kürek cezası. palang Mısırın sapı ve yaprakları 2. Saman; bk. paxal. palanmaq ç.u. Sürgüne gönderilmek. palas Kilim. palaslash bk. palaslimaq. palaslimaq Palaslap mangmaq – Biçimsiz bir halde yürümek. palash ç.u. Sürgüne gönderme. palata r. Meclis, kamara. Qanun palatisi – Kanun meclisi. palaz Paspas. palbin a.f. Falcı, fala bakan. palbinliq a.f.u. Falcılık; fala bakanın meşguliyeti. palchi a.u. Falcı. palchiliq a.u. Falcılık. Palchiliq qilmaq – Falcılık yapmak. pale ç. Cayma tazminatı, ceza. Pale qoymaq – Cezalandırmak. palech a. Felç. palechlik a.u. Mefluç, inmeli, kötürüm. palesh a. bk. palech. paléontologiye r. Paleontoloji, eskivarlık bilimi. palgan ağ. bk. mergen. palildaq Parlak, ışıldayan. palildimaq Pırıldamak, ışıldamak. Kündek palildaydu – Güneş gibi ışıldıyor. palimaq ç.u. Sürgüne göndermek. palinish ç.u. Sürgüne gönderilme. paliz f. Bostan, sebze bahçesi. palizchiliq Bostancılık, sebzecilik. palköz Lokma gözlü, gözleri fırlak. palla Palla qilip ketmek – Birdenbire parlamak. palta Balta. Palta chapmaq – Baltalamak; balta ile kesmek. Palta sépi – Balta sapı. Paltining yuldusi – Baltanın arkası. paltilash Baltalama. paltilimaq Baltalamak. palwan f. Pehlivan, savaşçı, bahadır. pamchi Top, parça. panaq Basık burun. panalash f.u. Saklama, koruma, örtme, himaye etme. panalimaq f.u. Saklamak, korumak, örtmek, himaye etmek. panar r. Fener. panasiz f.u. 1. Evsiz, yurtsuz 2. Himayesiz, arkasız, kimsesiz. panasizliq f.u. 1. Evsizlik, yurtsuzluk. 2. Himayesizlik, arkasızlık, kimsesizlik. pang Sağır. Pang bolmaq – Sağır olmak. Pang qilmaq – Sağır etmek. Pang bolup qalmaq – Sağır kalmak. pangkay Sağır. pangqayliq Sağırlık. pangqush Beyinsiz, kaim kafalı, et kafalı. Pangqush adem – Et kafalı adam. pangliq Sağırlık. pangngide Birdenbire, ani olarak, ansızın. U muellimge qarap turup pangngide yighlawetti – O öğretmenin karşısında ansızın ağlayıverdi. pangshing ç. Kaygısız, emin, düşünmeden. U pangshing uxlap kétiptu – Ok kaygısız uyuyuvermiş. panislamist r. Pan-lslamist. panislamizm r.Pan-İslamizm. paniy a. Fani. Paniy dunya – Fanî dünya. pantürkist r. Pan-Türkist. pantürkizm r. Pan-Türkizm. Papa r. Papa. papaq Papak, kalpak. papiros r. Sigara. Papiros qeghizi – Cıgara kağıdı. papka r. Dosya, kulpsuz çanta. par r. Çift. Bir par ötük – Bir çift çizme. para-para f. Para-para qilmaq – Parçalara ayırmak. parawan f. Refah, bolluk. Parawan turmush – Refah geçim; refah içinde geçinen hayat. parawanchiliq f.u. bk. parawanliq. parawanliq f.u. 1. Yer, mahal, mekan. 2. Refah, bolluk, kolaylık. Parawanliq fondi – Bolluk fonu. Xelq parawanlighi – Halkın refahı. parawoz r. Lokomotif. parawozchi r.u. Makinist. paraghet a. Dinlenme, istirahat. paraxot a. Gemi. paraxotchiliq r.u. Gemicilik. parakende f. 1. Panik verici 2. Bozulmuş, bozguna uğratılmış, dağınık. 3. Dikkatsiz, dalgın. parakendichi f.u. Korkak, ürkek, panik veren. parakendichilik f.u. bk. parakendilik. parakendilik f.u. Paniklik, ürkeklik, telaşlılık. paraq Tahıl vergisi. paraq-paraq Paraq-paraq külüp ketmek – Kahkahayı salıvermek. parang Konuşma, sohbet, söz. Parang qilmaq – Söylemek, konuşmak. parangchi Konuşkan. parangdashmaq bk. paranglashmaq. paranglashmaq Konuşmak, sohbet etmek. paranglishish Konuşma, sohbet etme. paraset a. Feraset. parasetlik a.u. Ferasetli, anlayışlı. parasetsiz a.u. Ferasetsiz, anlayışsız. parasetsizlik a.u. Ferasetsizlik, anlayışsızlık. parashut r. Paraşüt. parashutchi r.u. Paraşütçü. parashutchilik r.u. Paraşütçülük. parche f. Parça, bölük, bozuk. parche-parche Parça parça. Parche-parche qilmaq – Parça parça etmek. parche-purat f.u. 1. Ufak tefek eşya 2. Parça, bez parçası. parchilash f.u. Parçalama. parchilimaq f.u. Parçalamak. pare f. bk. para. parichi f.u. Rüşvetçi, yiyici. parixor f. bk. parichi. parixorluq f.u. Rüşvetçilik, yiyicilik. parikendichilik f.u. Karışıklık, şaşkınlık. Parikendichilik tughdurmaq – Karışıklık yaratmak (doğurmak). parildimaq Parlamak, pırıldamak, parıldamak. parilimaq f.u. Paramparça etmek. parqirimaq bk. paqirimaq. parlak Parlak. Parlaq istikbal – Parlak istikbal. parlamént r. Parlamento, millet meclisli. parlaméntarizm r. Parlamentarizm. parlaméntliq r.u. Parlamenter. parlash Parlama. parlimaq Parlamak. Insaniyetning hayati bext nuri bilen parlaydu – İnsaniyetin hayatı baht nuru ile parlar. parpa Cüce, bodur, bücür. parrida Künning nuri parrida chüshti – Güneşin nuru parlayarak indi. Pars f. Fars. Pars ayili – Fars kadım. Pars xelqi – Fars halkı. parsa Parsa, dindar. parsaliq f.u. Dindarlık. parsildash Çatırdama, şakırdama. parsildimaq Çatırdamak, şakırdamak. parta r. Okul sırası. partiye r. Parti. Démokratik partiye – Demokratik parti. Partiye teshkilatchisi – Parti kurucusu. partiyisiz r.u. Partisiz. partiyisizler Partisizler. partiyiwiy r.a. bk. partiylik. partiyiwiylik r.a.u. Partililik. partiylik r.u. Partili, parti üysi. partizan r. Partizan, çeteci, gerilla. Partizan etriti – Çete ekibi. partizanlik r.u. Çetecilik. partlash Patlama. partlatquch Patlayıcı. partlatquchi bk. partlatquch. partlimaq Patlamak. pasahet a. Fesahat. Pasahet bilen sözlimek – Fesahatle söylemek. pasahetlik a.u. Fesahatti. pasang Yük, ağırlık, cendere, pres. pasban f. bk. pasiwan. pasiq a. Bozuk, kokmuş, ahlaksız, fasık. pasiqliq a.u. Bozukluk, ahlaksızlık. pasil a. 1. Hudut 2. Fasıl. pasiwan f. 1. Çoban 2. Nöbetçi. paskina Kirli, pis, çamurlu. paskinichiliq Kirlilik, pislik. paskinilik bk. paskinichiliq. pasport r. Pasaport. passip r. Pasif. passipliq r.u. Pasiflik. Passipliq qilmaq – Pasiflik tmek. passhap tar. Şehir koruma görevlilerin başkanı. pashixana f. Sivrisineğin çok bulunduğu yer. pashna Ökçe. Pashna mixi – Ökçe çivisi. pashsha bk. pasha. pat Çabuk, hızlı, yakın. Pat yéqinda – Yakın bir zamanda. pat-pat Sık sık. Pat-pat kélip turung – Sık sık gelin. Biz uning bilen pat-pat uchurushup turumiz – Biz onunla sık sık karşılaşıyoruz. patan Erkeklerin cinsel organı. patang Kiriş, sinir. patéfon r. Gramofon. patihe a. Fatiha. Patihe oqumaq – Fatiha okumak. patqaq Balçık, çamur. patqaqchiliq Bataklık. patqaqlanmaq Çamurlu hale gelmek. patqaqliq Bataklık, çamurluk. patquzmaq Batırmak, sığdırmak. patquzush Batırma, sığdırma. patmaq Batmak, sığmak. Pétip ketmek – Batmak, batıvermek. U sugha pétip öldi – O suda boğularak öldü. Yaghach sugha patmaydu – Ağaç suya batmaz. Pétip qalmaq – Batıp kalmak; saplanıp kalmak. Besh ming qoy patqidek qotan hazirlandi – Beş bin koyun sığa bilecek ağıl hazırlandı. Quyash patti – Günşe battı. Qerzge pétip qalmaq – Borca batmak. Pulgha patmaq – Paraya batmak; çok para kazanmak. Uyqugha patmaq – Uykuya dalmak. Kirge patmaq – Kire batmak; çok kirlenmek. Ununggha chishim patmaydu – Ona sözümü dinletemem. patman Batman, eski ağırlık birimi, 57,3 kilo ağırlığına eşit. patmanlash bk. patmanlimaq. patmanlimaq Patman ölçü birimi ile tartmak. Aghrik patmanlap kiridu, misqallap chiqidu – d. Hastalık patman ağırlığı ile girer, miskal (4,26 gram ağırlığında bir tartı birimi) ağırlığı ile çıkar. patriarx r. Patrik. patriarxal r. Çok eski zamanlara ait olma. Patriarxal tüzüm – Çok eski zamanlara ait düzen. patriarxat Ataerkili patriarkal devir 2. Patriklik. patron r. Patron. patsha f. bk. padishah. patshaliq f.u. bk. padishahliq. paturmaq Batırmak. paturush Batırma. pawan f. ağ. Avcı. payan f. Kıyı, sınır, bucak. payandichi f.u. tekn. Kaynakçı. payansiz f.u. Engin, geniş, uçsuz bucaksız. Payansiz dala – Engin bozkır. paychi r.u. Hissedar. payda a. Fayda, kâr. Payda chiqarmaq – Kazanç elde etmek; kazanmak. Payda qilmaq – Kazanmak. Dora payda qildi – İlac deva oldu; İlaç faydalı oldu. Paydisi yoq – Faydası yok. Paydisi tegmidi – Faydası dokunmadı. Paydisigha sattim – Kârına sattım. paydixor a.f. Çıkarcı. paydixorluq a.f.u. Çıkarcılık. paydikesh a.f. bk. paydixor. paydikeshlik a.f.u. bk. paydixorluq. paydilanghuchi a.u. Faydalanan kimse. Kishi küchidin paydilanghuchi – Sömürücü, sömüren, istismarcı. paydilanmaq a.u. Faydalanmak. Pürsettin paydilanmaq – Fırsattan faydalanmak. paydiliq Faydalı. Paydiliq bolush – Faydalı olma. paydilinish a.u. Faydalanma. paydisiz a.u. Faydasız. paydisizliq a.u. Faydasızlık. payga ağ. At koşusu. paygichi Koşu ab, beygir. payxan f. Tahıl başaklarını öğütmek. Payxinini chiqiriwetmek – Leşini çıkarmak; hakkından gelmek. payiz a. Faiz. payqash Dikkat etme, farketme 2. Anlama. payqimaq Dikkat etmek, farketmek, 2. Anlamak. paylaq Gizlice takip; gizlice izleme 2. Araştırma; istihbarat servisi. paylaqchi İstihbaratçı, keşifçi 2. Karakol, nöbetçi. paylaqchiliq İstihbarat işi, keşif işi. paylash Gözetleme, izleme, takip etme. payliq r.u. Aidat, ödenti. paylimaq Gözetlemek, izlemek, takip etmek. paymal f. Paymal qilmaq – mec. Çiğnemek. paynek Tüfeğin kundağı 2. Yumurtanın küt tarafı. paypaq Çorap. Kigiz paypaq – Keçe çorap. paypas Beceriksiz, ağır kanlı 2. Yerinde durmaz. paypaslash Biçimsiz yürüme. paypasliq Beceriksizlik. paypaslimaq Biçimsiz yürümek. paypétek Acele acele şuraya buraya koşma; fellek fellek dolaşma. Paypétek bolup ketmek – Koşuşmaktan bitap düşmek. paytext f. Başkent. paytima Ayağa sarmak için kullanılan bez. paza ç. Tırmık; bk. sörem ve tirna. pazil a. Fazıl. pazilet a. Fazilet, p. paziletlik a.u. Faziletli. pede bk. perde. pedez f. 1. Bezeme, süsleme 2. Cila, parlaklık. Pedez bermek – Cilalamak, parlatmak. 3. Makyaj, yüz boyası. Pedez qilmaq – Makiyaj yapmak. pedezchi f.u. 1. Cilacı 2. Makyajcı. pedezchilik f.u. 1. Cilacılık 2. Makyajcılık. pedezlesh Bezeme, süsleme, cilalama, parlatma 2. Makyaj yapma. pedezlimek Bezemek, süslemek, cilalamak, parlatmak 2. Makyaj yapmak. peghember f. bk. peyghember. peghez bk. peqes. pehliwan f. bk. palwan. pexes Yavaş, ihtiyatlı, ihtiyatla. Pexse bolmaq – İhtiyat etmek. Pulunggha pexes bol – Parana ihtiyatlı ol. pexeslik İhtiyatlılık. Pexeslik bilen – İhtiyat ile. pexirlenmek a.u. Öğünmek, övünmek. pexirlik a.u. Övünülen. Pexirlik ish – Övünülen iş. pexirlinish Öğünme, övünme. pexriy a. Fahri. peqes Tünek. Ular siyasiy jekettin nahayiti peqes – Onlar siyasi bakımdan çok sınırlıdır. peqet a. Ancak, yalnız. Peqet bir özem – Yalnız kendim. peqetla a.u. Büsbütün, tamamiyle, asla. Peqetla öchmeydu – Asla sönmez. pelempey Basamak, merdiven. peleng f. Pars. pelesh Keserek kısaltma, kenarını bastırma 2. lambanın fitilini kesme. peley Eldiven, ellik. pelime Katmerli yufka, pide, çörek. pelimek Keserek kısaltmak, kenarım bastırmak 2. lambanın fitilini kesmek. pelküch Pipet, damlalık 2. Fırça 3. Değnek. pelle f. 1. Basamak, durak 2. Kefe. Uning pellisi éghir keldi – Onun kefesi ağır bastı. pelsepe a. Felsefe. Pelpese satmaq – Felsefe yapmak. pelsepichi a.u. Felsefeci. pelsipiy a. Felsefî. Pelsipiy mesililer – Felsefî meseleler. pelto r. Palto. pem a. Fehim, anlayış, akıl. pem-parasetlik a.u. Fehim ve ferasetli; akıl ve uyanıklılık. pem-parasetsiz a.u. Fehimsiz ve ferasetsiz; akılsız ve uyuşuk. pem-parasetsizlik a.u. Fehimsiz ve ferasetsizlik; akılsız ve uyuşukluk. pemidur r. Domates. pemlik a.u. Fehimli, akıllı, anlayışlı. pemlimek a.u. Anlamak, kavramak. pemsiz a.u. Fehimsiz,akılsız. pemsizlik a.u. Fehimsizlik, akılsızlık. pend f. Nasihat, öğüt, ibret, pend. pendiyet f.a. Nasihat, ibret. pendname f. Pend-name; nasihat kitabı. pener r. ağ. bk. panar. penhere Tahta testeresi. penje f.Pençe. penjir f. bk. penjire. penjire f. 1. Pencere 2. Parmaklık 3. Kafes. penniy a. Fennî. pensad f. tar. bk. pensat. pensat f. tar. Pensat beshi – Eski Kaşgar'daki askerî bir ünvan; binbaşı. penturmaq Hile yapmak, dolandırıcılık yapmak. pepilesh Ninni okuyarak uyutma; oyalama 2. Nazlı büyütme; okşama. pepilimek Ninni okuyarak uyutmak; oyalamak 2.Nazlı büyütmek; okşamak. Pepilep kütmek – Özen göstermek; nazlı büyütmek. per f. Tüy. Per yastuq – Tüy yastık. peraset a. bk. paraset. perde f. Perde. Ishik perde – Kapı perdesi. Köz perdisi – anat. karniye, saydam tabaka. Qulaq perdisi – Kulak perdesi. Besh perdilik sehne esiri – Beş perdeli sahne eseri. perdesman f.u. Perde şeklinde; zar şeklinde. perdez f. bk. pedez. perdilesh f.u. Perdeleme. perdilimek f.u.Perdelemek. pere f. bk. per. perende f. Kuş. perende-cherende f.u. t.i. Ufak evcil kuşlar. perendichilik f.u. Kuşçuluk; kümes hayvanları yetiştirme. Pereng tar. Avrupalı. pereng Al. Pereng yaghliq – Al mendil; al başörtüsü. perenje f. Peçe. -perest f. (birleşik kelime içinde yer alır) tapan, tapınan, ibadet eden. Ateshperest – Ateşperest. Mensepperest – Makam düşkünü. perez a. Faraziye, ipotez, tahmin, zan. Perez qilmaq – Tahmin etmek. perezen a. Tahminen. perhadistan Aşık vatanı; aşık romanı. perhiz f. Perhiz, ölçülü, ılımlı. perhizkar f. 1. Ölçülü, ılımlı 2. Dindar, sofu. peri Peri 2. mec. Güzel. perixan f. Büyücü, sihirbaz, avsun, üfürükçü. perishan f. Perişan. Perishan halde – Perişan halde. perishanliq f.u. Perişanlık. perishte f. 1. Melek 2. mec. Güzel. perizat f. 1. Perizat, peri çocuğu 2. mec. Güzel. perq a. Fark. Perq qilmaq – Farketmek. perqlenmek Farklı olmak, farklanmak. perqliq a.u. Farklı. perqlinish a.u. Farklanma. perqsiz a.u. Farksız. perqsizliq a.u. Farksızlık. perqut Kadife. perman f. Ferman, buyruk. Perman qilmaq – Emretmek, buyurmak. permude Tandırda pişirilen gözleme. persex a. Fersah (atlının bir saatlik yolu). pertuq r. Önlük, göğüslük, peştamal. perwa f. Tasa, kaygı, dikkat. Perwa qilmaq – Dikkatetmek. perwane f. Pervane, kelebek. perwasiz f.u. Kaygısız, dikkatsiz. perwasizliq Kaygısızlık, dikkatsizlik. Ishqa perwasizliq bilen qarimaq – İşe üstünkörü bakmak. Perwasizliq qilmaq – Dikkatsizlik etmek. perwaz f. Uçuş, süzülme, pervaz. perwen ağ. Keskin nişancı. -perwer f. (birleşik kelime içinde yer alır). Tereqqiperwer – İlerici. Wetenperwer – Vatanperver, vatan sever. Perwerdigar f. Perverdigar; bütün mahlukatı besleyen, yetiştiren ve yaşatan Allah. perwirish f. bk. perwish. perwish f. Bakım, bakma, yetiştirme, büyütme. peryat f. Feryat peryat qilmaq feryat etmek. perz a. Farz. perzend f. Çocuk, oğul. perzendlik f.u. Çocuklu, oğullu. perzendsiz f.u. Çocuksuz, oğulsuz. perzendsizlik f.u. Çocuksuzluk, oğulsuzluk. pesat a. Fesat. pese Miskin hastalığına tutulmuş. peseymek f.u. İnmek, düşmek, azalmak, alçalmak, yavaşlamak. pesil a. Fasıl. 1. Vakit, mevsim 2. Ayrılma, ayrılık, bölme, hudut. pesillik a.u. Mevsimlik. pesiyish f.u. İnme, düşme, azalma, alçalma, yavaşlama. peskesh f. Alçak, namert, küçük çıkarlar peşinden koşan. peskeshlik f.u. Alçaklık, namertlik. peski Aşağıdaki, ilkki, alttaki, asttaki. peslesh f.u. İnme, alçalma, azalma, dinme. pesleshmek f.u. 1. Alçalmak, inmek. 2. Rezil olmak, namussuz olmak. peslik f.u. 1. Alçaklık (yüksekliğin zıttı) 2. mec. Alçaklık, rezillik, namussuzluk. peslimek f.u. 1. Alçalmak, inmek, azalmak, dinmek, kesilmek, sönmek. Yamghur peslidi – Yağmur durdu. peslishish f.u. 1. Alçalma, inme 2. Rezil olma, namussuz olma. pest f. bk. pes. pestek f.u. Alçak. Pestek adem – Kısa boylu adam. pestkesh f. bk. peskesh. pestlik f.u. bk. peslik. pestlimek f.u. bk. peslimek. pewquladde a. Fevkalade, olağanüstü pewquladde hal olağanüstü durum. peshmet Ceket. peshtaq f. 1. Kemer 2. Methal, giriş. peshtan f. Önlük. peshwal bk. peshtan. pet Shu péti tépilmidi – Öylesine bulunmadı. Shu péti yoqulup ketti – Öylesine kayboluverdi. Shu péti kömüp tashlash kérek – Şu halinde gömüvermek lazım. pete a. Fatiha; bk. patihe. Pete oqumaq – Fatiha okumak. Pete bermek – Dua etmek. Aq pete – Hayır dua. Pete almaq – Dua almak. Qizgha pete qilip qoyduk – Kızı nişanladık. petek Ördek yürüyüşü; salına salına yürümek. peteklesh Ördek gibi yürüme; salına salına yürüme. peteklimek Ördek gibi yürümek; salına salına yürümek. petenggan Hıyar, salatalık. petx a. Feth. Petx qilmaq – Fethetmek. petin'ge r. Ayakkabı. petle Chapanning petlisi – Paltonun iliği. petlik İyi kaliteli, iyi nitelikte. petmus r. ağ. bk. petnus. petnus r. Tepsi. petwa a. Fetva. peyda f. Zuhur, ortaya çıkma, peyda olma. Peyda bolmaq – Peyda olmak. peydin-pey f.u.f. Peyderpey. peyghember f. Peygamber. peyghemberliq f.u. Peygamberlik. Peyghemberlik qilmaq – Peygamberlik yapmak. peylasop a. Felsefeci; filozof; bk. pelsepichi. peylesup a. Filozof. peylesupluq a.u. Filozofluk. Peylesupluq qilmaq – Filozofluk yapmak. peyshembe f. bk. peyshenbe. peyshenbe f. Perşembe. peyshenbilik f.u. Eski medrese talebelerinin perşembe günü mollaya vermesi gereken para. peyt f. Fırsat, vakit. Shu peytte – Şu vakitta. peyz a. Keyif, maneviyat. Peyzim yoq – Keyfim yok. Peyzimni uchurma – Keyfimi kaçırma. Peyzi bar balilar – Keyifli çocuklar. peyzilik a.u. Güzel, sevinçli, neşeli. peza a. Feza; kainattaki sınırsız boşluk. pezil a. 1. Üstünlük, avantaj 2. Meziyet, haysiyet. pezilet a. bk. pazilet. peziletlik a.u. bk. paziletlik. péchet r. Mühür, damga. péchetlik r.u. Mühürlü. péchetlimek r.u. Mühürlemek. pédagog r. Öğretmen, eğitimci. pédagogika r. Pedagoji, eğitim bilimi. pékirghuch Topaç; yerinde durmayan. péqir a. Fakir, yoksul. péqirash Dönme, dolaşma. péqiratmaq (péqirimaq'tan) Çevirmek, döndürmek, burmak, dolaştırmak. péqirimaq Dönmek. péqirlenmek a.u. Fakirleşmek, yoksullaşmak. péqirlik a.u. Fakirlik, yoksulluk. pélez Kanat, palet. péshane Alın. Péshanisi ochuq yigit – (harf. Ahu açık genç) Bahtı açık genç. Péshanengge yazghinini körüsen – Alın yazısını görürsün. péshaywan f. Balkon. péshep f. İdrar, sidik. péshin Öğle, öğle vakti. Péshin namazi – Öğle namazı. péshqedem f.a. Öncü, ilerici, muhterem. péshwa f. Darbe, püskürtme. Péshwa bermek – Darbe vermek. pétek Ayak tabanlığı 2. Telaş, acele, koşuşma; bk. paypétek. pétekgül bot. Sarısabır. péti bk. pet. pétiche Yoghan bir pichaqni tutqan pétiche – Büyük bir bıçağı tuttuğu halde. pétiq İçbükey, obruk. pétiqdash Çiğneme, ayaklan altında ezme. pétiqdimaq Çiğnemek, ayaklan altında ezmek. pétiqliq İçbükeylik, obruklu. pétinish bk. pétinmaq. pétinmaq (patmaq'tan). Otturigha chiqishqa pétinalmidim – Ortaya çıkmaya cüret edemedim. pétir Mayalanmamış hamurdan yapılmış ince pide; yufka. pétish Batış, dalma, çökme, dalış. 2. Batı. garp. Kün pétish – Güneşin battığı yön; batı. Kün pétishtin burun – Güneş batmadan önce. pétishmaq (patmaq'tan). U héchkim bilen pétishalmaydu – O hiç kimse ile anlaşamıyor. pianino r. Pianino. pianist r. Pianist. pichaq Bıçak. pichaqlash Bıçaklama. pichaqlashmaq Bıçaklaşmak. pichaqlimaq Bıçaklamak. pichaqlishish Bıçaklaşma. pichan Çayır. pichanliq Çayırlık. pichanzar u.f. bk. pichanliq. pichanzarliq u.f.u. bk. pichanliq. pichiq Kesilmiş 2. Hadım, enenmiş. pichiqliq Kesilmiş 2. Enenmiş. pichildash Sık sık nefes alma; pofurdama. pichildimaq Sık sık nefes almak; pofurdamak. pichim Biçim. Pichimi yaman kiyim – Biçimi kötü elbise. pichinglash Fısıldama. pichinglashmaq Fısıldaşmak. pichinglimaq Fısıldamak. pichinglishish Fısıldaşma. pichir-pichir Fısıltı. Pichir-pichir qilmaq – Fısıldamak. pichirlash bk. pichinglash. pichirlashmaq bk. pichinglashmaq. pichirlimaq bk. pichinglimaq. pichirlishish bk. pichinglishish. pichiwetmek Biçmek 2. Enemek. pichiwétish Biçme, 2. Eneme. pichish Biçme 2. Hadım etme; eneme. pichquchi Makastar. pichmaq Biçmek 2. Enemek, hadım etmek. pida a. Feda. Pida qilmaq – Feda etmek. Jénimni pida qilay – Canımı feda edeyim. pidakar a.f. Fedakâr. pidakarlarche Fedakârca. pidakarliq a.f.u. Fedakârlık. Pidarkarliq qilmaq – Fedakârlık etmek. pidaqarane a.f. Fedakârca. pidali a. Fedai. Pidali qisimlar – Fedaî birlikler. pidalilik a.u. Fedaîlik. pighan f. Feryat, çığhk. Pighan chekmek – Feryat çekmek. pixildash Kıs kıs gülme. pixildimaq Kıs kıs gülmek. pixsiq Pinti, cimri, hasis. pixsiqliq Pintilik, cimrilik, hasislik. pikir a. Fikir. Pikir qilmaq – Fıkretmek. Pikir yürgüzüsh – Fikir yürütme. Pikrimge qariganda – Fikrime göre. Pikir élishmaq – Fikir danışmak. pikirdash a. Fikirdeş, hemfikir. pikirdashliq a.u. Fikirdeşlik. pikirleshmek a.u. Fikir danışmak. pikirlishish a.u. Fikir danışma. pikriy a. Fikrî. pil a. Fil. Pil chishi – Fil dişi. Pil balisi – Fil yavrusu. pildirash Dönüp durma; kurtlanma. pildirghuch Topaç, pırlangıç 2. Pervane. Ayropilan pildirghuchi – Uçak pervanesi. pildirimaq Dönüp durmak, kurtlanmak. pildirlash Pırıldama, ışıldama. pildirlimaq Pırıldamak, ışıldamak. pilik Fitil. Piliktek bolup qaptu – mec. O sakin ve yavaş oluvermiş. pilimmide riqta su pilimmide – Arıkta su dopdolu. pilimot r. Makineli tüfek, mitralyöz. pilimotchi r. Makineli tüfek eri. pille f. İpek böceği. pillichilik f.u. İpek böceği yetiştirme işi. pilpil f. Biber. Pilpil deraz – Kırmızı biber. pilpilgül f. bot. Karanfil (çiçeği). pilsut Orman müdürü. pilte r. Fitil. pima r. Keçe çizme. pindek Ufaklık. pingbangchur ç. Ping-pong; tenis. Pingbangchur oynimaq – Tenis oynamak. pingsiq Aç gözlü, tamahkâr, doymaz. pingsiqliq Aç gözlülük, tamahkârlık, doymazlık. piraq a. Ayrılık. Piraq otida yanmaq – Ayrılık ateşi ile yanmak. pirdews Firdevs; cennet bahçesi. pirildash Uçma, öteye beriye uçuşma 2. Dalgalanma. pirildimaq Uçmak, öteye beriye uçuşmak 2. Dalgalanmak. pirip f. Aldatma, hile, tuzak. piripger f. Hilekâr, dolandırıcı. piripgerlik f.u. Hilekârlık, dolandırıcılık. pirqe a. Parti, fırka. pirqilik a.u. Partili. pirqisiz a.u. Partisiz. pirqisizlik a.u. Parüsizlik. pirsent r. Yüzde. pirsentlik r.u. Yüzdeli. pirsentsiz r.u. Yüzdesiz. piruze f. Firuze. pisent f. U pisent qilmaydu – O aldırmıyor. pisiq a. Bozukluk, ahlak bozukluğu. pisingngide Pisingngide külmek – Sessizce gülmek. pisirlash Fısıldama. pistan r. Kapsül. Pistan chaqquch – Vurucu. pistek Cüce, bodur, bücür; bk. pindek. piwa r. Bira. Piwa zawuti – Bira fabrikası. piwaxana r.f. Birahane. pishang Manivela. pishe ağ. Biraz, az. Pishe pul ber – Biraz para ver. pishep ağ. İç sürdürme. pishermek ağ. bk. pushurmaq. pishiq bk. pishshiq. pishildash Sık sık nefes alma; pofurdama. pishildimaq Sık sık nefes almak; pofurdamak. pishildurmaq Bükmek, burmak. pishildurush Bükme, burma. pishish Olgunlaşma, kemale erme, olma 2. Pişme, yanma. pishit bk. pit. pishkel Talihsiz. pishkellik Talihsizlik. pishqan Olgun, olmuş, ergin 2. Pişmiş. pishqanliq Olgunluk, erginlik 2. Pişmişlik, pişme hali. pishlaq Süzme yoğurt, log peyniri. pishmaq Olgunlaşmak, ermek, kemale ermek. Alma pishti – Elma olgunlaştı. Ashliqlar pishti – Tahıl olgunlaştı. 2. Pişmek, yanmak. pishman f. ağ. bk. pushayman. pishmighan Ham, olmamış, yeşil 2. Pişmemiş, ham. pishshighlash Sağlamlaştırma. pishshighlimaq Sağlamlaştırmak. Pishshighlap ishlimek – İyi nitelikte işlemek; özenerek işlemek. pishtköz Çekik göz. pishtlik Bitli; bk. pitlik. pit Bit, böcek. Taxta piti – Tahta kurusu, tahta biti. Kéwez piti – Tütün biti. Ishtpiti – Kene, sakırga. pitiqlash Kaynama, köpürme. pitiqlimaq Kaynamak, köpürmek. pitildimaq Bağırıp çağırmak. pitir a. Fitre. Pitir sadiqisi – Fitre sadakası. Pitir bermek – Fitre vermek. pitira bk. pitra. pitirangghu Dağınık. Pitirangghu bolup ketmek – Dağınık oluvermek. pitirangghuluq Dağınıklık. pitirash Dağılma. pitirimaq Dağılmak. pitirlash Çırpınma. pitirlimaq Çırpınmak. pitlik Bitli. pitne a. Fitne. Pitne adem – Fitne arayan adam. Pitne salmaq – Araya fitne sokmak. pitne-ighwa a. Fitne ve igvâ. pitne-pasat a. Fitne ve fesat. pitne-pasatliq a.u. Fitne ve fesat hali. pitnichi a.u. Fitne yapan kimse; fitneci. pitnichilik a.u. Fitne hali, fitnecilik. pitnixor a.f. bk. pitnichi. pitnixorluq a.f.u. bk. pitnichilik. pitra Saçma. piyade f. Piyade. Piyade esker – Piyade asker. piyale f. Piyale, çay içilen kase. piyaz f. Soğan. piyonér r. İzci. Piyonérlar sariyi – İzciler sarayı. plan r. Plan. Besh yilliq plan – Beş yıllık plan. planchanliq r.u. Planlı. planlash r.u. Planlama. planlighuchi r.u. Planlayıcı, planlayan. planliq r.u. Planlı. planlimaq r.u. Planlamak. plansiz r.u. Plansız. plansizliq r.u. Plansızlık. plastinka r. Plak. plénum r. Plenom, genel toplantı; bk. qurultay. pochaq Nohut, burçak. Pochighimiz pishmeydu – Geçinenleyiz; birbirimize uyumuyoruz. pochi ç.u. 1. Topçu 2. mec. Yalancı. pochiliq ç.u. Yalancılık. pochta r. Posta. Pochta sandughi – Posta sandığı. pochtalyon r. Postacı. pochtixana r.f. Postahane, postane. pochtikesh r.f. bk. pochtalyon. podaq bk. pordaq. podpolkownik r. Yarbay. poéma r. Manzume, poem. poéziye r. Şür, nazım. pogon r. Apolet. pojang ç. Havai fişek. Pojang atmaq – Havaî fişek atmak. pojangza ç. Havaî fişek. pokan Toxu pokini – Tavuk kursağı. Uyalghinidin pokandek qizirip ketti – Utandığından kıpkırmızı oluverdi. pokanchi Kasap işçisi. pokanchiliq Kasap işçiliği. pokla Pokla chüshmek – Pat diye düşmek. pokuldash bk. pokuldimaq. pokuldimaq Yüregim pokuldap turuptu – Kalbim korkudan küt küt atıyor. pokunchi Bu, o, şu. poq Bok, gübre, necaset. poqaq Kursak 2. Guatır (boğazda şişkinlik yapan bir hastalık). pol Döşeme, parke döşeme. polashqan Solgun, solmuş. polashmaq Solmak. polat Çelik. Polat quyudighan zawut – Çelik fabrikası. Polattek tawlanghan – Çelik gibi tavlanmış. poldurung-poldurung Bol, bol, pek çok. Barida poldurung-poldurung, yoqida qarap olturung – d. Var olduğunda bol bol ye, yok olduğunda aç otur. Polek r. Polonyalı, Leh. Polek xelqi – Polonya halkı. Polek tili – Leh dili. polk r. Alay. Atliq polk – Atlı alayı. polkownik r. Albay. polo f. Pilav. polushush Solma. pom İri parça, kütle, yığın, kesek, külçe 2. Sınır (hudut) işareti. pomaza r. Pazen, dimi bezi. pombilaq Tombul, şişman, tıknaz. poméshchik r. Toprak ağası. pomide ç. İşçi, kömür madenlerinde kömürü parçalayan işçi. pomlash Kümeleme, yığın haline getirme. pomlimaq Kümelemek, yığın haline getirmek. pomnan u.f. Kabarık ekmek; kepekli kabarık tandır ekmeği. pompaymaq Şişmek, kabarmak. pompiyish Şişme, kabarma. ponan ağ. Francala. ponkit r. Nokta, yer. Mal doxturluq ponkiti – Veteriner yeri, baytarlık yeri. pop r. Rus papazı. popayka r. Kazak. popuch Terlik. popush bk. popuch. popuza ç. Tehdit, gözdağı. popuzichi ç.u. Şantajcı. pordaq anat. 1. Erkeklerin cinksel organı. 2. Husye torbası 3. t. Fıtık. porek Konca, gonca. poroshok r.Toz. Chish tazilaydighan poroshok – Diş macunu; diş temizliği için kullanılan toz. porpang Düz, dümdüz. port r. Liman. Soda porti – Ticaret limanı. Herbiy port – Askerî liman. portliq r.u. Limanlı. Portliq sheher – Liman şehri. poruchik r. Subay. poruq-poruq Taklidî ses. Kazan poruq-poruq kaynaydu – Kazan fokur fokur kaynıyor. poruqlash Fokurdama. poruqlimaq Fokurdamak. porush Kutu, çekmece. post f. Kabuk. Posti qélin – Kabuğu kalın. postum Kürk, kışlık palto, gocuk. poshkal Pide, çörek. Tuxum poshkal – Omlet. pota Kuşak. potey ç. Küçük kale. potla Buncukküpe. poyiz r. Tren, katar. pozitsiye r. Tutum, pozisyon. Dostluk pozitsiyeside bolmaq – Dostluk tutumu içinde bulunmak; dostça davranmak. pöngzek Top. pöpüchek Saç tutamı, perçem. pöpük Saçak. pöre Börek. pöze Talaş, eğinti. praktika r. Pratik. praktikantliq r.a. Araştırıcılık. Prawoslawiye İt. Ortodoks dini. prézidént r. Başkan, cumhurbaşkanı. prézidéntliq r.u. Başkanlık. prézidium Ck Prezidyum; başkanlık heyeti. prikazchik r.u. Tezgahtar, satıcı. primus r. Gaz ocağı. prinsip r. Prensip, ilke, esas, umde. prinsipal r. Prensipal. Prinsipal mesile – Prensipal mesele. prinsipalliq r.u. Prensiplilik. prinsipliq r.u. Prensiplilik, esas itibariyle. profésor r. Profesör. profésorluq r.u. Profesörlük. programma r. Program, tüzük. programmiliq r.u. Programlı. Programmiliq mesile – Programlı mesele. prokuratura r. Savcılık. prokuror r. Savcı. prolétar r. Proleter. prolétarliq Proleterlik. Protéstant r. Protestan. protéstantliq r.u. Protestanlık. protokol r. Tutanak. Protokol yazmaq – Tutanak yazmak. psixolog r. Psikolog. psixologiye r. Psikoloji, ruh bilimi. puchaq bk. purchaq. puchqaq Kürk için kullanılan derinin parçası. puchmaq Köşe. Puchmaqtiki dukan – Köşedeki dükkan. puchuk Kısa ve kalkık burun 2. Kenar kırıklığı; kırılmadan dolayı hasıl olan eksiklik; gedik. puchulash Ateşte kızartma. puchulimaq Ateşte kızartmak. Qonaqni puchulimaq – Mısırı koçanı ile beraber korda pişirmek. puchulmaq Gedilmek, kırılmadan dolayı hasıl olan eksiklik. Bisi puchulup ketken palta – Ağzı gedilmiş balta. puchulush Gedilme. puxar Zevk, lezzet, haz. Puxurum qanmidi – Zevkine doymadım. puxra a.l. Tebaa, uyruk, vatandaş, yurttaş. An'gliye puxrasi – İngiltere vatandaşı. 2. Sakin, oturan. Sheher puxrasi – Şehir sakini; şehirli. puxraliq a.u. Vatandaşlık, yurttaşlık. puxta f. Sağlam, esaslı, itinalı, titiz. Puxta adem – Sağlam ve titiz adam. puxtilash f.u. Sağlamlaştırma, özen gösterme. pukey ç. Tezgah, satıcı tezgahı. pukunchi Bu, o, şu. puqurash Kabarma, yükselme, havalanma, uçma, kopma. puqurimaq Kabarmak, yükselmek, havalanmak, uçmak, kopmak. Shamaldin puqurighan qar – Fırtına ile kopmuş kar. pul f. Para. pulang-salang Büksül, dolambaçlı, yılankavi. pulanglimaq Sallanmak, ırgalanmak, yalpalanmak. pulat bk. polat. puldar f. Paralı, zengin. Puldar adem – Paralı adam. pulluq f.u. bk. puldar. pulsiz f.u. Parasız. pulsizliq f.u. Parasızlık. pultaymaq Çıkmak, kendini sarkıtmak, görünmek. pulus bot. Yabani tarçın. pung ç. 1. Çin ağırlık ölçü birimi, yaklaşık 0,35 gram. 2. Alan ölçü birimi, yaklaşık 66 m. puraq Koku. Puraq bermek – Koku vermek. Xush puraq – Hoş koku. Yaman puraq – Kötü koku. Sésiq puraq – Pis koku. Köyük purughi – Yanık dumanı. puraqliq Kokulu. puras Koklama 2. Kokma. purat Parche-purat – Parça, irili ufaklı. puratmaq (purumaq'tan) Koklatmak. purbash zool. İspinoz. purchaq Nohut, bezelye. Jangdu purchaq – Soya (fasulyesi). Mash purchaq – Fasulye. Ash purchaq – Yemek fasulyesi. purghen f. Kederli, elemli, üzgün, mahzun, üzüntülü. purzhina r. Yay, zemberek. purzhiniliq r.u. Yayh, zemberekli. purquldilmaq Burnundan görültü ile soluk almak, puflamak. purqumaq Horuldamak, horlamak. purqurimaq Buram buram çıkmak. purqurutuwetmek Tozlandırıvermek, toz içinde bırakmak, ise tutmak, islemek. purqurutuwétish Tozlandırıverme, toz içinde bırakma, ise tutma. purqush Horuldama, horlama. purlashqan Ezik, mıncık mıncık, buruşuk, kırışık. purlashmaq Buruşmak, kırışmak. purlushush Buruşma, kırışma. purnem f. Nemli, rutubetli. Közüm purnem – Gözüm yaşlı. purset a. Fırsat. Pursettin paydilanmaq – Fırsattan faydalanmak. pursetperest a.f. Fırsatçı. pursetperestlik a.f.u. Fırsatçılık. pursetwaz a.f. bk. pursetperest. pursetwazliq a.f.u. bk. pursetperestlik. purtumshuq zool. Ekin kargası. puruch Kesim, kırpma, kesme. purumaq Koklamak 2. Kokmak. purush f. Satıcı, tezgahtar. Chaypurush – Çay satıcısı. purutush Koklatma. pustanchi Bu, o, şu 2. Felan. pushayman f. Pişman. Pushayman yémek – Pişman olmak. pushqurmaq Kişnemek. pushman f. bk. pushayman. pusht f. 1. Sırt, arka 2. Belkemiği. Pushtidin tamghandek – Aslının aynısı; Aslının bir parçası gibi. pushtang Mesnet, destek. Pushtu f. Afgan dili; Afganistan'ın devlet dili. Pushtu tili – Afgan dili. pushuq Ich pushughi – Can sıkıntısı. pushuldash Fosurdama, pofurdama, sık sık nefes alma. pushuldimaq Fosurdamak, pofurdamak, sık sık nefes almak. put-qol El ve ayak. Put-qolum baghlinip qaldi – El ve ayağım bağlandı; Çaresiz, faaliyet edemeyecek bir durumdayım. puta bk. pota. putaq Budak. putaqlash Kol halinde ayrılma; dallanma. putaqliq Budaklı. Putaqliq taxta – Budaklı tahta. putaqlimaq Kol halinde ayrılmak; dallanmak. putash Budama, budak kesme. putbol r. Fotbol. putbolchi r.u. Fotbolcu. putimaq Budamak, budak kesmek. putlashmaq Ayağı sürçmek; ayağı takılmak. putlikashang Engel, güçlük. putluq Ayaklı. Tört putluq bolup qonaqliqning arisi bilen mangdim – Dört ayaklı olarak mısır tarlası içinden yürüdüm. -puzul ç. Ashpuzul – Lokanta. puzur a. Güzel, şirin, sevimli. püchek Boş, çekirdeksiz. Püchek adem – Boş adam. pücheklik Boş ve zayıflık; cılızlık 2. mec. Alçaklık, görgüsüzlük. püdek Esme, esinti 2. Islık, ötme, ötüş. püdesh Üfleme 2. Esme, esinti 3. Islık, ötme, ötüş, ıslık çalma. püdimek Üflemek 2. Esmek, esinti 3. Islık, ötmek, ıslık çalmak. püdüwetmek Üflemek, üfleyivermek. püdüwétish Üfleme, üfleyiverme. püklesh Kıvırma, katlama, bükme. püklimek Kıvırmak, katlamak, bükmek. pükmek Bükmek, katlamak, kıvırmak. Tiz pükmek – Diz çökmek, eğilmek. Könglüngge püküp qoy – Aklında olsun. püküsh Bükme, katlama, kıvırma. pülesh Esme, üfleme. pülimek Esmek, üflemek. pürkenchük Omuzluklu başlık; çocuk başlığı. pürlengke Fırfır, farbala, kıvrım. Pürlengke köynek – Fırfır gömlek. pürlesh Kıvırma. pürlimek bk. pürmek. pürme Fırfır, farbala, kıvrım. pürmek Kıvırmak. pürük Buruşuk. pürüsh Kıvırma. pürüshkek Kolay buruşan. pürüshkeklik Kolay buruş buruş olma hali. pürüshmek Buruşmak. pürüshüsh Buruşma. pütermek Bitirmek. pütey Kapalı, çıkmaz. Pütey neyche – Kapalı borucuk. püteyleshmek Kapalı hale gelmek. püteylishish Kapalı hale gelme. pütkenlik Yetkinlik, eksiksizlik, bitmiş olma hali. pütkiche Bitene kadar. pütkü tar. 1. Liste 2. Mektup. pütküchi tar. Yazan, katip. pütkül Bütün, tüm, hepsi. Pütkül yer yüzi – Bütün yer yüzü. pütmes-tügümes Bitmez tükenmez. pütük tar. Mektup. pütükchi tar. Yazıcı, katip. pütüm Anlaşma, mütareke, ateşkes. pütün Bütün, tüm, tümü. pütün-sürük Tam, tüm, bütün. Pütün-sürük bir qoy göshi – Bütün bir koyunun eti. pütünlesh Bütünleme. pütünley Büsbütün, tamamıyla, bütün bütün. pütünlimek Bütünlemek. pütünlük Bütünlük. Térritoriye pütünlügi – Toprak bütünlüğü. pütürmek Bitirmek. pütürüwetmek Bitirivermek. pütürüwétish Bitiriverme. pütürüsh Bitirme. rabat tar. Mola verilen saray (avlu). rabite a. tar. Rabıta, bağlantı, irtibat. radist r. Radyotelgrafça. radiyator r. Radyatör. radiyo r. Radyo. Radiyo anglighuchi – Radyo dinleyici. radiyochi r.u. Radyotelgrafça. radiyogramma r. Radyogram. radiyolashmaq r.u. Radyo tesisi koymak. radiyolashturmaq r.u. (radiyolashmaq'tan) Radyo tesisi koydurmak. radiyostansiye r. Radyo santrali. radiyotéxnika r. Radyoteknik. radiyus r. mat. Yarıçap, nısıf kutur. rahet a. 1. Zevk, lezzet, haz 2. Rahat, huzur. rahetbexsh a.f. Rahat, huzur. rahetlendürmek a.u. Rahat ettirmek, huzur vermek, zevklendirmek. rahetlenmek a.u. Rahatlanmak. rahetlik a.u. Rahatlık. rahetlinis a.u. Rahatlanma. rahetsiz a.u. Rahatsız, huzursuz, zevksiz. rahetsizlik a.u. Rahatszlık, huzursuzluk, zevksizlik. rahip a. Rahip. raja ağ. Mıknatıs. rakéta r. Roket, füze. Rakéta élip yürgüchi – Taşıyıcı roket. ramizan a. Ramazan. Ramizan héyti – Ramazan bayramı. ramka r. Çerçeve. rana a. bot. 1. Sarı yabancı gül 2. mec. Sevimli, güzel. 3. Rana (özel kadın adı). raport Rapor. ras f. bk. rast. rasa Hakiki, gerçek, fiili, mevcut, bizzat, tam. Ishning rasa qizghin waxtida – İşin tam doruğunda iken. Qonaq rasa pishiptu – Mısır gerçekten olmuş. rasxot r. Masraf, gider. rasla Gerçekten, oldukça, gayet. raspiska r. Makbuz, alındı, borç senedi. rast f. Gerçek, hakiki, doğru, inanılır. Rast xewer – Hakikî haber. Rastini éytqanda – Gerçekten. Rast éytimen – Gerçeği söylüyorum. rastgöy f. Dürüst, gerçekçi, doğru sözlü. rastgöylik f.u. Dürüstlük, gerçekçilik, doğru sözlülük. rastida f.u. Gerçekten, doğrusu. rastla f.u. Gerçekten, yerinde, tam zamanında. rastlanmaq f.u. 1. Doğrulanmak 2. Tamir edilmek 3. Yoluna konulmak; düzenlenmek. rastlash f.u. 1. Tasdik etme; onaylama, doğrulama 2. Tamir etme, hazırlama 3. Yoluna konulma. rastliq f.u. Doğruluk, gerçeklik, samimilik. Rastliq bilen – Doğru olarak, samimî olarak. rastlimaq f.u. 1. Tasdik etmek, onaylamak, doğrulamak 2. Tamir etmek, hazırlamak 3. Yoluna konulmak. rawa f. Caiz, makbul, meşru. Rawa körmek – Meşru görmek. Hajitim rawa boldi – İhtiyacım halloldu; ihtiyacım giderildi. rawach bot. Ravent. rawaj f. Gelişme, ilerleme, inkişaf. Rawaj tapmaq – Gelişmek; ilerlemek. rawajlandurmaq f.u. (rawajlanmaq'tan) Geliştirmek, ilerletmek. rawajlandurulmaq f.u. Geliştirilmek. rawajlandurush f.u. Geliştirme, ilerletme. rawajlanmaq f.u. Gelişmek, ilerlemek, inkişaf etmek. rawaq f. Çadır, otak. rawan f. Yürürlükte olmak, geçmek. Rawan bolmaq – Yürürlükte olmak. rawanlik f.u. Yürürlükte olmak. rawap Bir tür çalgı aleti. rawapchi f.u. Çalgıcı. rawiy a. Hikâyeci. rawiyan f. Hikâyeci, anlatan. ray a. Durum, istek. Hawa rayi – Hava durumu. U momayning rayini qayturushqa pétinalmidi – O ninenin isteiğini geri çevirmeye cüret edemedi. rayon r. Bölge. Herbiy rayon – Askerî bölge. rayonluq r.u. Bölge, bölgeye ait, bölgesel. Rayonluq komitét – Bölge komitesi. razi a. Razı. razilashmaq Vedalaşmak, ayrılmak. raziliq a.u. Rıza, mutabakat. Men ata-anamning razilighini aldim – Ben ataanamın rızasını aldım. raziliqsiz Rıza olmama hali. razilishish a.u. Vedalaşma, ayrılma. razimen a.f. Hoşnut, memnun. razwétkichi r. Keşifçi, istihbaratçı. Reb a. Tanır. Ya Rebbim – Ya Rabbım. reddiye a. Reddiye, itiraz. reh f. Yol, hat. rehber f. Rehber. rehberlik f.u. Rehberlik. rehbiriy f. Rehberlik eden. Rehbiriy orunlar – Rehberlik eden kurumlar. Rehbiriy xadim – Rehberlik eden kimse; lider. rehimdar a.f. Acıyan, şefkatli. rehimdarliq a.f.u. Acıma hali; şefkatli olma hali. rehimdil a.f. Merhametli, acıyan, şefkatli. rehimdillik a.f.u. Merhametlilik, şefkatlilik, yumuşak yüreklilik. rehimlik a.u. Merhametli, şefkatli. rehimsiz a.u. Merhametsiz, şefkatsiz, acımasız. Rehimsiz adem – Acımasız adam. rehimsizlik a.u. Merhametsizlik, şefkatsizlik, acımasızlık. rehman a. Rahman. rehmet a. Teşekkür. Atanggha rehmet – Babana teşekkür; çok teşekkürler. Rehmet éytmaq – Teşekkür söylemek. Rehmet yamghuri – Rahmet yağmuru. Xuda rehmet qilsun – Tanır esirgesin, Tanrı korusun. rehmetlik a.u. Rahmetli. Anam rehmetlik – Annem rahmetli. rehmiti a. Rahmetli. Atang rehmiti – Baban rahmetli. rehne a. Rehin. Rehne bermek – Rehine koymak. Rehne qilmaq – Rehin tutmak. rex f. Kumaş. rexmet f. bk. rehmet. rext f. bk. rex. reis a. Reis, başkan. reislik a.u. Reislik, başkanlık. Reislik qilghuchi – Reislik eden. Reislik qilmaq – Reislik etmek. reket a. Rek'at. reqem a. Rakam, sayı, numara. reqemlesh a.u. Numaralama. reqemlik a.u. Numaralı. reqemlimek a.u. Numaralamak. reqip a. Rakip. reqiplik a.u. Rekabet. relle Can sıkıntısı, sıkıntı, kızgınlık, gücenme. rem a. Fal. Rem kitabi – Fal kitabı. remchi a.u. Falcı. remetlik a.u. Rahmetli, merhum. remiti a.f. bk. rehmetlik. remmal a. Büyücü, üfürükçü. remmalliq a.u. Büyücülük, üfürükçülük. remz a. Simbol, belge, şifre. rende f. Rende. Rende salmaq – Rendelemek. rendilesh f.u. Rendeleme. rendiligüchi f.u. Rendeleyen, rendeleyici. rendilimek f.u. Rendelemek. rene f. Güceniklik, dargınlık, kırgınlık, rencide. reng Renk. Béghir reng – Kahverengi. Polat reng – Çelik renk. Jigher reng – Kahverengi. Cheyze reng – Patlıcan rengi, mor. Xurma reng – Hurma renk. Qaramtul reng – Karamsı renk. Sériq reng – Sarı renk. Köküsh reng – Mavi renk. Kömüsh reng – Gümüş renk. Renggi öchüp ketti – Benzi kül gibi oldu. Renggi tatrighan – Benzi sararmış. rengdar f. Renkli. rengdarliq f.u. Renklilik. rengdash f.u. Aynı renkte, aynı renkli. rengdashliq f.u. Aynı renkte olma hali. rengga-reng f. Rengarenk; bk. rengmu-reng. renglenmek f.u. Boyanmak. renglesh f.u. Boyama. renglik f.u. Renkli. Altun renglik – Altın renkli. renglimek f.u. Boyamak. rengmu-reng f. Rengarenk. rengmu-renglik f.u. Rengarenk olma hali. rengsiz f.u. Renksiz. rengwazliq f.u. Göz boyama. Rengwazliq qilmaq – Göz boyamak; aldatmak. renjimek f.u. Gönül kırılmak, üzülmek. renjish f.u. Gönlü kırılma, üzülme. renjitish f.u. Üzme, gönlünü kırma. renjitmek f.u. Üzmek, gönlünü kırmak. repiq a. Arkadaş, yoldaş. resetxana a.f. Rasathane. reside f. Kemale erme; olgunlaşma. Reside bolmaq – Olgunlaşmak; kemale ermek, büyümek. resim-yosun a.u. Kaide, anane, gelenek. resimchi a.u. Ressam. resimlik a.u. Resimli. Resimlik zhurnal – Resimli dergi. resmen a. Resmen, resmî olarak. resmiy a. Resmî. Resmiy rewishte – Resmî halde. resmiyet a. Resmiyet. resmiyetchi a.u. Formalist, şekilci. resmiyetchilik a.u. Şekilcilik, formalizm, biçimcilik. resmiyleshmek a.u. 1. Kanunlaşmak 2. Biçimlenmek, şekillenmek. resmiyleshtürmek a.u. (resmiyleshmek'ten) 1. Kanunlaştırmak 2. Şekillendirmek, biçimlendirmek. resmiylishish a.u. 1. Kanunlaşma 2. biçimlenme, şekillenme. ressam a. Ressam. ressamliq a.u. Ressamlık. Ressamlik qilmaq – Ressamlık yapmak. reste f. Pazar. Kitap restisi – Kitap satış yeri. resul a. Resul, elçi, peygamber. reswa a. Rezil. Reswa bolmaq – Rezil olmak. Reswamni chiqardi – Rezil etti. reswachiliq a.u. Yüzkarası, rezalet, ayıp. reswagerchiliq a.f.u. bk. reswachiliq. reswaliq a.u. bk. reswachiliq. resht f. İplik, bağ. Köngül reshti – Gönül bağı, sevgi bağı. retlesh Düzenleme, çeki düzen verme. retligüchi Düzenleyen, çeki düzen veren. retlik Düzenli. Kiyimliri retlik – Elbiseleri düzenli. retlimek Düzenlemek, çeki düzen vermek. retsiz Düzensiz. retsizlenmek Düzensizlenmek; karışık hale gelmek. retsizlik Düzensizlik. reweq a. bk. rawaq. rewende f. Seyyar satıcı. rewendichilik f.u. Seyyar satıcılık. Rewendichilik qilmaq – Seyyar satıcılık yapmak. rewish Suret, kılık 2. Görünüş, tavır 3. gr. Zarf. rewishdash f.u. Zarf fiili, gerundium. reyhan f. bot. Fesleğen, bazillik. rezende f. Nezle. rezgi f. Zayıf, güçsüz. rezil a. Rezil. rezilane a.f. Alçakça, namussuzca, rezil bir şekilde. rezillik a.u. Rezillik. rezm a. İma, kinaye, imalı söz. réaktiw r. Reaktif. Réaktiw ayropilan – Reaktif uçak. réalistik r. Realist, gerçekçi. réalizm r. Realizm, gerçekçilik. réallashmaq r.u. Gerçekleşmek. réallashturmaq r.u. (réallashmaq'tan) Gerçekleştirmek. réallashturush r.u. Gerçekleştirme. réalliq r.u. Realite, hakikat. rézhissor r. Rejisör, yönetici. rézhissorluq r.u. Rejisörlük. Rézhissorluq qilmaq – Rejisörlük yapmak. rékord r. Rekor. Rékord qoymaq – Rekor kırmak. rékordchi r.u. Rekormen. rékordliq r.u. Rekor. réktor r. Rektör. rélis r. Ray. rémont r. Onarım. Rémont qilmaq – Onarmak. rémontlatmaq r.u. (rémontlimaq'tan) Onartmak. rémontlimaq r.u. Onarmak, tamir etmek. rémontlitish Onartma. répétitsiye r. Oyun provası. réwizionist r. Revizyon eden kimse. réwiziye r. Teftiş, kontrol. Réwiziye komissiyisi – Kontrol ekibi. réwiziyonizm r. Revizyon, kontrol. rézalet a. Alçaklık, rezalet. réze f. İnce, küçük, rize. rézénke r. Lastik. Rézénke ayaq kiyimi – Lastik ayakkabı. Rézénke sanalti – Lastik sanayi. riaye a. Riayet, saygı, itibar, önem. Iqtisatqa riaye qilish kérek – Ekonomiye önem vermek lazım; Tasarrufa önem vermek lazım. Intizamgha riaye – Kılmak intizama saygılı olmak. Taziliqqa riaye qilish – Temizliğe önem vermek. riayesiz a.u. Saygısız. riayesizlik a.u. Saygısızlık. riwayet a. Rivayet. Riwayet qilmaq – Hikâye anlatmak, anlatmak. riwayetchi a.u. Sözcü, hikâyeci, anlatan. righbet a. Rağbet. righbetlendürmek a.u. Tevşik etmek, isteklendirmek. righbetlendürüsh a.u. Teşvik etme, isteklendirme. righbetlenmek a.u. İlgilenmek, alakalanmak. righbetsiz a.u. Rağbetsiz. rija a. Rica. Rija qilmaq – Rica etmek. rije f. Çekül, şakul. riqabet a. Rekabet. Riqabet qilmaq – Rekabet etmek. riqabetchi a.u. Rakip. riqabetchilik a.u. bk. riqabet. riqabetlishish a.u. Rekabet etme, yarışma. risale a. Risale. riyakarliq a.f.u. Riyakârlık, ikiyüzlülük. riyaset a. Riyaset. riyasetchilik a.u. Riyaset etme hali. Riyasetchilik qilmaq – Riyaset etmek. riyazet a. Çilecilik; nefsin isteklerini kırma; riyazet. riyazetchi a.u. Çileci. riza a. Rıza. Riza bolmaq – Rıza olmak. rizaliq a.u. Rıza olma hali. riziq a. Rızk. ro bk. chiwin. robiro f. Karşıda. rodu bk. rodupay. rodulashmaq Beceriksiz olmak, iktidarsız olmak, dermansız olmak. rodupay f. Beceriksiz, iktidarsız, dermansız. roh a. Ruh, moral. Rohim kötürüldi – Moralim yükseldi. Rohingni chüsherme – Moralini kaybetme. Dadamning rohi razi bolsun – Babamın ruhu şad olsun. Rohiy késel – Ruh hastalığı. rohaniy a. Ruhanî. rohaniylar Ruhanîler. rohaniylik a.u. Ruhanîlik. rohen a. Ruhî, manevî. Men rohen tinchlandim – Canım rahatladı; Gönlüm emin oldu. rohiy a. Ruhî. Rohiy késel – Ruh hastalığı. rohlandurghuch a.u. Moral veren. rohlandurghuchi a.u. Moral veren. rohlandurmaq a.u. Moralini yükseltmek. rohlandurush a.u. Moralini yükseltme. rohlanghan a.u. Morali yükselmiş. rohlanmaq a.u. Neşelenmek, canlanmak. rohluq a.u. Morali yüksek. Üstün rohluq – Yüksek morali olan. rohsiz a.u. Cansız, hissiz, durgun. rohsizlandurmaq a.u. (rohsizlanmaq'tan) Moralini çökertmek; durgun hale getirmek. rohsizlanmaq a.u. Ümidini kaybetmek; morali bozulmak. rohsizliq a.u. Gevşeklik, cansızlık, durgunluk. rohsizlinish a.u. Ümidini kaybetme, morali bozulma. rol r. Rol. Rol oynimaq – Rol oynamak. romal f. Başörtüsü. roman r. Roman. Tarihiy roman – Tarihî roman. romanchi r.u. Romancı. romans r. Romans. romantik r. Romantik. romantizm r. Romantizm. romka r. Kadeh. ronaq a. Güzel, letafet, yakışıklı. ronaqliq a.u. Güzellik, yakışıklılık. roshen f. Açık, parlak. Pikringiz roshen boldi – Fikriniz açık oldu. roshenlenmek f.u. Aydınlanmak, açıklanmak. roshenleshmek f.u. bk. roshenlenmek. roshenleshtürmek f.u. (roshenleshmek'ten) Aydınlatmak; açığa kavuşturmak. roshenleshtürüsh f.u. Aydınlatma; açığa kavuşturma. roshenlimek f.u. Açıklamak, aydınlatmak. rota r. Bölük. Rota komandiri – Bölük komutam. roy f. Yüz, çehre, sima. royal r. Kuyruklu piyano. royap f. Royapqa chiqmaq – Gerçekleşmek. royxet f. Liste. Royxetke almaq – Listeye almak. roza a. Oruç. Roza tutmaq – Oruç tutmak. rozghar f. Ekonomi. rozi f. Kısmet, nasip, kader. rozname f. tar. Günlük ihbariye. rubayi a. Rubai. ruh a. bk. roh. rux f. Çinko. ruxset a. Ruhsat, izin. Ruxset bermek – İzin vermek. Ruxset qiling – İzin verin. Ruxset étilmigen – İzin verilmemiş. ruxsetname a.f. Ruhset-name; izin name. ruxsetsiz a.u. Ruhsatsız, izinsiz. rujek Pencere. Rum Rum. rummal bk. romal. Rus Rus. Rus tili – Rus dili. rus ağ. Doğru, düz; bk. tüz. Rusche Rusça. Ruslashmaq Ruslaşmak. Ruslashturmaq (Ruslashmaq'tan) Ruslaştırmak. Ruslashturush Ruslaştırma. -sa Şart eki. Barsa – Varsa. Oqusa – Okusa. saadet a. Saadet. saadetlik a.u. Saadetti. Saadetlik turmush – Saadetli hayat (geçim). saadetmen a.f. Saadetli. saadetsiz a.u. Mutsuz, bahtsız. saadetsizlik a.u. Mutsuzluk, bahtsızlık. saba a. Sabah yeli. sabiq a. Sabık, eski, geçmiş. sabit a. Sabit. Sabit bolmaq – Sabit olmak. sachbagh bk. chachbagh. sachqan bk. chashqan. sachma bk. chachma. sachmaq bk. chachmaq. sachrash bk. sachrimaq. sachrimaq bk. chachrimaq. U ornidin sachrap turdi – O yerinden fırladı. sachtarash bk. satirash. sachtarashxana bk. satirashxana. sada a. Ses, yankı. Muzika sadaliri – Saz sesleri. Eks sada – Yankı. sadaqet a. Sadakat. sadaqetlik a.u. Sadık olma hali. sadaqetsiz a.u. Sadık değil, sadakatsiz. sadaqetsizlik a.u. Sadık olmama hali; sadakatsizlik. sadamat ağ. Deli, ruh hastası; bk. sarang ve rohiy késel. sadde f. Sade, basit. Sade adem – Basit adam. saddidil f. Saf, kalbi temiz. saddidillik f.u. Saflık, kalbi temizlik. saddilashmaq f.u. Sadeleşmek, basit olmak. saddilashturmaq f.u. (saddilashmaq'tan) Sadeleştirmek. saddiliq f.u. Sadelik, basitlik, saflık. Saddiliq qilmaq – Saf olmak. sade ağ. Karaağaç; bk. qarayaghach. sadigha a. bk. sediqe. Sadighang kétey – Şirin, sevimli, cana yakın, cici, sevgili. sadiq a. Sadık, sadakatli. sadiqane a.F, Sâdıkane, sadakatle. sadiqliq a.u. Sadakat, dürüstlük, doğruluk, bağlılık. Sadiqliq körsetmek – Bağlılık göstermek. sadir a. Vuku, meydana gelmek. Sadir bolmaq – Vuku olmak. Xataliq sadir boldi – Hata oldu. saet a. Saat. Asma saet veya tam saiti – Duvar saati. Jarangliq saet – Çalar saat. Qol saet – El saati. Yanchuq saet – Cep saati. Saetni burimaq – Saati kurmak. Saet nechche? – Saat kaç? Saiti kelgende bolur – Zamanı geldiğinde olur. Saitide kelding – Zamanında geldin. Waxti-saiti yétiptu – Zamanı gelmiş. saetchi a.u. Saatçi. saetlik a.u. Saatlik. Bir saetlik yer – Bir saatlik yer; bir saatlik yol. saetmu-saet Saatı saatına. saetsazliq a.f.u. Saatçilik. saglamlashturush Sağlamlaştırma. sagha bk. sanga. sagharmaq ağ. bk. sarghaymaq. saghat a. ağ. bk. saet. saghatqu ağ. bk. sarghatqu. saghatmaq ağ. bk. sarghaytmaq. saghaymaq ağ. bk. sarghaymaq. saghdaq Yay. saghdurmaq Sağdırmak. saghdurush Sağdırma, sağdınş. saghi ağ. bk. saghra. saghish ağ. bk seghish. saghlam Sağlam. Saghlam pikirlik – Sağlam fikirli. saghlamlandurmaq (saghlamlanmaq'tan) Sağlamlaştırmak. saghlamlandurush Sağlamlaştırma. saghlamlanmaq Sağlamlaşmak. saghlamlash Sağlamlama. saghlamlashmaq Sağlamlaşmak. saghlamlashturmaq (saghlamlashmaq'tan) Sağlamlaştırmak. saghlamlashturulmaq Sağlamlaştırılmak. saghlamlashturulush Sağlamlaştırılma. saghlamliq Sağlamlık. saghlamlimaq Sağlamlamak. saghlamlinish Sağlamlaşma. saghmaq Sağmak. Séghip almaq – Sağmak. saghra Sağn. saghsiz Sağlıksız, hastalı, sağlığı iyi değil. saghsizliq Sağlıksızlık, hastalılık. saghuch Sanmsı, açık sarı. sahe a. Saha, yöre. Shu sahida – Şu sahada. sahil a. Sahil, kıyı. Derya sahilida – Nehir kıyısında. sahip a. Sahip. sahipxan a.f. Ev sahibi. sahipqiran a. tar. Sahib kıran, cihangir, fatih. saxawet a. Sahavet. Xeyir saxawet – Hayır sahavet. saxawetlik a.u. Cömert, eli açık. saxawetsiz a.u. Aç gözlü, tamahkâr, doymaz. saxawetsizlik a.u. Aç gözlülük, tamahkarlık, doymazlık. saxchi bk. saqchi. saxlash bk. saqlash. saxlimaq bk. saqlimaq. saxta f. Sahte, uydurma. Saxta höjjet – Sahte belge. Saxta qilmaq – Hile yapmak. saxtilashturmaq f.U Sahte hale getirmek. saxtilashturush f.u. Sahte hale getirme. saxtipez f. Sahtekâr. saxtipezlik f.u. Sahtekârlık. sakindi Kalıntı, son damla. saq-salamet u.a. Sağ selim. saq-salametlik u.a.u. Sağ selim olma hali. Sak-salametlik sorimaq – Sağlığını sormak; hal hatır sormak. saqaq ağ. Çene. saqal Sakal. Aq saqal – 1) Toplumun büyüğü; lider 2) Ak sakallı, beyaz sakal. saqalliq Sakallı. saqalsiz Sakalsız. saqalwash Uzun saçlı. saqaymaq İyileşmek. saqaymas İyileşmez, sağaltılmaz. saqaytilish İyileştirilme, sağaltılma. saqaytilmaq İyileştirilmek, sağaltılmak. saqaytis İyileştirme. saqaytmaq İyileştirmek, sağaltmak. saqchi Karakol 2. Muhafız, bekçi. saqchiliq Muhafızlık. Saqchiliq qilmaq – Muhafızlık yapmak. Saqchiliqta turmaq – Bekçi olmak; bekçilik yapmak. saqiliq Saqiliq qazan – Bilyeli rulman. saqiyma Şaka, latife. saqquchi İnek sağıcı kadın. Süt saqquchi – İnek sağıcı kadın. saqlanmaq Korunmak. saqlash Koruma. Tinchliqni saqlash we mustehkemlesh – Barışı koruma ve istikrara kavuşturma. saqlatmaq (saqlimaq'tan) Korutmak. saqlighuchi Koruyucu. saqliq Sağlık. Saqliqni saqlash ministirligi – Sağlık bakanlığı. saqlimaq Korumak. Salametlikni saqlimaq – Sağlığı korumak. Yoshurup saqlimaq – Gizlemek. Saqlap qalmaq – Korumak, koruyabilmek. saqlinish Korunma. saqlinishliq Korunma hali. saqlitish Korutma. sal Sal; kereste salı. salachi ağ. Simsar, tellal. salahiyet a. Salahiyet, yararlılık, uygunluk, iktidar, yetenek, muteberlik, yetki. Héch qandaq ishqa salahiyiti yoq – Hiçbir işte yeteneği yok. salahiyetlik a.u. Salahiyetli, yetenekli, yetkili. salahiyetsiz a.u. Yetkisiz, yeteneksiz. salahiyetsizlik a.u. Yetkisizlik, yeteneksizlik. salaq Leke. salaqliq Kirli, pis. salam a. Selam. Salam xet – Selam ve sağlığı beyan eden mektup. Salam éytmaq – Selam söylemek. U sizge salam éytti – O size selam söyledi. U sizge salam dedi – O size selam söyledi. Sowgha-salamlar – Hediyeler. salamet a. Selamet, esen. Salamet qalmaq – Esen kalmak. Salamet bolung – Esen olun. Saq-salamet – Sağ selim. salametlendürmek a.u. Sağlıklı hale getirmek. salametlendürüsh a.u. Sağlıklı hale getirme. salametlenmek a.u. Sağlıklı hale gelmek. salametlik a.U Esenlik, sağlık. Salametlikni saqlash – Sağlığı korumak. salametlinish a.u. Sağlıklı hale gelme. salametsizlik a.u. Sıhatsızhk, sağlıksızlık. salamxet a.f. Selam ve sağlığı beyan eden mektup. salamlashmaq a.u. Selamlaşmak. salamlishish a.u. Selamlaşma. salang Sarkık, sarıkmış. salanglimaq Sarkmak, salkımak. salapet a. Derinlik, ağırbaşlılık, hatın sayılır. salapetlik a.u. bk. salapet. Salar Salur (bir Türk boyu). salawat a. Salavat, dua. salchi Tomruk sallanın güden işçi. saldurmaq (salmaq'tan I) Saldırmak, atılmak, sıçramak; at saldurmaq at ile özerine gitmek. Dem saldurmaq – Üfürük yaptırmak. salgha Laso kement. salghuch Tahta yatak. salja Kerpeten, kıskaç. saljiq ağ. Küçük kıskaç. salqin Serin. Salqin tartmaq – Serinlenmek. Salqin chüshmek – Serinlenmek. salqin-sörün Serin ve açlık; serin ve sıkıntı. salqinqanliq Serinkanlı. salqinlanmaq Serinlemek. salqinlash Serinleme. salqinlashmaq Serinlemek. salqinlatmaq (salqinlimaq'tan) Serinletmek. salqinliq Serinlik. salqinlimaq Serinlemek. salma bk. salgha. salmaqdar u.f. Ağırlıklı. salmaqliq Ağır, ağırlıklı. salmaqlimaq Ağırlığını tartmak. salmaqsiz Ağırlığı yok. salmaqsizliq Ağırlığı yokluğu. salname f. 1. Vakayiname 2. Takvim. salpa Derisi sölpük, ödemli. salpang Sarkık, sarkmış. Salpang qulaq – Uzun ve sasallanmış kulak. salpanglimaq Sarkmak, sölpümek. salpaymaq Düşmek, gevşemek, zayıflamak. salpiyish Düşme, gevşeme, zayıflama. salt Salt, tek, yalnız. Salt keldim – Yalnız geldim. saltang Yalnız, bekar. Saltang yigit – Bekar delikanlı. saltiriq Sızı. Yarining saltirighi – Yaranın sızısı. salwa ağ. bk. tögiqush. salwirash Sarkma, sarkık olma. salwirimaq Sarkmak, sarkık olmak. Salwirighan kiyim – Sarkık elbise. salwiritmaq (salwirimaq'tan) Sarkıtmak, asılı bırakmak. saman Saman. Saman yoli – Saman yolu. samanxana u.f. Ot ambarı, samanhane; bk. samanliq. samanliq Ot ambarı, samanhane. samawar r. Semaver. samawarchi r.u. Çaycı. samawarchiliq r.u. Çaycılık. Samawarchiliq qilmaq – Çaycılık yapmak. samawiy a.f. Semavî, göksel. sambusa Börek; bk. samsa. samsa Börek. Yagh samsa – Yağlı börek. samsaq Sarımsak. samsipez u.f. Börekçi. san-sanaqsiz Hesapsız; sayılamayacak derecede çok. sana a. Sinameki. sanach Deri kap; bk. tulum. sanaet a. Sanayi, endüstri. Éghir sanaet – Ağır endüstri. Yeniq sanaet – Hafif endüstri. Sanaet malliri – Sanayi malları. Qol sanaet – Zanaat. Sanaet merkizi – Sanayi merkezi. sanaetchi a.u. Sanayici. sanaetleshmek a.u. Sanayileşmek. sanaetleshtürmek a.u. (sanaetleshmek'ten) Sanayileştirmek. sanaetlik a.u. Sanayileşmiş, gelişmiş. Sanaetlik memliket – Gelişmiş ülke. sanaq Sayma, hesap. sanaqliq Sayılmış. sanaqsiz Sayılmamış. San-sanaqsiz – Sayısız, çok. sanalmaq Sayılmak. sanar Müshil, pürgatif. sanash Sayma. sanatquzmaq bk. sanatmaq. sanatmaq (sanimaq'tan) Saydırmak. sanatoriye r. Tedavi ve dinlenme evi. sanbar bot. Aynısafa. sanchighuch Çatal 2. İğne. sanchilghaq İğne, diken. sanchilish Batırılma, iğnelenme, incitilme, dokunulma. sanchilmaq Batırılmak, iğnelenmek, incitilmek, dokunulmak. sanchimaq Sokmak, batırmak, iğnelemek, incitmek, dokunmak. sanchish Sokma, batırma, iğneleme, incitme, dokunma. sanchitish Sokturma, batırtma, iğneletme, incittirme, dokundurma. sanchitmaq (sanchimaq'tan) Sokturmak, batırtmak, incittirmek, dokundurmak. sanchiwalmaq Sokmak, batırmak, iğenelemek, incitmek, dokunmak. sanchiwélish Sokma, batırma, iğneleme, incitme, dokunma. sanda Anda-sanda – Seyrek, bazen, arasıra. sandal Sandal, sandal ağacı. sandalmaq Boşta gezmek; boş yere dolaşmak. Sandilip yürmek – Boş yere gezmek. sandilish Boşta gezme; boş yere dolaşma. sanduq a. Sandık. Pochta sandughi – Posta sandığı. Shamal sanduq – Demirci körüğü. sanduqchaq a.u. Küçük sandık. sanduqche a.U,. Çekmece, cevahir kutusu. sang Tahıl ambarı. sanga Sana. sanggilash Asılı kalma, sallanma. sanggilatmaq (sanggilimaq'tan) Sallandırmak; asılı bırakmak. sanggilimaq Sallanmak, asılı kalmak. Sanggilap turmaq – Asılı kalmak. Putimiz görge sanggilap qaldi – Ölüm vaktimiz yaklaştı. sangza ç. Yağda kavrulmuş makarna. sanimaq Saymak. Bashqidin sanimaq – Başkadan saymak. Kün sanap ösmekte – Günden güne büyümekte. Sanap tügetküsiz – Sayılamayacak derecede çok. saniye a. 1. Saniye (bir dakikanın 60'ta biri) 2. Hanımların özel adı (Saniye). sanjaq-sanjaq Çok, grup grup, top top, kalabalık. Sanjaq-sanjaq xelq – Kalabalık insan (halk). sansiz Sayısız. sansiz-sanaqsiz Sayısız, hesapsız, pek çok. sansizlighan Pek çok; sayılamayacak derecede çok. sansizliq Sayısızlık, pek çok, sonsuzluk. Sanskrit r. Sanskrit. Sanskrit tili – Sanskrit dili. Sanskrit yézighi – Sanskrit yazısı. santimétir r. Santimetre. sap-sagh Sağlam, denç. sapa a. 1. Zevk, lezzet, haz 2. Nitelik, kalite, vasıf. Sapasi yoq mal – Kalitesiz mal. sapak Salkım 2. Sap. Qoghun pishse sapighida turmaydu – Kavun olsa sapında durmaz. sapaqsiz Sapsız. Sapaqsiz gül – Sapsız çiçek. sapal Çini eşya. Sapal qasha – Çini kutu. Sapal tawaq – Çini tabak. sapaliq a.u. 1. Tatlı, zevkli 2. Katileti, vasıflı. sapan Karasaban. sapdil a.f. Samimi, içten, candan. sapdillik a.f.u. Samimilik, içtenlik. Sapdillik adem – Samimi adam. sapköngül a.u. bk. sapdil. sapköngüllük a.u. bk. sapdillik. sapqan tar. Taş sapanı. sapquch Karasaban sapı. saplanmaq Sap takılmak. saplash Sap takma. saplatquzmaq bk. saplatturmaq. saplatmaq (saplimaq'tan) Sap taktırmak. saplatturmaq Şap taktırtmak. saplimaq Sap takmak. saplinish Sap takılma. saplitish Sap taktırma. sar Aladoğan. saralaghaz Bir tür yabanî ördek; bk. han'git. sarang Deli, akılsız, ruhî hasta. Sarang bolup qalmaq – Deli olmak. sarangliq Delilik, akılsızlık. sarasime f. kit. Şaşkın, sersem. Sarasime bolmaq – Şaşkın bir hale gelmek. sarasimilik f.u. Şaşkınlık. saray f. Saray. Ten terbiye sariyi – Spor sarayı. saraywen f. Otelci, kervansaray sahibi. saraywenlik f.u. Otelcilik, kervansaray işi. sargharmaq Sararmak. sarghatqu Sanlık, sarı renk. sarghaymaq Sararmak. sarghaytish Sarartma. sarghaytmaq (sarghaymaq'tan) Sarartmak. Kimge yüz sarghaytip nan sorap baray – Kimden yüzümü sarartıp ekmek dileyim. sarghish bk. sarghush. sarghiyish Sararma. sarghush Sarımsı, sarıya çalar. sarigh ağ. bk. sériq. Sarixan Özel kadın adı. sarimaq ağ. bk. sayrimaq. sarjan r. 2,13 metrelik uzunluk ölçüsü. sarqilish Sarkma, damlama. sarqilmaq Sarkmak. sarqimaq Sarkmak, damlandık. sarqindi Kalıntı, sonu, son damlası. sarqish Sarkma, damlama. sarqit Yemek kalıntısı; Bir kişinin misafirliğe gittiği yerden evde kalanlar için getirdiği yemek (çerez). sarqitilish Sarkıtılma. sarqitilmaq Sarkıtılmak. sarqitmaq (sarqimaq'tan) Sarkıtmak. sasiq ağ. bk. sésiq. sashqaq ağ. Olta. satar f. Bir tür çalğı aleti. satarchi f.u. Satar çalan çalgıcı. satira r. Hicviye, yergi. satirash f. Berber. satirashxana f. Berber dükkam. satiriliq r.u. Hiciv, satirik. Satiriliq eser – Hiciv eser. satquchi Satıcı. satqun Hain, vatan haini. satqunluq Hainlik. satquzmaq bk. satturmaq. satquzush bk. satturush. satliq Satılık. Satliq adem – Satılık adam, satılmış adam. satma Satma. satmaq Satmak. satmaqliq Satma hali. satr a. Satır. satrach f.u. bk. satirash. satrash u.f. bk. satirash. satrashxana f. bk. satirashxana. satti-aldi Alışveriş. satturmaq (satmaq'tan) Sattırmak. satturush Sattırma. sawagh ağ. bk. sawaq. sawaqdash Sınıf arkadaşı. sawalmaq Kamçılanmak, çubukla dövülmek. sawap a. Sevap. sawash Yünü ditmek için dövme 2. Kamçılama. sawat a. Okuma yazma, basit bilgi. Sawadi yoq – Okuma yazması yok. Siyasiy sawat – Basit siyasî bilgi. Sawat chiqirish – Okuma yazma öğrenme. sawatliq a.u. Okuma yazması olan. Chala sawatliq – Yarım okuma yazması olan; okuma yazması eksik olan. sawatliqliq Okuma yazması olma hali. sawatsiz a.u. Okuma yazması yok; cahil. Sawatsizliqni tügütüsh – Cahilliğe son verme. sawatsizliq a.u. Okuma yazma yokluğu; cahillik. sawda f. bk. soda. sawgha bk. sowgha. sawimaq Yünü ditmek için çubukla dövmek 2. Kamçılamak. sawuq ağ. bk. soghuq. sawut Zırh. Sawut kiygen batur – Zırhlı kahraman. say Nehir yatağı, dere, çay. sayahet a. Seyahat. Sayahet qilmaq – Seyahat etmek. Sayahet byurosi – Seyahat bürosu. sayahetchi a.u. Seyyah. sayahetlik a.u. Turistik, turizm. sayahetname a.f. Seyahatname. sayaq Serseri, avare, boşta gezen. sayaqliq Serserilik, avarelik. sayan ağ. Deli, akılsız. sayanliq Delilik, akılsızlık. saye f. Saye, gölge. Saye chüshürmek – Gölgelemek; gölge yapmak. sayghaq Sığırsineği, büve. sayil a. ağ. Dilenci. sayiliq f.u. Sayeli, gölgeli. sayisida Sayesinde. Sizning sayingizde – Sizin sayenizde. Saye qilmaq – İnandırmak, ikna etmek. sayisiz f.u. Sayesiz, gölgesiz. Sayisiz jay – Sayesiz yer. sayisizliq f.u. Sayesiz olan yer; sayesizlik hali. sayiwen f. Sundurma, hanger, çardak, saçak, rüzgarlık. Sayiwen harwa – Çardaklı araba. sayqi ağ. bk. bayiqi. saylam Seçim. Saylam orni – Seçim yeri; seçim bölgesi. saylamchi Seçmen. saylanma Seçilme. Saylanma eserler – Seçmeli esermer. saylanmaq Seçilmek. saylaw bk. saylam. saylaghliq Seçilmiş. saylash Seçme. Qayta saylash – Tekrar seçme; yeniden seçme. Saylash hoquqi – Seçim hukuku. saylighuchi Seçmen. saylighuchiliq Seçmenlik. Saylighuchiliq guwahnamisi – Seçmenlik belgesi. saylimaq Seçmek. Qaytidin saylimaq – Yeniden seçmek. saylinish Seçilme. saymal ağ. bk. sayman. sayman Alet. Dixanchiliq saymanliri – Çiftçilik aletleri. sayrash Ötme. sayrashmaq Ötüşmek. sayratmaq (sayrimaq'tan) Öttürmek. sayrimaq Ötmek. sayrishish Ötüşme. saywa Kızıl üzüm türü. sazang Solucan, yer solucanı. sazawer f. Değer, layık. Sazawer bolmaq – Layık omak. Sazawer qilmaq – Eriştirmek, şereflendirmek. sazayi f. Teşhir. Sazayi qilmaq – Yüz karası olarak teşhir etmek. sazende f. Çalgıcı, müzisyen. sazlash Kurma, ahenkli hale getirme. sazlighuchi Kurucu; ahenkli hale getiren. sazlimaq f.u. Kurmak, ahenkli hale getirmek. Sazimni sazlidim – Sazimi kurdum. sazu-name Saz ve melodi. sebat a. Sabit, yerinde durma, sebat. sebatliq a.u. Sabit olma hali; istikrarlı, dayanıklı. sebatsiz a.u. İstikrarsız, oynak, dayanıksız, sebatsız. sebatsizliq a.u. Sebatsız olma hali; istikrarsızlık, dayanıksızlık. sebde Süsen çiçeği. Sériq sebde – Sarı süsen çiçeği. sebep bk. sewep. sebr a. bk. sewr. sebze f. bk. sewze. Seddichin a. Çin Seddi. sedep a. Sedef. Appaq sedeptek chishler – Bembeyaz sedef gibi dişler. sedepgül bot. Anemon. sediqe a. Sadaka. Sediqeng bolay – Senin için her şeyim feda olsun. Jéningning sediqisi bolay – Canın için feda olayım. Sediqe bermek – Sadaka vermek. Sediqe sopimaq – Sadaka dilemek. Xeyr sediqe – Hayır sadaka. Sediqeng kétey – Güzelim, sevgilim, şekerim. sediqichi a.u. Sadakacı, dilenci. seg f. bk. isht. segah f. müz. Bir sisteme ait beş makamın adı. segek bk. sergek. segenchük Salıncak. segimek bk. sergimek. segü ağ. kara kavak. següdesh ağ. Soğuma, serinleme. seghilish Sağılma. Kechki séghilish waxti – Akşam sağılma vakti. seghir a. tar. Küçük; küçük yaştaki yetim. seghire a. Küçük yetim kız. seghirliq a.u. tar. Yetimlik. seher a. Seher, sabahleyin. Seher turup yolgha chiqtim – Seher kalkıp yola çıktim. Tang seherde – Sabahleyin. Seher kélimen – Sabahleyin geleceğim. Seherge turmaq – Sahura kalkmak. seherlep a.u. Sabahleyin. seherligi a.u. Sabahleyin. U seherligi chiqip ketti – O sabahleyin çıktı. seherlik a.u. Sahurluk. Seherlikte – Sabahleyin. sehet Sıhhat, sağlamlık. Sehet tapmaq – Sağlamlaşmak. sehipe a. Sayfa. Gézit sehipiliride – Gazete sayfalarında. sehir a. bk. séhir. sehiye a. Sıhhiye. Sehiye bashqarmisi – Sıhhiye dairesi. sehne a. Sahne. Sehne kitabi – Sahne kitabı; sahne eseri; tiyatro kitabı. sehnileshtürmek a.u. Sahneleştirmek; tiyatro haline getirmek. sehnileshtürülmek a.u. Sahneleştirilmek; tiyatro haline getirilmek. sehnileshtürülüsh a.u. Sahneleştirilme. Sehnileshtürülgen eser – Sahneleştirilmiş eser; tiyatro haline getirilmiş eser. sehnileshtürüsh a.u. Sahneleştirme. sehra a. 1. Köy 2. Stip, bozkır. sejde a. Secde. Sejde qilmaq – Secde etmek. Sejdige ketmek – Secde etmek. sek f. ağ. bk. isht. sekech ağ. bk. sekresh. sekinlik Sakinlik. Sékinlik bilen – Sakinlik ile. sekish ağ. bk. sekresh. sekkiz Sekiz. On sekkiz – On sekiz. Sekkiz yüz – Sekiz yüz. sekkizinchi Sekizinci. On sekkizinchi – On sekizinci. sekkizlik Sekizlik, seklimek ağ. bk. sekrimek. sekpare f. Sekpare bolmaq – Istırap çekmek, azap çekmek. sekparichiliq f.u. İstırap çekme hali; azap çekme hali. sekresh Sıçrama, atlama. sekretmek (sekrimek'ten) Sıçratmak, atlatmak. sekrigüch Atlayıcı, sıçrayıcı. sekrime Sıçrayış, atlayış; sıçrayışlarla olan; atlayışlarla olan. sekrimek Sıçramak, atlamak. Sekrep ötmek – Atlayıp geçmek. Sekrep chüshmek – Sıçrayıp inmek. Sekrep turmaq – Sıçrayıp kalkmak. Sekrep ilgirlesh – Sıçrayıp ilerleme. Sekrep ilgirlesh dewri – Sıçrayıp ilerleme devri. sekrimilik Sıçrayışlarla olan. seksek ağ. bot. Bir tür bitki. seksen s. Seksen. seksenput zool. Kırkayak. seksininchi Sekseninci. sel-pel Biraz, birazcık, kıl. sel-sella Birazcık, kıl. selahiyet a. bk. salahiyet. selam a. bk. salam. selamet a. bk. salamet. selbiy a. Menfi, olumsuz. selbiylik a.u. Menfilik, olumsuzluk. Bu hadisining selbiligi shundiki – Bu hadisenin olumsuzluğu şu ki. selgine Birazcık. U selgine burun ketti – O biraz önce gitti. selkem u.f. Biraz eksik. Selkem yüz – Biraz eksik yüz. selle f. Sarık. Selle orimaq – Sank sarmak. selligül f. Şakayık. sellilik f.u. Sarıklı. selliyip f.u. Örme ipliği, makara. seltenet a. Saltanat. Seltenet sürmek – Saltanat sürmek. sembay r. ağ. Semaver. semimiy a. Samimî. Semimi adem – Samimî adam. Semimiy salam – Samimî selam. semimiyet a. Samimiyet. Semimiyet körsetmek – Samimî olmak. semimiyetlik a.u. bk. semimiylik. semimiylik a.u. Samimilik. semire a. Ürün, mahsul, meyve. semrimek Semirmek, şişmanlamak. Semrep ketmek – Şişmanlamak. semrish Semirme, şişmanlama. semritish Semirtme, şişmanlatma. semritmek (semrimek'ten) Semirtmek, şişmanlatmak. sen Sen. Sende – Sende. Séning kitabing – Senin kitabın. Séningki – Seninki. Séningkide – Seninkinde. Sanga – Sana. Sangichu? – Peki sana? Senmu – Sen de. Sangila – Sadece sana. sen'echi a.u. bk. sen'etchi. sen'et a. Sanat. Sen'et ustiliri – Sanat ustaları. Güzel sen'et – Güzel sanat. sen'etchi a.u. Sanatçı. sen'etkar a.f. Sanatkâr. sen'etkarane a.f. Sanatkârane, sanatla, maharet, sanatlı. sen'etkarliq a.f.u. Sanatkârlık. sen'etshunas a.f. Sanatçı. sen'etshunasliq a.f.u. Sanatçılık. sen-pen Sövüşme, kavga, küfür, çekişme. Sen-pen'ge kelmek – Küfretmek, sövmek. sena a. Övme, methetme. Sena éytmaq – Övmek, methetmek. senaet a. bk. sanaet. sende Sende. Sendimu bar – Sende de var. Sendichu? – Peki sende? Sendila – Yalnız sende. sendelech Bir tür elma. sendin Senden. Sendinla – Sadece senden; yalnız senden. sene ağ. bk. dalan. senem a. 1. Sanem 2. Güzel, dilber. Dolan senimi – 1) Dolan sanemi 2) Dolan güzeli. sengdash ağ. Deneme, ayar; bk. dengsesh. seni Seni. senkiya kim. Arsenik, zırnık, sıçanotu. senlesh Nezaketsiz konuşma; sen diye hitap etme. senleshmek Şamimiyet ifadesi olarak sen diye konuşmak. 2. Ağız kavgası yapmak; tartışmak, çekişmek, çatışmak. senlimek Nezaketsiz konuşmak; sen diye hitap etmek. senlishish Samimiyet ifadesi olarak sen diye konuşma 2. Ağız kavgası yapma; tartışma, çekişme, çatışma. Senminjuyi ç. Sun Yatsen'in Üç İlkesi: Milliyetçilik, Demokrasi, Halkın refahı. (Sun Yatsen, Milliyetçi Çin Cumhuriyetinin kurucusu). senmujang ç. Karargah komutanı, genel kurmay. sentang ç. Kıymalı çorba. sentürülmek Sallanmak, sarsılmak. Sentürülüp ketmek – Sarsılmak. senubar f. 1. Çam (ağacı) 2. mec. güzel. separetxana a.f. Sefarethane, elçilik; bk. elchixana. sepdash Silah arkadaşı. seperwer a.f. Seferber. Seperwer qilmaq – Seferber etmek. seperwerlik a.f.u. Seferberlik. Seperwerlikke keltürmek – Seferberlik etmek. Seperwerlik hali – Seferberlik hali. sepke bk. sepku. sepku Döküntü 2. Çil, çilli. Sepke bashqan – Çilli yüzlü. sepküch Süzgeçli kova. sepkün Çil. Sepkün chiqmaq – Çilli yüz olmak; yüzüne çil hasıl olmak. sepkünlük Çilli, çilli yüzlü. sepküzmek Serptirmek, saçtırmak. seplimek a.u. Kurmak, yapmak, dikmek, eklemek, doldurmak, tamir etmek. sepmek Serpmek, saçmak. Kün özining sholisini septi – Güneş kendi ışığını serpti. sepra a. 1. Öd, safra, 2. Sinirli, kinli mec. 3. Kusmak. Seprayimni qozghidi – Sinirlendirdi. sepraliq a.u. Mide bulandırıcı. sepsete a. Saçma. Sepsete satmaq – Çene çalmak, gevezelik yapmak. sepsetichi a.u. Çenebaz, boşboğaz. sepsetichilik a.u. Gevezeük, saçmalık. septürmek (sepmek'ten) Serptirmek, saçtırmak. ser (ölçü birimi) 35 grama eşit ağırlık birimi. sera a. Köy, tarım bölgesi. seraliq a.u. Köylü, çiftçi. serap a. Serap. serapxana a.f. Sarraf dükkanı. serasimlanmaq Şaşkın bir hale gelmek. serdar f. Başbuğ, başkomutan 2. Önder, rehber. serdarliq f.u. Başbuğuluk, önderlik. sere Trük, şaşırtıcı hüner. seremchan f. Düzenli, donatılmış, hazırlıklı, emin. seremchanlash f.u. Düzenleme, emin hale getirme, donatma. seremchanliq f.u. Muntazam, Özenli, itinalı. seremchanlimaq f.u. Düzenlemek, emin hale getirmek, donatmak. seremchansiz f.u. Düzensiz, hazırlıksız, dağınık, güvensiz. seremchansizliq f.u. Düzensizlik, hazırlıksız olma, dağınıklık, güvensizlik. seremjan f. Demirbaş, avandanlık. Öy seremjanliri – Ev takımları. seren'ge f. bk. serengge. serengge f. Kibrit. Serengge yaqmaq – Kibrit yakmak. Serengge qépi – Kibrit kutusu. sergek Uyanık, gözü açık. Sergek bolmaq – Uyanık olmak. Sergek uyqu – Çabuk uyanan uyku. sergeklenmek Titikte olmak; uyanık, kuşkulu. sergeklik Uyanıklık. sergende f. bk. sergerdan. sergendilik f.u. bk. sergerdanliq. sergerdan f. Serseri, avare, sefil, memleket memleket gezen. sergerdanliq f.u. Serserilik, avarelik, sefillik, memleket memleket gezme hali. sergeshte f. bk. sergerdan. sergez f. Basma kumaş. sergimek Kendini iyi hissetmek, hafiflemek, rahatlamak. sergüzesht f. Macera, serüven, baştan geçen. serxane f. Baş, uç. serxush f. Sarhoş. serxushlanmaq f.u. Serhuşlanmak. serxushluq Serhuşluk. serxushlunush Serhuşlanma. serichi a.u. Büyücü, sihirbaz. seriger a.f. Büyücü, sihirbaz. serigerlik a.f.u. Büyücülük, sihirbazlık. Serigerlik qilmaq – Büyücülük yapmak. serimes Yumuşak, mülayim 2. İhtiyat ". serimeslik Yumuşaklık, mülayimlik 2. İhtiyatsizlik. seripay Sağlama, temin etme, seripay yVermek teminat vermek. serkar f. tar. Yönetmen, idareci, başkan. serkarliq f.u. Komutanlık. serkatip f.a. tar. Sekreter, katip, yazıcı. serkatipliq f.a.u. Sekreterlik, katiplik, yazıcılık. serke Enenmiş teke. serkerde f. Komutan, başbuğu. serkesh f. Boyun eğmez, itaatsiz, dik başlı. serkeshlik f.u. İtaatsizlik, serkeşlik, söz dinlememe hali. serlewhe f.a. Serlevha, başlık. Serlewhe qoymaq – Başlık koymak. sermaye f. Sermaye. sermayidar f. Sermayedar, sermayeli. sermayidarliq f.u. Sermayeli olma hali. sermayisiz f.u. Sermayesiz. serpeycheng f.u. Çıplak, yalınayak. serpistan Bir tür yerli ilaç. serplenmek a.u. Masraflanmak. serplimek a.u. Sarfetmek. sersan f. Şaşkın, sersem. Sersan bolmaq – Şaşkın bir hale gelmek. sersan'gerchilik f.u. Sıkıntı, can sıkıcı. sersanchiliq f.u. Şaşkınlık. sersanliq f.u. Şaşkınlık, sersem. sersap Sersap salmaq – İzlemek, gözetlemek. serw bot. Servi ağacı 2. mec. Güzel boylu. serwaz f. Savaşçı, asker. serwinaz f. Güzel. Ashqi serwinazim – Sevgilim. seskendürmek Tiksindirmek, iğrendirmek, bıktırmak. seskendürüsh Tiksindirme, iğrendirme, bıktırma. seskenmek Tiksinmek, iğrenmek, bıkmak, irkilmek. seskinish Tiksinme, iğrenme, bıkma, irkilme. set Çirkin, yakışıksız. Set adem – Çirkin adam. Set qilmaq – Çirkinleştirmek. setin r. Saten. setqiliq Huysuz, kötü huylu. Setqiliq adem – Huysuz adam. setleshmek Çirkinleşmek. setlik Çirkinlik. seware f. kit. Atlı, binicilik. sewebi a.u. Sebebi. sewebiyat a. Sebebiyet. sewep a. Sebep, neden. Buninggha men sewep boldum – Buna ben sebep oldum. Sewebi néme? – Sebebi ne? Sewep körsetmek – Sebebini söylemek. Mushu seweptin – Bu sebeple. Sewep qilsa séwette su toxtaydu – d. Emek sarfedilirse sepette su durur. sewepchi a.u. Sebep olan, amil, yapan, fail, işleyen. Jangjalning sewepchisi – Kavganın faili. Buninggha men sewepchi boldum – Buna ben sebep oldum. sewepkar a.f. Fail, işleyen, amil. seweplik a.u. Sebepli, sebebi olan. sewepsiz a.u. Sebepsiz. Sewepsiz ishqa chiqmighuchi – Bir sebebi olmadan işbaşı yapmayan. Sewepsiz ishqa kelmeslik – Bir sebebi olmadan işe gelmezlik. sewepsizlik a.u. Sebepsizlik; bir sebebi olmama hali. sewiye a. Seviye. sewiyilik a.u. Seviyeli. Yuqiri sewiyilik – Yukarı seviyeli. sewr-taqet a. Sabır ve takat. sewri a. bk. sewr. sewrlik a.u. Sabırlı. sewrsiz a.u. Sabırsız. sewrsizlenmek a.u. Sabırsızlanmak. sewrsizlik a.u. Sabırsızlık. sewrsizlinish a.u. Sabırsızlanma. sewze f. 1. Sebze 2. Havuç. sewzireng f. Turuncu, portakal rengi. sewzirenglik f.u. Portakal renginde. sewziwat f. Yeşillik, göveri. sey ç. Sebze. Sey bolmaydu – mec. Çok az; hiçbir şey. seyxane ç.f. Kışta sebzelerin saklandığı yer; Donmaması için sebzelerin konulduğu özel ev. seyil f. Gezinme, gezinti. seyir a. Gezme, gezinti, seyir. seyirga f. Gezme yeri, gezilen yer. seyjingting ç. Maliye Bakanlığı. seyle f. Gezme, gezinti, şenlik. seyna ağ. Avlu; bk. hoyla. seypung ç. Terzi. seypungchiliq ç.u. Terzi işi, terzilik, dikiş işi. seyse ç. Vazife, yüküm, mükellefiyet. Seyse üchün dep chüshken otun sélighi – Vazife olarak alman odun vergisi. seywengze Ç; Sebze tarlası. Seywengzengde ünüptu, aq chamghur, qizil chamghur – Sebze tarlanda koksalmış ak turp, kızıl turp. seywengzilik ç.u. Sebze tarlası; bk. köktatchiliq. seyshenbe f. Salı. seyyad a. Avcı. seyyar a. Seyyar, gezgin. Seyyar truppa – Seyyar turuppu. seyyare a. Gezegen, seyyare. Seyyare sistémi – Güneş manzumesi; güneşin etrafındaki gezegenler. seyza ç. Elek. sezdürmek (sezmek'ten) Sezdirmek, hissettirmek, hafif surette duyurmak. sezdürüsh Sezdirme, hissettirme, hafif surette duyurma. sezgü Sezgi. sezgüch Hassas, alıngan. sezgüchlük Hassaslık, alınganlık. sezgün ağ. bk. sezgür. sezgür Uyanık, basiretli, keskin zeka. sezgürlük Uyanıklık, basiretlilik, keskin zekalılık. Siyasiy sezgürlük – Siyasî basiretlilik. sezgüsiz Basiretsiz 2. Duygusuz. sezgüsizlik Basiretsizlik 2. Duygusuzluk. sezmek Sezmek. Aldin sezmek – Önceden sezmek. Sézip qalmaq – Sezmek. Könglüm sezdi – Hissettim. séde Karaağaç; bk. qariyaghach. sédep a. Sedef. séghilmaq Sağılmak. séghim Sağım. séghin Sağmal, sağımlı. Séghin qala – Sağmal inek. Séghin dewri – Sağmal devri. séghinchi İnek sağan kadın. séghinish Özlem. Séghinishqa bashlimaq – Özlemini duymak; özlemek. séghinishish Karşılıklı özlem. séghinishliq Özlenilen, özlemli. Séghinishliq salam – Özlemli selam. séghinishmaq Karşılıklı özlemek; beraber özlemek. Shularmu séghinishar deymen – Herhalde onlar da özler. séghinmaq Özlemek, hasret çekmek. Séghinip ketmek – Özlemek. séghiwalmaq Sağmak, sağıvermek. séghiwélish Sağma, sağıverme. séghish Sağma, sağış. Ettigenlik séghish – Sabah sağımı. séghishish Sağmak için yardım etme; beraber sağma. séghishmaq Sağmak için yardım etmek; beraber sağmak. séghiz Sakız. Séghiz topa – Yapışkan toprak; killi toprak. Séghiz topiliq – Yapışkan topraklı; killi. séghizxan zool. Saksağan. séghizliq Killi. Séghizlik yer – Killi yer (toprak). séhir a. Sihir, büyü. séhirchi a.u. Sihirci. séhirchilik a.u. Sihircilik. séhirlenmek a.u. Sihirlenmek. séhirlesh a.u. Sihirleş, sihirleme. séhirletmek a.u. (séhirlimek'ten) Sihirletmek. séhirlik a.u. Sihirli. séhirlimek a.u. Sihirlemek. séhirlinish a.u. Sihirleniş, sihirlenme. séx r. Atelye. Qurashturush séxi – Montaj atelyesi. séxiliq a. Sahavet, cömertlik. séxiy a. Cömert, eli açık. séxiyliq Cömertlik. Séxiyliq qilmaq – Cömertlik etmek. sékin f. Sakin, yavaş. sékin'gine Sessizce, yavaşça. sékinleshmek Sakinleşmek, yavaşlamak. sékinletmek Sessiz hale getirmek; yavaşlatmak. sékinlishish Sakinleşme, yavaşlama. sékrétar r. Sekreter; bk. shuji. sékrétarliq Sekreterlik. sékunt r. Saniye. sékuntliq r.u. Saniyelik. séliq Vergi. Séliq salmaq – Vergi koymak. Séliq sélish – Vergilendirme. séliqliq Tesbit edilmiş, gerekeni yapılmış 2. Kilitlenmiş. sélinish bk. sélinmaq. sélinmaq (salmaq'tan). Orun sélindi – Yer hazırlandı. Zawut séliniwatidu – Fabrika kuruluyor. Kembeghellikke sélinmaq – Fakir gibi görünmek. Körmigen'ge sélinmaq – Görmezlikten gelmek. Qapighi sélinghan adem – Asık suratlı adam. sélish (salmaq'tan) öy sélish ev yapmak; ew yapma. Tömür yolu sélish – Demir yol yapımı. Chéchek sélish – Aşı yapma. sélishish Yapımına yardım etme; beraber kurma; beraber yapma. sélishmaq Yapımına yardım etmek; beraber kurmak; beraber yapmak. sélishturghanda Mukayese edildiğinde. Sélishturghili bolmaydighan derijide – Mukayese edilemez derecede. Sélishturup köriish – Mukayese etme. Sélishturup bolmaydu – Mukayese edilemez. Sélishturup bolmaydighan – Mukayese edilemez. Küch sélishturmaq – Güç denemek. sélishturghusiz Mukayese edilemez. Sélishturghusiz derijede – Mukayese edilemez derecede. sélishturma Mukayese, karşılaştırma. Sélishturma éghirliq – Nispî ağırlık. sélishturmaq Mukayese etmek, karşılaştırmak. Sélishturup qarighanda – Mukayese edildiğinde. sélishturulmaq Mukayese edilmek, karşılaşbrılmak. sélishturulush Mukayese edilme, karşılaştınlma. sélishturush Mukayese etme, karşılaşürma. sémiz Semiz, şişman. sémizlik Semizlik, şişmanlık. sémont r. Çimento. Sémont zawuti – Çimento fabrikası. sémontlanmaq r.u. Yapımına çimento kullanılmak. sémontlash r.u. Yapımına çimento kullanma. sémontlatmaq r.u. Yapımına çimento kullandırmak. sémontlik r.u. Çimentolu. sémontlimaq r.u. Yapımına çimento kullanmak. sémontlitish r.u. Yapımına çimento kullandırma. séngayan Bükülü, eğri, eğri büğrü, bakışımsız. séniki Seninki. séning Senin. séningche Sence, sana göre. séningki Seninki. Kitap séningki – Kitap seninki. séntebir r. Eylül. sép-sériq Sapsarı. sépahr f. tar. Gök, sema, gökyüzü, gök kubbesi. sépash Okşama, sıvazlama. sépil Kale. sépilmek Serpilmek. sépimaq bk. sipimaq. sérenji ağ. bk. sirat. séri Devamlılığı belirten ek. Barghan séri – Gittikçe. Oqughan séri – Okudukça. sériq Sarı. Tuxumning sérighi – Yumurta sarısı. Sériq topa – Sarı toprak. Aq sériq – Açık sarı. Sus sériq – Açık sarı. Sép sériq – Sapsarı. Sériq Uyghur – Sarı Uygur (bir Türk boyu). Sériq ishek – 1) Falanj 2) Akrep, kuyruklu. Sériq késel – t. sarılık. sériqliq Sarılık, sarı renk. sérilish Kayma, kayarak inme. sérilmaq Kaymak, kayarak inmek. sérim f. ağ. Ev eşyası. sérimaq Şoymak, derisini soymak, sıyırmak. sérish Soyma, derisini soyma, sıyırma. séritish Kabuğunu soydurina; kavlatma. séritma Sürme. Séritma qapqaq – Sürme kapak. séritmaq Kabuğunu soydurmak; kavlatmak, sıyırtmak. sérk r. Sirk. sésiq Pis koku. Sésiq küzen – Kokarca. sésiqliq Pis koku, pis kokan. sésimaq Pis kokmak. séstira r. Hemşire. séstiraliq r.u. Hemşirelik. sétiq Ticaret, alışveriş. sétiqchi Satıcı, tezgahtar. sétiqchiliq Satıcılık, tezgahtarlık. sétilish Satılma, satılış. sétilma Satılık. sétilmaq Satılmak. Sétilmay qalghan mal – Satılmamış mal. Sétilip boldi – Satılıp bitti. sétilmas Satılmaz. sétilmasliq Satılmazlık. sétiwalmaq Satın almak. sétiwetmek Satmak, satıvermek. sétiwélish Satın alış. Sétiwélish küchi – Satın alma gücü. sétiwétish Satış, satıveriş. sétish Satma, satış. Élip sétish – Alıp satış. sétishish Karşılıklı satış; beraber satış. sétishmaq Karşılıklı satmak; beraber satmak; satışmak. sétka r. File, ağ. Simliq radiyo sétkisi – Telli radyo ağı. séwet f. Sepet. séwét ağ. bk. süyünche. séyde bk. séde. sézik Kadınlarda yeni hamilelik döneminde vuku olan hassaslık (bunalım). séziklik Yeni hamile dönemindeki bunalım hali. sézilerlik Sezilecek derecede, sezilir derecede. sézilish Seziliş, sezilme. sézilmek Sezilmek. sézilmes Sezilmez. sézilmeslik Sezilmezlik. sézim Sezgi. Siyasiy sezim – Siyasi sezgi. sézish Seziş, sezme. Aldin sézish – Önceden. sxématizm r. Şematik, kabataslak şekil. sichqan Sıçan; bk. chashqan. Sichqan yili – Sıçan yılı. (Yüzyılımızın 1900, 1912, 1924, 1936, 1948,1960 yıllan sıçan yılıdır). side bot. bk. séde. signal r. İşaret, sinyal, boru. sighdurmaq (sighmaq'tan) Sığdırmak. sighdurush Sığdırma, sığdırış. sighim İstiap, kapasite. sighimchanliq Kapasite genişliği. sighimliq Kapasitesi geniş. sighimliliq Kapasite genişliği. sighimsiz Kapasitesi dar. sighinish Sığınma. Xudagha sighinish – Allah'a sığınma. sighinmaq Sığınmak. sighish Sığış, sığma. sighishish Sığışma, beraber sığma. sighishliq Kapasiteli, kapasitesi geniş. Ikki yüz kishi sighidu – İki yüz kişiyi alabilecek genişlikte (kapasitede). sighishmaq Sığışmak, beraber sığmak. sighishmasliq Kapasite darlığı. sighishturmaq Sığdırmak. sighishturush Sığdırış, sığdırma. sighmaq Sığmak. Söz qil, sighar yerge – Kabul edilecekse söyle. sijaq Çizgi. sijash Çizmek, çizme, çiziş; bk. sizish. sijimaq Çizmek; bk. sizmaq. U qeghezni sijap tashlidi – O kağıdı çiziverdi. sik bk. ziq. sikim Avuç (-cu). siqilchaq Boğaz, derbent. siqilchaqliq Boğaz hali. siqilish Sıkılma, sıkılış. siqilishish Sıkılaşma. siqilishmaq Sıkılaşmak. siqilishturmaq Sıkıştırmak. siqilmaq Sıkılmak. Siqilip chiqmaq – Sıkılıp çıkmak. Siqilip kétiwatimen – Sıkılıyorum. siqimdash Avuçlama. siqimdimaq Avuçlamak. siqimlimaq bk. siqimdimaq. siqin Dar 2. Sıkılma. siqirash Sızlama. siqirimaq Sızlamak. Qolum siqiraydu – Elim sızlıyor. siqish Sıkma. Qol siqish – El sıkma. siqishish Sıkışma, beraber sıkma. Qol siqishish – El sıkışış. siqishmaq Sıkışmak. siqishturmaq Sıkıştırmak. siqishturush Sıkıştırma. siqqidek Sığar gibi. Ular siqqidek jay – Onlar sığacak kadar yer. siqquzmaq (siqmaq'tan) Sıktırmak. siqquzush Sıktırma. siqmaq Sıkmak. Siqip chiqarmaq – Sıkıp çıkarmak. siqturmaq (siqmaq'tan) Sıktırmak. siqturush Sıktırma. sil Verem, tüberküloz. Söngék sili – Kemik veremi. silanmaq Sıvanmak 2. Okşanmak. silap-sipimaq Sıvamak, okşamak. silash Sıvama, sıvazlama, okşama. silashmaq Sıvaşmak, okşaşmak, sıvazlaşmak. silashturmaq Sıvaştırmak, okşattırmak. silatmaq (silimaq'tan) Sıvatmak, okşatmak. sile ağ. bk. sili. siler bk. sili. silerche Sizlerce, sizlere göre. sili (nezaket anlamında) Siz, sizler. silige Kütük (-ğü). Siligidin sélinghan – Kütükten yapılmış. silighdanmaq Cilalanmak, parlatılmak, kaygan hale getirilmek. silighdash Cilalama, parlatma, kaygan hale getirme. silighdashmaq Beraber partlatmak, beraber , cilalamak, beraber kaygan hale getırmek. silighdatmaq Cilalatmak, parlattırmak, kaygan hale getirtmek. silighdimaq Cilalamak, parlatmak, kaygan hale getirmek. siliklik Nezaket, naziklik. siliq Düz, pürüzsüz, cilalı, parlamış. Chachliri siliq taran'gan qiz – Saçlan düzgün taranmış kız. Siliq muamile – Yumuşak muamele, iyi ilişki. siliqlanmaq Cilalanmak, parlatılmak, düzgün hale getirilmek. siliqlash Cilalama, düzgün hale getirme. siliqlatmaq (siliqlimaq'tan) Cilalatmak, parlattırmak, kaygan hale getirmek. siliqlimaq Düzgün hale getirmek; cilalamak. siliqlinish Cilalanma, parlatılma, düzgün hale getirilme. siliqlitish Cilalatma, parlattırma, kaygan hale getirtme. silimaq Sıvamak, sıvazlamak, okşamak. U béshimdin silidi – O başımı okşadı. silingbu ç. Karargah, kurmay. siliningki Sizinki. silinish Sıvanma 2. Okşanma. silishish Sıvaşma, okşaşma, sıvazlaşma. silitish Sıvatma, okşatma. siljimaq Yaklaşmak, sürülmek, çekilmek. siljip Yaklaşarak, sürülerek, çekilerek. siljish Yaklaşma, sürülme, çekilme. siljitilish Yaklaştırılma, sürdürülme, çektirilme. siljitilmaq Yaklaştırılmak, sürdürülmek, çektirilmek. siljitiwetmek Yaklaştın vermek, sürdürüvermek. siljitiwétish Yaklaştın verme, sürdürüverme. siljitish Yaklaştırma, sürme, çekme. siljitishish Beraber yaklaştırma; beraber sürme. siljitishmaq Beraber yaklaştırmak, beraber sürmek. siljitmaq (siljimaq'tan) Yaklaştırmak, sürmek, çekmek. siljitturmaq Yaklaştırtmak, sürdürmek, çektirmek. siljitturush Yaklaştırtma, sürdürme, çektirme. silkimek Silkmek, sallamak. Silkip tashlimaq – Silkip atmak; haddini bildirmek. Qol silkimek – El sallamak. silkinish Sallanma, ırganma. silkinmek Sallanmak, ırganmak. silkiwetmek Silkip atmak 2. Haddini bildirmek. silkiwétish Silkip atma 2. Haddini bildirme. silkish Silkme, sallama. Silkishke bashlimaq – Silkmeye başlamak. silkishish Beraber silkme. silkishmek Beraber silkmek. silkishtürmek Azarlamak, paylamak. silkishtürüsh Azarlama, paylama. i silkitiş Sallama. silkitmek Sallamak. sim-sim Etigenlighi sim-sim yamghur yaghdi – Sabahleyin çis çisi yağmur yağdı. -siman (benzetme eki) -sı, -si. Kishisiman – İnsansı. simap f. kim. Civa. Hg belgesi ile gösterilen, 13,59 yoğunluğunda bir eleman. simawar bk. samawar. simchilaq ağ. bk. chimeltek. simeglek Elek, telden yapılmış elek. simelgek ağ. bk. simeglek. simes ağ. Kuzu kürkü; bk. eltire. simfonik r. Senfonik. simfoniye r. Senfoni. simxana f. ağ. Telgraf; bk. télégraf. simildash Serpeleme, serpinti. simildimaq Serpelemek, serpinti. Yamghur simildaydu – Yağmur çiseliyor. simsiz f.u. Telsiz. Simsiz télégraf – Telsiz telegraf. sinagh bk. sinaq. sinaq Sınav, deneme, imtihan. Sinaq qilghuchi – Deneme yapan. Atom quralliri sinighini toxtutush – Atom silahlan denemesini durdurma. Sinaq tériqisida – Deneme şeklinde. sinaqliq Denenmiş. sinalmaq Denenmek. sinash Deneme. sinashmaq Karşılıklı güç denemesi yapmak. Küch sinashmaq – Karşılıklı güç denemesi yapmak. sinatmaq (sinimaq'tan) Denetmek. sinatturmaq Denettirmek. sinatturush Denettirme. sinchi Casus, dil avcısı. sinchilaq Küçük parmak, serçe parmak. sinchilap İtina ile, özenle, inceden inceye. sinchilash İnceleme, tetkik, gözden geçirme. sinchiliq Casusluk. sinchilimaq Gözden geçirmek, tetkik etmek, incelemek. Depterni sinchilap körüshke bashlidi – Defteri dikkatle incelemeye başladı. sine f. Göğüs. singar Tek. Singar paypaq – Çorabın teki. singchay ç. Sütsüz çay. singdürmek Sindirmek, hazmetmek. Ash singdürmek – Yemek hazmetmek. singdürülmek Sindirilmek. singdürülüsh Sindirilme. singdürüsh Sindirme. singil Küçük kız kardeş. Qéyni singil – Baldız, görümce. Acha-sinil – Abla ve kız kardeş. singir Kiriş, damar. Singir tartishish – Kramp, kasınç. singiri Gibi, benzer. Shu singiri – Şunun gibi. singirmek Sindirmek. singish Sinme. singishish Yakışma, uygun gelme. singishliq İyi hazm edilen; hafif. singishmaq Yakışmak, uygun gelmek. Bu kiyim sanga nahayiti singiship ketti – Bu elbise sana çok yakışmış. singmek Sinmek. Suni sep singer yerge, sözni qil sighar yerge – d. Suyu serp siner yere, sözü söyle sığar yere. Singip pishqan aq nan – İyi pişmiş buğday ekmeği. singni ağ. bk. singil. singsalish ağ. bk. sinchilash. sinighuchi Deneme yapan, sınav yapan. sinilish Denenme. sinimaq Denemek, tecrübe etmek. Bextini sinap körmek – Şansını denemek. sinip a. Sınıf. Ishchilar sinipi – İşçiler sınıfı. Altinchi sinip – Altıncı sınıf. sinipdash a.u. Sımfdaş, aynı sınıfa mensup olma, sınıf arkadaşı. sinipliq a.u. Sınıflı, sımflık. Besh sinipliq mektep – Beş sınıflı okul. sinipsiz a.u. Sınıfsız. Sinipsiz jem'iyet – Sınıfsız toplum. sinish İflas etme, batma. sinishish Karşılıklı güç denemesi yapma. sinitish Denetme. sinjek ağ. bk. barang. sinjilash bk. sinchilash. sinjish ağ. bk. siljish. sinlik Güzel, görkemli. sinmaq İflas etmek, batmak. sinonim r. Anlamdaş kelimeler kadrosu. sinonimlik Eşanlamlı, anlam eşliği. sinpiy a. Sınıflı, sımfsal, sınıfa ait. sintaksis r. Sentaks, sözdizimi. sintétik r. Sentetik. sipash Sıvazlama, okşama. sipashturmaq Karşılıklı sıvaştırmak; karşı lıklı okşattırmak. sipatmaq Sıvazlatmak, okşatmak. sipatturmaq Sıvazlatürmak, okşatürmak. sipatturush Sıvazlattırma, okşattırma. sipaye f. Nazik, nezaketli. sipayigerlik f.u. Nezaketlilik. sipayiliq f.u. Nezaketlilik. siper tar. Kalkan; bk. qalqan. sipilash Yoklama, araştırma, okşama. sipilimaq Yoklamak, araştırmak, okşamak. sipimaq Okşamak, sıvazlamak. Béshimdin sipidi – O başımı okşadı. sipitish Sıvazlatma, okşatma. sipta Düz, dümdüz. Sipta rex – Düz kumaş. siraj Tutkal. sirajlanmaq Tutkallanmak. sirajlash Tutkallama. sirajlatmaq (sirajlimaq'tan) Tutkallatmak. sirajlimaq Tutkallamak. sirat a. Sirat köwrügi – Sırat köprüsü. sirchi Boyacı, badanacı. sirdash a.u. Mahrem, içten, candan, samimi, içli dışlı bir dost. sirdashliq a.u. İçtenlik, içli dışlı. sirdashmaq a.u. İki dost arasında sırlann birbirine verilmesi. sirdishish a.u. bk. sirdashmaq. sire Büsbütün, tamamiyle. Sire oqumaydu – Hiç okumuyor. sirek Seyrek, az. Kitapning sirek uchraydighan nusxisi – Kitabın az bulunan nüshası. sirekleshmek Seyrekleşmek. sirgüch ağ. bk. süzgüch. sirghash Kayma, kayış. sirghimaq Kaymak, kayış. sirilish Kayma. sirilmaq Kaymak, kurtulmak. Yash tamchiliri ikki mengzidin töwen'ge sirilatti – Yaş damlaları yüzünden aşağıya kayıyordu (damlıyordu). Ademning ichi sirilidu – İnsan acıyor. sirimaq Vurmak, kamçılamak. siritish Vurdurma, kamçilatma. siriwalmaq Kabuğunu soymak; yüzmek; derisini soymak, sıyırmak. siriwélish Kabuğunu soyma; yüzme; derisini soyma, sıyırma. sirish Vurma, kamçılama. siritmaq Vurdurmak, kamçılatmak. sirkilesh Bit sirkesinin hasıl olması. sirkilimek Sirkelemek; bit sirkesinin hasıl olması. sirlaqliq Boyalı, cilalanmış. sirlanmaq Boyalmak, cilalanmak. sirlash Cila yapma, boyama, badana yapma. sirlimaq Boyamak, cilalamak. sirlinish Boyalma, cilalanma. sirmaq Astarı vatkalı iş ceket. sirtida Dışında. Buning sirtida – Bunun dışında. sirtqi Dış. Sirtqi kiyim – Dış elbise. sirtlan zool. Sırtlan. sirtmaq Kement. Sirtmaq salmaq – Kement geçirmek. sirtme Tuzak, kapan. sirtta Dışarıda. sirttin Dışarıdan. Sirttin qarighanda öy yaman körünmeydu – Dışarıdan bakarken ev kötü görünmüyor. sistéma r. Sistem. sistémliq r.u. Sistemli. Sistémliq türde – Sistemli halde. siwe Hisse, pay, düşürge. siwepxana ağ. Banyo; bk. moncha. siya f. Mürekkep. siyaq Biçim, dış görünüm, kılık, şekil. Yarishimliq siyaq – Güzel kılık. siyaset a. Siyaset. Iqtisadiy siyaset – İktisadî siyaset. siyasetchi Siyasetçi, politikacı. siyasetperest a.f. Politika oyuncusu. siyasetperestlik a.f.u. Politika oyunu. siyasiy a. Siyasî, siyasal. Siyasiy ehwal – Siyasî durum. Siyasiy bölüm – Siyasî bölüm. Siyasiy rehber – Siyasî lider. Siyasiy mesele – Siyasî mesele. Siyasiy mektep – Siyasî okul. siydik Sidik. siyezd r. Kurultay, kongre. siygek Çok işeyen. siygeklik Çok işeme hali. siyir Sığır. Boghaz siyir – Gebe sığır. siyish Siyme, işeme. siyliq Ağırlama, içki, sofra 2. Ödül, mükâfat. siymek Siymek. siz z. Siz. Sizde – Sizde. Sizge – Size. Sizni – Sizi. Sizler – Sizler. Sizlep gep qilmaq – Siz diye söylemek. sizche Sizce. sizdurmaq (sizmaq'tan) Çizdirmek. sizdurush Çizdirme. sizghuch Çizgi, cetvel, cetvel tahtası. sizghuchi Desinatör, krokici, proje (krokisi). siziq Çizgi. Toghri siziq – Düz çizgi. siziqche Küçük çizgi. Ikki siziqche – İki küçük çizgi. siziqliq Çizgili. Siziqliq depter – Çizgili defter. sizilish Çizilme. sizilmaq Çizilmek. siziwetmek Çizivermek, çizmek. siziwétish Çiziverme, çiziş, çizme. sizish Çiziş, çizme. sizlam Sızı, ağrı. sizlerningki Şizlerinki. sizma Çizgi. sizmaq Çizmek. Astidin sizmaq – Altından çizmek; altım çizmek. Sizip tashlimaq – Çizivermek. sizningki Sizinki. Bu öy sizningki – Bu ev sizinki. Slaw r. İslav. Slaw xelqliri – İslav halkları. Slawlar İslavlar. Slaw tili – İslav dili. Slawliq r.u. İslavlık. sméta r. Teğellemek, çatmak. soal a. bk. sual. soda f. Ticaret; alış veriş; satış. Soda shertnamisi – Ticaret anlaşması. Kim artuq sodisi – Açık artırma. Soda floti – Ticaret filosu. Soda wekili – Ticaret ataşesi. soda-sanaet f.a. Ticaret ve sanayi. Soda-sanaet merkizi – Ticaret ve sanayi merkezi. soda-sétiq f.u. Ticaret, alış veriş, satış. sodiger f. Tüccar. sodigerchilik f.u. Tüccarlık. Sodigerchilik qilmaq – Tüccarlık yapmak. sodigerlik f.u. Tüccarlık. sodilashmaq f.u. Pazarlık yapmak. sodiliq a.u. Karasevdalılık, manyaklık. sodiyi a. Karasevdalı, manyak. sogh bk. soghuq. soghaqliq Soğukluk; soğuk olma hali. soghan Soğan; bk. piyaz. soghchi ağ. bk. yitim. soghchiliq Soğukluk; sevgiden mahrum muamele. Arimizgha soghchiliq chüshti – Aramıza soğukluk girdi. soghuq Soğuk. Ettigenki soghuq – Sabah soğuğu. Soghuq iklim – Soğuk iklim. Bugün nahayiti soghuq – Bugün çok soğuk. Soghuk boldi – Soğuk oldu. Soghuq tegmek – Üşütmek, üşümek, soğuk almak. Soghuq tekküzmek – Üşütmek. Soghuq chüshmek – Soğuk olmak. Soghuq chüshüp qaldi – Soğuk oldu. Soguqqa chidamliq – Soğuğa dayanıklı. Soghuk künler bashlandi – Soğuk günler başladı. Qara soghuq – Karsız soğuk. Soghuq yémek – Donmak, buz kesilmek. Ishqa soghuq qarimaq – İşe zevksiz bakmak; işten hoşlanmamak. Öyi közümge yamanmu soghuq köründi – Evi gözüme çok da soğuk göründü. soghuqchiliq Soğukluk (havanın soğukluğu) 2. soğukluk (ilişkide soğukluk). Arigha soghuqchiliq salmaq – Araya soğukluk salmak. soghuqluq Soğukluk, ayaz. soghulmaq Suyu azalmak. Derya soghulup ketti – Nehrin suyu azaldı. soghulush Suyu azlma. soghurmaq Çekip çıkarmak, çekmek, çıkarmak. soghurtmaq (soghurmaq'tan) Çekip çıkartmak. soghurtulmaq Çekip çıkartılmak. soghurtulush Çekip çıkartılma. soghurtush Çekip çıkartma. soghurulmaq Çekip çıkarılmak. soghurulush Çekip çıkarılma. soghurush Çekme. Chish soghurush – Diş çekme. soghush ağ. bk. sowush. soghuymaq ağ. bk. soghurmaq. sojang ç. Başkan, müdür. soq ağ. bk. soghuq. soqa Karasaban. Qosh chishliq soqa – Çift bıçaklı karasaban. Soqa chishi – Karasaban dişi (bıçağı). Soqa waxti – Ekin vakti. soqa-sayman Ekin aletleri. soqiwash Uzun baş. soqqa Darbe. Soqqa bermek – Darbe vermek; darbe yedirmek. soqmaq Vurmak, dövmek. Saet soqti – Saat çaldı. Pichaq soqmaq – Bıçak yapmak. Tömürni kizighida soq – d. Demiri tavında döv. soqsuldash bk. qatirash. soqturmaq (soqmaq'tan) Dövdürmek, vurdurmak. soqturush Dövdürme, vurdurma. soquchilan bot. Bir tür Kaşgar hurması. soquldaq Avare avare dolaşmak; haylaz haylaz gezmek. soquldash ağ. bk. qatirash. soquldimaq ağ. bk. qatirimaq. soqulmaq Dövülmek, çarpılmak. Ongay soquludighan tömür – Kolay dövülen demir. soqulush Dövülme, çarpılma. soqum Kışlık et tedariki için kesilen havyan. Soqum waxtida – Et tedarik edilmeye başladığı kışın başında. soqur Kör. soqurluq Körlük. soqush Darbe, dövme 2. Savaş. Soqush maydani – Savaş alanı. Grazhdanlar soqushi – İç savaş. Özara soqush – Kendi aralarında savaş. Soqush kémisi – Savaş gemisi. soqushqaq Kavgacı; kavga düşkünü; geçimsiz. soqushqaqliq Kavgacılık; kavga düşkünlüğü, geçimsizlik. soqushmaq Dövüşmek, çarpışmak 2. Savaşmak. soqushturmaq (soqushmaq'tan) 1. Dövüştürmek 2. Kadeh tokuşturmak. soqushush Dövüşme 2. Savaşma. sol Sol. Solgha – Sola. Solda – Solda. Sol yaqta – Sol tarafta. solax ağ. Durgun. Solax su – Durgun su. solaq Hapishane. Solaqqa almaq – Hapsetmek. solaqxana Hapishane; bk. qamaqxana. solanmaq Hapsedilmek. solash Hapsetmek. Qamaqxanigha solash – Hapishaneye hapsetme. solashqan Solmuş. Solashqan gül – Solmuş gül (çiçek). solashqanlik Solmuşluk, solma hali. solashmaq Solmak. Yopurmaqlar solushup ketti – Yapraklar soluverdi. solashturmaq (solmaq'tan) Soldurmak, kurutmak. solashturush Soldurma, kurutma. solatquzmaq bk. solatmaq. solatquzush bk. solutush. solatmaq Hapsettirmek. solatturmaq Hapsettirmek. solatturush Hapsettirtme. solchil Solcu. solchilliq Solculuk, solcu olma hali. solda Solda, sol tarafta. soldin Soldan, sol taraftan. soldurmaq (solmaq'tan) Soldurmak, kurutmak. soldurush Soldurma, kurutma. solgha Sola. solghun Solgun, solmuş, sararmış. Közliring solghun – Gözlerin çökmüş. 2. Özensiz, ihmalcı. solxay Solak. solimaq Hapsetmek. solqay bk. solxay. sollashmaq Sola kaymak; solcu olmak. sollimaq Sürüklemek, çekmek. solluq Solluk, sola meyillik. sollushush Sola kayma, solcu olma. solmaq Solmak, kurumak. Solushup qalmaq – Solmuş olmak. Ebidiy solmas méning gülistanim – Ebedi solmaz benim gülistanım. solughay bk. solxay. soluq müz. Tamburun deliği. solunush Hapsedilme. solush Solma, kuruma. solushush Solma. solutush Hapsettirme. som Para birimi; lira. Bu kitap besh som turudu – Bu kitabın değeri beş lira. sombesey ç. Lâhana. somka r. Çanta. somluq Liralık. Besh somluq – Beş liralık. song ağ. Arka. Putning songi – Taban. Ötükning songi – Çizmenin ökçesi. songghuch Bahçe duvarı altındaki su yolu. songpiyaz ç.f. bot. Pırasa. sonjaq ağ. bk. song. sopa a. bk. supa. sopi a. Sofi; mutasavvıflara ait. sopiliq a.u. Sofuluk, dindarlık. sopisopiyang zool. bk. sopiyang. sopiyang zool. Sarı asma. sopun Sabun. Etir sopun – Itır sabun. Kir sopuni – Çamaşır sabunu. Sopun zawuti – Sabun fabrikası. Sopun sürkimek – Sabun sürmek. Sopun qaynitish – Sabun kaynatma (sabun yapma). sopunchi a.u. Sabuncu. sopunchiliq a.u. Sabunculuk. sopundan Sabun kutusu. sopunlanmaq Sabunlanmak. sopunlash Sabunlama. sopunlimaq Sabunlamak. sopunluq Sabunlu. sopunlunush Sabunlanma. soragh ağ. bk. soraq. soraq Sorgu 2. Soru. Soraqqa tartmaq – Sorguya çekmek. Soraq alamiti – Soru belgesi. soraqchi Yargıç. soralmaq Sorulmak. soranmaq Dilenmek. sorash Sorma, isteme. sorashmaq Karşılıklı sormak. Aman-ésenlik sorashmaq – Karşılıklı esenlik dileğinde bulunmak. sorashturmaq Soruşturmak. soratquzmaq bk. soratmaq. soratmaq (sorumaq'tan) Sordurmak, istetmek. soratturmaq Sordurtmak, istettirmek. sorimaq bk. sorumaq. soriwalmaq Yal vara yakara elde etmek. soriwélish Yal vara yakara elde etme. sormaq ağ. bk. sorumaq. sort r. Tür, cins. sortlash r.u. Cinslere ayırma, türlere ayırma. sortlatmaq r.u. Türlere ayırtmak. sortlimaq r.u. Cinslere ayırmak. sortluq r.u. Kaliteli cins. sorulmaq Sorguya çekilmek. sorumastin Sormadan. Her xétide seni soraydu – Her mektubunde seni soruyor. Yash chéghida sheher sorughan – Gençliğinde şehiri idare etmiş. sorunush Dilenme, dileniş. sorush Savurma. sorushush Karşılıklı sorma. Karşılıklı esenlik dileğinde bulunma. sorutmaq (sorumaq'tan II) Savurtmak. sot r. Mahkeme. Sotqa bermek – Mahkemeye vermek. Sotta aqlanmaq – Mahkemede aklanmak. Sot qilmaq – Mahkemede yargılamak. sotchi r.u. Hakim, yargıç. sotka r. Bir gece gündüz. Bir sotkida – Bir gece gündüzde. sotkiliq r.u. Gece gündüzlük. Bir sotqiliq yer – Ulaşmak için bir gece gündüz yolculuğu gerektiren yer. sotlanghanlik r.u. Mahkemeli olmaklık; mahkemeli olma hali. sotlanmaq r.u. Mahkemeli olmak; yargılanmak. sotlash r.u. Yargılama. sotlashmaq r.u. Mahkemede karşılıklı dava açmak. sotlimaq r.u. Yargılamak. sotlunush r.u. Mahkemeli olma, yargılanma. sotlushush r.u. Mahkemede karşılıklı dava açma. sotsiyal r. Sosyal, İçtimaî, toplumsal. Sotsiyal inqilap – Toplumsal devrim. sotsiyal-démokrat Sosyal demokrat. Sotsiyal-Démokratlar Partiyisi – Sosyal Demokratlar Partisi. sotsiyal-démokratizm Sosyal demokratizm. sotsiyalist r. Sosyalist. sotsiyalistik r. Sosyalist. Sotsiyalistik inqilap – Sosyalist devrim. Sotsiyalistik jem'iyet – Sosyalist toplum. Sotsiyalistik döletler – Sosyalist devletler. sotsiyalizm r. Sosyalizm. sotsiyalliq r.u. İçtimaî, toplumsal. sotsiyologiye r. Sosyoloji, toplum bilimi. sowadan Sowadan térek – Ak kavak. sowaq ağ. bk. soghuq. sowét r. Sovyet. Sowét hökümiti – Sovyet hükümeti. Sowét Ittipaqi – Sovyetler Birliği. sowgha Hediye, armağan. Sowgha qilmaq – Hediye etmek. sowghat Hediye, armağan. Sowghat bermek – Hediye vermek. sowghatlanmaq Hediyeli olmak. sowghatlash Hediye verme. sowghatlimaq Hediye vermek. Oqughuchilar sowghatlandi – Öğrencilere hediye verildi. sowghatlinish Hediyeli olma. sowumaq Soğumak. Köngül sowumaq – Gönül soğumak. Bu ademge méning könglüm sowudi – Bu adama benim gönlüm soğudu. sowush Soğuma, soğuş. sowutquch Soğutucu. Sowutquch eswap – Soğutucu alet. sowutmaq Soğutmak. sowutturmaq Soğutturmak. sowutturush Soğutturuş, soğutturma. sowutulmaq Soğutulmak. Sowutulghan qaynaq su – Soğutulmuş kaynamış su. sowutulush Soğutulma, soğutuluş. sowutush Soğutma, soğutuş. soydurmaq (soymaq'tan I) Kestirmek, soydurmak. soydurush Kestirme, soydurma. soyghuzmaq bk. soydurmaq. soyghuzush bk. soydurush. soyla Topuz,.çomak. soylash Sürünerek gitme 2. Şıvışma. soylimaq Sürünerek gitmek 2. Sıvışmak. soyu Soyu chish – Köpek dişi; sivri ve uzun diş; domuz dişi. soyulmaq Soyulmak, kesilmek. soyulush Soyulma, kesilme. soyumaq ağ. bk. sowumaq. soyuwalmaq Derisini soymak; kabuğunu soymak. soyuwélish Derisini soyma; kabuğunu soyma. soyushmaq Beraber kesmek; beraber soymak. Qoyni soyushti – Koyunu kestiler; Koyunu soydular. soyushush Beraber kesme; beraber soyma. soyuz r. Şura, meclis. sozampay Uzun. sozdurmaq (sozmaq'tan) Uzartmak. sozdurtmaq Uzarttırmak. sozdurtush Uzattırma. sozdurush Uzartma. sozma Büyük kil kasesi 2. Katmerli börek. sozmaq Uzatmak, genişletmek, çekmek. Dostluk qolini sozdum – Dostluk elini uzattim. Uzaqqa sozmaq – Uzatmak, sürüncemede bırakmak. Qulaghimni sozushti – Kulağımı çektiler. sozukluk Uzunluk, uzunca. sozuq Uzun, uzunca 2. gr. Ünlü. Sozuq tawush – Ünlü ses. Sozuq tawushsiz boghum tüzülmeydu – Ünlü ses olmadan hece yapılmaz. sozulghanliq Uzunluk, boy. sozulghuch Elastikilik, esneklik. sozulghuchluq Elastikilik hali; esneklik hali. sozulma Uzama, yıllarca, uzamış. sozulmaq Uzamak, uzanmak. Yüzlerche kilométirgha sozulup ketken orman – Yüzlerce kilometreye uzanmış orman. Uzaqqa sozulghan front – Uzun cephe. Bu kocha téxi sozuludu – Bu cadde (sokak) yine de uzar. Yerde sozulup yatmaq – Yere uzanmak. Sozulghan qol – Uzanmış el. Ish sozulup ketti – İş uzadı. Uzaqqa sozulghan – Uzamış. Doklat uzakka sozulmaydu – Konuşma uzamaz. Késel üch aygha sozulup ketti – Hastalık üç aya uzadı. Gep uzaqqa sozuldi – Söz uzadı. Muzakiriler uzaqqa sozulup ketti – Müzakereler uzayıverdi. sozulmuluq Uzunluk, boylam. sozulush Uzama, uzanma. sozunchaq Uzunca. sozunchaqliq Uzunca olma hali. sozush Uzatma, genişletme, çekme. sögel Siğil 2. Nasır. sögellik Siğilli 2. Nasırlı. Sögellik kollar – Nasırlı eller. söget bot. Söğüt. Sögettin toqulghan – Söğütten örülmüş. Sériq söget – Sarı söğüt. Qara söget – Kara söğüt. sögetgül u.f. Zakkum (ağacı). sögetlik Söğütlük. söhbet a. Sohbet. Söhbet ötküzmek – Sohbet etmek. Söhbet qilmaq – Sohbet etmek. Söhbetke qatnashmaq – Sohbete katılmak. söhbetdash a.u. Hem sohbet. Söhbetdash bolmaq – Sohbete katılmak. söhbetdashliq a.u. Beraber sohbet etme hali. söhbetleshmek a.u. Sohbet etmek. söhbetlishish a.u. Sohbet etme. sökük Sökülmüş, dikişsiz. söküklük Sökülmüş, sökülmüş hali. söküwalmaq Söküp çıkarmak. söküwetmek Sökmek, söküvermek. söküwélish Söküp çıkarma. söküwétish Sökme, söküverme. söküshtürmek Azarlatmak. söl ağ. bk. sögel. sölet a. Büyüklük kuruntusu. söletlik a.u. Görkemli, debdebeli, muhteşem bir surette. söletwaz a.f. Büyüklüğü seven; gösterişe düşkün. söletwazliq a.f.u. Büyüklük düşkünlüğü; gösteriş düşkünlüğü. söltek Kuyruğu kesik. söngek Kemik. Yangaq söngigi – Yanak kemiği. sönggech anat. Uyluk, kalça. sönggesh bk. sönggech. söngzek t. 1. Sifilis, frengi 2. Gonore, belsoğukluğu. sörelme İradesi zayıf, iradesiz. sörelmek Sürüklenmek. Sörülüp kelmek – Sürüklenerek gelmek. sörem Tırmık. Sörem salmaq – Tırmıklamak. söresh Sürükleme. söreshtürmek Sürüklemek. söreshtürüsh Sürükleme. söretküzmek Sürüklenilmek. söretküzüsh bk. sörütüsh. söretme Tarak ağı. söretmek Sürükletmek. sörimek Sürüklemek. Sörep ketmek – Sürüklemek. Sörep chiqarmaq – Sürükleyip çıkarmak. Müshükni harwigha qoshsa, katning astigha söreptu – folk. Kediyi arabaya koşsa, kerevetin altına sürüklermiş. sörülüsh Sürüklenme. sörün Kederli, hüzünlü, gamlı 2. Gergin, soğuk. Sörün muamile – Soğuk ilişki. sörünlük Kederlilik, hüzünlülük 2. Gerginlik, soğukluk. sörütüsh Sürükletme. sösen f. bot. Zambak, nilüfer. söser f. zool. Ağaç sansarı; ağaç sansarı kürkü. sösine ağ. Kahve rengi. sösün ağ. bk. üjme. söydürmek (söymek'ten) Öptürmek. söydürüsh Öptürme. söyem ağ. bk. sörem. söygüzmek bk. söydürüsh. söymek Öpmek; bk. süymek. söyünmek bk. süyünmek. söyüwatmaq Öpmek. söyüwélish Öpme, öpüş. söyüshmek Öpüşmek. söz Söz, kelime. Söz béshi – Önsöz, giriş. Söz özgürüshi – Kelime değişimi. Söz birikmishi – Kelime birleşimi. Musteqil söz – Yalın kelime. Yardemchi söz – Edat. Söz yasilishi – Kelime yapımı. Söz erkinlighi – Söz hürriyeti, söz özgürlüğü. Chet söz – Yabancı kelime. Sözimiz – söz, wedimiz – wede – Sözümüz söz, vaadimiz vaattir. Qérilar sözi – Yaşlılar sözü. U özi söz achti – O kendisi söze başladı. Ular sözümni almaydu – Onlar sözümü dinlemiyor. Siz toghruluq söz boldi – Sizin hakkınızda söz oldu. Söz biriktirmek – Ağız birliği etmek. Sözni bölmek – Sözü bölmek. Söz talashmaq – Çekişmek; ağız kavgası yapmak. Sözni toxtatmaq – Sözü kesmek. Sözde turmaq – Sözü tutmak; sözü yerine getirmek. U öz sözide turdi – O sözünü yerine getirdi. Söz daritmaq – Başa kakmak. Söz sözlimek – Söz söylemek; konuşma yapmak. Söz qayturmaq – Dik başlılık; söz dinlemezlik. Sözge kirmek – Söz dinlemek. Sözge kiridighan adem – Söz dinleyen adam; anlayışlı adam. Sözge kirmeydighan adem – Söz dinlemez adam. U méning sözimge kirmeydu – O benim sözümü s dinlemiyor. Kirish söz – Giriş, önsöz. Sozge kélishmek – Çekişmek; ağız kavgası yapmak. Sözge kelmeydu – Söz dinlemez, uyumsuz. Bir sözge kélish – Anlaşmak. Sözge söz keldi – Söze uygun bir sözle karşılık verilmesi. Söz orni kelgende – Sözün yeri geldiğinde. Söz qilmaq – Söylemek. Men toghruluqmu bir söz étip qoyung – Benim hakkımda bir şey söyleyin. Bu néme dégen söz? – Bu ne demek? Söz némide? – Sözün aslı nedir? Yoq söz – Yok söz. Söz yanduurmaq – İtiraz etmek; karşılik vermek. Éghizdin chiqqan söz yanmas – Ağızdan çıkan söz geri alınmaz. söz-chöchek Söz ve rivayet, başkaları hakkında söylenti, söylenti. Tillerde söz-chöchek bolmaq – Başkalarının ağzında söylenti olmak. sözchan Hatip, iyi konuşan. sözchanliq Hatiplik. sözeng ağ. bk. söngzek. sözleg ağ. 1. Geveze, çenebaz, boşboğaz. 2. Hatip, konuşmacı. sözlemjan Dilbaz, lakırdıcı, geveze, boşboğaz. sözlenmek Söylenmek. sözlesh Söyleme, söyleyiş. Gödek sözleshke bashlidi – Bebek söylemeye başladı. sözleshmek Söyleşmek. sözleshtürmek (sözleshmek'ten) Söyleştirmek. sözleshtürüsh Söyleştirme. sözletküzmek Söylettirmek. sözletküzüsh bk. sözlütüsh. sözletmek (sözlimek'ten) Söyletmek. sözlimek Söylemek. Sözlep bermek – Söylemek. Duduqlunup sözlimek – Kekeleyip söylemek. Yasap sözlimek – Yapay söylemek. sözlünüsh Söylenme. sözlüshüsh Söyleşme. Sözlüshüsh orni – Söyleşme yeri. sözlütüsh Söyletme, söyletiş. sözmel Dilbaz, palavracı 2. Dedikoducu, lakırdıcı. sözmen Hatip, güzel konuşan. sözmu-söz Harfi harfine; sözün tam anlamıyla. Sözmu-söz terjime – Harfi harfine çevri. söznek ağ. bk. söngzek. sözsiz Sözsüz, sessiz. Sözsiz teslim bolush – Şartsız teslim olma. spirt r. İspirto, alkol. Spirt lampisi – İspirtoluk. spirtlik r.u. Alkollü. Spirtlik ichimlikler – Alkollü içkiler. spirtlimek r.u. Alkollü hale getirmek. spirtsiz r.u. Alkolsüz. Spirtsiz ichimlik – Alkolsüz içki. sport r. Spor. Sport oyunliri – Spor oyunları. sportchi r.u. Sporcu. sportchiliq r.u. Sporculuk. stansiye r. İstasyon. stéréotip r. Stereotip klişe. stil r. Üslup, tarz, stil. Byurokratliq stilini tügütüsh – Kırtasiyecilik üslubunu bitirme. stratég r. Strateji uzmanı. stratégik r. Stratejik. stratégiye Strateji. stratosféra r. Stratosfer. stratostat r. Stratosfer balonu. studént r. Üniversite öğrencisi. studéntliq r.u. Öğrencilik, talebelik. studiye r. Atelye, stüdyo. su Su. Qar suyi – Kar suyu. Qaynaq su – Kaynamış su. Su ambiri – Baraj gölü. Su bölgüch – Su bölümü çizgisi. Su nori – Su borusu. Su toshughuchi – Su taşıyıcı. Su yolliri – Su yolları. Su asti kémisi – Su altı gemisi. Tosma su – Baraj suyu. Su basti – Su bastı. Su bermek – Su vermek. Su bolmaq – Su olmak. Su ötiwatidu – Su geçiyor. Su ötmeydighan – Su geçmez. Sugha chommaq – Suya dalmak. Sugha chüshmek – Suya girmek. Sugha ketmek – Suya gitmek. Su boyi – Su boyu. Su kechmek – Suyu geçmek; suya girmek. Achchiq su – Sirke. Ash suyi – Et suyu, çorba. Ash qazan suyi – Mide özsuyu. Üchey suyi – Barsak özsuyu. Bez suyi – Bez özsuyu. Su kötürüsh – Su kabarcığı, fiske. Sériq su – Salğa. Su quymaq – Su dökmek; mec.ol. tüketmek, sarfetmek. Pulning béshigha su quyduq – Parayı bitirdik. sual Sual, soru. Sual bermek – Soru sormak. Sual bérip qoymaq – Soru sormak. Sual belgisi – Soru belgesi. subyékt r. Sübjektif. subyéktip r. Sübjektif. subyéktiwizimliq r.u. Sübjektivizm hali. subyéktiwizm r. Sübjektivizm. suchi Sucu. suchiliq Suculuk. Suchiliq bölümi – Hidroloji bölümü. sudük ağ. bk. siydik. sufi a. bk. sopi. sugaq bk. suwaq. sugaqchi bk. suwaqchi. sugaqchiliq bk. suwaqchiliq. sugash bk. suwash. sugashmaq bk. suwashmaq. sugashturmaq bk. suwashturmaq. sugatmaq bk. suwatmaq. sugimaq Sıvamak; bk. suwimaq. sugun f. ağ. bk. sopun. sugurulush Çekilme, çıkarılma. sugushush Sıvaşma. sugutulmaq Sıvatılmak. sugutulush Sıvatılma. sugutush Sıvatma. sugha Ağaçtan yapılmış su kovasi. sughaq ağ. bk. soghuq. sugharma Su içirme, sulama. Sugharma yer – Sulama yeri. sughur zool. Köstebek; dağ sıçanı. sughurtush Çektirme, çıkartma. Chish sughurtush üchün keldim – Diş çektirmek için geldim. sughurulush Sulanma, su içirilme. sughuruwalmaq Çekip çıkarmak; çıkarmak. sughush bk. sowush. suxenchi a.u. İftiracı, bühtancı, karacı, curnalcı. suxenchilik a.u. İftiracılık, bühtancılık, curnalcılık. suqach ağ. bk. soqush. suqchimaq Kaşımak, taramak. suqsur zool. Bağırtlak (-ğı). suqush bk. soqush. sulagh bk. solaq. sulandurmaq Islandırmak, nemlendirmek. sulandurush Islandırma, nemlendirme. sulanmaq Islanmak, nemlenmek. sulash Sulama, ıslama. sulashmaq Nemlenmek, ıslanmak. sulatmaq Islatmak, nemlendirmek. sulimaq Sulamak, nemlemek. sultan Sultan. sultanliq Sultanlık. sulu Yulaf. Qara sulu – Kara yulaf. Sulu yarmisi – Yarma yulaf; yulaf lapası. suluq Nemli, sulu. Suluq alma – Sulu elma. sulunush Islanma, nemlenme. sulushush Nemlenme, ıslanma. sulutush Islatma, nemlendirme. suma ağ. bk. sürme. -suman bk. -siman. Benzetme eki. sumbat a. Zarâfet, cazibe, sevimlilik. sumbatliq a.u. Zarâfetli, cazibeli. sumbul f. bot. Sümbül çiçeği. Sumbul chachliq – Kıvırcık saçlı. sumrugh efs. Anka kuşu, Simurg; bk. sumurgh. sumurgh hay. Anka kuşu, Simurg. sun ağ. zool. Yaban ördeği. sunaltish bk. sunaltmaq. sunaltmaq Uzatılmış, uzatılmış olma. sunay f. Zuma. sunaychi f.u. Zurnacı. sunaylatmaq Uzatılmış, uzatılmış olma. sunaylitish bk. sunaylatmaq. sundurmaq (sunmaq'tan I) Kırmak, parçalamak. Sundurup achmaq – Kırarak açmak. Sundurup qoymaq – Kırmak. Düshmenning qarshilighini sundurduq – Düşmanın direnişini kırdık. Teret sundurmaq – Dışkı ihtiyacını gidermek; işemek. sundurtmaq (sundurmaq'tan) Kırdırmak, parçalatmak. sundurtush Kırdırma, parçalatma. sundurulmaq Kırdırılmak. Uning qalghan malliri on qoygha sunduruludu – Onun kalan malları on koyun değerinde hesaplanacak. sundurulush Kırdırılma. sunduruwalmaq Kırmak. sunduruwetmek Kırmak, parçalamak, kırıvermek., parçalayıvermek. sunduruwétish Kırma, parçalama, kınverme, parçalayıverme. sundurush Kırma, parçalama. Ishlepchiqirish wasitilirini pulgha sundurush – Üretim aletlerini para karşılığı hesaplaş. sung ç. bk. sungpiyaz. sungpiyaz ç.f. bot. Pırasa. sunghan Kırılmış, parçalanmış. Sunghan sapal – Kırılmış çanak. sunghuch Kırılgan, kolay kırılır, dayanıksız. suntaxta Suntaxta bolmaq – Halsiz düşmek, canı çıkmak, bitmek. sunuq Kırık. Sunuq köngül – Kırık gönül. sunulmaq Uzatılmak. sunulush Uzatılma. supa Seki. Kerpiç veya tahtadan yapılış kaldırım. suparaxot u.r. ağ. Gemi. supérfosfat r. Süperfosfat. supun ağ. bk. sopun. supur bk. supura. supura a. Un elenirken, eleğin altına yayılan sofra; sofra. sur Gri, kurşun rengi. suraghchi Yargıç, hakim. surghuch Mühür mumu. surnay bk. sunay. surup Keten (bezi). Aq surup – Beyaz keten bezi. Xam surup – Hasa. sus f. Yavaş, ağır. Bazar sus – Satış ağır. Sus sériq – Açık san. susaymaq f.u. Yavaşlamak, ağırlaşmak. susaytish f.u. Yavaşlatma, temkinli hale getirme. susaytmaq f.u. Yavaşlatmak, temkinli hale getirmek. susayturmaq f.u. bk. susaytmaq. susayturush f.u. bk. susaytish. susirash Susama, susuzlanma. susiratmaq Susatmak, susuzlandırmak. susirimaq Susamak, susuzlanmak. susiz Susuz. Susiz yer – Susuz yer. susizliq Susuzluk. suslashmaq Yavaşlamak, ağırlaşmak. suslashturmaq Yavaşlattırmak, ağırlaştır mak. suslashturush Yavaşlattırma, ağırlaştırma. suslatmaq Yavaşlatmak, ağırlatmak. susluq f.u. Zayıflık, kuvvetsizlik, gevşeklik, uyuşukluk. susuyush f.u. Yavaşlama, ağırlama. suwadan Kavak; bk. térek. suwaq Sıva. Tamning suwaghi – Duvarın sıvası. suwaqchi Sıvacı. suwaqchiliq Sıvacılık. Suwaqchiliq qilmaq – Sıvacılık yapmak. suwalmaq Sıvalmak. suwarmaq ağ. bk. sugharmaq. suwash Sıvama, sıvaş. suwashqaq Yapışkan, takılgan. suwashqaqliq Yapışkanlık, takılganlık. suwashma Birbirine yapışma, yan yana, bitişik. suwashmaq Sıvaşmak, kirlenmek. suwashturmaq bk. suwumaq. suwashturush bk. suwash. suwatquzmaq bk. suwatturmaq. suwatquzush bk. suwatturush. suwatmaq (suwimaq'tan) Sıvatmak. suwatturmaq Sıvattırmak. suwatturush Sıvattırma. suway-saltang Çocuksuz, bekar. suway-saltangliq Bekarlık. suwérénitét r. Egemenlik. suwimaq bk. suwumaq. suwiwetmek Sıvayıvermek. suwiwétish Sıvayıverme. suwulush Sıvalma. suwumaq Sıvamak. suwur ağ. bk. sughur. suwutulmaq Sıvatılmak. suwutush Suvatma. suyash ağ. bk. soyush. suyghash Sivi yemek, çorba. suyiqest a. Suikast. Birawning ömrige suyiqest qilmaq – Birisinin hayatına suikast etmek. suyiqestchi a.u. Suikast eden, suikastçı. suyiqestchilik a.u. Suikast yapma hali. suyiqestlik Suikast olma hali. suyuklanmaq Sıvılaşmak. suyuq Sıvı. Suyuk ash – Sıvı yemek; çorba. Suyuk yékilghu – Sıvı yakıt. suyuqlandurmaq Sıvılandırmak. suyuqlandurush Sıvılanduma. suyuqlash Sıvılaşma. suyuqlashmaq Sıvılaşmak. suyuqlatmaq (suyuqlimaq'tan) Sıvılandırmak. suyuqlimaq Sıvılaşmak. suyuqluq Sıvı, akıcı madde, akar madde. suyuqlunush Sıvılaşma. suyuqlushush Sıvılaşma. suyuqlutush Sıvılaştırma. suyuldurmaq Sıvılaştırmak. suyuldurulush Sıvılaştırılma. suyuldurush Sıvılaştırma. suyulmaq Sıvı hale gelmek; sıvılaşmak. suyultmaq Sıvılaştırmak. suyultush Sıvılaştırma. suyulush Sıvılaşma. suzash ağ. bk. sozush. sübhi a. Tan kızıllığı, şafak. Sübhidin derek berdi – Şafaktan haber verdi. sügemcheq Sarkık meme (kadınların). sügen Ambann tahıl bölmesi. sügeshme Bulaşma, bulaşan. süget bk. söget. Bostan süget – Ağlayan söğüt. sügü ağ. bk. sürge. sügüch ağ. Tarak, sıkı dişli tarak. sügür Kumarbaz, kumarcı. sühbet a. bk. söhbet. sükchek ağ. Küçük değnek. süke ağ. bk. supa. süküt a. Sükut, susma, sessizlik. Süküt qilmaq – Susmak. süleysin bk. süleysün. süleysün zool. Vaşak (-ğı). sülhi a. Sulh, barış. Sülhi shertnamisi – Barış anlaşması. Sülhi qilmaq – Barışmak. sülhiperwer a.f. Banşçı. sülhiperwerlik a.f.u. Barışçılık, barışse verlik. sülmek Eti kemikten ayırmak. sülük Sülük (-ğü). sülüsh Eti kemikten ayırma. sümbe Harbi, tüfek çubuğu. 2. Şüngü, kasatura. sümermek İçine çekmek. sümilek ağ. Buğday lapası. sümürgüch Emen, soğutucu, içine çeken. sümürmek İçine çekmek; bk. sümermek. sümürüsh İçine çekme. sün'iy a. Suni, yapay. Yerning sün'iy – Yerin yapay uydusu. Sün'iy rewishte – Yapay halde. sün'iylik a.u. Sunilik, yapaylık. süngdüshmek Varolmak. süngék Kemik. Bash süngigi – Baş kemiği, kafatası. Bilek süngigi – Kol kemiği. Kökrek süngigi – Göğüs kemiği. sünggümek Dalmak. sünggüsh Dalma, dalmak. sünggüt zool. Çobanaldatan, kuyruksallayan. sünggütmek (sünggümek'ten) Daldırmak. sünggütüsh Daldırma. sünje ağ. bk. süyünche. sünnet a. din. Sünnet. sünniy a. din. Sünni. sünniylik a.u. Sünnilik; Sünni olma hali. süp-süp Süp-süp tang – Açık tan; şeffaf sabah. süp-süzük Şeffaf, saydam, duru. Süp-süzük oyngaq sular – Şeffaf dalgalı sular. süpet a. Vasıf, kalite. Süpiti yaxshi polat – Kalitesi iyi çelik. süpetdash a.u. gr. Partisip, sıfat fiil. Éniq süpetdash – Belirli partisip. Mejhul süpetdash – Belirsiz partisip. süpetlik a.u. Vasıflı, kaliteli. Yaxshi süpetlik mal – İyi kaliteli mal. süpküsh Üfürükçülük ile ağrığı kesmek. süpküshletmek (süpküshlimek'ten) Üfürükçülük yaptırmak. süpküshlimek Üfürükçülük yapmak. süpürge Süpürge. süpürmek Süpürmek. Süpürüp tashlimaq – Süpürüvermek. Süpürüp chiqmaq – Süpürüvermek. süpürtmek (süpürmek'ten) Süpürtmek. süpürtülmek Süpürtülmek. süpürtülüsh Süpürtülme. süpürtüsh Süpürtme. süpürülmek Süpürülmek. süpürülüsh Süpürülme. süpüründi Süprüntü. süpürüsh Süpürme, süpürüş. süpüte Kaliteli keten bezi. sür'et a. Sürat, çabukluk, acele. sür'etlik Süratli, çabuk, acele. sürdürmek (sürmek'ten) İlerletmek, ileri çekmek. sürdürüsh İlerletme, ileriye çekme. süre a. din. Sure. sürenjan Bir tür bitki. süretchi a.u. Resimci. süretchilik a.u. Resimcilik. süretxana a.f. Resimhane. süretlenmek a.u. Belirlenmek, açıklanmak. süretlesh a.u. Belirleme, teressüm etme, açığa çıkarma. süretlik a.u. Resimli. Süretlik zhurnal – Resimli dergi (mecmua). süretlinish Belirlenme, açıklanma. sürge Müshil, iç sürdürücü. sürgösh İslenmiş et, kurutulmuş et. sürgü bk. sürge. Ich sürgü – İç sürdürücü. sürgün Sürgün. Sürgün qilmaq – Sürgüne göndermek. Sürgünde bolmaq – Sürgünde olmak. sürgündi Sürgün, sürgünde bulunan. sürgüzmek Ich sürgüzmek İç sürdürmek. sürgüzüsh bk. sürgüzmek. sürkelmek Yanaşmak, sürülmek, ovulmak. Söymigen'ge sürkelme – Sevmeyene yanaşma. sürkenmek Yanaşmak, dokunmak. sürkesh Sürme, ovma. sürkimek Sürmek, ovmak. Nangha may sürkeng – Ekmeğe yağ sürün. sürkügüch Traş fırçası. sürkülüsh Yanaşma, sürülme, ovulma. sürkünüsh Yanaşma, dokunma. sürlen'gen İslenmiş, kurumuş. sürlenmek İslenmek, kurumak. sürlesh İsleme, kurutma. Chöp sürlesh – Ot kurutma. sürletmek (sürlimek'ten) İsletmek, iste kurutturmak. sürlimek İslemek, kurutmak. Chöp sürlimek – Ot kurutmak. sürlük Asık suratlı, heybetli, gösterişli. Kishige sürlük körünüdu – Kişiye gösterişli görünür. sürlütüsh İslettirme, iste kurutturma. sürme Sürme. Sürme qoymaq – Sürme çekmek. Sürme téshi – Sürme taşı. sürmek Sürmek, dehlemek, acele ettirmek. Dalgha sürmek – İleri sürmek. Arkigha sürmek – Geriye sürmek. Sürüp chiqarmaq – İtip çıkarmak. Ich sürmek – İç sürmek. Ichim sürüp ketti – İçim sürdü. U sürmini közige sürdi – O sürmeyi gözüne çekti. Közümge sürey – Gözüme çekeyim. Upa sürmek – Pudra sürmek. Xiyal sürmek – Hayal etmek; hayala dalmak. Keyp-sapa sürmek – Keyif sefa sürmek. sürtküch Paçavra; kadınların pılı pırtısı. sürtmek Silmek, kurulamak. Yüzni sürtmeq – Yüzü kurulamak. Köz yéshini sürtmek – Gözyaşını silmek. sürtülmek Silinmek, kurulanmak. sürtülüsh Silinme, kurulanma. sürtünüsh İslenme, kuruma. sürtüwetmek Silivermek, kurulayıvermek. sürtüwétish Siliverme, kurulayıverme. sürtüsh Silme, kurulama. sürülmek Sürülmek. Algha sürülmek – İleri sürülmek. Arqigha sürülmek – Geriye sürülmek. sürülüsh Sürülme. sürün Serin. Sürün yer – Serin yer. süründesh ağ. Serinleş. bk. salqinlash. süründimek Serinlemek. sürüsh Sürüş, sürmek. sürüshte Soruşturma. Sürüshte qilmaq – Soruşturmak. sürüshtürmek Soruşturmak, takip etmek, aramak. sürüshtürüsh Soruşturma, takip etme, arama. sürütmek Sürüklemek, sürümek. sürütüsh Sürükleme, sürüme. süt Süt. Süt emgüchi – Süt emen. Süt saqquchi – Süt sağan. sütchilik Sütçülük. Sütchilik férmisi – Süt çiftliği. sütxor u.f. Murabahacı, tefeci. sütxorek u.f. Süt emen. sütxorluq u.f.u. Murabahacılık, tefecilik. sütlesh Süt karıştırma. sütligen bot. Sütleğen. sütlimek Süt karıştırmak. Chayni sütlep iching – Çayı süt karıştırarak için. sütlük Sütlü. Sütlük siyir – Sütlü inek. Sütlük ot – bot. devedikeni. süwe a. bk. sübhi. süydük bk. siydik. süyek bk. söngek. süyeklik Kemikli 2. İriyarı, iri yapılı. Süyektik yigit – İriyarı yiğit; iri yapılı delikanlı. süyeksiz Kemiksiz. süyem Karış. Bir süyem yer – Bir karış toprak. süyench Dayanak, dayangaç, destek, istinatgah. süyenchi bk. süyench. süyendürmek (süyenmek'ten) Dayandırmak. süyendürüsh Dayandırma. süyenmek Dayanmak. süyesh Dayama, direme 2. Yardım etme, destekleme. süyge ağ. bk. sürge. süygenlik Sevgi, aşk, sevda. Bu chin qöngüldin süygenlik bolmaydu – Bu gerçek bir sevgi olamaz. süygülük Sevgili, göz bebeği. süykesh bk. sürkesh. süylesh Acele ettirme, sıkıştırma. süylimek Acele ettirmek, sıkıştırmak. süymek Sevmek. Süygünüm – Sevgilim. 2. Öpmek. süyülmek Sevilmek. süyülüsh Sevilme. süyümchan Şıpsevdi, tez vurulur. süyümchanliq Şıpsevdi olma hali. süyümek Dayamak, diremek 2. Yardım etmek, desteklemek. süyümlük Sevimli, cazibeli. süyünch Sevinç, neşe. süyünche Müjde. Süyünchige néme berisen? – Müjde için ne vereceksin? süyünchlük Sevinçli, sevindirici. süyündürmek Sevindirmek. süyündürüsh Sevindirme. süyünerlik Sevinçli, sevindirici. Süyünerlik xeber – Sevinçli haber. süyünmek Sevinmek. süyünüshmek Sevinişmek, beraber sevinmek. süyünüshüsh Sevinişme, beraber sevinme. süyüshmek Sevişmek 2. Öpüşmek. süyüshüsh Sevişme 2. Öpüşme. süzek bk. söngzek. süzge Tarak. süzgüch Süzgeç. süzme Peynir; süzülerek suyu çıkarılmış yoğurt. süzük Duru, şeffaf, temiz. Süzük su – Duru su. süzüklük Duruluk, şeffaflık. süzüldürmek Durulamak. süzüldürüsh Durulama. süzüwalmaq Süzmek. süzüwélish Süzme, süzmek işi. sha Donakalmışlık. Sha bolmaq – Dona kalmak. shaban a. bk. sheban. shad Memnun, sevinçli, neşeli. Shad etmek – Memnun etmek, sevindirmek. Shad bolmaq – Sevinmek. shad-xuram f. Neşeli, sevinçli, memnun. Shad-xuram yashimaq – Neşeli yaşamak. shada Pamuk sapı. shadapachaq Sırık gibi, ince bacaklı. shadiyane Neşeli, sevinçli, memnun. shadlandurmaq Neşelendirmek. shadlanmaq Neşelenmek, sevinmek, memnun olmak. shadliq Neşelilik. shadman f. Neşeli, sevinçli, memnun. Shadman bolmaq – Neşeli olmak, sevinmek. shadmanliq f.u. Neşelilik. shagirt f. Öğrenci, şagirt. shagirtliq f.u. Öğrencilik, şagirtlik. shagha tar. Vali, bölge sorumlusu. shah f. Şah. shahadet a. Şahadet. Shahadet bermek – Şahit olmak. Shahadet barmighi – Şahadet parmağı. shahadetname Şahadetname. shahane f. Şahane. shahinshah f. Şahinşah, şahlar şahı. shahinshahliq Şahinşahlık. shahitlik a.u. Şahitlik. shahitliq a.u. Şahitlik. Shahitliq qilmaq – Şahitlik yapmak. shahliq f.u. Şahlık. Uning shahliq dewride – Onun şahlık devrinde. shahmatchi f.u. Satranççı. shahmet f. Şahmat, satranç. Shahmat oynimaq – Satranç oynamak. Shahname f. Şahname. shahzade f. Şahzade. Shahzadixan – f.u. Prenses. shax f. Dal, budak, salkım, kol. shaxar Potas. shaxarimaq Dallanmak, budak sürmek. shaxarliq Alkalik. Shaxarliq su – Alkalik su. shaxinek ağ. bk. oymaq. shaxlanmaq Dallanmak, budaklanmak, salkımlanmak. shaxlash Dallanma, budaklanma. shaxliq Dallı, budaklı, salkımh. shaxlimaq Dallanmak, budaklanmak. shaxsiz f.u. Dalsız, budaksız. shair a. Şair. shairane a.f. Şairane, şairce. shaire a. Şair kadın. shairlik Şairlik. Shairlik qilmaq – Şairlik yapmak. shakal Deri, kabuk (-ğu). Tuxum shakili – Yumurta kabuğu. shakalliq Kabuk yeri; kabuklu; kabukluk. shakarap bk. shakirap. shakilat r. Çikolata. shakirap f. Fazla tuzlu; tuzlu. shaqal ağ. bk. shakal. shaqqida Hemen, anında. shaqla Şak diye vuruş. shala Tükürük, salya. shalaq bk. shallaq. shalaqqide Pat diye. Shalaqqide yiqilmaq – Pat diye düşmek. shalaqlash Vurulma, çarpılma, çalkalanma. shalaqlatmaq (shalaqlimaq'tan) Vurmak, çarpmak, çalkalandırmak. shalaqliq Özensizlik, itinasızlık, ihmalkarlık. shalaqlimaq Vurulmak, çarpılmak, çalkalanmak. shalaqlitish Vurma, çarpma, çalkalandmna. shalang Seyrek, koyu olmayan. Shalang chach – Seyrek saç. Shalang uchraydghan nerse – Seyrek karşılaşılan nesne; Nadir bulunan şey. shalang-shalang Zaman zaman, ara sıra, vakit buldukça. shalanglanmaq Seyrekleşmek. shalanglash Seyrekleşme. shalanglashmaq Seyrekleşmek. Hawaning shalanglashqan haliti – Havanın seyrekleşmiş hali. shalanglashturmaq (shalanglashmaq'tan) Seyrekleştirmek. shalanglashturush Seyreklmeştirme. shalanglatmaq (shalanglimaq'tan) Seyrekletmek. shalangliq Seyreklik. shalanglimaq Seyreklemek. shalanglinish Seyrekleşme. shalanglishish Seyrekleşme. shalanglitish Seyrekletme, seyrekleştirme. shalaplimaq Şapır şapır yemek. shalche Patika. shaldam Salyası akmak. shaldama Göğüslük; bebek göğüslüğü. shaldap Tef; bk. dap. shaldiraq Çıngıraklı. Shaldiraq yilan – Çıngıraklı yılan. shaldirlash Hışırdama. shaldirlatmaq (shaldirlimaq'tan) Hışırdatmak. shaldirlimaq Hışırdamak. shaldirlitish Hışırdatma. shalwaq Tükürük, salya. shalwur Şalvar, geniş pantalon. shalgham Şalgam. shalghut Melez, karışık. shalghutlashmaq Melezleşmek. shalghutlashtunnaq Melezleştirmek. shalghutlashturush Melezleştirme. shalghutlishish Melezleşme. shalghutsiz Kanşık olmayan, saf. shali f. Çeltik; bk. shal. shallaq Yaygaracı, gürültücü 2. Çapkın, hovada 3. Özensiz, ihmalkar 4. Kirli. shallaqliq Yaygaracılık 2. Özensizlik. shalliq Pirinç tarlası, pirinçlik. shaltaq Pis, çamur. shaltaqliq Pislik. shalzar f. Pirinç tarlası, pirinçlik. shama Çay posası. shamal a. Rüzgar, yel. Shamal soqti – Rüzgar esti. Shamal chiqti – Yel esmeye başladı. shamaldimaq a.u. bk. shamallimaq. shamaldirimaq a.u. Havalanmak. shamaldurghuch a.u. Kompresör. Bir at küchi quwwitige ége shamaldurghuch – Bir at gücüne sahip kompresör. shamallanmaq a.u. Havalanmak. shamallash a.u. 1. Soğuk alma 2. Havalanma. shamallatmaq (shamallimaq'tan) Havalandırmak. shamalliq a.u. Rüzgarlı, yelli. shamallimaq a.u. 1. Soğuk almak 2. Havalanmak. shamallinish a.u. Havalanma. shamallitish a.u. Havalandırma. shamalsiz a.u. Rüzgarsız, yeisiz. shamalsizliq a.u. Rüzgarsızlık, yelsizlik. shamchi a.u. Zanaatçı, esnaf. shamchiraq a.u. Mum, şamdan. shamdal a.f. bk. shamdan. shamdan a.f. Şamdan. shamdighay Vurucu, davulcu. shamdighayliq Vuruculuk, davulculuk. shamparaq Toprak vergisi. shamyane f. tar. Çadır, otak. shan a. Şan. shan-sherep Şan ve şeref. Qehrimanlirimizgha shan-sherepler bolsun! – Kahramanlarımıza şan ve şerefler olsun! shangxo ç. Şaka. Shangxo qilmaq – Şaka etmek. shangxochi ç.u. Şakacı. shangzung ç. tar. Başçavuş. shanliq a.u. Şanlı. Shanliq armiyimiz – Şanlı ordumuz. shapaltaxlash bk. kachatlash. shapashang Jonglör, hokkabaz. shapilaq Sille, tokat. Shapilaq urmaq – Tokat vurmak. Shapilaq yémek – Tokat yemek. shapilaqlash Tokatlama. shapilaqlatmaq (shapilaqlimaq'tan) Tokat vurdurmak, tokatlatmak. shapilaqlimaq Tokatlamak. shapildash bk. shapildimaq. shapildatmaq (shapildimaq'tan) Şapır şapır yemek. Shapilditip yémek – Şapır şapır yemek. shapildimaq Şapır şapır yemek. shappida Aniden, bir anda, kaşla göz arasında, şıp diye, göz açıp kapatana kadar. Shappida bérip kel – Şıp diye git gel. shaptek At qulaqlirini shaptek qildi – At kulaklarını dikti. shaptul f. Şeftali. shaptula f. Bak shaptul. shar r. Küre, yuvarlak. Yer shari – Yer küresi. shar-shur Hışırtı, şıkırtı. Shar-shur qilmaq – Şıkırdatmak, hışırdatmak. sharax Hışırtı, fışırtı. sharax-shurux Gürültü, velvele. sharaxlash Hışırdama. sharaxlatmaq (sharaxlimaq'tan) Ses çıkartmak, gürültü yapmak. sharaxlimaq Hışırdamak. Derexning yopurmaqliri sharaxlap turadu – Ağaç yaprakları hışırdıyor. sharaxlitish Ses çıkartma, gürültü yapma. sharaq Hışırtı, şıkırtı. sharaq-shuruq Hışırtı şıkırtı. sharaqlash Şıkırdama, hışırdama. sharaqlatmaq (sharaqlimaq'tan) Hışırdatmak, şıkırdatmak. sharaqlimaq Şıkırdamak, hışırdamak. sharaqlitish Hışırdatma, şıkırdatma. sharap a. Şarap. Haraq-sharap – Rakı ve şarap. sharapet a. Asillik, mertlik, şeref. sharapetsiz a.u. Şerefsiz, asil olmayan. sharapetsizlik a.u. Şerefsizlik, asilsizlik. sharapxor a.f. İçici, alkolik. sharapxorluq a.f.u. İçicilik, alkoliklik. sharayit a. Şart, koşul, ortam. Sharayit tughdurmaq – Oygun ortam yaratmak. sharillimaq Şarıldamak; şanl şarıl akmak. sharqildash Çatırdama, şakırdama. sharqildimaq Çatırdamak, şakırdamak. sharqiraq Gürültülü, şıkırtılı. sharqiram Şelale. sharqirash Şakırdama, gürüldeme. sharqiratma Şelale; bk. sharqiram. sharqiratmaq (sharqirimaq'tan) Gürüldetmek, şıkırdatmak. sharqirimaq Şakırdamak, gürüldemek. Sharqirap aqqan deryalar – Gürül gürül akan nehirler. sharqiritish Gürüldetme, şıkırdatma. sharqun ağ. bk. sharqiratmaq. sharsiman Küresel, yuvarlak biçiminde. shart takl. Çatırtı, çıtırtı. Yaghach shart étip ikkige bölündi – Ağaç çat diye ikiye bölündü. shartta Sertçe, şiddetle, hemen, derhal. U béshini sharttida kesip tashlidi – O başını hemen kesiverdi. shat f. bk. shad. shatérek f.u. Piramidal söğüt. shatiwar f.u. El tezgahı ile dokulan kumaş. shatiwe ağ. bk. shatiwar. shatlanmaq f.u. bk. shadlanmaq. shawjyang ç. Müdür, okul müdürü. shawqun Gürültü, yaygara. Shawqun kötermek – Yaygara etmek. shawqun-süren Gürültü, yaygara. shawqunchi Yaygaracı, gürültücü. shawqunlashmaq Müşterek gürültü yapmak. shawqunluq Gürültülü, debdebeli. shawshyaw ç. Binbaşı; bk. mayor. shashqaq Telaşlı, endişeli; bk. shashqilaq. shashqaqliq Telaşlılık, endişelilik. shashqan bk. chashqan. shashqilaq Telaşlı, endişeli; bk. shashqaq. shashqilaqliq Telaşlılık, endişelilik; bk. shashqaqliq. shashqin Acele, acil. shashqinliq Telaşlılık, endişelilik. shashmaq Acele etmek, telaşlanmak, şaşırmak. shashmay-pishmay Şaşırmadan, acele etmeden. shashturmaq Acele ettirmek, sıkıştırmak. shayatun ağ. bk. seyyare. shayi f. İpek kumaş. shaytan a. bk. sheytan. she f. bk. sheher. sheban a. Şaban. shebha Fıkra. shebnem f. Çiy. Shebnem chüshti – Çiy düştü. Shebnem kötürüldi – Çiy kalktı. shebnemlik f.u. Çiy düşme hali, çiy olma hali. Shebnemlik otlaq – Çiy düşmüş çayır. shednem f. bk. shebnem. shehadet a. bk. shahadet. shehadetname a.f. bk. shahadetname. sheher f. Şehir, kent. sheherche f. Şehirce, küçük kent. sheherdash f.u. Hemşehri, hemşeri. sheherdashliq f.u. Hemşerilik. sheherlik f.u. Şehirli. shehla a. Shehla köz – Büyük güzel göz; ceylan göz. shehwet Şehvet, şiddetli arzu. shehwetlik a.u. Şehvetli, kösnülü, cinsel ihtiraslı. shehwetperest a.f. Şehvetli, cinsel ihtiraslı. shehwetperestlik a.f.u. Şehvet, şehvetlilik, kösnü. shexs a. Şahıs. Birinchi shexs – Birinci şahıs. shexsen a. Şahsen. shexsiy a. Şahsî, özel. Shexsiy mülük – Özel mülk. shexsiyet a. Şahsiyet, kişilik. shexsiyetchi a.u. Bireyci, bencil, egoist. shexsiyetchilik a.u. Bireycilik. shexsiyetperest a.f. Bireycilik, bireyci. shexsiyetperestlik a.f.u. Bireycilik. shek a. Şüphe, vesvese. Hichqandaq shek yoq – Şüphesiz, şüphe götürmez. shek-shübhe a. Şüphe. Shek-shübhe yoq – Şüphesiz, kesin. shekil a. Şekil, biçim. shekildash a.u. Eşsesli, sesteş. Shekildash sözler – Eşsesli kelimeler. shekildashliq a.u. Eşseslilik, sesteşlik. shekillendürmek Biçimlendirmek, şekillendirmek, bir şekle sokmak. shekillendürüsh Şekillendiriş, şekillendirme, biçimlendirme. shekillenmek a.u. Şekillenmek, biçimlenmek. shekillesh a.u. Şekle sokma, biçimlendirme. shekillimek Şekle sokmak, biçimlendirmek. shekillinish Şekillenme, biçimlenme. shekilsiz a.u. Şekilsiz, biçimsiz. shekilsizlik a.u. Şekilsizlik, biçimsizlik. shekilwaz a.f. Şekilci, formalist. shekilwazliq a.f.u. Şekilcilik, formalistlik. shekl a. bk. shekil. sheklenmek a.u. Şüphe etmek, şüphelenmek. Men uningdin sheklinimen – Ben ondan şüpheleniyorum. sheklik a.u. Şüpheli. sheklinish a.u. Şüphe etme, şüphelenme. sheksiz a.u. Mutlak, tam, şüphesiz. sheksizlik a.u. Mutlaklık, pürüzsüz olarak, eksiksizlik. sheqiqe ağ. Yarımca, migren. sheldem f. Çiy; bk. shebnem. shelper ağ. Kızıl, kırmızı. Shelper reng – Kırmızı renk. shemdan a.f. bk. shamdan. shemlem f. ağ. bk. shebnem. shems a. Güneş. shemshat bot. Şimşir. shemsher f. Kılıç. shen a. Şan, şeref. Séning sheningge – Senin şerefine. Ademgerchilik shenige héch tnghri kelmeydu – İnsanlık şerefine hiç yakışmaz. shenbe f. Cumartesi. shenbilik f. u. Cumartesi için. shepe Belge, işaret. Shepe bermek – İşaret etmek. shepeq a. Güneş batarken ufuktaki kızıllık. shepereng f. zool. Yarasa. shepirek Zayıf, cılız, boş. shepqet a. Şefkat, acımak. Shepqet qiling – Acıyın. shepqetlik a.u. Şefkatli, acıyan. shepqetsiz a.u. Şefkatsiz, acımasız. shepqetsizlik a.u. Şefkatsizlik, acımasızlık. shepshek Geveze, çenebaz, boşboğaz. Shepshek adem – Geveze adam. sher f. bk. sheher. sherap a. bk. sharap. sherbet a. Şerbet. sherbetlik a.u. Tatlı, şekerli. sherep a. Şeref. Shan-sherepler bolsun! – Şan ve şerefler olsun! shereplik a.u. Şerefli. sherepsiz a.u. Şerefsiz. sherepsizlik Şerefsizlik. sheret a. İşaret, belge. Sheret qilmaq – İşaret etmek. sherh a. Şerh, izah. sherhlenmek a.u. Şerhlenmek, izahlanmak. sherhlesh a.u. Şerhleme, izah etme. sherhlimek a.u. Şerhlemek, izah etmek. sherhlinish a.u. Şerhlenme, izah edilme. sheriet a. Şeriat. sherik a. Ortak, şerik. sherq a. Doğu. Ottura Sherq – Orta Doğu. Uzaq Sherq – Uzak Doğu. Yéqin Sherq – Yakın Doğu. Sherq Tilliri Instituti – Doğu Dilleri Enstitüsü. Sherq xelqliri – Doğu halkları. sherqi-jenubiy Güney doğu. sherqi-jenup Güney doğu. sherqi-shimal Kuzey doğu. sherqi-shimaliy Kuzey doğu. sherqiy a. Doğuya ait, doğu. sherqliq a.u. Doğulu. sherqshunas Şerkşunas, şarkiyatçı, müsteşrik. sherqshunasliq Müsteşriklik. Sherqshunasliq Instituti – Müsteşriklik Enstitüsü; Şarkiyat Enstitüsü, Doğu Bilimleri Enstitüsü. shermende f. Utandırmak, ayıplamak, yüzünü kızartmak. Shermende bolmaq – Yüzü kızarmak, ayıplanmak. shermendichilik f.u. Yüzkarası, utandırıcı, ayıp. shermet Yaman, yiğit, cesur, çapkın. shert a. Şart. Shert qoymaq – Şart koymak. Kélishing shert – Gelmen şart. Shert péil – Şart fiil. shert-sharayit a. Ortam, durum, vaziyet, şartlar. shertleshmek a.u. Sözleşmek, anlaşmak, şartlaşmak. shertlik a.u. Şartlı. shertlishish Sözleşme, anlaşma. shertname Antlaşma, anlaşma. Shertname tüzmek – Anlaşma yapmak. shertsiz a.u. Şartsız. Shertsiz teslim – Şartsız teslim. sherwet a. bk. sherbet. shetrenj f. Satranç. shewket a. Şevket. shewketlik a.u. Şevketli. shewksiz a.u. Gevşek, uyuşuk, aldırmaz. shewksizlik a.u. Gevşeklik, uyuşukluk, aldırmazlık. shewq a. Gönül akması, merak. shewqlendürmek a.u. Meraklandırmak. shewqlendürüsh a.u. Meraklandırma. shewqlenmek a.u. Meraklanmak. shewqli a.u. Meraklı. shewqlinish a.u. Meraklanma, meraklanış. shewwal a. Şevval. sheyda f. Sevgi, aşık, tutkun, gönül vermiş. Sheyda bolmaq – Aşık olmak, gönlünü kaptırmak. sheydaliq f.u. Aşıklık, tutkunluk, aşık olma. sheyge ağ. bk. shu yerge. sheyx a. Şeyh. sheyxliq a.u. Şeyhlik. sheyxul'islam a. Şeyhülislam. sheytan a. Şeytan. Sheytan harwisi – Bisiklet. sheytanchaq Bisiklet. sheytanlanmaq a.u. Hile yapmak, kurnazlık etmek. sheytanliq a.u. Şeytanlık, hile. Sheytanliq qilmaq – Şeytanlık etmek. sheytanlinish a.u. Hile yapma, kurnazlık etme. shiar a. bk. shuar. shiblit r. Ayakkabı. shiddet a. Şiddet. Shiddet bilen – Şiddet ile. shiddetlenmek a.u. Şiddetlenmek. shiddetlik a.u. Şiddetli. shiddetlinish a.u. Şiddetlenme. shie a. din. Şii. shifen ç. Pedagoji, eğitim bilimi. Shifen shöyen – Eğitim fakültesi. shix Surat. shijaet a. Cesaret, yüreklilik. shijaetlik a.u. Cesur, cesaretli, yürekli. shikar Av, avlanma. Shikarga chiqmaq – Ava çıkmak. shikayet a. Şikayet. Shikayet qilmaq – Şikayet etmek. shikayetchi a.u. Şikayetçi. shike bk. shéker. shikel ağ. bk. kishen. shilash ç.u. Karıştırma. shildir Taklidî ses. Shildir etmek – Hışırdatmak, hışıldamak, fışırdamak. shildir-shildir takl. Sürekli şırıltı, sürekli fışırtı. Yopurmaqlar shildir-shildir qilidu – Yapraklar sürekli fışırtı yapıyor. shildirlatmaq (shildirlimaq'tan) Şarıldatmak, fışırdatmak. shildirlimaq Çınlamak, tınlamak, şangırdamak, şingırdamak. shildirlitish Şıkırdatma, tıngırdatma, şıngırdatma. shildishap ağ. bk. kirlik. shildurmaq Soydurmak, sıyırtmak. shildurtmaq Soydurtmak, sıyırttırmak. shildurtush Soydurtma, sıyırttırma. shildurush Soydurma, sıyırtma. shiligey ağ. bk. shaldama. shilimaq ç.u. Karıştırmak. shilimlash Yapıştıncı sürme. shilimlimaq Yapıştıncı sürmek. shilimshiq Sümük. shilimshiqlanmaq Sümük hale gelmek. shilish Soyma, sıyırma. shilk-shilk takl. Şak şak. shilq takl. Şak şak. Shilq etmek – Şak şak vurmak. shillash ağ. bk. showa. shilmaq Soymak, sıyırmak. shilt takl. shilt etmek Şıkırdamak, şıngırdamak. shiltimek Sallamak. shiltish Sallama. shilupshap ağ. bk. palaz. shilwe Lapa, bulamaç. shilwigürüch bk. shilwe. shim Pantolon. shimal a. Kuzey. shimali-gherp a. Kuzey batı. shimali-sherq a. Kuzey doğu. shimaylanmaq Sıvanmak. shimes ağ. bk. eltire. shimishke r. Çekirdek; ayçiçeği çekirdeği. shina Takoz. shinaq ağ. bk. sinaq. shine ağ. bk. shirne. shing ç. Ölçü birimi, küçük sandıkla yapılan hecim ölçüsü. Tahıl ölçüsünde kullanılır. shingli ç. Bagaj, yük. shinxey ç. Shinxey inqilabi – Milliyetçi Çin Cumhuriyeti'nin kuruluşuna yol açan 1911 Çin Devrimi. shintaymaq Ucu çıkmak, dışarı fırlamak, dikilip durmak. ship ağ. bk. yip. shipa a. Şifa. Shipa bermek – Şifa vermek. Shipa tapmaq – Şifa bulmak. shipaxana a.f. Hastahane. shipalanmaq a.u. İyileşmek, sıhhati düzelmek. shipaliq Şifalı, şifalık, şifa veren. Shipaliq su – Şifalı su. shipalinish İyileşme, sıhhati düzelme. shipang ç. Paviyon. shipanglash Sallanma. shipanglatmaq (shipanglimaq'tan) Sallamak. shipanglimaq Sallanmak. shiperek zool. bk. shepereng. shipildash Hışırdama, hışıldama, fışırdama. shipildatmaq (shipildimaq'tan) Hışırdatmak, hışıldatmak, fışırdatmak. shipildimaq Hışırdamak, hışıldamak, fışırdamak. shipilditish Hışırdatma, hışıldatma, fışırdatma. shipingshitish Sallama. shipingshitmaq Sallamak. shipirlash Fısıltı, fışırtı, hışırtı. shipirlimaq Fısıldamak, fışırdamak. shir f. zool. Arıslan. Shirdek – Arıslan gibi. shiraq Bacak. Bash-shiraq – Baş ve bacak. shirchay Sütlü çay. shirdak Hayvanların altına serilen saman. shirelenmek f.u. Olgunlaşmak, tanelenmek. shirem Shirem jeddi – Uzak akraba. shiriq Dikişli. Shiriq chapan – Dikişli palto. shiriqlimaq Uzaklardan duyulan ses, kuytu. shirildaq Ufak tefek, önemsiz. shirildimaq Şırıldamak. shirilik f.u. Tatlı, şekerli. shirilimek f.u. Şekerli hale getirmek. shirilinish f.u. Olgunlaşma, tanelenme. shirimaq Dikmek. Yotqan shirimaq – Yorgan dikmek. shirin f. Şirin, tatlı. Shirin söz – Tatlı söz. Shirin sözlük – Tatlı sözlü. shirinxor f. Tatlıya düşkün. shirinlik f.u. Tatlılık. shirish Dikme, dikiş. shirket a. Şirket. Soda shirkiti – Ticaret şirketi. Sanaet shirkiti – Sanayi şirketi. shirketchilik a.u. Ortaklık hali. Dölet bilen xususiler shirketchiligi – Devlet ve özel kişiler ortaklığı. shirkeyip f.a. Çok neşeli. shirne Balözü, nektar. Üzüm shirnisi – Üzüm balözü. shirtildaq Çatırtı, patırtı. shirtildatmaq (shirtildimaq'tan) Cıvıldatmak, cırcır ettirmek, çatırdatmak. shirtildimaq Çatırdamak. shiteyze ç. Sahne, varyete. shiwir Fısıltı, fısıldama. shiwir-shiwir Fısıltı. Shiwir-shiwir sözleshmek – Fısıldaşmak. shiwirghan Kar fırtınası. shiwirghanliq Fırtınalı. Shiwirghanliq soghuq – Fırtınalı soğuk. shiwirlash Fısıldama. shiwirlashmaq Fısıldaşmak. shiwirlimaq Fısıldamak. shiwirlishish Fısıldaşma. shodaymaq Dimdik durmak, çıkmak, dışarı fırlamak, ucu çıkmak. shoduyush Dimdik durma, çıkış, dışarı fırlama, ucu çıkma. shofang ç. bk. shopang. shox f. Yaramaz, afacan, haylaz. shoxla ağ. Domates. shoxlanmaq f.u. Yaramazlık etmek, numara yapmak. shoxluq f.u. Yaramazlık, çapkınlık. Shoxluq qilmaq – Yaramazlık yapmak. shoxlunush f.u. Yaramazlmık etme, numara yapma. shoxshumaq Çekilmek, gerilemek. shoxshush Çekilme, gerileme. shoxula ç. Frenk üzümü. shoköl ağ. bk. arishang. shoq f. bk. shox. sholugh ağ. bk. shorluq. sholuq ağ. bk. shorluq. shondaq ağ. bk. shundaq. shopang ç. Rakı fabrikası. shopqa ağ. bk. zenjiwil. shopur r. Şoför. shora Geçme, geçid. shoralmaq Emilmek. shorash Emme, içine çekme. shoratquzmaq bk. shoratmaq. shoratmaq (shorimaq'tan) Emdirmek. shorighuchi Emen, içine çeken. Qan shorighuchi – Kan içici, kan emen, gaddar, hunhar. shorimaq Emmek, içine çekmek. shorlaq Tuzlak arazi. shorlang Tuzlak arazi. shorlatmaq Mutsuz etmek, zor durumda bırakmak. shorluqluq Bahtsızlık, mutsuzluk, zavallılık. shorpa Çorba. shorpichi Çorbacı. shortan Turna balığı. shortang Tuzlak arazi. shortangliq Tuzlak arazi. shortumshuq İnatçı adam, harın 2. Kötü, kindar, öfkeli. shortumshuqluq İnatçı olma hali 2. Kötülük, kindarlık. shorughuchi Emen. shoruq Çivi, kafriçe. shorutush Emdirme, içine çektirme. shorwa bk. shorpa. shosey ç. Yeşil salata. shota Merdiven, iskele. shotka bk. chotka. showa Çorba; bk. shorpa. Showa gürüch – Pirinç çorbası. showichi ağ. bk. shorpichi. shoyla Koyu pirinç çorbası. shoyna Kalın keten veya pamuk ipliği. shwéd İsveç. Shwéd ayili – İsveç kadını. Shwéd tili – İsveç dili. Shwéytsariye İsviçre. shwéytsariyilik İsviçreli. shé'ir a. Şiir. shé'iriy a. Şiirsel. Shé'iriy eser – Şiirsel eser. shé'iriyet a. Şiirsel, şiire ait. shéwe f. Şive, dialekt, ağız. shéghil Kırma taş, çakıllı kum. shéxil bk. shéghil. shéker f. Şeker. Qum shéker – Toz şeker. Shéker qomush – Şeker kamışı. shékerlik f.u. Şekerli. shékernan f. Bisküvi. shékerpélek f. Tatlı bir kavun türü. shékersuyu f.u. Bir kavun türü. shérikchilik a.u. Ortaklık. Hökümet bilen xususilar shérikchiligi – Özel ve kamu ortaklığı; Özel ve devlet ortaklığı. shérikleshmek Ortak olmak. shériklik bk. shérikchilik. shériklishish Ortak olma. shérip a. Şerif. shéshildurmaq (shéshilmaq'tan) Acele ettirmek, sıkıştırmak, şaşırtmak. shéshildurush Acele ettirme, sıkıştırma, şaşırtma. shéshilish Acele etme, şaşırma. shéshilmaq Acele etmek, şaşırmak. shéshilmay-pishmay Acele etmeden, şaşırmadan. shéship-piship Acele olarak, müstacelen. shétiq Sürgün, ishal, emel, dizanteri. shétil Şakacı, alaycı. shétillik Şaklabanlık; şaka hali. Shétillik qilmaq – Şaka etmek; şaka söylemek. shéyit a. bk. shahit. shöbe a. Şube. Chaylarda shöbiler kurulmaqta – Oralarda şubeler kurulmakta. shöhret a. Şöhret, ün. Shöhret qazanmaq – Şöhret kazanmak. Shöhriti pütün dunyagha tarqalghan – Şöhreti dünyaca bilinmiş. shöhretlenmek a.u. Şöhretli olmak. shöhretlik a.u. Şöhretli. shöhretlinish a.u. Şöhretli olma. shöhretperest a.u. İkbalperest, şöhret düşkünü. shöhretperestlik a.f.u. İkbalperestlik, şöhret düşkünlüğü. shöhretsiz a.u. Şöhretsiz. shöhretsizlik a.u. Şöhretsizlik. shölgey Tükürük, saly. shölgeylenmek Tükürük çıkması; tükürüklü hale gelmek. shölgeylik Tükürüklü. shölümdesh Tükürükleme, tükürükleş. shölümdimek Tükürüklemek. shöpük Kabuk. Alma shöpükliri – Elma kabuklan. shtap r. Karargah. Shtap bashlighi – Kurmay; erkan-ı harp. Bash shtap – Baş karargah. shtat r. Kadro. shtatliq r.u. Kadrolu. shu Şu. Shu yerde – Şurada. Shu yerge – Şuraya. Shu yerdin – Şuradan. Shu keder – Şu kadar. Shuning bilen – Şununla. Shuning bilen bille – Şununla beraber. Shu seweplik – Şu sebeple. Shu chaghda – Şu zaman, o zaman. Shuning üchün – Şunun için. Shuningdek – Şunun gibi. Shu kemgiche – Şu ana kadar. Shu kün'giche – Şu güne kadar. Shu chaqqiche – Şu ana kadar. Shu arida – Şu arada. shuar a. Şiar, slogan. shuarperest a.f. Slogan atmayı seven. shuarperestlik a.f.u. Slogan atmayı sevme hali. shughul a. Meşgul, iş. shughullandurmaq a.u. Meşgul etmek. shughullandurush a.u. Meşgul etme. shughullanmaq a.u. Meşgul olmak. shughullunush Meşgul olma. shuji ç. Parti sekreteri. Partiye komitéti shujisi – Parti komitesi sekreteri. shujiliq ç.u. Sekreterlik. U ülkilik partiye komitétining shujilighi wezipiside bolghan – O eyalet parti komitesinin sekreterlik görevinde bulunmuş. shukemgiche Şu ana kadar. shukemgichilik Şu ana kadar. shuquri ağ. bk. yuqiri. shuqush ağ. bk. yuqush. shul bk. shu. shulu Şoyla. shuluqlimaq Dalgalanmak, karışmak, kargaşalık. shum İç karartıcı, meşum, uğursuz. shumbuya Kavunun köküne çıkan parazit bitki. Qoghunluqni shumbuya basti – Kavunluğu parazit bitki bastı. shumlanmaq Heyecanlanmak, telaşlanmak, tedirgin olmak, oynak olmak. shumluq Dert, bela, uğursuzluk, afet, felâket. shumlunush Heyecanlanma, telaşlanma, tedirgin olma, oynak olma. shumsha bot. Eğreltiotu. shunche O kadar, şu kadar. shunchilik Şu kadar. Shunchilik waxt – İçide şu kadar vakit içinde. shunchiwala Şu kadar, o kadar. Néme shunchiwala warqiraysen? – Niye o kadar bağırıyorsun? shunchuwala f. bk. shunchiwala. shunda Şurada. shundagh ağ. bk. shundaq. shundaq Şöyle. Shundaq qilip – Şu halde. Shundaq bolsun – Şöyle olsun. Shundaq bolsimu – Şöyle olsa da. Shundaq bolghandila – Sadece şöyle olduğu halde. Shundaqmu? – Şöyle mi? shundaqche Şu halde, şöylece. shundaqla Şu halde, sadece şöyle, şunun gibi, aynı. shundaqliqtin Şöyle olduktan. shundaqtimu Şöyle olduğu halde. shunday ağ. bk. shundaq. shundin Şundan. Shundin tartip – Şundan başlayarak. shung Filiz. shunga Onun içiendir ki; ondan dolayıdır ki. shungghuchi Pike bombardıman uçağı. shungghumaq Dalmak. shungghush Dalma, dalış. shungghutmaq (shungghumaq'tan) Batırmak, daldırmak, banmak. shungghutush Batırma, daldırma, banma. shungqar Doğan, şahin. Shungqarim – Şahinim. shunglashqa Şunun için. shuningda Şunda. shuningdek Şunun gibi. shuningdin Şundan. Shuningdin kéyin – Şundan sonra. shuninggha Şuna, şunun için. Shuninggha uxshash – Şuna benzer. Shuninggha uxshash ademler – Şunun gibi adamlar. Shuninggha qarimastin – Şuna bakmadan. shuningki Şununki. Bu hem shuningki – Bu da şununki. Shuningkidek – Şununki gibi. shupurmaq ağ. bk. yopurmaq. shura f. Şura, meclis. shurdaq Yara izi, bere. shurghan bk. shiwirghan. shuruq Tomruk (-ğu), kütük (-ğü). shuta bk. shota. shutu ağ. bk. shota. shuwaq bot. Pelin, akpelin. shuwede ağ. Şurada. shuwedin ağ. Şuradan. shuwege ağ. Şuraya. shuwurghan bk. shiwirghan. shuwurmaq Süpürmek, kaldırmak (tipi). shuwurush bk. shuwurmaq. shübhe a. Şüphe. Shübhe qozghimaq – Şüphelendirmek. Shübhige chüshmek – Şüphelenmek. Shübhem bar – Şüphem var. Shübhem yoq – Şüphem yok. Shübhide qalmaq – Şüphelenmek. Méning u kishide shübhem bar – Ben o kişiden şüpheleniyorum. Shek-shübhe – Şüphe. shübhilen'güch a.u. İtimatsız, şüpheci. shübhilendürmek a.u. Şüphelendirmek. shübhilendürüsh a.u. Şüphelendiriş, şüphelendirme. shübhilik a.u. Şüpheli. Shübhilik adem – Şüpheli adam. Shübhilik ish – Şüpheli iş. shübhilinish a.u. Şüphelenme. shübhisiz a.u. Şüphesiz. shübhisizlik a.u. Şüphesizlik. shühret a. bk. shöhret. shük-shük Sakin, sessiz, hareketsiz. shüklesh ağ. bk. yüklesh. shüklük Sakinlik, sessizlik. shükür a. Şükür. Xudagha shükür – Allaha şükür. shülgey bk. shölgey. shülle ağ. bk. shoyla. shümdürmek Saplamak, batırmak. shümdürüsh Saplama, batırma. shümek Musluk. shümermek Emmek, içine çekmek. shümesh Emme, emiş, şümimek; bk. shümmek. shümmek Emmek, içine çekmek. shümsheygen Sırtı hafifçe kamburlaşmış. shümsheymek Sırtını hafifçe kamburlaştırmak. shümsheytmek Sırtını hafifçe kamburlaştırtmak. shümshüyüsh Sırtını hafifçe kamburlaştırma. shümüdeklesh Sıvama, çemreme. shümüdeklimek Sıvamak, çemremek. shümürüsh Emme, içine çekme. shümüsh Emme, içine çekme. shüp-shük Sakin, sessiz. Shüp-shük olturmaq – Sessiz oturmak. shüphilenmek a.u. Şüphelenmek. shürkünmek Üşünmek, ürpermek. shürkünüsh Üşüme, ürperme. shürmel Buz çözümü. shüwe ağ. bk. chile. ta f. Ta axshamgiche – Ta akşama kadar. Ta shu kemgiche – Ta şu ana kadar. -ta Bulunma eki. Ayaqta – Ayakta. Yaghachta – Ağaçta. Tashta – Taşta. Taala a. din. Teâlâ. Allataala – Allahüteâlâ. taam a. Yemek. Shirin taam – Tatlı; tatlı yemek. tadanliq Kurnazlık. Tadanliq qilmaq – Kurnazlık yapmak. tagh-tagh Tagh-tagh bolup yatidu – Dağ gibi büyük ve bol. Bazarda tarwuz taghtagh bolup yatidu – Pazarda karpuz pek çok. tagha Dayı. taghar Çuval. tagharchi Çuvalcı, çuval yapan usta. tagharlash Çuvalı doldurma, çuvallama. tagharlimaq Çuvalı doldurmak, çuvallamak. taghliq Dağlı, dağlık. taghtérek bot. Bir tür dağ ağacı. tax Taklidî ses. U toxuni tax dewetti – O tavuğa kış kış dedi. taxlash Ayıklama, arındırma. taxlimaq Ayıklamak, arındırmak. Paxtini taxlimaq – Pamuk tarlasını yabanî otlardan arındırmak. taxta f. Tahta. Sinip taxtisi – Sınıf tahtası. Qara taxta – Kara tahta; yazı tahtası. Shahmet taxtisi – Satranç tahtası. Ash taxta – Mutfak tahtası. Taxta tömür – Varak demir. Taxta chay – Tablet çay. taxtay f. Tahta. taxtayliq f.u. Tahtalı. taxtiche f. Küçük raflar. taxtilash bk. taxtilimaq. taxtilimaq Ekin için hazırlannuş toprağın tahta gibi düzgün dört köşeli hale getirilmesi. taxtiwéshi f.u. Raf, kanape. taj a. Taç. tajawuz a. Tecavüz. Tajawuz qilmaq – Tecavüz etmek. Bir-birige tajawuz qilmasliq – Birbirine tecavüz etmemek. tajawuzchi a.u. Tecavüz eden, saldıran. tajawuzchiliq a.u. Tecavüzkârlık. Tajawuzchiliq urushi – Tecavüzkârlık savaşı. tajawuzkar a.f. Tecavüzkâr. tajawuzkarane a.f. Tecavüzkârâne. tajawuzkarliq a.f. Tecavüzkârlık. Tajawuzkarliq qilmaq – Tecavüzkârlık yapmak. tajawuzluq a.u. Tecavüz, saldırganlık. tajdar a.f. Taçdar, taçlı, taç sahibi. tajigül a.f. bot. Horozibiği. Tajik Tacik. Tajik ayili – Tacik kadını. Tajik tili – Tacik dili. Tashqorghan Tajikliri – Taşkorgan Tacikleri (Taşkorgan, Kaşgar yöresindeki bir Tacik nahiyesi). tajliq a.u. Taçlı, taç sahibi. tak Sorkun dalı, bağ çubuğu. takallashmaq Ağız kavgası yapmak. Teng takallashmaq – Karşılıklı ağız kavgası yapmak. Séning bilen gep takallashqili bolamdu! – Senin ile ağız kavgası yapılır mı! Séning bilen gep takallashqan barmu? – Seninle ağız kavgası yapan birisi var mı? takallishish Ağız kavgası yapma; kavgalaşma. takamul a. Gelişme, ilerleme, inkişaf, olgun, sağlam. takamullashmaq a.u. Gelişmek, ilerlemek, olgunlaşmak. takamullashturmaq (takamullashmaq'tan) Geliştirmek, ilerletmek, olgunlaştırmak. takamullashturush Geliştirme, ilerletme, olgunlaştırma. takamullishish Gelişme, ilerleme, olgunlaşma. takaslimaq Tıpış tıpış yürümek. takche f. Niş, duvar gözü. taki Halen, şimdi, şimdilik 2. -dıkça, -ıncaya kadar. takirang Dörtnal. taksi r. Taksi. taktika r. Taktik, usul, yöntem. taktikiliq r.u. Taktik, taktik meselesi. taq-tuq takl. Takır, takır takır. taqa Nal. taqaq Reze, tırkaz, sürgü. taqalmaq Çatıştırmak, karşı karşıya getirmek, yakınlaştırmak. taqash bk. taqimaq. taqashmaq Takılıp kalmak, karşılaşmak, çatışmak, çarpışmak, değinmek. Asmangha taqashqan öyler – Göklere yükselen evler; gökdelenler. taqet a. Takat. Taqitim qalmidi – Takatim kalmadı. taqetlik a.u. Takatli olma hali. taqetsiz a.u. Takatsiz. taqetsizlendürmek a.u. Takatsiz hale getirmek. taqetsizlenmek a.u. Takatsiz hale gelmek. taqetsizlik a.u. Takatsizlik. Taqetsizlik körsetmek – Takatsiz olduğunu belirtmek. taqetsizlinish a.u. Takatsiz hale gelme. taqi Takke. taqichi Nalbant, demirci. taqichiliq Nalbantlık, demircilik. taqilaqliq Nallanmış. taqilash Nallama 2. mec. Aldatma. taqildaq Palavracı, çenesi düşük, boşboğaz. taqildash Takırdama. taqildatmaq (taqildimaq'tan) Takırdatmak. Ishikni taqildatmaq – Kapıyı takırdatmak. taqildimaq Takırdamak. taqilimaq Nallamak 2. mec. Aldatmak. U taza taqilap kétiptu de – O iyice aldatmış ya. taqim Taqim arallar – Takımadaları. taqimaq İtmek 2. Yaklaştırmak 3. Dayak koymak, altından tutmak 4. Takmak, iliştirmek. taqir Düz, dümdüz, çıplak. Taqir dala – Dümdüz istep. Tap-taqir – Dümdüz. Étizliq tap-taqir bolup qaldi – Tarla çıplak hale geldi. Taqir bash – Kel, dazlak. taqiye Takke. taqlash Seyrekleştirme, seyreltme. taqlimaq Seyrekleştirmek, seyreltmek. taqmaq Takmak. Közeynek taqmaq – Gözlük takmak. Eypni manga taqmang – Suçu bana yüklemeyin. taqta f. ağ. bk. taxta. taqterep ağ. bk. shimal. tal-tal Ayrı ayrı, tane tane 2. Yırtık pırtık. Tal-tal bolup ketmek – Yırtık pırtık haline gelmek. tala İstep, bozkır. 2. Evin dışı, sokak. Talagha chiqmaq – Dışarı çıkmak. Talagha chiqip kéleyli – Dışan çıkalım. Bugün talada soghuq – Bugün dışarısı soğuk. talax a. ağ. bk. talaq. talaq a. Talak, boşama. Talaq xet – Boşanma mektubu. Üch talaq – Üç talak. Talaq qilmaq – Boşanmak, boşamak. talaliq Kızın evlilik hali. Talalik qilmaq – Kızı evlendirmek. Ikki qizimni talalik qildim – İki kızımı evlendirdim. talan bk. talang. talan-taraj u.f. Yağma, çapul, talan. talan-tarajchi u.f.u. Yağmacı. talan-tarajchiliq Yağmacılık. Talan-tarajchiliq urushi – Yağmacılık savaşı. talang Yağma, çapul, talan. talangchi Yağmacı. talangchiliq Yağmacılık. talanmaq Yağmalanmak. talant r. Kabiliyet, istidat, yetenek. Talant égisi – Yetenek sahibi. talantliq r.u. Yetenekli. talantsiz r.u. Yeteneksiz. talantsizliq r.u. Yeteneksizlik. talash-tartish Münakaşa ve tartışma. talatmaq (talimaq'tan) Dalatmak, yağma ettirmek. talay Çok, epey. Bir talay – Birçok. Bir talay yil ötti – Birçok yıllar geçti. Bir talay kishi keldi – Birçok kişi geldi. talay-talay Birçok. Uningdin beri talay-talay sular aqti – Ondan beri birçok sular aktı. taldurmaq (talmaq'tan) Yormak. Ademni taldurudighan ish – İnsanı yoran iş. Közüngni taldurma – Gözünü yorma. taldurush Yorma. talgül u.f. Zakkum (ağacı). talghash Seçme, ayırma, çıkarma. talighuchi Yağmacı, soyguitcu. talimaq Yağmalamak, soymak. talip a. Öğrenci. talishish bk. talashmaq. talqan Kavurulmuş un. Tériq talqini – Kavurulmuş darı unu. 2. Darmadağın olma. Talqan qilmaq – Darmadağın etmek. talqandimaq Dövmek, ezmek, ufalamak 2. kırmak, parçalamak, bozmak, darmadağın etmek. tallanma Seçmeli. Tallanma eserler – Seçmeli eserler. tallanmaq Seçilmek, ayıklanmak. Tallanghan eserler – Seçilmiş eserledr. tallash Seçme. tallimaq Seçmek. tallinish Seçilme, ayıklanma. Tebiy tallinish – Doğal ayıklanma. talliwalmaq Seçmek. talma Epilepsi, sara (hastalığı). talmaq Yorulmak. Közlirim taldi – Gözlerim yoruldu. Özi harghan éti talghan édi – Kendisi de, atı da yorulmuştu. Télip kétish – Yorgunluk. talmas Yorulmaz. Harmas-talmas – Yorulmaz. talmay Yorulmadan. Harmay-talmay – Yorulmadan. talon r. Kupon, fiş. taltuz Kırıntılar. talzar u.f. Söğütlük. talzarliq u.f.u. bk. talzar. tama a. Tamah. Tama qilmaq – Tamah etmek. tamager a.f. Tamahkâr. tamagerlik a.f.u. Tamahkârlık. tamaka Tütün, sigara. Sériq tamaka – Boru ile içilen bir tür tütün. Tamaka chekmek – Sigara içmek. tamakichi Tütüncü 2. Tütün kullanan adam. tamakichiliq Tütüncülük. tamakixor u. Sigara tiryakisi. tamakixorluq u.f. Sigara tiryakiliği. tamakizar u.f. Tütün tarlası. tamakizarliq u.f.u. Tütün tarlası. tamaqdimaq Boğazını kesmek. tamaqxana u.f. Yemekhane. tamaqlandurmaq (tamaqlanmaq'tan) Yemek vermek, doyurmak. tamaqlanmaq Yemek yemek. tamam a. Tamam, bitti. Tamam qilmaq – Bittirmek. Balilarning tamami keldi – Çocukların hepsi geldi. tamamen a. Tamamen, büsbütün, hepsi. tamamlanmaq Tamamlanmak. tamamlash a.u. Tamamlama, bitirme. tamamlashmaq a.u. Bitirişmek, yardımlaşmak. tamamlatquzmaq bk. tamamlatmaq. tamamlatmaq a.u. (tamamlimaq'tan) Tamamlatmak, bitirtmek. tamamlimaq a.u. Tamamlamak. taman Yan, taraf, yön. Bizning tamanda – Bizim tarafta. tamasha f. Gezme, eğlence, seyretme. Tamasha qilmaq – Seyretmek, gezmek, eğlenmek. tamashaxana f. Eğlence yeri. tamashibin Seyirci. tamashichi f.u. Seyirci. tambal ağ. İç donu, don; bk. ishtan. Tambal bagh – Don bağı. tambur f. bk. tembur. tamche Damla. Bir tamchisini qaldurmastin ichmek – Bir damlasını bile kaldırmadan içmek. Bir tamche qénimiz qalgiche – Bir damla kanımız knalana dek. tamchi Damcı, dam yapan, usta, inşaat ustası. tamchiliq Dam, duvar veya inşaat işi. Tamchiliq qilmaq – Dam veya inşaat işi ile meşgul olmak. tamchilimaq Damlamak. Yamghur tamchilap turuptu – Yağmur yağıyor. Her yaqtin su tamchilaydu – Her taraftan su damlıyor. tamchitmaq Damlatmak; bk. tamghuzmaq. tamgézit Duvar gazetesi. tamgha Damga. Tamgha salmaq – Damga vurmak. Pochta tamghisi – Posta damgası. Tamghach han Tabgaç Han. tamghichi bk. möhürchi. tamghilanmaq Damgalanmak. tamghilash Damgalama. tamghilatmaq (tamghilimaq'tan) Damgalatmak. tamghuzmaq Damlatmak. Köz yashlirini tamghuzmaq – Gözyaşlanm damlatmak. tamghuzush Damlatma. tamirat a. Kuruluş, yapım. tamiratchi a.u. Restorasyoncu. tamiratchiliq a.u. Restorasyonculuk. tammaq Damlamak. tamtuq Tamtughi qalmighan – Dayanıksız, perişan, eski püskü, sağlam olmayan. tamuq Tamu, cehennem. tanap a. İp. tanasil a. Üreme, çoğalma. Tanasil eza – Tenasül, cinsel, cinsî. tanasip a. Nispet, oran. tanasipliq a.u. Orantılı, nispî. tang seher u.a. Sabah seher. Tang seherde – Sabahın seherinde. tangey Zannetmem, sanmam, belki de, bilmem. tanggar ç. Darı ezmesi. tangghit Tibetli, Tibet milleti. tangjang ç. Subay. tangjangliq ç.u. Subaylık. Tangjangliq qilmaq – Subaylık yapmak. tangqish Kısa ve kalkık burun. tangla Sabah 2. Yarın. tanglay Damak. tangliqi Sabahleyin 2. Yarın. Tangliki quyruqtin bügünki öpke yaxshi – d. Yarınki kuyruk yağından bugünkü akciğer iyi. tangliqta Sabahı. tangliqtiki Sabahtaki. tanglisi Sabahleyin. tangmaq Bağlamak. Yaghachqa tangmaq – Ağaca bağlamak. Béshigha yaghliq tangghan qiz – Başı örtülü kız. tangmuma ç. Yağ, un ve şeker karışık fırında yapılmış bir tür Çin tatlısı. tangpang ç. Darı ezmesini hazırlayan yer (darı ezmesi veya darıdan yapılmış tatlı,; bk. tanggar). tangpangchi ç.u. Darı ezmesini yapan kimse (; bk. tanggar). tangpangchiliq ç.u. Dan ezmesini hazırlama işi (; bk. tanggar). tangsiq Nadir, ender, seyrek, çok az bulunan. tangsiqliq Enderlik. seyreklik. tangshir ç. Bir tür sıvı darı ezmesi. tanish ağ. bk. ténish. tanitlim Boyanmış, eşya üstündeki başka renkli lekeler, benekler. tanka r. Tank. Tanka qismi – Tank bölüğü. Tanka qoshunliri – Tank ordusu. tankchi r.u. Tankçı. tanmaq İnkar etmek, yadsımak, reddetmek. tansa r. Dans, oyun. Tansa qilmaq – Dans etmek, oynamak. tansiq Az, seyrek, özlenilen, özlemi duyulan. Tansiq tamaq – Özlenilen yemek. tanur ağ. bk. tonur. tap-taza u.f. Tertemiz. tap-taziliq u.f.U Tertemizlik. tap-téqir Çıplak, cavlak, açık. tapa Serzeniş, başa kakma, tekdir. Tapa qilmaq – Serzeniş etmek, başına kakmak, tekdir etmek. tapa-tene u.a. Serzeniş ve ayıplama. tapan Taban (ayak tabanı) 2. İsbit 3. Ökçe. tapanche f. Tabanca. tapawet f. Kazanç, gelir. U tapqan tapawitini serp qilip qoyghan – O kazancını sarfedip bitirmiş. tapawetlik f.u. Kazançlı, gelirli. tapchi Kıt, azalma, yetersiz. Pul tapchi bolup qaldi – Para kıtlığı baş gösterdi. tapilimaq Tenbih etmek, uyarmak, ikazda bulunmak. tapqan-tergen Bulunan ve biriktirilen. tapqur Zihni çevik, hazırcevap. tapqurluq Zihin çevikliği, hazırcevaplık. tapquzmaq (tapmaq'tan) Bulmaya zorlamak. tapquzush Bulmaya zorlama. tapmaq Bulmak. Izlep tapmaq – Arayıp bulmak. Oylap tapmaq – Düşünerek bulmak. U oghul tapti – O oğul doğurdu. Tereqqiy tapmaq – Gelişmek. Zorur dep tapmaq – Önemli bulmak. Kaza tapmaq – Ölmek. Tinim tapmaymen – Dinlenmeksizin hareketteyim. Uning könglini taptim – Onun gönlünü aldım. tapsa Eşik. Tapsamda ayighing bolmisun – Bir daha eşiğime ayak basma. tapshurma Ödev, vazife. tapshurmaq Teslim etmek, vermek, emanet etmek, sunmak, havale etmek. Atlarni béqishni oghlumgha tapshurdum – Adan bakması için oğluma teslim ettim. tapshuruq Ödev, vazife. tapshurush Teslim etme, verme, emanet etme, sunma, havale etme. taptalma Çiğnenme. taptash Çiğneme. taptatmaq (taptimaq'tan) Çiğnetmek. taptimaq Çiğnemek. tapturush Bulmaya zorlama. tapur-topur takl. Takır tukur. Ular tapur-topur kirip keldi – Onlar takır tukur giriverdi. tar-mar Tar-mar qilmaq – Tarumar etmek. tar-tapchuq Küçük, dar. taraj f. bk. talan-taraj. taraqan Hamamböceği. taraqqida takl. Pat diye. Ishik taraqqida qilip échildi – Kapı pat diye açılıverdi. taraqlash Gürültü olma. taraqlatmaq (taraqlimaq'tan) Gürültü yapmak. taraqlimaq Gürültü olmak. taraqsiz Taralmamış. Uning chéchi taraqsiz – Onun saçı taralmamış. taram Tutam. Bir taram chach – Bir tutam saç. taram-taram Dal dal; ayrı ayrı. Taram-taram chach – Dal dal saç. Taram-taram yash – Dal dal akan göz yaşı. Taranchi Moğalca olan bu kelime, çiftçi anlamındadır. 18. yüzyılda Doğu Türkistan Kalmuk istilasına maruz kalır. İşte o zaman, çiftçilik yaptırmak amacıyla, güneyden kuzeydeki verimli topraklara zorunlu göç uygulanır. Bu göçmenlere Kalmuklar Tarançi adını verir. taranmaq Taranmak. tarashlash f.u. Temizleme, arıtma, saflaştırma, kabuğunu soyma. tarashlatmaq f.u. (tarashlimaq'tan) Arıttırmak, saflaştırmak, kabuğunu soydurmak. tarashlimaq f.u. Temizlemek, arıtmak, saflaştırmak, kabuğunu soymak. taraymaq Daralmak. taraytmaq (taraymaq'tan) Daraltmak. taraza f. Terazi. Tarazigha tartmaq – Terazi kefesine koymak. Tarazi yultuz – astr. Büyükayı. tarazichi f.u. Kantar katibi. tarbaghan zool. Köstebek, dağ sıçanı. tarbughan bk. tarbaghan. tarchilik Darlık. tardan bk. tadan. targhil Çizgili, kaplansı. Targhil at – Çizgili renkli at. Qara targhil – Siyah çizgili. Targhil alma – Bir tür siyah çizgili elma. tarix a. Tarih. Tarixtin burnuqi – Tarihten önceki. Tarixi Hemidiy – Tarihi Hamidi (Doğu Türkistanlı tarihçi Musa Sayrami'nin (1836-1917) Sultan Abdulhamid II'e bağışladığı Yakup Bey dönemine ait eser). tarixchi a.u. Tarihçi. tarixiy Tarihî. Tarixiy weqe – Tarihî olay. tarixshunas a.f. Tarihçi. tarixshunasliq a.f.u. Tarihçilik. tarimaq Taramak. Chach tarimaq – Saç taramak. tarimuch Kiriş, sinir 2. Kan damarları. tarinish Taranma, taranış. tarishish Taraşma. tariyish Daralma. tarkash Dağılma. tarqaq Dağınık. tarqaqliq Dağınıklık. tarqalmaq Dağılmak. Tarqilip ketmek – Dağılıvermek. Mesligi téxi tarqalghini yoq – Sarhoşluğu henüz giderilmedi (ayılmadı). tarqashmaq Dağılmak. Ular etrapqa tarqashti – Onlar etrafa dağıldı. tarqatquchi Yayan, propagandacı, dağıtıcı. Késel tarqatquchi – Hastalık bulaştırıcı. tarqatmaq Dağıtmak, yaymak, gidermek. Söz tarqatmaq – Laf dağıtmak, laf atmak. Késel tarqatmaq – Hastalık bulaştırmak. Mes ekensen, mang, mesligingni tarqat! – Sarhoşmuşsun, git, sarhoşluğunu gider (ayıl)! tarqimaq Dağılmak. Tuman tarqidi – Sis dağıldı. tarqitish Dağıtma, yayma, giderme. tarlan Bal mumu rengi. tarlimaq Büzülmek, daralmak. tarlinish bk. tarlimaq. tarmaklinish Dallanma. tarmaqche u.f. Daha küçük dal, kol. tarmaqlanmaq Dallanmak. tarmaqlik Dallı budaklı. tarmilash Tırmalama, sıyırma. tarmilimaq Tırmalamak, ayırmak. tars takl. 1. Gürültü patırtı, şakırtı 2. Pat diye çıkan ses. Tawuz tars étip yerilip ketti – Karpuz pat diye çatlayıverdi. tars-turs takl. Şakırtı, çatırtı. Uyaq-buyaqtin tars-turs miltiq étildi – Oradan buradan gürültülü tüfek sesi çıktı. tarsildatmaq Gürültülü ses çıkartmak. tarsildimaq Gürültü patırtı olmak. tarsha Tarsha gügüt – Kükürt, kibrit. tartilish bk. tartilmaq. tartilmaq (tartmaq'tan I) 1. Gergin, hale getirilmek, cekilmek 2. Çürüklenmek 3. Tartılmak, ölçüp biçilmek. Tarazigha tartilmaq – Kilosuna bakmak. 4. Jazagha tartilmaq – Cezalandırılmak. Ishqa tartilmaq – İşe gelbedilmek. 5. Öğütülmek, ufalanmak. 6. Azalmak. kısalmak, çekilmek, gerilemek. Su tartildi – Su azaldı. 7. Sunmak, vermek. Ash tartildi – Yemek verildi (dağıtıldı). tartinchaq Çekingen, utangaç. tartinchaqliq Çekingenlik, utangaçlık. Tartinchaqliq qilmaq – Utangaçlık etmek. tartinmaq Çekinmek, utanmak, tertip. Chongidin tertip kichigigiche – Büyüğünden küchüğüne kadar. tartiwalmaq Çekip koparmak, elinden kapmak, ele geçirmek. U pertughini tartiwélip ishledi – O önlüğünü bağlayıp çalıştı. tartiwélish Çekip koparma, elinden kapma, ele geçirme. tartishish Çekişme, tartışma. tartishmaq Çekişmek, tartışmak, münakaşe etmek. Ayighim tartiship qaldi – Bacağıma kramp girdi. tartqa Tırmık, bahçıvan tarağı. tartquluq Istırap, acı. Tartquluq körmek – Istırap çekmek. tartquzmaq (tartmaq'tan I) Çektirmek. tartquzush Çektirme. tartturmaq (tartmaq'tan I) Çektirmek. tartturush Çektirme. tartuqlanmaq Ödüllenmek. tartuqlash Ödüllendirme. tartuqlimaq Ödüllendirmek. tartuqlinish Ödüllenme. taryol Patika, çığır. tas Biraz, az kaldı. Harwu aghdunilup kétishke tasla qaldi – Araba devrilmeye az kaldı. Yiqilip chüshkini tasla qaldim – Düşeyazdım. tasadip a. Tesadüf. tasadipen a. Tesadüfen. tasadipiy a. Tesadüf. tasadipiylik a.u. Tesadüf hali. tasqam Elekle bir defada elenebilen unun veya dan gibi tahılın miktan. Bir tasqam tériq – Bir elek dan. tasqash Eleme. tasqimaq Elemek. tasma Kayış. Tasma pota – Kayış kemer. tasmichi Kayışçı; kayış satan veya hazırlayan kimse. tashalma Bir tür ufak sonbahar elması. tashaynida dan başka, onun dışında. Höjjetlerni ügen'genning tashaynida – Belgeleri öğrenmenin dışında. tashbasma Taş basması. tashchay Kalıba vurulmuş Çin çayı. tashchi Taşçı; taş oyma sanatı ile meşgul olan kimse. tashqawa Kabağın bir türü. tashqi Dış, harici. Tashqi körünüsh – Dış görünüş. Tashqi soda – Dış ticaret. Tashqi siyaset – Dış politika. Tashqi ishlar ministirligi – Dış işleri bakanlığı. tashqin Taşkın, taşma, akın, su baskını, sel gibi. tashqindimaq Dökülmek, akmak, taşmak. tashqiri Dışarı. Öydin tashqirida – Evin tışında. Imdin tashqiri – Onun dışında. Buningdin tashqiri – Bundan başka. tashqiridin Dışarıdan. Tashqiri hoyla – Dış avlu. Tashqirigha chiqmaq – Dışarı çıkmak. Tashqirigha mal élip chiqmaq – Dışarıya mal götürmek. Tashqiridin mal élip kirmek – Dışarıdan mal getirmek. Nöwettin tashqiri – Nöbetin dışında. tashqiriqi Dış, harici. Tashqiriqi muhit – Dış muhit; çevre. tashqoyun Ichqoyun-tashqoyun bolmaq – İçiçe yaşamak; sıkı dost olmak. tashqumchaq ağ. bk. tashpaqa. tashlaq Taşlı yer. Tashlaq yer – Taşlı yer. tashlandi bk. tashlanduq. tashlanduq Döküntü, süprüntü, çöp. 2. İhmal edilmiş, bakımsız. Tashlanduq öy – Bakımsız ev. 3. Bırakılmış, atılmış. Tashlanduq bala – Sokağa atılmış çocuk. tashliwetmek Atmak, bırakmak. Tashliwetken – Atılmış. U yégen tamighini tashliwetti – O yediği yemeğini atıverdi. tashma t. Döküntü. tashmaq Taşmak, dökülmek. tashöy Mezar hendeği. tashpaqa Kaplumbağa. tashpochaq Pinti. tashpochaqliq Pintilik. Tashpochaqliq qilmaq – Pintilik etmek. tashtarash u.f. bk. tashchi. tashtarashliq u.f.U Taşçılık. tashyol Şose, taşyol. tashyürek Gaddar, merhametsiz, sert. Tatar Tatar. Kuzey Türkleri, Kazan Türkleri. Kazan Tatari – Kazan Tatarı. Tatar edibiyati – Tatar edebiyatı. tatiq Tat. Tétighi yoq – Tadı yok. tatilash Kaşıma. tatilighuch Kaşağı. tatilimaq Kaşımak. Bash tatilimaq – Baş kaşımak. tatiliwalmaq Kaşımak. tatiriq San, solgun, benzi uçmuş. tatiriqliq Solgunluk. tatirimaq Solmak, sararmak, benzi uçmak. Chirayi tatirip ketken – Yüzü solmuş. tatirish Solma, sararma, benzi uçma. tatliq Tatlı. Tatliq uyqu – Tatlı uyku. tatliq-turum Tatlı bir şeyler. tatliqliq Tatlılık. tatuq Kapanan yara izi. tatuqluq Yara izli. tawabiat a. Aile tawabiat – Aile mensupleri. tawakchi Dalkavuk, yağcı. tawaq-qoshuq Tabak ve kaşık. tawaqchiliq Dalkavukluk, yağcılık. Tawaqchiliq qilmaq – Dalkavukluk etmek. tawap a. Tavaf. Tawap qilmaq – Tavaf etmek. tawka Banka. tawlandurmaq Soğutmak. tawlanmaq Sağlamlaşmak, çelikleşmek. Küreshte tawlinip chiqqan yashlar – Mücadelede çelikleşmiş gençler. tawlash Suyunu verip sağlamlığını arttırma; sağlamlaştırma, çelikleştirme. tawliq Besleyici, gıdalı. tawlimaq Suynu verip sağlamlığını arttırmak; sağlamlaştırmak, çelikleştirmek. tawshe Erzak, yiyecek. tawuq ağ. bk. toxu. tawus a. Tavus (kuşu); bk. toz. tawush Ses. Inchike tawush – İnce ses. Yoghan tawush – Kalın ses. Tawush bermek – Oy vermek. Tawushqa qoymaq – Oya sunmak. Sozuk tawus – Ünlü. Üzük tawush – Ünsüz. tawushlimaq Gürültü yapmak, uğuldamak. tawushsiz Sessiz. Tawushsiz kino – Sessiz sinema. tawut a. Tabut. tawuz Karpuz. Qoziway tawuz – Bir tür uzun karpuz. Kök tawuz – Mavi karpuz. tayaq Dayak. Koltuk tayaq – Koltuk değneği. Tayaq yémek – Dayak yemek. Tayaq izi – Dayak izi. tayaq-toxmaq Dayak ve tokmak. Tayaq-toxmaq astida – Dayak altında. tayaqlash Dayaklama, dayak ile dövmek. tayaqlimaq Dayaklamak, dayak ile dövmek. tayanch Dayanak, destek. tayanchuq bk. tayanch. tayanghuch bk. tayanch. tayanmaq Dayanmak, yaslanmak. Tayanghan yalghuzum – Dayandığım tek şey. tayash Dayak koyma, altından tutma, destekleme. taychaq Tay, küçük tay. taydurmaq (taymaq'tan) Kaydırmak. Toghri yoldin taydurmaq – Doğru yoldan kaydırmak (saptırmak). tayghaq Kaygan, kaypak. tayghaqliq Kayganlık, kaypaklık. tayghan Av köpeği. tayimaq Dayak koymak, altından tutmak, desteklemek. tayin a. Bilinen, malum, belli. Tayini yoq – Belli değil. Kélishining tayini yoq – Gelmesi belli değil. Tayini yoq adem – Güvenilir insan değil. tayincha Dana. tayinchaq ağ. Kaypak, kaygan. tayinish Dayanma, yaslanma. tayinishmaq Dayanışmak. tayinlanmaq a.u. Tayin olmak. tayinlash a.u. 1. Hazırlama 2. Tayin etme. tayinlatmaq a.u. Hazırlanması için emretmek. tayinliq a.u. 1. Belli 2. Hazır, muntazam, vaktini şaşırmaz. tayinsiz a.u. Belirsiz, kesin olmayan, kararsız, istikrarsız. Kélishi tayinsiz – Gelmesi belli değil. tayinsizliq a.u. Belirsizlik, istikrarsızlık. tayipe a. Tayfa, grup. taylaq Köşek, taylak. tayliq a.u. Belli. Tayliq u ketkendu – Belli o gitmiştir. taylimaq Balya yapmak, denk yapmak, tonga yapmak. taylimchuq Kaygan, kaypak. taymaq Kaymak, kızak yapmak. Téyip ketmek – Kayıvermek. Yoldin taymaq – Yoldan kaymak (sapmak). Tildin taymaq – Dilin kayması; konuşmanın bozulması. Haldin taymaq – Yorulmak; kötü duruma düşmek. taytang Ayaklarının arasım açarak yürüyen. taytanglash Ayaklarının arasını açarak yürüme. taytanglimaq Ayaklarının arasını açarak yürümek. tayyar a. bk. teyyar. taz Kel 2. Uyuz. tazarmaq f.u. Temizlenmek. tazartilish f.u. Temizletilme. tazartilmaq f.u. Temizletilmek. tazartish f.u. Temizletme. tazartmaq f.u. (tazarmaq'tan) Temizletmek; tazeletmek. Hawani tazartmaq – Havayı tazeletmek. tazilash Temizleme. tazilighuchi Temizleyen, temizleyici. taziliq Temizlik. Balilarning tazilighini saqlash punkti – Çocukların sağlığını koruma şubesi. tazilimaq f.u. Temizlemek. Kiyim tazilimaq – Elbise temizlemek. Chish tazilimaq – Diş fırçalamak. Öyning hawasini tazilang! – Evin havasını tazeleyin! tazim a. 1. Başını eğerek selamlamak 2. Saygı, ihtiram. tazqara Kartal, altın kartal 2. Anka; bk. qorultaz. teberrük a. bk. tewerrük. tebessum a. Tebessüm, gülümseme. Tebessum qilmaq – Tebessüm etmek, gülümsemek. tebiet Tabiat, doğa. Tebiet dersi – Tabiat dersi. Tebieti yaman adem – Kötü huylu adam. tebietchi a.u. Doğa bilimleri ile uğraşan kimse. tebietlik a.u. Yaman tebietlik kishi – Kötü huylu kişi. tebietshunas a.f. bk. tebietchi. tebietshunasliq a.f.u. Doğa bilimleri işi. tebiiy a. Tabiî, doğal. Tebiiy rewishte – Tabiî halde. Buning shundaq bolushi tebiiy – Bunun öyle olması tabiî. Tebiiy penler – Doğa bilimleri, pozitif ilimler. Tebiiy apet – Doğal afet. tebiiylik a.u. Doğal, tabiîlik. tebiqe a. Tabaka, kat. Her tebiqe xelqi – Her tabaka insanları. Ijtimaiy tebiqe – Sosyal tabaka, içtimaî tabaka. tebir a. Tabir, ifade, beyan. tebirlimek a.u. İfade etmek, beyan etmek. tebirname a.f. Tabirname. tebrik a. Tebrik. tebriklesh a.u. Tebrikleme, tebrikleş, tebrik etme. tebrikleshmek a.u. Tebrikleşmek. tebriklimek a.u. Tebriklemek. tebrikname a.f. Tebrikname. tedbir a. Tedbir. Tedbir körmek – Tedbir almak. tedbirlik a.u. Tedbirli. tedbirsiz a.u. Tedbirsiz. tedbirsizlik a.u. Tedbirbizlik. teddi Genel olarak, umumiyetle. tedrijen a. Tedricen, yavaş yavaş. tedrijilik a.u. Tedirici olma hali. Tedrijilik bilen – Tedrici halde. tedrijiy a. Tedricî. teejjüp a. Hayret, şaşırma. Teejjüp qilmaq – Hayret etmek. teejjüplendürmek a.u. Hayretler içinde bırakmak. teelluq a. İlgi, alaka, ilinti, ait. Bu bizge teelluq – Bu bize ait. teelluqluq a.u. İlgili, alakalı, ilintili. teelluqsiz a.u. İlgisiz, alakasız, ilintisiz. teessup a. Teessüf, esef. Teessup qilmaq – Teessüf etmek. teessüplenmek Esef duymak. teg Taban, aşağı, alt. Tégide – Altında. Déngiz tégi – Deniz altı. Gepning tégi tetighe yetmeyla – Sözü anlar anlamaz. Tégige yetmek – Tabana ulaşmak (inmek). tegdürmek (tegmek'ten) Değdirmek, dokundurmak. Nishangha tegmek – Hedefe değmek; hedefe vurmak. Til tegdürmek – Hakaret etmek. Uninggha til tegdürmeng – Onun hakkında kötü söz söylemeyin. tegmek Değmek, dokunmak. Yerge tégey-tégey dep qaldi – Yere değmeye az kaldı. Tégip turmaq – Bitişik olmak. Nishangha tegmek – Hedefe vurmak. Manga shu tegdi – Benim elime şu geçti. Her birige köp pul tegdi – Her birinin eline çok para geçti. Uninggha aptap tegdi – Ona güneş dokundu. Erge tegmek – Kocaya varmak. Ölüm tegmigür! – Ölme! yaşa! Éghiz tegmek – Tadına bakmak. Tégip ketmek – Dokunuvermek. Jangha tegmek – Bıkmak, usanmak. U jénimgha tegdi – O bıktırdı; O canımı sıktı. Xet öz waxtida tegdi – Mektup zamanında ulaştı. Uning ziyini tégidu – Onun zararı dokunur. Ziyini tegmise édi – Zararı dokunmasa idi. Qolum tegmeydu – Vaktim yok. Köz tegdi – Göz değdi; Nazar değdi. Köz tegmisun! – Göz değmesin! tehdit a. Tehdit. Tehdit qilmaq – Tehdit etmek. tehlike a. Tehlike. tehlikilik a.u. Tehlikeli. tehlil a. Tahlil, inceleme. Tehlil qilmaq – İncelemek. tehrir A, 1. Tahrir. Tehrir qilmaq – Tahrir etmek. 2. Redaksiyon, düzeltme. 3. Redaktör. tehririy a. Redaksiyon, yazı işleri. Tehririy xata – Redaksiyon hatası. texdim a. bk. teqdim. texellus a. Tahallüs. texey Sıpa. texir a. Gecikme, tehir. texmin a. Tahmin. Texmin qilmaq – Tahmin etmek. texminen a. Tahminen. Texminen yüz kishi keldi – Tahminen yüz kişi geldi. texminiy a. Tahminî. Texminiy hésap – Tahminî hesap. texminlimek a.u. Tahmin etmek. texse Tabak, çorba tabağı. Texse kötermek – Yaltaklanmak; dalkavukluk etmek. texse-chine Porselen tabak. texsichi Dalkavuk, yaltak. text f. Taht. Textke minmek – Tahta çıkmak. Texttin chüshürmek – Tahttan indirmek. textirawan f. Tahtırevan. tejribe a. Tecrübe. Tejribe élish – Tecrübe edinmek. Tejribe körgen – Tecrübeli. Tejribisi chong adem – Tecrübeli adam. Tejribe qilmaq – Tecrübe etmek. Tejribe étizi – Tecrübe tarlası. Tejribe alghuchi – Tecrübe edinen. tejribexana a.f. Laboratuvar. tejribichi a.u. Tecrübe eden; tecrübe edinen. tejribikar a.f. bk. tejribichi. tejribikarliq A;f.u. Tecrübe edinmeklik. tejribiperest a.f. Tecrübe taraftarı. tejribiperestlik a.f.u. Tecrübe taraftarlığı. tejribisiz a.u. Tecrübesiz. tejribisizlik a.u. Tecrübesizlik. tejribüik a.u. Tecrübeli. tek Üzüm sorkun dalı. tekamil a. bk. takamul. tekbir a. Tekbir. Tekbir éytmaq – Tekbir getirmek. tekche f. Niş, duvargözü. tekebbur a. Kibirli, mağrur, burnu büyük. tekebburane a.f. Mağrurâne, yüksekten bakarak. tekebburlanmaq a.u. Kibirlenmek. tekebburluq a.u. Mağrurluk. tekellup a. Tekellüf. tekellupsiz a.u. Tekellüfsüz. tekinlik Bedavalık. tekit a. Tekit. Tekit qilmaq – Tekit etmek. tekitlimek Tekit etmek. tekiye a. Yastık. tekkiye ağ. bk. yastuq. tekküzmek (tegmek'ten) Değdirmek, dokundurmak. Qol tekküzmek – El değdirmek; elle dokunmak. Köz tekküzmek – Göz değdirmek; nazar değdirmek. Tilingni tekküzme! – Kötü söz söyleme! Hakaret etme! teklip a. Teklif. Teklip qilmaq – Teklif etmek. teklipname a.f. Teklifname. Teklipname éwetmek – Teklifname göndermek. tekmil a. Tekmil. tekrar a. Tekrar. Tekrar qilmaq – Tekrar etmek. Tekrar murajiet qilmaq – Tekrar müracaat etmek. tekrar-tekrar a. Tekrar tekrar. Tekrar-tekrar soraymiz – Tekrar tekrar istiyoruz. tekraren a. Tekrâren. tekrarlanmaq a.u. Tekrarlanmak. tekrarlatmaq a.u. (tekrarlimaq'tan) Tekrarlatmak. tekrarlimaq a.u. Tekrarlamak. tekshi Eşit. Tekshi qilmaq – Eşit yapmak. Tekshi bolmaq – Eşit olmak. Tekshi emes – Eşit değil. tekshilenmek Eşit hale gelmek. tekshiletmek (tekshilimek'ten) Eşit hale getirtmek. tekshilik Düzlük 2. Düzenlilik 3. Yüzey, satıh. tekshilimek Ayni seviyeye getirmek; yüzeyi düzgün hale getirmek. tekshürgüchi Müfettiş. tekshürmek İncelemek. tekshürtküzmek (tekshürtmek'ten) İncelettirmek. tekshürtmek (tekshürmek'ten) İnceletmek. tekshürülmek İncelenmek, araştırılmak. tekshürülmigen İncelenmemiş, araştınlmamış. Tekshürülmigen bayliqlar – İncelenmemiş zenginlikler; araştırılmamış kaynaklar. tekti Temel, esas, çekirdek, aslı. Tektini yaxshi bilmeymen – Aslını iyi bilmiyorum. Tektini sürüshtürmek – Aslını aramak; aslım takip etmek. tekzar f. Bağ. tekzarliq f.u. Üzüm bağı. teqdim a. Takdim. Teqdim qilmaq – Takdim etmek. teqdir a. 1. Kader. Öz teqdirige özi ége bolush – Kendi kaderini kendisi tayin etme. Teqdiring shu éken – Kaderin şöyleymiş. Teqdiringdin kör – Kaderinden gör. 2. Vaka, hadise, olay, hal. Undaq bolghan tekdirde – Öyle olduğu halde. Bu teqdirde – Bu halde. teqdir-qismet a. Kader ve kısmet. teqdir-tenqit Takdir ve tenkit. teqdirlenmek a.u. Takdir edilmek, ödüllenmek. teqdirlesh Takdir etme. teqdirlimek a.u. Takdir etmek. teqdirname a.f. Takdirname (takdirname). teqiq a. Yasak, men. Teqiq qilmaq – Yasaklamak, menetmek. teqiqlenmek a.u. Yasaklanmak. teqiqlimek a.u. Yasaklamak, menetmek. teqip a. Takip. Teqip qilmaq – Takip etmek. teqlit a. Taklit. Teqlit qilmaq – Taklit etmek. teqlitchi a.u. Taklitçi. teqlitchilik a.u. Taklitçilik. teqriben a. Takriben, yaklaşık. teqribiy a. Takribi, tahminî. teqsim a. Taksim, bölme. Teqsim qilmaq – Taksim etmek, bölmek. teqsimat a. Taksim, bölme, paylaşma, pay. teqsir a. Bay, bey, efendi. teqwa a. Takva. teqwaliq a.u. Takvalık, takva olma hali. teqwidar a.f. Takva. teqwidarliq a.f.u. Takvalık, takva olma hali. tel-töküs Büsbütün, tam olarak, tüm, baştan başa, hepsi. Planni tel-töküs ashurup orunlash – Planı tam olarak fazlasıyla becermek. Mesile tel-töküs bel qilinmidi – Mesele tam olarak hallolmadı. telebe a. Talebe, öğrenci. telep a. Taleb, istek. Telep qilmaq – İstemek. Telep qoymaq – İsteğini belirtmek. Telepni qandurmaq – İsteğini tatmin etmek. telepchan a.u. İstekli, girişken. telepchanliq a.u. İsteklilik, girişkenlik. telepkar a.f. bk. telepchan. telepkarliq a.f.u. bk. telepchanliq. telepname a.f. Talepname, istek mektubu. teleppuz a. Telaffuz. telet Surat, sima, yüz. Soghak telet adem – Asık suratlı adam. Teleting qurghur! – Kahrol! Teletidin qar yaghidu – Asık suratlı. teley a. Talih, baht, şans, kader. Teleyge – Bahta, şansa. Teleying kurusun! – Bahtsız ol! Teley sinap körmek – Şansı denemek. teleylik a.u. Talihli, şanslı. teleysiz a.u. Talihsiz, bahtsız, şanssız. teleysizlik a.u. Talihsizlik, şanssızlık. telghimaq Seçmek, ayırmak, çıkarmak. telik bk. terlik. telim a. Talim, eğitim. Telim bermek – Eğitmek. Telim almaq – Öğrenim görmek. telim-terbiye a. Eğitim ve terbiye. telimat a. Talimat, bilgi. telingke r. Tabak. telmürmek İntizar olmak. telmürüsh İntizar olma. telpek Kadın börkü. telpekchi Kadın börkü yapan. telpünmek Ellerini sallamak 2. Çırpınmak. telpünüsh Ellerini sallama 2. Çırpınma. telwenmek Titremek. telwibide ağ. bk. yawabide. telwilik Akılsızlık, delilik. Telwilik qilmaq – Akılsızlık etmek. tem Tat. Temi yaxshi – Tadı iyi. Temi yoq – Tadı yok. Temini tétimaq – Tadına bakmak. Aghzimda hichqandaq tem yoq – Ağzımın tadı yok. tembur f. Tambur. teme a. Tamah. temechi a.u. Tamahkâr; bk. temexor. temechilik a.u. Tamahkârlık; bk. temexorluq ve temegerlik. temeger a.u. Tamahkâr. temegerlik a.f.u. Tamahkârlık. temexor a.f. Tamahkâr. temexorluq a.f.u. Tamahkârlık. temenna a. Temenna. temin a. Temin. Temin qilmaq – Temin etmek. teminat a. Teminat. teminlenmek a.u. Temin edilmek. teminlesh a.u. Temin etme. teminligüchi a.u. Temin eden. teminlimek a.u. Temin etmek. Teminlep turmaq – Davamlı temin etmek. temkin a. Temkin. temkinlik a.u. Temkinli. temlik Tatlı. temlimek Tatmak. temretke t. Liken, tuzlubalgam. temsil a. 1. Benzetme, gibi olma 2. Atasözü, darbımesel 3. Muamma, bilmece. temsilchi a.u. Masalcı, masal yazarı. temsiz Tatsız. Temsiz tamaq – Tatsız yemek. temsizlik Tatsızlık. temshelmek Atılmak, fırlamak, sıçramak, yeltenmek. Düshmen'ge shirdek temsheldi – Düşmana arıslan gibi atıldı. Sözge temsheldi – Söylemeye yeltendi. temtilimek Elle yoklamak. Temtilep barmaq – Elle yoklayıp varmak. temtiresh Şaşırma, sersemleme, şaşma. temtirimek Şaşırmak, sersemlemek, şaşmak. tenbel f. Tembel. tenbellik f.u. Tembellik. tenbi a. İhbar, haberdar etme 2. Azarlama, kınama, tenbih. Tenbi bermek – Tenbih etmek. teneppus a. Teneffüs, dinlenme. teng Eşit, aynı, denk. Teng qilmaq – Aynı hale getirmek. Teng bolmaq – Eşit olmak. Teng kelmek – Eşit olabilmek. Téngi yoq tenha – Eşi yok yalnız. Teng bahaliq – Eşit fiyatlı. Teng qimmetlik – Eşit değerli. Teng küchlük – Eşit kuvvetli. Teng bulungluq – Eşit köşeli. Teng tereplik – Eşit yanlı. Teng mutanasip – Eşit nisbet. Teng yanliq – Eşit yanlı. Teng ülüshlük – Eşit hisselik. Teng tesirlik – Eşit tesirli. Teng tesir qilghuchi – Eşit tesir eden. Teng tesirlik küchler – Eşit tesirli güçler. Teng hoquq – Eşit hukuk. Teng hoquqluq – Eşit hukuklu. U sanga teng emes – O sana denk değil. Öz ténging bilen bol – Kendi eşitin ile buluş. Teng yérimi – Tam yarısı. teng-tush Eş-dost. teng-tushluq Eş-dost olma hali. tengdash Akran, yaşıt, denk, eş, benzer. Uning bilen men tengdash – Onun ile ben yaşıt. Tengdishi yoq – Benzeri yok. tengdashsiz Eşsiz. Tengdashsiz dostluk – Eşsiz dostluk. tengge f. Para birimi, lira. Besh tenggige aldim – Beş liraya aldım. tenggesh Karşılaştırma, mukayese, benzeti, nazaran. Tenggesh bolmaq – Benzemek. Tenggesh qilmaq – Mukayese etmek. Tenggesh qildim ay hem kün'ge – Ay ve güneşe mukayese ettim. tenggiche f. Pul, balık pulu. tenggilik f.u. 1. Liralık. 2. Pulluk, kabukluk, pullu, kabuklu. tengkesh Akordetmek, kurmak, düzenlemek. Tengkesh qilmaq – Akordetmek, kırmak, düzenlemek. Dutarni tengkesh qilmaq – Dutan ayarlamak (dutar, tambura benzer bir tür saz aleti). tengqis Sıkışık, sıkıntı, kıtlık. tengqisliq Sıkıntı, kıtlık. Su tengqislighi – Su kıtlığı. tengle Tekne, yalak. tenglichi Tekne, yalak yapan usta. tengmu-teng Tam denk, tam eşit. Tengmu-teng qilip bölüp bermek – Tam eşit halde taksim etmek. tengmu-tenglik Tam eşitlik, tam denklik. tengne bk. tengle. tengpung u.ç. Tam denk. Tengpung qilmaq – Tam denk hale getirmek. tengpungluq u.ç.u. Denklik, eşitlik. Tengpungluq haliti – Denklik hali. Tengri Tanrı. tengsitmek Eş-değer görmek; kendisiyle eş-değer saymak. tengsitmeslik Tepeden bakmak; eşit görmemek. Tengsitmeslik közi bilen qarimasliq kérek – Başkalarına tepeden bakmamak lazım. tengsiz Eşitsiz, denksiz, aynı seviyede olmayan. tengshelmek (tengshimek'ten) Eşit hale gelmek, eşit olmak. tengshesh Eşit hale getirme; normal hale getirme. tengshimek Eşit hale getirmek; normal hale getirmek. tengtamanliq mat. Eşkenar üçgen. tengze ç. Tezgah. Tengze achmaq – Tezgah ile satıcılık yapmak. tengzichi ç.u. Tezgah ile satıcılık yapan kimse. tengzichilik ç.u. Açık hava satıcılığı. Tengzichilik qilmaq – Açık hava satıcılığı yapmak. tengzikesh ç.f. bk. tengzichi. tengzikeshlik ç.f.u. bk. tengzichilik. tenha f. Yalnız, tek, başbaşa. tenhaliq f.u. Yalnızlık. tenheriket f.a. Spor, jimnastik. Tenheriket oynimaq – Jimnastik yapmak. tenheriketchi f.a.u. Sporcu. tenilik a.u. Sitemli, serzenişli. tenqidiy a. Tenkidî. tenqit a. Tenkit. Öz-özini tenqit qilmaq – Kendi kendini tenkit etmek. tenqitchi a.u. Tenkitçi, tenkit eden. tenqitchilik a.u. Tenkitçilik, eleştirme haU. tenqitlimek a.u. Tenkit etmek. tenlik Bedenli. tennaz f. 1. Nazla, nazlı nazlı 2. Zarif, ince, sevimli. tennazliq f.u. 1. Nazlılık, cilve 2. Zariflik, incelik, sevimlilik. tennerx f. Maliyet (fiyat). tentek Maymun iştahlı, kaprisli 2. Yaramaz, afacan. tentekqush Keçisağan. tenteklenmek Şaka yapmak; gülüp oynamak 2. Zıpırlık, çılgınlık. tenteklik Delilik, çılgınlık. Tenteklik qilmaq – Çılgınlık etmek. tentene a. Tantana. tentenilik a.u. Tantanalı. Tentenilik mejlis – Tantanalı toplantı. Tentenilik yürüsh – Tantanalı yürüyüş. tenterbiye f.a. Beden eğitimi. Tenterbiye komitéti – Beden eğitimi komisyonu. tentirimek Gezmek, gezinmek, dolaşmak. Tentirep bikar yürmek – Boşta gezmek. 2. Gözden kaybolmak. tepche Odum. tepchimek Teyellemek. tepchirimek Damla damla akmak; sızmak. Tepchirep éqish – Damla damla akma. tepchish Teyelleme. tepekkür a. Tefekkür. tepilmek Tepilmek. tepishmek Tepişmek. tepkek Çifte atan, tekme atan. Tepkek at – Tekme atan at. tepki Kabakulak. tepkü İtiş, çarpma, sarsıntı. Tepkü yemek – İtilmek, tekme yemek. tepküchi Harman makinesi. tepmek Tepmek, çifte atmak. Yer tepmek – Tepinmek. Yürigim tépip turuptu – Kalbim çarpıyor. Xaman tepmek veya ashliq tepmek – Harman dövmek. Tepsem tewrimes – Haylaz, aylak, tembel. Gepning bélige tepmek – Konuşmayı engellemek. tepriqe a. Tefrika. tepriqichiliq a.u. Ayrılıkçılık. Tepriqichiliq salmaq – Ayrılık sokmak. tepsil a. Tafsil. Tepsili melum emes – Tafsilâtı malum değil. tepsilat a. Tafsilât. tepsiliy a. Tafsilâtlı, detaylı. tepsillik a.u. bk. tepsiliy. tepsillimek Ayrıntılı hale getirmek. tepsir a. Tefsir. Tepsir qilmaq – Tefsir etmek. tepsirlesh a.u. Tefsir etme. tepsirlimek a.u. Tefsir etmek. teptish a. Teftiş. Teptish heyiti – Teftiş heyeti (ekibi). Teptish qilmaq – Teftiş etmek. teptishchi Müfettiş. teptishlimek Teftiş etmek. ter Ter. Terge patmaq – Ter içinde kalmak. Ter basmaq – Çok terlemek. Ter tökmek – Ter dökmek. Qara terge chüshmek – Tere boğulmak. terbiydik a.u. Terbiyeli. terbiye a. Terbiye. Terbiye bermek – Terbiye vermek. Terbiye qilmaq – Terbiye etmek. Terbiye almaq – Terbiye almak. U méning terbiyemde – Ona ben bakıyorum. Beden terbiye – Beden terbiye; beden eğitimi. terbiyichi a.u. Terbiyeci. terbiyichisiz a.u. Terbiyecisiz, sahipsiz. terbiyichisizlik a.u. Terbiyecisizlik, sahipsizlik, bakımsızlık. terbiyilesh a.u. Terbiyeleş, terbiyeleme. terbiyiliguchi a.u. Terbiyeci. terbiyilimek a.u. Terbiye etmek, eğitmek, bakmak, beslemek. terbiyisiz a.u. Terbiyesiz. terbiyisizlik a.u. Terbiyesizlik. terbiyiwiy a. Terbiyevî. Buning terbiyiwiy ehmiyiti chong – Bunun terbiyevî önemi büyük. tereddut a. 1. Tereddüt, kararsızlık. Tereddutte qalmaq – Tereddüt etmek. 2. Endişe etmek, düşünmek. tereddutlenmek Karar verememek 2. Endişelenmek, kaygılanmak. tereddutlik a.u. 1. Kararsız 2. Endişeli. tereddutsiz a.u. Kaygısız, düşüncesiz. tereddutsizlik a.u. Kaygısızlık, düşüncesizlik. tereqqiy a. Yükselme, ilerleme, gelişme. Tereqqiy etmek – Gelişmek. Tereqqiy qildurmaq – Geliştirmek. tereqqiyat a. Gelişme, inkişaf. tereqqiyleshmek Gelişmek, yükselmek. tereqqiyleshtürmek (tereqqiyleshmek'ten) Geliştirmek. tereqqiyleshtürüsh Geliştirme. tereqqiyperwer a.f. Terakki-perver, gelişme taraftan. tereqqiyperwerlik a.f.u. Gelişme taraftarlığı. terep a. Taraf. Her terep – Her taraf. Her ikki terep – Her iki taraf; iki taraf da. Her tereplime – Bütün yönüyle. Ular bizning teripimizge ötti – Onlar bizim tarafımıza geçti. U sheher terepke qarap ketti – O şehir tarafına doğru gitti. Qarshi terep – Karşı taraf. terep-terep a. Her taraf. Terep-tereplerde – Her tarafta. Terep-terep bolmaq – Bölünmek, parçalara ayrılmak. terepdar a.f. Taraftar. U bizge terepdar – O bizden yana. terepdarchiliq a.f.u. Dayanışma, birbirini tutma. Terepdarchiliq qilmaq – Birinin davasını savunmak. terepdarliq a.f.u. Taraftarlık. Terepdarliq körsetmek – Taraftarlık etmek. tereplik a.u. Bizning tereplik – Bizim taraftan. Bir tereplik – Bir taraflı. terepmu-terep bk. terep-terep. teret Aptes, gusul. Teret almaq – Aptes almak. Teret sundurmaq – Aptesi bozmak. Teretke tashqirigha chiqmaq – Aptes için dışarı çıkmak. Chong teret – Dışkı. Teret qilmaq – Dışkısını salmak. teretxana a.f. Tuvalet. teretlimek a.u. Dışkısını salmak. Bala teretlep qoydi – Çocuk dışkısını saldı. tergew Tahkikat, soruşturma, sorgu, sorgulama. tergewchi Sorgu hakimi, yargıç. tergesh Sorguya çekme. tergimek Sorguya çekmek. terghibat a. Propaganda. Terghibat qilmaq – Propaganda yapmak. terghibatchi a.u. Propagandacı. terghibatchiliq a.u. Propagandacılık. terghip a. Propaganda. Terghip qilmaq – Propaganda yapmak. terxemek f. Hıyar, salatalık. teriqe a. Yol, hat, usul, tarz, şekil. Shu teriqide – Şu tarzda. terip a. Tarif. Terip qilmaq – Tarif etmek. teriplimek a.u. Tarif etmek. terjiman a.f. Tercüman. terjimanliq Tercümanlık. Terjimanliq qilmaq – Tercümanlık etmek. Terjimanliq xizmiti – Tercümanlık hizmeti. terjime a. Tercüme. Terjime qilmaq – Tercüme etmek. Terjime hal – Hayat hikâyesi; özgeçmişi. terjimichi a.u. Tercüman. terjimichilik a.u. bk. terjimanliq. terk a. Terk. Terk qilmaq – Vazgeçmek. Terki dunya qilmaq – Dünyadan vazgeçmek. terkibiy a. Terkip unsurları. Terkibiy qisim – Terkip parçası. terkip a. Terkip. Terkip tapmaq – Müteşekkil olmak. terlesh Terleş, terleme. terletmek (terlimek'ten) Terletmek. terlik Terli, terlemiş. terlimek Terlemek. Terlep ketmek – Terleyivermek. terme Seçme. Terme eserler – Seçmeli eserler. Tersa f. Hıristiyan. tersa Harın, ters, dikbaşlı. tersaliq Dikbaşlılık, terslik. Tersaliq qilmaq – Terslik yapmak. Tersaliq bilen – Terslik ile. tersek Tömür-tersek – Demir ve demire benzer şeyler. terte Ok, araba oku. Harwining tertisi – Arabanın oku. tertip a. Tertip. Kün tertibi – Günün programı. Tertip bilen – Sıra ile; düzenli bir şekilde. Tertibi yoq – Düzensiz. Tertip ornashturmaq – Düzene koymak; kargaşalığı ortadan kaldırmak. Tertipni buzmaq – Düzeni bozmak. Tertipke salmaq – Düzene koymak. tertiplesh a.u. Düzene koyma. tertiplik a.u. Tertipli, düzenli. tertiplimek a.u. Düzene koymak; düzenli hale getirmek. tertipsiz a.u. Tertipsiz, düzensiz. tertipsizlik a.u. Tertipsizlik, düzensizlik. terz a. Tarz. Shu terzde shu – Tarzda. tes Zor, zahmetli. Tes emes – Zor değil. tesedduq a. Kurban. Qan we jénimiz tesedduq – Canımız kurban olsun; Canımız feda olsun. Tesedduqung bolay – Canım sana feda olsun. tesek Tömür-tesek — bk. tersek. tesella a. Teselli, avutma. Tesella bermek – Teselli etmek. teserrup a. Tasarruf. tesewwup a. Tasavvuf. tesewwur a. Tasavvur. Tesewwur qilmaq – Tasavvur etmek. tesir a. Tesir, etki. Tesir qilmaq – Tesir etmek. U yaman tesir qildi – O kötü tesir etti. Qolungdin kelse, uninggha tesir qil – Elinden gelse onu etkile. Qarshi tesir – Karşı tesir. Bu ish yaman tesir qaldurdi – Bu iş kötü tesir bıraktı. tesirat a. 1. Tesir, etki 2. İntiba, izlenim 3. Heyecan, duygu. tesirchan a.u. Duygulu. tesirlendürmek Tesir etmek, etkilemek, duygulandırmak. tesirlenmek a.u. Etkilenmek, duygulanmak. tesirlik a.u. Tesirli, etkili. tesirsiz a.u. Tesirsiz, etkisiz. tesis a. Tesis, kurgu. Tesis qilmaq – Tesis etmek. Tesis qilghuchi – Tesis eden. teskey Kuzey 2. Gölgeli taraf. teskiriche Ters, aksi halde. teskirilik İnatçılık, aksilik. tesleshmek Zorlaşmak. tesleshtürmek (tesleshmek'ten) Zorlaştırmak. teslik Zorluk, güç. teslikte Zorla. Teslikte top arisigha qisilip kirdim – Zorla kalabalığın arasına sıkışıp girdim. teslimchi a.u. Teslim olma taraftarı; boyun eğen. teslimchilik a.u. Teslim olma taraftarlığı. testek Yanak; bk. kachat. testiq a. Tasdik, onay. Testiq qilmaq – Onaylamak. testiqlenmek a.u. Onaylanmak. testiqlesh Onaylama. testiqletmek a.u. (testiqlimek'ten) Onaylatmak. testiqlettürmek a.u. Onaylattırmak. testiqlimek a.u. Onaylamak. teswir a. Tasvir. teswiriy a. 1. Tasvirî. Teswiriy sen'et – Tasvirî sanat. 2. Resimli. teswirlesh a.u. Tasvir etme, tasvirleş. teswirlik a.u. Tasvir etdilmiş. teswirlimek a.u. Tasvir etmek. Teswirlep bolmaydighan – Tasviri zor. teswiy a. Tespih. Teswiy tartmaq – Tespih çekmek. tewazi a. 1. Nezaket 2. Alçak gönüllü. tewaziliq a.u. 1. Nezaketli 2. Alçak gönüllülük. tewe a. Tabi. Tewe bolmaq – Tabi olmak. Chet memliket teweliri – Yabancı uyruklar. tewekkül a. Tevekkül. Tewekkül qilmaq – Tevekkül etmek. tewekkülchi a.u. Tevekkül eden. tewekkülchilik a.u. Tevekkül etme hali. Herbiy tewekkülchilik – Askerî tevekkül etme hali; tedbirsiz savaşa girmek. tewelik a.u. 1. Bağımlılık 2. Uyrukluk. tewerrük a. Takdis, hayır dua, tasvip. tewez Kapris, şımarık, hırçın. tewezlik Kaprisli. tewpiq a. Tevfik. tewpiqsiz a.u. Tevfiksiz. Tewrat a. Tevrat. tewrenmek Titremek, sallanmak, sarsılmak. Tewrinip ketmek – Sallanıvermek. tewrenmestin Sarsılmadan, titremeden. tewresh Titreşim. tewretmek (tewrimek'ten) Sallamak, titretmek. Qelem tewretmek – Yazmak, kaleme almak. tewrimek Sarsılmak, sallanmak, ırgalanmak, çalkalanmak. Tewrep ketmek – Sarsılmak. Yer tewridi – Yer sarsıldı. Tewrimes dostluk – Sarsılmaz dostluk. Tepse tewrimes – Ağır kanlı, uyuşuk. tewrinish Titreme, sallanma, sarsılma. tewsip a. Tasvir, tanımlama. Tewsip qilmaq – Tanımlamak, tasvir etmek. tewsiye a. Tavsiye. Tewsiye qilmaq – Tavsiye etmek. teshebbus Teşebbüs. Teshebbus qilmaq – Teşebbüs etmek. teshebbuschan a.u. Girişken, faal. teshebbuschanliq a.u. Girişkenlik, faallik. teshebbuschi a.u. Teşebbüs eden. teshebbuschilik a.u. Teşebbüs etme hali. teshebbuskar a.f. bk. teshebbuschan. teshebbuskarliq a.f.u. bk. teshebbuschanliq. teshebbusluq a.u. Girişkenlik. teshekkür a. Teşekkür. Teshekkür bildirmek – Teşekkür etmek. teshekkürname a.f. Teşekkürname. teshkil a. 1. Teşkil. Teshkil qilmaq – Teşkil etmek. 2. Kurum, müessese. Teshkilge éyttim – Kuruma söyledim. teshkilat a. Teşkilat, örgüt, kuruluş. Jamaet teshkilatliri – Kamu kuruluşları. Birleshken Döletler Teshkilati – Birleşmiş Milletler. teshkilatchi a.u. Organiza eden, organizatör. teshkilatchiliq a.u. Organizatörlük. Teshkilatchiliq xizmiti – Organizatörlük hizmeti. teshkilchan a.u. Kuruma itaatli; kuruma saygılı; kurumu seven. teshkilchanlik a.u. Kuruma itaatli olma hali; kurumu sevme hali. teshkiliy a. Organizasyon. teshkillenmek a.u. Organiza edilmek. teshkillenmigen a.u. Organiza edilmemiş. teshkillesh a.u. Organiza etme. teshkilleshtürmek a.u. Organiza etmek. teshkillik a.u. Organiza edilmiş. Teshkillik halde – Organiza edilmiş halde. teshkillimek a.u. Organiza etmek. teshkilsiz a.u. Organiza edilmemiş. teshkilsizlik a.u. Organiza edilmemişlik. teshmek Delmek. teshna f. Teşne, pek hevesli ve arzulu. Teshna bolmaq – Teşne olmak. teshnaliq f.u. Teşne olma hali. teshrip a. Teşrif. Teshrip qilmaq – Teşrif buyurmak. teshtek Çanak. teshtürmek (teshmek'ten) Deldirmek. teshwiq a. Teşvik, propaganda. Teshwiq yürgüzmek – Propaganda yürütmek. teshwiqat a. Propaganda. Teshwiqat qilmaq – Propaganda yapmak. teshwiqatchi a.u. Propagandacı. teshwiqatchiliq a.u. Propagandacılık. Teshwiqatchiliq ishi – Propagandacılık işi. teshwiqiy a. Propagandacılık. Teshwiqiy ishlar – Propagandacıhk işleri. teshwish a. Endişe, tereddüt. Teshwishke salmaq – Endişelendirmek. Teshwishke chüshmek – Endişelenmek; tereddüt etmek. teshwishlen'genlik a.u. Endişeli olmaklık. teshwishlendürmek a.u. (teshwishlenmek'ten) Endişelendirmek. teshwishlenmek a.u. Endişe etmek. teshwishsiz a.u. Endişesiz, emin. Teshwishsiz turmush – Endişesiz hayat. teshwishsizlik a.u. Endişesizlik, eminlik. teshwishtik a.u. Endişeli. tetbiq a. Tatbik. Tetbiq qilmaq – Tatbik etmek. teteylesh bk. teteylimek. teteylimek Ayağına yeni basan çocuğun yürüyüşü. tetil a. Tatil. Yazliq tetil – Yazlık tatil. tetqiq a. Tetkik. Tetqiq qilmaq – Tetkik etmek, incelemek. tetqiqat a. Araştırma, inceleme, tetkik. Ilmiy tetqiqat instituti – İlmî araştırma enstitüsü. tetür Ters, arka, yanlış, zıd, aykırı. Éshekke tetür minmek – Eşeğe ters binmek. Tetür yaq – Ters taraf. Tetür pesh – Virgül. Ishke tetür qarimaq – İşten bıkmak. Tetür heriket – Aksi faaliyet; karşı devrim. Tetür heriketchi – Karşı devrimci. tetürheriketchi u.a.u. Karşı devrimci. tetürheriketchilik u.a.u. Karşı devrimcilik. tetürheriketlik u.a.u. Ters hareketli. tetürlik Terslik, aksilik. Pelekning tetürligi – Kaderin ters cilvesi. tetürpesh u.f. Virgül. tetürsiche Aksi halde. tetürsige Aksine. teyin a. Tayin. Teyin bolmaq – Tayin olmak. Teyin qilmaq – Tayin etmek. teyinlimek a.u. Tayin etmek. Teyping Tiyen'go ç. Çin çiftçilerinin ayaklanarak, 19. yüzyılın ikinci yarımında kurduğu devlet (eşitliği sağlayan Tanrı devleti, demektir). teypünem ç. Eski, kadim ('Teyping Tiyen'go' devletinin kurulduğu zamana atıfta bulunarak, mecazi anlamda uzak geçmişi ifade etmektedir). teypüng ç. Tayfun. Teypüng hurini – Tayfun kasırgası. teyyar f. Hazır. Teyyar qilmaq – Hazırlamak. Teyyar bolmaq – Hazır olmak. Teyyar bol! – Hazırol! teyyargerchilik f.u. Hazır olma hali. Teyyargerchilik körmek – Hazırlık yapmak. Hich qandaq teyyargerchiligi yoq – Hiçbir hazırlığı yok. teyyargerlik f.u. Hazırlık. Teyyargerlik körmek – Hazırlık yapmak. Yol teyyargerligini köriwatimen – Yol hazırlığmı yapıyorum. teyyarlanmaq f.u. Hazırlanmak. Derske teyyarlanmaq – Derse hazırlanmak. teyyarlash f.u. Hazırlama. teyyarlashmaq f.u. Beraber hazırlamak, hazırlaşmak. teyyarlatquzmaq f.u. (teyyarlatmaq'tan); bk. teyyarlatturmaq. teyyarlatquzush f.u. Hazırlattırma. teyyarlatmaq f.u. (teyyarlimaq'tan) Hazırlatmak. teyyarlatturmaq f.u. (teyyarlatmaq'tan) Hazırlattırmak. teyyarlighuchi f.u. Hazırlayan. teyyarliq f.u. Hazırlık. Teyyarliq körmek – Hazırlık yapmak, hazırlanmak. teyyarlimaq f.u. Hazırlamak. Imtihangha teyyarlimaq – Sınava hazırlamak. Qishliq otun teyyarlimaq – Kışlık odun hazırlamak. teyyarlishish f.u. Beraber hazırlama. teyyarlitish f.u. Hazırlatma. teyyartap f. Parazit, asalak. teyyartapliq f.u. Parazitlik, asalaklık. tezim a. 1. Selam 2. Saygı. Tezim qilmaq – Selam vermek; saygı göstermek. tezir a. 1. Bahane 2. Serzeniş, başa kakma, tekdir. teziye a. Taziye. Teziye bildürmek – Başın sağ olsun demek. teziyename a.f. Taziyename. Teziyename éwetmek – Taziyename göndermek. tezkire a. Tezkire. Tezkire kitabi – Tezkire kitabı. tezlenmek Hızlaıtmak. tezlesh Hızlanma. tezmek Şenelmiş yeri terk etmek. tezyiq a. Tazyik, basınç. tébabet a. Tababet, tabiplik, doktorluk. Tébabet ilmi – Tababet ilmi. tébabetchilik a.u. Tabiplik, doktorluk. Junggo tébabetchilighi – Çin tabipliği. tébip a. bk. téwip. téch bk. tinch. tégi-tetige Tégi-tetige yétip chüshenmek – Temelinden anlamak. tégide Temelinde, altında. Buning tégide bir nerse bar – Bunun temelinde bir şey var. tégidin Temelinden, altından. tégish Değme, ait, dokunma. Bu manga tégish – Bu bana ait. tégishinche Gereğince, yeterince, uygun halde. tégishiwalmaq Değiştirmek. tégishiwetmek Değiştirivermek. tégishlik Lazım, uygun, ait, gerekli. Charilarni körmek tégishlik – Gereken çareler uygulanmalı. Tégishlik yosunda – Uygun halde. Tégishlik bolmaq – Ait olmak. Bu bizge tégishlik – Bu bize ait. tégishsiz Uygunsuz. Tégishsiz chayda – Uygun olmayan yerde; uygunsuz yerde. tégishtürmek (tégishmek'ten II) Değiştirtmek. tégishtürülmek Değiştirilmek. tégishtürülüsh Değiştirilme. téwilgha bot. Çayır melikesi, erkeç sakah. téwilghiliq Erkeç sakaldık. téwip a. Tabip, doktor. téwipchiliq Tabiplik, doktorluk. téwipliq Tabiplik, doktorluk. téxi Daha, da, bir de, halen, şimdi. téxiche Halen, şimdiye kadar. téxichila Halen, şimdiye kadar. U téxichila kéwezlikte ishlimekte idi – O halen pamuk tarlasında işlemekte idi. téxighiche Şimdiye kadar. téxnik r. Teknik. téxnika Teknik araçlar, donatım. téxnikom r. Teknikum, lise. téjelmek Tasarruf edilmek, iktisat edilmek. téjesh Tasarruf etme. téjimek Tasarruf etmek. téjimel Serseri, avare, sefil. Yolni karwandin surang, sözni téjimeldin – ata. Yolu karvandan sor, sözü serseriden. téjimellik Serserilik, sefillik. Téjimellik qilmang – Serserilik yapmayın. téke Teke. Tagh tékisi – Dağ tekesi. tékimet Süslü keçe. tékin Bedava, parasız. Tékin'ge almaq – Parasız almak. tékindin-tékin Çok bedava. Tékin tamaq – Bedava yemek. tékinxor u.f. Bedavacı. tékinxorluq u.f.u. Bedavacılık. tékisaqal bot. Keçi sakal. tékisletmek (tékislimek'ten) Düzletmek, düzgün hale getirtmek. tékislik Düzlük. tékislimek Düzlemek. tékissiz Engebeli. tékissizlik Engebelilik. tékist r. Tekst, metin. Télégrammining toluq tékisti – Telegrafın tam metini. téks Düz, pürüzsüz. Tüp-téks – Dümdüz. téqim But. téqish bk. taqmaq. téléfon r. Telefon. Téléfon trupkisi – Telefon ahizesi. Téléfon bermek – Telefon açmak. Téléfonda sözlüshüsh – Telefonda konuşma. télégraf r. Telgraf. télégram r. Telgraf. téléskop r. Teleskop. téléwizor r. Televizyon. téliqish Yorulma, sesi kısılma, nefesi kısılma. téliqmaq Yorulmak, sesi kısılmak, nefesi kısılmak. Téliqip özini yighidin tuxtutalmidi – Sesi kısılarak kendini ağıttan durduramadı. Téliqip -téliqip külmek – Katıla katıla gülmek. téliqturmaq (téliqmaq'tan) Yormak. témim Damla. Bir témim – Su bir damla su. témimaq bk. tammaq. témish Damlama. témitish Damlatma. témitquch Pipet (-ti), Damlalık. témitquzmaq (témitmaq'tan) Damlattırmak. témitquzush Damlattırma. témitmaq Damlatmak. Yash tamchilirini témitmaq – Gözyaşını dökmek. témpératura r. Sıcaklık derecesi. ténep-tentirep Sersem halde. ténesh Şaşırma, sapma, sersem hale gelme. ténetmek (ténimek'ten) Şaşırtmak; yolunu şaşırtmak. téngiq Sarılmış. téngiqash Hayret etme, şaşırma. téngiqchi Kırıkçı. téngiqchiliq Kırıkçılık. téngiqimaq Hayret etmek, şaşırmak. téngiqliq Sarılmış, sarılı. téngirqash bk. téngiqash. téngirqatmaq (téngirqimaq'tan) Hayret ettirmek, şaşırtmak. téngirqimaq Hayret etmek, şaşırmak. téngish bk. tangmaq. téngishxana (hastahanelerde) Alçı odası. ténigen Sersem, şaşırmış. ténimek Şaşırmak, sapmak, sersem hale gelmek. Bu yerge ténep kélip qalghanmen – Buraya şaşırıp gelip kalmıştım. ténish bk. tanmaq. ténnis Tenis. Ténnis top – Tenis top. Ténnis top oynimaq – Tenis oynamak. tép-tékiz Dümdüz, pürüzsüz. tépcheklesh Ayağım yere vurma, tepinme. tépcheklimek Ayağını yere vurmak; tepinmek. Yürigim tinmay tépcheklep urup turudu – Kalbim durmadan atıp duruyor. tépilish Bulunma. tépilmaq Bulunmak. tépin Harman. tépinish Yere ayaklarını vurma; tepinme. tépinmek Yere ayaklarım vurmak; tepinmek. tépirlimaq bk. tipirlimaq. tépishturmaq (tépishmaq'tan II) Buluşturmak. tépishturush Buluşturma. tére-pireng Telaş, endişe, panik, birbirine girmek. Tére-pireng bolmaq – Telaşa kapılmak; birbirine girmek. Tére-pireng bolup qachmaq – Panik içinde kaçmak. tére-testek Çeşitli deri ham maddeleri. térek Kavak ağacı. Aq térek – Beyaz kavak. Kök térek – Mavi kavak. Tagh térek – Dağ kavağı. Qapaq térek – Kavağın bir türü. téri-péreng Téri-péreng bolmaq – Paniğe kapılmak; darmadağın olmak. térikish Kızma, öfkelenme. térikkek Çabuk kızan, çabuk öfkelenen. térikmek Kızmak, öfkelenmek. Néme térikisen? – Niye kızdın? Térikip ketmek – Kızıvermek. tériktürmek (térikmek'ten) Kızdırmak, öfkelendirmek. tériq Dan. Axlighan tériq – Kabuğundan arınmış darı. tériqchiliq Ekincilik, çiftçilik. Tériqchiliq qilmaq – Ekincilik yapmak. tériqe a. Tarz, şekil, usul, suret, kılık. Shu tériqida – Şu şekilde. tériqish bk. tériqmaq. tériqmaq Duçar olmak, mustarip olmak. térilghu Ekim. Térilghu yéri – Ekim yeri. térilghuluq Ekim. Térilghuluq meydan – Ekim alanı. térim Ekim. Paxta térimi – Pamuk ekimi. térimchilik Çiftçilik. «tétitmaq Tattırmak. térish bk. termek. térmométir r. Termometre, sıcakölçer. térritoriye r. Toprak, arazi. térritoriyilik r.u. Bölgesel. Térritoriyilik aptonomiye – Bölgesel özerklik. tése Çapa, kazma. téshida Dışında. Buning téshida – Bunun dışında. téshilish Delinme. téshilmek Delinmek. tétik Dinç, çevik. tétiklenmek Dinçleşmek. tétikleshmek Dinçleşmek, çevikleşmek. tétiklik Dinçlik, çeviklik. tétiklinish Dinçleşme. tétiq Baharat. Tétiq salmaq – Baharat koymak. tétiqsiz Tatsız, manasız, anlamsız. Tétiqsiz bir jan – Anlamsız bir kişi. Tétiqsiz gep – Tatsız söz. tétiqsizliq Tatsızlık, anlamsızlık, çirkinlik. Tétiqsizliq qilmaq – Tatsızlık etmek. tétim Çitmik, fiske. Bir tétim tuz – Bir fiske tuz. tétimaq Tatmak, çeşnisine bakmak. Éghizgha tétighidek bir nerse – Lezzetine doyulabilecek bir şey. Tétip baqmaq – Tadına bakmak. Temini tétip körüng – Tadına bakın. Bu néme tétidu? – Bu ne tat? Bir özi on ademge tétidu – Tek kendisi on adama karşı koyar. Bir tiyingha tétimaydu – Bir İuruşa değmez. tétish bk. tétimaq. tétitish Tattırma. téyilghaq Kaygan. téyilghaqlik Kayganlık. téyilish Kayma. téyilmaq Kaymak, U changghida téyilishni yaxshi körüdu O kayakta kaymayı seviyor. téyish bk. taymaq. téyiz Sığ; çok derin olmayan. Téyiz su – Sığ su. téyizlik Sığlık. Chungqur-téyizligini bilmey, hergiz sugha chüshmigin – Derin veya sığlığını bilmeden hiçbir zaman suya girme. téz Çabuk, hızlı. Téz oqumaq – Çabuk okumak. Téz arida – Hızla. Achchighi téz kélidighan adem – Çabuk kızan adam. tézchil Acelecil. tézdin Yakında, hemen, birazdan, az sonra. tézek Tezek. Kala tézigi – İnek tezeği. tézeklesh Dışkısını salma, tersleme. tézeklimek Dışkısını salmak, terslemek. tézis r. Tez, sav, müddea. tézleshmek Hızlanmak. tézleshtürmek (tézleshmek'ten) Hızlandırmak. tézleshtürüsh Hızlandırma. tézletküchi Hızlandıran. tézletmek (tézlimek'ten) Hızlandırmak. tézlik Hız, çabukluk. Tézlik bilen – Hızla. tézlikte Acele olarak, hemen. tézlimek Hızlanmak. tibbiy a. Tıbbî. Tibbiy yardem – Tıbbî yardım. Tibetlik Tibetli. tif r. Tifo. tigh f. Ağız, namlu, bıçak, jilet bıçağı. tiiinmaq Dilimlenmek, kesilmek, biçilmek. tijaret a. Ticaret. tijaretchi a.u. Tacir, tüccar. tijaretchilik a.u. Tüccarlık. tik Dik. Tik turmaq – Dik durmak. tik-tak Tik tak. tiken Diken. Qolumgha tiken kirgüzüp aldim – Elime diken giriverdi. Tikendin tériq ünüdu déme – Dikenden darı yetişmez. tiken'gül bot. Sarısabır. tikenleshmek Üşüyüp titremek. Boyim tikenliship turuptu – Vücudum üşüyüp titriyor. tikenlik Dikenli. Tikenlik sim – Dikenli tel. Qizil gül tikenlik boludu – Kızıl gül dikenli olur. tikenlishish bk. tikenleshmek. tikich Yara izi, dikiş. tikilmek Dikilmek. tikish bk. tikmek. tikke Dikey. Tikke turmaq – Dikey olmak. tikkide bk. tikke. tikküchi Terzi. Tikküchi ayal – Terzi kadın. tikküchilik Terzilik. tikküzmek (tikmek'ten Diktirmek. tiklenmek Diklenmek. tiklesh Dikleme. tikletmek (tiklimek'ten) Dikey etmek. tiklettürmek Dikey ettirmek. tiklik Diklik. tiklime Dikleme. tiklimek Diklemek. Alaqini tiklimek – İlişki kurmak. tiklinish Diklenme. tikliwalmaq Dikey hale getirmek 2. Kurmak, yerleştirmek. tikliwélish bk. tikliwalmaq. tiktürmek (tikmek'ten Diktirmek. tiktürüsh bk. tiktürmek. tiqash Kapatma, kapatış. tiqildash Takırdama. tiqildatmaq (tiqildimaq'tan) Takırdatmak. tiqildimaq Takırdamak. tiqildurmaq Sıkıştırmak. tiqilish Sıkma, kalabalık, sıkışık. Tiqilish qilmaq – Sıkışıklık yapmak. tiqilmaq Sokulmak, sıkışmak. Tiqilip qalmaq – Sıkışıp kalmak. Bashqining ishige tiqilma – Başkasının işine sokulma (karışma). tiqimaq Kapatmak. Ishikni tiqimay bosh qoy – Kapıyı kapatmadan boş bırak. tiqin Tıkaç, tıpa, tapa. tiqinliq Darlık, kalabalık. tiqirlatmaq Çatırdatmak, şakırdatmak. tiqirlimaq Çatırdamak, şakırdamak. tiqish Sokma, gizleme. tiqishlimaq Yüklenmek, dayanmak, sıkıştırmak. tiqishturmaq Gizlemek, saklamak. tiqma-tiqmaq Kalabalık, sıkışıklık. Tiqma-tiqmaq bolup ketti – Sıkışıklık oluverdi. tiqma-tiqmaqliq Kalabalık, sıkışıklık. tiqmaq Sokmak, gizlemek. Eqip qoymaq – Gizlemek. Tumshughingni tiqma – Burnunu sokma. til Dil. Ana tili – Ana dili. Uyghur tili – Uygur dili. Edebiy til – Edebî dil y.d. Saatning tili – Saat dili, saat ibresi. Til tekküzmek – Hakaret etmek. Tili kemtük – Kekeme. Tilim kelmeydu – Telaffuz edemiyorum. U tilidin ilindi – O dilinden yakalandı. Öz tilingdin kör – Kendi konuşmandan gör. Balining tili chikti – Çocuk konuşmaya başladı; Çocuk dillendi. Til almaq – Söz dinlemek. Til almash – Söz dinlemez. Tilgha almaq – Dile getirmek. Tilgha almasliq derijide – Dile getirilmesi güç. Tilgha élip bolmaydu – Söylenmesi imkansız. Til anglimaq – Tenkite maruz kalmak. Tilimning uchida turudu – Dilimin ucunda. Til biriktürmek – Ağız birliği etmek. Tilingni tart – Konuşmanı kes. Tilingni saqla – Ağzını sıkı tut. Tildin qalmaq – Dili tutulmak. Tilgha kelmek – Dile gelmek. Tilgha kirmek – Söz dinlemek. tilchi Dilci. tilek Dilek. Tiligingni éyt! – Dileğini söyle! Tüp tiligim seni körüsh – Asıl dileğim seni görmek. tilekchi Dileyen. tilekdash Dilektaş, ülküdaş. Tilekdash bolmaq – Ülküdaş olmak. tilekdashliq Ülküdaşlık. tilemchi Dilenci. tilemchilik Dilencilik. Tilemchilik qilmaq – Dilencilik yapmak. tilenchi bk. tilemchi. tilenchilik bk. tilemchilik. tiler-tilimes İster istemez. tilesh Dileme, dileş. tilet bk. telet. tilghash Seçme, ayıklama, arama, karıştırma, evirip çevirme. tilghimaq Seçmek, ayıklamak, aramak, karıştırmak, evirip çevirmek. Traktor yerni tilghidi – Traktör toprağı sürdü. tilxet u.f. Makbuz, senet. tilik Dilinmiş, kesili, biçili. tiliklik bk. tilik. tilim Dilim. Bir tilim qoghun – Bir dilim kavun. tilimek Dilemek. Jéning néme tilise, shuni al – Canın neyi dilese şunu al. Muweppeqiyet tileymen – Başarılar dilerim. tilimlimek Dilim dilim halinde kesmek. tiliwalmaq İstemek, dileyerek almak. tilish Dilme. tilla Altın para. tillash Hakaret etme. tillashmaq Hakaretleşmek; küfür edişmek. tilliq Dilli. Köp tilliq – Çok dilli. Ötkür tilliq kishi – Keskin sözlü kişi. tillimaq Hakaretlemek, küfür etmek, azarlamak. tilmach tar. Tercüman. tilmachliq Tercümanlık. Tilmachliq qilmaq – Tercümanlık yapmak. tilmaq Dilimlemek. tilsim a. Füsun, büyü. tilsimat a. bk. tilsim. tilsimliq a.u. Füsunlu, büyülü. tilsiz Dilsiz. tilsizlik Dilsizlik. tilshunas u.f. Dilci. tilshunasliq u.f.u. Dilcilik. tiltumar Nazarlık, tılsım. timaq bk. tirmaq. timen Dinç, sağlam. dişelilik. timenlik Dinçlik, sağlamlık. timisqilash Yoklama, süzme, arama. timisqilimaq Yoklamak, süzmek, aramak. tin Nefes. Tin tartmaq – Nefes almak. Tiningni chiqarma! – Sesini çıkarma! Etrap tip-tin – Etraf sakin ve sessiz. tinch Sakin, barışçı, barışçıl, esen. tinch-aman Huzur ve esen. Tinch-aman bolung – Huzurlu ve esen olun. tinchimaq Teselli bulmak, avunmak, sevinmek, içi açılmak, sakinleşmek. tinchlanmaq Rahatlamak, huzura kavuşmak, emin olmak. tinchliq Sakinlik, esenlik, barış, sulh. Dünya tinchliq terepdarliri kon'gresi – Dünya barışseverler kurultayı. Tinchliq bermek – Rahatlatmak; huzura kavşuturmak. Téchliq bermeydu – Rahatsız ediyor. Tinchliq yoq – Eminlik yok; huzur yok. Tinchliqta bille yashash – Barış içinde beraber yaşamak. Tinchliq sorashmaq – Karşıhklı hal hatır sormak. Etrap jim-jit tinchliq – Etraf sakin ve esen. tinchliqxumar u.f. Barışsever. tinchliqperwer u.f. Barışsever. Tinchliqperwer döletler – Barışsever devletler. tinchliqperwerlik u.f.u. Barışseverlik. tinchliqsüyer Barışsever. tinchlinish Rahatlama, huzura kavuşma, emin olma. Tinchmusiz Esen misiniz? Tinch kurulush – Barış içindeki yapım. Tinch yol bilen – Banş yolu ile. Tinch bolmaq – Sakin olmak. Tinch turmush – Barış ve huzur içindeki hayat. tinchsiz Huzursuz. tinchsizlandurmaq Huzursuz etmek. tinchsizlandurush Huzursuz etme. tinchsizlanmaq Huzursuzlanmak, tedirgin olmak. tinchsizliq Huzursuzluk, tedirginlik. tinchsizlimaq Huzursuz etmek, tedirgin etmek. tinchsizlinish Huzursuzlanma, tedirgin olma. tingchi Casus, dedektif, gizli dinleyen. tingirkimaq Hayret etmek, şaşırmak. tinglanmaq Duyulmak. tinglash Dinleme. tinglatmaq Dinletmek. tinglimaq Dinlemek. tingshash bk. tinglimaq. tingshighuchi Dinleyici. tingshimaq Dinlemek. Gep tingshimaq – Söz dinlemek. Tingshanglar! – Dinleyin! tingtinglash bk. tingtinglimaq. tingtinglimaq Kulak misafiri olmak. tiniqliq Duruluk, şeffaflık, temizlik. tiniqmaq Dinlenmek, sakinleşmek. tiniqturmaq (tiniqmaq'tan) Dinlendirmek, sakinleştirmek. tinim Rahat, sükunet, huzur, durgunluk. Etidin kechkirgiche tinim yoq – Sabahtan akşama kadar dinlenmeden. Tinim bermeydu – Rahat bırakmıyor. Tinim tapmaq – Rahatlamak. tinimsiz Dinlenmek nedir bilmez; hareketli. Tinimsiz adem – Endişeli adam. Tinimsiz ishlimek – Durmadan çalışmak; dinlenmemek. tinimsizliq Dinlenmezlik, hareketlilik. tinish bk. tinmaq. tinjang ç. Nazır. tinjiq Boğucu, bunaltıgı, pek sıcak. tinjiqliq Boğucu hal, bunaltıcı hal, pek cı caklık. tinma Tortu, çöküntü. tinmas Yorulmaz, dinlenmez, hareketli. tinmasliq Yorulmazlık, dinlenmezlik, hareketlilik. tinmastin Yorulmadan, dinlenmeden, durmadan. tinmay Durmadan, dinlenmeden. Yamghur tinmay yaghiwatidu – Yağmur durmadan yağıyor. tintimek Aramak, araştırmak. tintish Arama, araştırma. tipik r. Tipik. tipikleshmek r.u. Bir tipe uygun hale gelmek. tipikleshtürmek r.u. Bir tipe uygun yapmak. tipikleshtürüsh r.u. bk. tipikleshtürmek. tipiklik r.u. Tipiklik. tipiklimek r.u. Bir tipe uygun hale getirmek. tipirchilimaq Çırpınmak. Néme munche tipirchilaysen? – Neden bu kadar çırpınıyorsun? tipirlimaq Çırpınmak, çabalamak. tirazh r. Tiraj. tirazhliq r.u. Tirajlı. Az tirazhliq kitap – Az basımlı kitap. tirek Direk. Tirek qoymaq – Direk koymak. tirelmek Dayanmak, takılmak. tirenmek Dayanmak, yaslanmak. tirik Diri, canlı. Tirik qalmaq – Diri kalmak. Közümning tirigide – Diriliğimde, ölmeden önce. tirikchilik Yaşam mücadelesi. Tirikchiliq qilmaq – Yaşam mücadelesi vermek. tiriklik Yaşam, dirilik. Uning ölük-tirikligi melum emes – Onun ölü diriliği belli değil. tiriktap Parazit, asalak. tiriktapliq Parazitlik, asalaklık. tiriq Pinti, cimri. tiriqliq Pintilik, cimrilik. tirildürmek (tirilmek'ten) Diriltmek. tirildürüsh Diriltme. tirilish Dirilme. tirilmek Dirilmek. tiriltish Diriltme. tirimek Diremek, dayamak. Tirep turmaq – Dayayıp durmak. tirinish Dayanma, yaslanma. tirishchan Girişken, gayretli, çalışkan, özenli. tirishchanliq Girişkenlik, gayretlilik, çalışkanlık, özenlilik. Tirishchanliq körsetmek – Gayret etmek. tirishqaklik Buruşukluk, kırışıklık. tirishqaqlik Çalışkanlık, girişkenlik. tirishturmaq Buruşturmak, kırıştırmak. tirjaymaq Kıvrılmak, kıvranmak. tirjiyish Kıvrılma, kıvranma. tirkelme Koşulan, tablan, bağlanan. tirkelmek Koşulmak, takılmak, bağlanmak. tirkesh Takma, bağlama, ebeme. tirketmek (tirkimek'ten) Römork yaptırmak, bağlatmak. tirkettürmek Römork yaptırtmak, bağlattırmak. tirkimek Takmak, bağlamak, eklemek. Biznimu tizimgha tirkep qoyung – Bizi de listeye ekleyin. tirqirash Her tarafa kaçışma; her tarafa dağılma. tirqiratmaq (tirqirimaq'tan) Dağıtmak, kovmak. tirqirimaq Her tarafa kaçışmak; her tarafa dağılmak. tirmaq Tırnak. U chish-tirmighi bilen yépishiwaldi – O bütün gücü ile sarıldı. tirmaqlash Tırnaklama. tirmaqlimaq Tımabamak. tirmilimaq Tırmalamak. tirmughuch Tırmık (-ğı), bahçıvan tarağı. tirna Turna. tirnaq bk. tirmaq. tirnash Tırmalama. tirnilawetmek Tımaklayıvermek. tirnilimaq Tırmıklamak. tirnimaq bk. tirmilimaq. tirsiq Kaprisli, şımank. tirsiqliq Kaprislilik, şımarıklık. tirsildash bk. tirsildimaq. tirsildatmaq (tirsildimaq'tan) Çatırtı, patırtı yapmak. tirsildimaq Çatırtı, patırtı olmak. tirtek Kaprisli, şımarık. tirteklik Kaprislilik, şımanklık. tirtiq Yara izi. tirtiqliq Yara izli. tishang ç. Demir kürek. titilish Ditilme, diriliş. titilmaq Ditilmek. titiwetmek Altüst etmek, dağıtmak, karmakarışık etmek, ditivermek. U pütün dunyani titiwetti – O bütün dünyayı altüst etti. titiwétish bk. titiwetmek. titquchi Keten diten işçi. titquzmaq bk. titturmaq. titquzush bk. titturush. titmaq Ditmek. Titip tashlimaq – Ditivermek. titrek Titrek. Uni titrek bésip ketti – Onu titrek basıverdi. titresh Titreme, titreş. titreshmek Titreşmek, beraber titremek. titretmek (titrimek'ten) Titretmek. titrimek Titremek. titturmaq Dittirmek. titturush Dittirme. tiwip a. bk. téwip. tiwit Tiftik. Öchkining tiwiti – Keçi tiftiği. tiwitliq Tiftikli. Tiwitliq öchke – Tiftikli keçi. Tiwitliq rext – Tiftikli kumaş. tiyatir r. Tiyatro. tiyek bk. tirek. tiyinliq Kuruşluk. Besh tiyinliq – Beş kuruşluk. tiz Diz. Tiz pükmek – Diz bükmek. Tiz püktürmek – Diz büktürmek. Tiz chökmek – Diz çökmek. Tiz chöküp olturmaq – Diz çökerek oturmak. tiza ç. tar. Para. tizdurmaq (tizmaq'tan) Sıraya koydurmak. tizdürüsh Sıraya koydurma. tizgin Dizgin. Étingning tizginini tart – Atının dizginini çek. Uning tizginini biraz tartip qoyush kérek – Onun dizginini biraz çekmek lazım. tizghu bk. tiziq. tizghuchi Dizici, sıralayan. Herp tizghuchi – Dizici, mürettip. tiziq Dizili bağ 2. Gardanlık. tizilish bk. tizilmaq. tizilmaq Sıralanmak. tizim Liste. Tizimgha élish – Kaydetme. Tizimgha élinmaq – Kaydedilmek. tizimlanmaq Kaydolmak. tizimlash Kaydetme. tizimlatmaq (tizimlimaq'tan) Kaydettirmek. tizimlimaq Kaydetmek. Tizimlap közdin köchürüsh – Kaydı gözden geçirme. tizish Sıralama. tizlendürmek Diz çöktürmek. tizlenmek Diz çökmek. tizlesh Dizlenme. tizlimek bk. tizlenmek. tizma Sıra, dizi. Tizma taghlar – Sıra dağlar. tizmaq Sıralamak. Üstelge qachilarni tizip qoydum – Masaya kutuları sıralayıp koydum. toghan Su bendi, büğet, bağlağı. Su kelmeste toghan tut – Su gelmeden bend çek. toghay bk. torghay. toghra Doğru, dürüst. Toghra saet – Doğru saat. Toghra körmek – Doğru bulmak. Éytqiningiz toghra – Söylediğiniz doğru. Toghra bulungluk – Dik açılı. Toghra béring – Dümdüz gidin. Toghra kelmek – uymak, uygun gelmek, tesadüf etmek. Bérishqa toghra keldi – Varmak icabetti. Toghra kelse – Uygun görülse. Toghra kelgen yerde – Olduğu yerde. Éytqining toghra kelsun – Söylediğin doğru çıksın. Toghra tonush – Dürüst tanım. Toghra bulung – Dik köşe. toghraqliq Çalılık. toghram Parça, lokma, dilim. Bir toghram gösh – Bir parça et. toghrash Kesme, kesiş. toghri bk. toghra. toghrida Hakkında, üzerinde. toghridin-toghra Doğrudan doğru. toghrighu Doğru ya; evet dürüst. toghriliq Doğruluk, dürüstlük. toghrilimaq Doğrulamak, düzeltmek. toghrimaq Kesmek. toghrisida Hakkında, üzerinde. toghrisigha Düzüne, dümdüz. Toghrisigha yürüwéring – Düzüne yürüyeverin. toghruluq ed. Hakkında, üzerine, için, dair, ait. Bu toghruluq – Bunun hakkında. toxla Toklu. toxta! Dur! toxtalghusiz Durmaksızın, durmadan. toxtalmastin Durmaksızın, durmadan, duraksamadan. toxtalsiz bk. toxtalghusiz. toxtam Anlaşma. Toxtamgha kelmek – Anlaşmak. Toxtam xet – Kararname. toxtawsiz Durmadan, durmaksızın, devamlı. toxtash Durma. toxtashliq Sabit, değişmez, durağan. toxtatqusiz Karşı konulamaz, zaptolunamaz, coşkun, durdurulamaz. toxtatmaq Durdurmak. Mashinini toxtatmaq – Otomobili durdurmak. Biz qanning éqishini toxtutalmiduq – Biz kanın akışım durduramadık. Toxtutup bolmaydu – Durduramaz. Suni toxtatmaq – Suyu durdurmak. Öz-özini toxtutup alalmay – Kendini durduramadan. Külkemni toxtutalmidim – Kendimi gülmekten alıkoyamadım. U köz yéshini toxtutalmidi – O göz yaşını durduramadı. Gepni toxtat! – Konuşmayı kes! Özini toxtatqan kishi – Ağırbaşlı kişi. toxtimaq Durmak. Aptobus toxtaydighan jay – Otobüs durağı. Paraxot pristanda toxtidi – Gemi limanda durdu. Mashinam yolda toxtap qaldi – Otomobilim yolda duruverdi. Toxtap turung! – Durun! Toxtap qalmaq – Duraksamak. Pütün ish toxtap qaldi – Bütün iş duraksadı. Yürigim toxtidi – Kalbim durdu. Uning qéni toxtap qaldi – Onun kanı durdu. Toxtighan adem – Yaşlı adam. toxtimay Durmadan, durmaksızın. toxu Tavuk. Kürük toxu – Kuluçka, gurk. Toxu göshi – Tavuk eti. Kishining toxusi kishige ghazdek körüner – d. Kişi tavuğu kişiye kaz görünür. Toxu yili – Tavuk yılı (12 hayvan takviminin tavuk yılı, yüzyılımızın 1933, 1945, 1957 yıllan tavuk yılıdır). Qum toxusi – Toy kuşu. Néken toxusi – Yaban horozu, çalı horozu. Yawayi toxu – Çalı horozu, yaban horozu. toxu-tümen Ev kuşlan. toxuxana u.f. Tavuk kümesi. toxuköz Sıçankulağı. tok r. Elektrik. tok-tok Ağaçkakan. toku bk. tokur. tokulash Aksaklama, aksaklaş. tokuldimaq Takırdamak. Almilar tokuldap yerge chüshti – Elmalar tak tak diye yere düştü. tokulimaq Aksaklamak. tokur ağ. Ayaksız, aksak. tokurluq Aksaklık. toq Tok. Toq adem – Tok adam. Toq turmush – Müreffeh hayat. Toq yashimaq – Tok olarak yaşamak. Toq tamaq – Besinli yemek. Toq qizil – Koyu kızıl. Ach-toq – Aç ve tok. Könglüm toq – Gönlüm tok, eminim. toqach Francala, çörek. Yaghliq toqach – Yağlı francala. toqalliq Kuma. U toqalliqqa chiqiptu – O kuma olarak evlenmiş. toqam Eğerin altındaki keçe, yamçı; bk. toqum. toqayliq Söğütlük, çalılık. toqchiliq Tokluk. Toqchiliqta yashimaq – Müreffeh hayat geçirmek. toqquz Dokuz. On toqquz – On dokuz. Toqquz yüz – Dokuz yüz. Toqquz yüzinchi – Dokuz yüzüncü. Toqquzimiz tel-turmush parawan – Her şeyimiz var, geçimimiz iyi. Toqquz köz – Kuyruk sokumu kemiği. toqquzinchi Dokuzuncu. toqquzluq Dokuzluk. toqquztonluq Göbek, taşlık. toqluq Tokluk. Memlikette toqluq – Ülkede tokluk. toqmaq Tokmak. toqmaqlash Tokmaklama. toqmaqlimaq Tokmaklamak, tokmak ile dövmek. toqsan Doksan. Toqsan yillik – Doksan yıllık. Toqsan toqquz atliq – Doksan dokuz atlı. toqsininchi Doksanıncı. toquchaq Elma cinsi. toqughluq Eyerlenmiş. Toqughluq at – Eyerlenmiş at. toqughuchi Dokumacı. toqughuchiliq Dokumacılık. toquldaq Ağaçkakan (kuşu). toqulma Dokuma. Toqulma mal – Dokuma, kumaş. Ilme toqulma – Örgü. Toqulma gep – Oydurulmuş söz. toqum Eyerin altındaki keçe, yamçı. toquma Dokuma, kumaş. toqumichi Dokumacı 2. mec. Yalancı. toqumichiliq Dokumacılık. Toqumichiliq fabrikisi – Dokuma fabrikası. toqunaq Engel, pürüz. toqunmaq Dokunmak, takılmak, itmek. toqunush Dokunuş, takılma, itiş, itme. tola Cok. Tolirak – Biraz çok. Tolimu éqilliq – Çok da akıllı. Tolimu yaxshi – Çok da iyi. Tola yoghan – Çok büyük. tolash Örme, çiteme. onarma. tolashmaq Közlirim tolushup turuptu – Gözlerim karardı. tolatmaq (tolimaq'tan) Ördürmek. toldurghuchi gr. Tümleç. toldurmaq Doldurmak. Royxetni toldurmaq – Formu doldurmak. Idishini su bilen toldurmaq – Kabı su ile doldurmak. Liq toldurmaq – Tam doldurmak. toldurulmaq Doldurulmak. toldurulush Doldurulma. tolduruwetmek Dolduruvermek. toldurush Doldurma. tolghaq Doğum sancısı. tolghan Dolmuş, dolu olmuş. tolghanmaq Çevrilmek, döndürülmek. tolghawetmek Çevirivermek, döndürüvermek. tolghawitish Çeviriverme, döndürüverme. tolghash Çevirme, döndürme. tolghimaq Çevirmek, döndürmek. tolghughuch Keski ile delik açan alet. tolghumach Bükülü, eğri, eğri büğrü. tolghuzmaq (tolmaq'tan) Doldurmak. tolghuzush Doldurma. tolilash Çoğaltma, artırma. tolilimaq Çoğaltmak, artırmak. tolima Çokça, aşırı, yersiz, lüzumsuz. tolimaq Örmek, çetemek, onarmak. tolimu bk. tolima. tolqun Dalga. tolqunlanmaq Dalgalanmak. Déngiz tolqunlinip ketti – Deniz dalgalanıverdi. tolqunlatmaq (tolqunlimaq'tan) Dalgalandırmak. tolqunlimaq Dalgalanmak. tolqunsiman Dalgalı, dalga şeklinde. tolmaq Dolmak. Tolup ketmek – Doluvermek. Tolup yatqan – Çok. Tolup tashqan – Dolup taşmış. Manga on yash toldi – Bana on yaş doldu. Tolghan ay – Dolun ay. On töt künlük aydek tolup tashqan chiray – Ondört günlük ay gibi güzel sima. toluksiz Dolu olmayan, tam değil. Toluqsiz ottura mektep – Orta okul. Toluq ottura mektep – Lise. toluq Dolu, tam, tüm. Tolughi bilen – Tamamıyla. U toluq tölidi – O tamamını ödedi. Toluq hoquqluq – Tam hukuklu. Toluq jawap – Tam cevap. toluqlash Tamamlama, bütünleme, doldurma. toluqlimaq Tamamlamak, bütünlemek, doldurmak. toluqluq Doluluk, tam olmak, bütünlük. toluqturmaq (toluqlimaq'tan) Doldurmak, tamamlamak. Kutupxanini yéngi kitaplar bilen toluqturduq – Kütüphaneyi yeni kitaplar ile doldurduk. toluma bk. tolima. tolun Dolun, dolu. Tolun ay – Dolun ay. tolush Dolma, doluş. tom Kalın, tıknaz. tompakliq Tümseklik, dışbükeylik. tompaq Çıkıntı, tümsek, dışbükey. tompaymaq Tümsek hale gelmek. tompaytmaq (tompaymaq'tan) Tümsek hale getirmek. tomuchuq İspenoz. tomur Kök 2. Damar. Qan tomuri – Kan damarı. Sözning tomuri – Sözün aslı (anlamı). tomurchi Halk hekimi. tomurlanmaq Köklenmek. kökü tutmak. tomuz f. Temmuz ayının sıcağı. ton Gocuk. tong Don, buz. 2. Ham, olmamış, olgunlaşmamış 3. Kaba. tongdurmaq (tongmaq'tan) Dondurmak, üşütmek. tongghaq Çok üşüyen, çabuk üşüyen. tongghilaq Yerin donmuş hali. tongghuz Domuz. Tongghuz baqquchi ayal – Domuz besleyen kadın. Tongghuz éghili – Domuz ağılı. Tongghuz asrash – Domuz besleme. Tongghuz göshi – Domuz eti. Tongghuz yéghi – Domuz yağı. Tongghuz yili – Domuz yılı (12 hayvan takvimine göre, yüzyılımızın 1911, 1923, 1935, 1947 1959 yıllan domuz yılıdır). tongghuzluq Domuzluk. tongqagha Karganın bir türü. tongqay Sığınn aşık kemiği. tonglanghan Üşümüş, donmuş. tonglanmaq Don olmak. tonglash Üşüme, donma. tonglatmaq (tonglimaq'tan) Dondurmak. tonglighan Donmuş, üşümüş. tonglimaq Üşümek, donmak. Muz tonglimaq – Buz tutmak. Yer tonglap qaldi – Yer don oldu. Qishning soghuqida tonglighandin, yazning issighida ölgen yaxshi – d. Kışın soğuğunda üşümektense, yazın sıcağında ölmek daha iyi. tongluq Kabalık. Tongluq bilen étilghan söz – Kabaca söylenmiş söz. tonglutulmaq Don haline getirilmek. tonglutush bk. tonglatmaq. tongmaq Üşümek. tongush Üşüme. tonluk Giyimli; giyimi kuşamı yerinde. tonna r. Ton. tonniliq r.u. Tonlu. Besh tonniliq – Beş tonlu. tonuq Tanık, şahit. tonuqluq Tanıklık. tonulghan Tanılmış, belli, aşikar, ünlü. tonulmaq Tanılmak, bilinmek, ünlü olmak. tonulmasliq Tanılmamak, bilinmemek. tonulush Tanılma, bilinme, ünlü olma. tonumaq Tanımak. Tonumay qalmaq – Tanıyamamak. Tonumay qaldim – Tanıyamadım. Uni tonup bolmaydu – Onu tanımak zor. Aq-qarini tonughan – Doğru ve yanlışın farkında olan. tonur Tandır. tonush Tanış, tanıdık, tanıma, itiraf, bilgi, fikir, bilinç. Öz xatalighini tonush – Kendi hatasını itiraf etme. Yéngi hökümetni tonush – Yeni hükümeti tanıma. Toghri tonush – Doğru bilinç. Dixanlarning tonushi östi – Çiftçiler bilinçlendi. Tonush emes – Tanış değil. Tonush bolmaq – Tanışmak. Tonushung keldi – Tanıdığın geldi. Méning tonushum durus emesken – Benim bilgim doğru değilmiş. tonushluq Tanış olma hali. tonushmaq Tanışmak. tonushturghuchi Sunan, takdim eden, tanıtan. tonushturmaq Sunmak, takdim etmek, tanıtmak. tonushush bk. tonushmaq. tonutmaq (tonumaq'tan) Tanıtmak. Özini tonutqan adem – Kendini tanıtmış adam. tonutturmaq (tonutmaq'tan) Tanıttırmak. U özini tonutturdi – O kendini tanıttırdı. tonutush Tanıtma. top-toghra Dümdüz. top-top Grup grup. Top-top bolup kelmek – Grup grup olarak glemke. Top-top bolup yatmaq – Top-top olarak yatmak. topa Toprak, toz. Qara topa – Kara toprak. Sériq topa – San toprak. Topa basmaq – Tozlanmak, toz basmak. Topa chiqarmaq – Toz çıkarmak. topa-tozang Toz. Topa-tozang basmaq – Tozlanmak. topaq Dana, buzağı. Topaq köz – Dana göz. topche Gruplu halde. topchi Topçu. topxana u.f. Tophane. topigül u.f. Itır çiçeği. topiliq Topraklı, tozlu. Qara topiliq yer – Kara topraklı yer. toplam Toplam. toplanmaq Toplanmak. toplash Toplama. toplatmaq (toplimaq'tan) Toplatmak. topley r. İskarpin, kadın ayakkabı. toplighuchi Toplayan. toplimaq Toplamak. topmu-toghra Tam, düz, doğru, eşit. topuk Topuk, ayak bileği. Topuq oynimaq – İki adam arasındaki bir utuş oyunu ki, biri topuğu her zaman kendisiyle beraber taşımak zorunda olup, ötekisi o, topuğu istediği an hemen yanından çıkarıp göstermek zorundadır. İstenildiği zaman topuk hemen yanından çıkarılıp gösterilmese, topuğu saklayan kaybeder. Topuk hemen gösterilmişse, topuğu isteyen kaybeder. topul bk. opul-topul. topulang Ayaklanma, isyan 2. Karışıklık. Topulang chiqarmaq – Ayaklanmak. U hemnini topulang qiliwetti – O her şeyi karıştırdı. topulangchi İsyancı, baş kaldıran, asi. topulash Toprağa gömme; üstüne toprak atma. topulimaq Toprağa gömmek; üstüne toprak atmak. topur bk. tapur-topur. topur-topur Kalabalık, hep beraber. topurlashmaq bk. topurlimaq. topurlimaq Toplanmak, yığılmak. topuz ağ. Çomak. tor Ağ. Béliq tori – Balık ağı. Ömchükning tori – Örümcek ağı. Hiligerning torigha chüshtüm – Hilecinin ağına düştüm. toralghu Engel. Toralghu bolmaq – Engel olmak. toralghuluq Engelli. toralghusiz Engelsiz. toralmaq Engellenmek, siperlenmek, sipere alınmak. torash Engel olma; siper olmak. torf r. Turba. torfliq Turbalı yer, turbalık. torghay Toygar, çayır kuşu. torlanmaq Ağ haline gelmek, çitelmek. torlash Örme, çiteme. torlimaq Örmek, çitemek. torluq Torluq qoghun – Bir kavun türü. tornik İdman için sabit yatay çubuk. toruq Doru. Qara toruq – Siyah doru; daha kovu renkli doru. torulgha zool. Kumru. torulghu bk. torulgha. torulush Engellenme, siperlenme. torus Tavan. torwa Torba. tosaq Baraj, mania, engel. tosalghu Mania, engel. Tosalghu bolmaq – Engel olmak. Tosalghularni yoqatmaq – Engelleri ortadan kaldırmak. tosalghuluq Baraj, engel, mania. Tosalghuluq qilmaq – Engel olmak. tosalghusiz Engelsiz. tosalmaq Engellenmek. Bu yol tosalghan – Bu yol kapalı. tosash Yolunu kesme, engel olma. tosatquzmaq (tosatmaq'tan) Engellettirmek, siper ettirmek. tosatmaq (tosmaq'tan) Engelletmek, siper ettirmek. tosattin Birdenbire, ansızın, ani olarak. toskuch Set, engel, mania 2. Kapacık. tosqaq Set, engel, mania. tosqal Kalkan 2. Bent. tosqun Set, engel, mania, baraj. Tosqun bolmaq – Engel olmak. tosqunchi Engel olan 2. Soyguncu, yol kesen. tosqunchiliq Engel olma hali 2. Soygunculuk. tosqunluq Engel olma hali. Tosqunluq qilmaq – Engel olmak. tosqunsiz Engelsiz. tosqunsizliq Engelsizlik. tosquzmaq (tosmaq'tan I) Siper ettirmek, engelletmek. tosma Baraj, bent, su bendi. 2. Havuz, küçük göl. tosuq Engel, mania, baraj. tosuqluq Engelli, çevrilmiş, set çekilmiş, siper edilmiş. tosulush Engellenme. tosunluq Ürkeklik, korkaklık. Tosunlughi taydek – Tay gibi ürkek. tosuwalmaq Set çekmek, yolunu kesmek. Düshmenning yolini tosuwalmaq – Düşmanın yolunu kesmek. tosuwélish Set çekme, yolunu kesme. tosush bk. tosmaq. tow-tökün Düğün ve bayram. towa a. Pişmanlık. Towa qilmaq – Yaptığına pişman olmak. towar r. Mal, fabrika malı. towlash Bağırma, seslenme. towlatquzmaq (towlatmaq'tan) Bağırttırmak, seslendirtmek. towlatmaq (towlimaq'tan) Bağırtmak, seslendirmek. towlimaq Bağırmak, seslenmek. U küchep towlidi – O bütün gücüyle bağırdı. Közetchi uni towlidi – Bekçi onu çağırdı. Naxsha towlimaq – Şarkı söylemek. toshqan Tavşan. Toshqan chishi – Tavşan dişi. Aq toshqan – Beyaz tavşan. Sur toshqan – Gri tavşan. Öy toshqini – Evcil tavşan. Toshqan yili – Taşvan yılı (12 hayvan takvimine göre yüzyılımızın 1903, 1915, 1927, 1939, 1951 yıllan tavşan yılıdır). toshqan'gül bot. Aslanağzı, danaburnu. toshqazmaq bk. toshquzmaq. toshquzmaq Doldurmak. toshquzulmaq Doldurulmak. toshquzush Doldurma. toshmaq Dolmak. Waxt toshqanliqtin – Vakit dolduğundan. Qereli toshqan qerz pul – Vadesi dolmuş borç para. Oghlumgha on yash toshti – Oğluma on yaş doldu. toshughaq Söz toshughak – Dedikoducu. toshughuchi Taşıyan, nakil eden; bir yerden bir yere götüren. toshuqchi Hamal, küfeci, taşıyıcı. toshumaq Taşımak. toshung ç. Yün ip. totiqush f.u. Papağan. toy Düğün. Toy qilmaq – Düğün yapmak. Xetme toy – Sünnet düğünü. Böshük toy – Çocuğun doğumunun kırkıncı gününde yapılan düğün. toyar-toymas Doyar doymaz. Toyar-toymas kün köchürmek – Doyar doymaz geçinmek. toydurmaq (toymaq'tan) Doyurmak. Bu tamaq qusaqni toydurudu – Bu yemek karın doyurur. toyduruwetmek Bıktırmak, usandırmak. toyduruwétish Bıktırma, usandırma. toydurush Doyurma. toyghiche Doyana kadar. Toyghiche yügürmek – Yorulana kadar koşmak. toyghuluq Doyarlı. toyghusiz Seyrine doyum olmaz. Adem toyghusiz chirayliq bala – Adam gözünü ayıramaz derecede güzel çocuk. toyghuzmaq bk. toydurmaq. toyghuzush bk. toydurush. toylash Bayramlaşma; düğün eğlencesi yapma. toylashmaq Ziyafet çekmek, keyif meclisi kurmak. toylimaq Bayramlaşmak. Toy toylimaq – Düğün eğlencesi yapmak. toyluq Düğün için gereken şeyler. toylushush Ziyafet çekme, keyif meclisi kurma. toymaq Doymak. Chala toymaq – Yan doymak. Toyup ketmek – 1) Fazlaca doymak 2) Bıkmak, usanmak. U kitap oqup toymaydu – O kitap okumaktan bıkmıyor. Néme munche jéningdin toydungmu? – Niye bu kadar, canından bıktın mı? Qarap toymidim – Seyrine doymadım. Közüm toymaydu – Gözüm doymuyor. toymas Doymaz; bk. toymighur. toymasliq Doymazlık. toymighur Doymaz; bk. toymas. toyumluq Doyumlu. toyumsiz Doyumsuz. toyumsizliq Doyumsuzluk. toyunmaq Doyunmak. toyunush Doyunma. toyushmaq Müşterek doymak. Bir-birige qariship héch toyushmaydu – Birbirine bakarak hiç doymuyorlar. toyushush Müşterek doyma. tozak Tuzak, kapan. tozang Toz, duman. tozanglandurmaq Toz çıkarmak. tozanglatmaq Toz çıkarmak. tozangliq Tozlu. tozanglimaq Tozlanmak. tozdurmaq Toz haline sokmak 2. Yıpratmak, eskitmek. tozdurush Toz haline sokma 2. Yıpratma, eskitme. tozghan Yıpranmış, eskimiş. tozimaq bk. tozmaq. tozmaq Yıpranmak, eskimek, harap olmak. tozumaq Savrulmak, dağılmak. töge Deve. Bughra töge – Erkek deve. Ayri töge – İki hörgüçlü deve. Nar töge – Tek hörgüçlü deve. Töge göshi – Deve eti. Töge yung – Deve yünü. Töge qush – Devekuşu. Töge gül – Bir tür çiçek. Tögining quyrughi yerge tekkende – d. Devenin kuyruğu yere değdiğinde (bir işin imkansızlığını belirten deyim). Töge kördüngmu – yoq – d. Deve gördün mü yok (görmedim diye kurtulmak). tögichi Deve süren 2. Deve çobanı. tögikesh u.f. bk. tögichi. tögikeshlik u.f.u. Deve sürme hali. tögiqush Devekuşu. tögitapan Deve tabanına benzetilmiş bir tür bitki. tögmegül u.f. Bir çiçek türü. tögmen Değirmen. tögmenchi Değirmenci. tögürchük Hastahanelerde kullanılan pamuk yuvarlağı. Qizil tögürchük – Al yuvar. Aq tögürchük – Ak yuvar. tögürmen bk. tögmen. tögürmenchi bk. tögmenchi. töhmet a. İftira. Töhmet qilmaq – İftira etmek. töhmetchi a.u. İftiracı. töhmetxor a.f. bk. töhmetchi. töhpe a. Tuhfe. tökküzmek bk. töktürmek. tökmek Dökmek. Töküp tashlimaq – Döküvermek. Bu yerge nurghun oghut töküldi – Bu yere çok gübre döküldü. Abroy tökmek – İtibar kaybetmek. töktürmek (tökmek'ten) Döktürmek. tökülmek Dökülmek. Yaghach yopurmaqliri töküldi – Ağaç yaprakları döküldü. Chishlirim töküldi – Dişlerim döküldü. tökülüsh Dökülme. tökün Toy-tökün – Düğün ve bayram. töküs Tel töküs – Tam, mükemmel. töküsh Dökme. töl Döl, hayvanların yeni doğurdukları yavrular. tölelmeslik Ödeyememek. tölenmek Ödenmek. Tölen'gen – Ödenmiş. Tölenmigen – Ödenmemiş. tölesh Ödeme. töletküzmek (töletmek'ten) Ödettirmek. töletmek (tölimek'ten) Ödetmek. tölimek Ödemek. töliwetmek Ödeyivermek. töliwitish Ödeyiverme. tölünüsh Ödenme. tölütüsh Ödetme. töm Yuvarlak. Töm yaghach – Yuvarlak ağaç. tömür Demir. Taxta tömür – Tahta demir. Tömür yol – Demir yol. Tömür tumshuq – Ağaçkakan. Tömür qozuq – Kutup yıldızı. tömür-tesek Hurda demir. tömürchi Demirci. tömürchilik Demircilik. tömürlük Demirden. tömüryol Demiryol. Tömüryol achisi – De miryol çatalı. tömüryolchi Demiryolcu. töngge Demir çember, halka. tönggilek Yuvarlak. töngkermek Devirmek, yıkmak. töngülmek ağ. Endişesiz bir suskunluk. töngülüsh ağ. bk. töngülmek. töpe Tepe 2. Doruk, zirve. töpichi Usta, şapkacı. töpilik Kabalık, tepe, tepecik, tepeli yer, tepelik. töpiside Tepesinde. töpisige Tepesine. Öyning töpisige chiqmaq – Evin tepesine (çatısına) çıkmak. törelme Embriyon, oğulcuk 2. Tohum. törelmek Vuku olmak, çıkmak, meydana gelmek, yaratılmak, türemek. töresh Vuku olma, çıkma, meydana gelme, yaratılma, türeme. törichilik Kırtasiyecilik. Törichilik qilmaq – Kırtasiyecilik yapmak. törilik Kırtasiyecilik. törimek Vuku olmak, çıkmak, meydana gelmek, yaratılmak, türemek. törük Lambalı tahta. törülüsh bk. törelmek. töt Dört. On töt – On dört. Töt-töttin – Dörter dörter. Kütüp közüm töt boldi – Bekleye bekleye gözüm dört oldu. tötbulung mat. kare, dördül, dörtgen. tötbulungluq Kare şeklinde, dördül biçiminde. tötinchi Dördüncü. Tötinchidin – Dördüncü olarak. tötköz Dört göz. Tötköz isht – Dört göz gibi, gözünün üstünde beneği olan köpek. tötqulaq Yonca. tötlik Dörtlü, dörtlük. tötülen Dört kişi, dördü. tötüylen bk. tötülen. töwen Aşağı, alçak, düşük. Töwen süpetlik mal – Kalitesi düşük mal. Töwen derijilik – Aşağı dereceli. Töwen témpératura – Düşük derece. Töwen chüshürmek – Aşağı indirmek. U töwen qarap ketti – O aşağı doğru gitti. töwen'ge Aşağıya. Töwen'ge chüshmek – Aşağıya inmek. töwenchilik Alçak gönüllülük, hürmetle, ihtiramla. Töwenchilik bilen – Saygıyla; alçak gönüllülük ile. töwende Aşağıda. Töwende éytilghan – Aşağıda söylenmiş. töwendiki Aşağıdaki. töwenki Aşağı. Töwenki qewet – Aşağı kat. Töwenki yaq – Aşağı taraf. Deryaning töwenki yéqi – Nehrin aşağı tarafı. Töwenki qatlamlar – Aşağı tabaka. töwenlesh Alçalma, inme. töwenletmek (töwenlimek'ten) Alçaltmak. töwenlik Saygı, alçak gönüllülük. Töwenlik bilen soraymen – Saygıyla istiyorum. töwenlimek Alçalmak, inmek. Mal bahalirining töwenlishi – Mal fiyatlarının inmesi. tösh Döş. Tösh göshi – Döş eti. Taghning töshide – Dağın eteğinde; dağ yamacında. töshbagh Kolan. töshek Döşek. Töshek tartip yatmaq – Hasta olup yatmak. töshxalta Göğüs cebi; bk. töshyanchuq. töshük Delik. Töshük chilek – Delik kova. töshük-töshük Delik delik. töshyanchuq Göğüs cebi. tözmek Sabretmek, dayanmak, tahammül etmek. tözüm Sabır, tahammül, dayanma. tözümlik Sabırlı, tahammüllü. tözümsiz Sabırsız, tahammülsüz. tözümsizlik Sabırsızlık, tahammülsüzlük. tözüsh Sabretme, dayanma, tahammül etme. traktor r. Traktör. Traktor zawuti – Traktör fabrikası. traktorchi r.u. Traktör şoförü. trallibus r. Troleybüs. tramway r. Tramvay. transkripsiye r. Transkripsion. transport r. Ulaştırma, ulaşım. trést r. Tröst. trigonométriye r. Trigonometri. truppa r. Trup (-pu). Tiyatir truppisi – Tiyatro truppu. tuch Pirinç. tuchker u.f. Pirinççi. tugh Tuğ, bayrak. Tugh tikmek – Tuğ dikmek; bayrak dikmek. tughach Bazlama. tughan Bend. tughdurmaq Doğurtmak. U könglümde muhebbet tughdurdi – O gönlümde sevgi uyandırdı. tughdurush Doğurtma. tughluq Tuğlu. tughma Doğma. Tughma qarghu – Doğma kör. Tughma pang – Doğma sağır. Tughma qabiliyet – Doğma yetenek. Tughma kemchilik – Doğma kusur. Anidin tughma – Anadan doğma; çırılçıplak. Tughma his – Doğma duygu. tughmaq Doğmak. Siyir tughdi – İnek doğurdu. Möshük tughdi – Kedi doğurdu. Qoy tughdi – Koyun doğurdu. Isht tughdi – Köpek doğurdu. Tuxum tughdi – Yumurtladı. Ay tughdi – Ay doğdu. tughmas Kısır. tughraq bk. toghraq. tughulma Doğulma. tughulmaq Doğulmak, doğmak. Tughulup ösken yer – Doğup büyüyen toprak. Qayta tughulmaq – Tekrar doğmak. tughush Doğuş, doğma, doğum. tughushqan Kardeş. Bir tughushqan aka – Aynı anadan ağabey. tughushluq Doğumlu. tughut Doğum. Tughut waxti – Doğum vakti. Tughut injighi – Doğum sancısı. tughutxana u.f. Doğum evi. tughutluq Bebekli; yeni doğum yapmış kadının hali. tuxum f. Yumurta. Tuxum salmaq – Yumurtlamak. Tuxumning éqi – Yumurta akı. Tuxumning sériqi – Yumurta sarısı. Tuxum shakili – Yumurta kabuğu. Tuxum quymighi – Sahanda yumurta. Tuxum basmaq – Tavuğun kuluçkaya yatması. Tuxum basturmaq – Tavuğu kuluçkaya yatırmak. Tuxumi yaxshi mal – Soyu iyi hayvan; cins hayvan. Tuxumung qurghur! – Neslin tükensin! tuxumchiliq f.u. Tavuk çiftçiliği. tuxumdan Yumurtalık. tuxumdash f.u. Aynı soydan, soydaş. tuxumdashliq Soydaşlık. tuxumlash Yumurtlama. tuxumlimaq Yumurtlamak. tujangza ç. Mühür, damga. tujangzichi Usta, mühür yapan kimse; bk. möhürchi. tuqqan Akraba. Bir tuqqan – Aynı anadan doğan kardeş. Bir tuqqan singil – Aynı anadan kız kardeş. tuqqanchiliq Akrabalık. Tuqqanchiliqtin paydilinish – Akrabalıktan faydalanma. tuqqanliq Akrabalık. Uninggha tuqqanlighim bar – Onunla akrabalığım var. Uruq-tuqqanliq – Akrabalık, kardeşlik. tuqqazmaq bk. tuqquzmaq ve tughdurmaq. tuqquzmaq Doğurtmak. tuqrang Ağaçkakan. Tuqrang towisi – d. Geçici tövbe. tul Dul. Tul xotun – Dul kadın. Tul qalmaq – Dul kalmak. tula ağ. bk. möldür. tullaq Yaşlı bıldırcın. tulluq Dulluk. tulpar Küheylân. tuluq Döven. Tuluq tepmek – Döven sürmek. tulun bk. tolun. tum Pek, aşın, tamamen. Tum qarangghu – Pek karanlık. tuma Bend, pınar, kaynak, su bendi. tumaq Kışlık deri şapka; kalpak. tumaqchi Usta, kalpakçı. tuman Sis, duman. Tuman qaplimaq – Duman basmak. tumanliq Sisli, dumanlı. tumar Muska, nazarlık, tılsım. tumshuq Burun, çıkıntı, gaga tömür tumshuq ağaçkakan (kuşu). tumu Grip. Tumu tegmek – Grip olmak. tumu-pushqaq Grip gibi soğuk alma hastalıkları. tumuchuq Serçe kuşu. tumuqash Soğuk alma, grip olma. tumuqimaq Soğuk almak, grip olmak. tun İlk, ilk doğan evlat. tunchuqmaq Nefesi kesilmek, bunalmak, boğulmak. tunchuqturmaq (tunchuqmaq'tan) Nefesini kesmek, bunaltmak, boğmak. tunchuqush Nefesi kesilme, bunalma, boğulma. tundra r. Tundra. tung ç. Fıçı. Su tungi – Su fıçısı. tungchi ç. Tercüman; bk. terjiman. tungchilik ç.u. Tercümanlık; bk. terjimichilik. Tungchiliq qilmaq – Tercümanlık yapmak. tunggan Döngen, Çin Müslümanı. tungghuch bk. tunghuch. tunghuch bk. tunji. tunji İlk, ilk doğan çocuk. Tunji oghul – İlk oğul. Tunji qétim – İlk defa. tupan a. Tufan. Tupandek pütün nersini su basti – Tufan gibi her şeyi su bastı. tupraq bk. topa. tupraqliq bk. topiliq. tupraqshunas u.f. Toprak uzmam. tupraqshunasliq u.f.u. Toprak bilimi. turaq Bent, kıta. turaqjay u.f. bk. turarjay. turaqlik Sabit, devamlı, istikrarlı, değişmez. Turaqlik hararat – Sabit sıcaklık. Turaqliq hawa rayi – Değişmez hava durumu. Turaqliq hosul – Sabit ürün. Turaqliq jay – Meskun yer. Méning turaqliq jayim – Meskun yerim. turaqsiz Değişken, kararsız, tutarsız. Turaqsiz kishi – Tutarsız kişi. turaqsizlanmaq Tereddüt etmek, değişmek. turaqsizliq Tutarsızlık, değişkenlik. turalghu Meskun, oturulan yer. Bizning turalghu jayimiz shu – Bizim oturduğumuz yer şu. turarjay u.f. Meskûn yer, barınak, mekan. turawalmaq Israr etmek. Öz déginimde qattiq turuwaldim – Kendi iddiamda sert bir şekilde direndim. turghu Durum, pozisyon, mevzi, noktai nazar, görüş açısı. Ademgerchilik turghusi – Kişiliği, bakış açısı. turghuchi Sakin, oturan. turghun Yerli; eskiden oturan. Turghun su – Akmayan su. Turghun halet – Durgunluk, sükunet. turghunluq Durgunluk, göç etmeme hali, sükunet hali. turghunsiz Değişken, istikrarsız, oturmayan. turghunsizliq Değişkenlik, istikrarsızlık, göçmenlik. turghuzmaq (turmaq'tan) Kaldırmak, ayakta durdurmak. turghuzuwetmek Kaldırtıvermek. turghuzush Kaldırma, ayakta durdurma. turxun Baca. Is turxuni – Duman bacası. turxunluq Bacalı. Turxunluq mesh – Bacalı soba. turq Sima, suret, şekil, hal, durum. Shu turqi bilen – Şu hali ile. Ularning turqigha qarimang – Onların suratına bakmayın. Uning turqi buzulup ketti – Onun suratı bozuluverdi. Köz aldimda gewdilendi séning turqung – Gözlerimin önünde canlandı senin şeklin. Turqi yaman – Suratı kötü. Ularning sülh qilish turqi bar – Onların sulh yapma tavrı var. turmaq Kalkmak. Orningdin tur! – Yerinden kalk! Shu yerde tur! – Şu yerde dur! Birdem turghandin kéyin – Biraz bekledikten sonra. Turup qalmaq – Duraklamak, gecikmek. Siz yene uzaq turup qalmang – Siz yine orada uzak kalmayın. Boghazumda turup qaldi – Boğazıma tıkandı. Turar jay – Meskun yer. Nechche pul turudu? – Kaç para tutuyor? Oqup turmaq – Okumak. Oqup turup – Okuyarak. Ishlep turup – İşleyerek. Turghan gep – Belli, açık, öyle. Turup qalghan su – Bekletilmiş su; bozulmuş su. Sözde turmaq – Sözü yerine getirmek. Turup almaq – Israr etmek. U öz sözide turuwaldi – O kendi sözünde ısrar etti. Bérip turmaq – 1) Gidevermek 2) Vermek (geçici olarak); geçici olarak vermek. Tünügün turmaq, bügünmu kelmidi – Dün değil, bugün bile gelmedi. At turmaq éshigimu yoq – At değil eşeği bile yok. turmush Hayat, ömür, geçim. Ailiwiy turmush – Aile hayatı. Turmushqa ashurush – Gerçekleştirmek; yürürlüğe koymak. Turmush köchürmek – Ömür sürmek. Rahet turmush – Rahat geçim. Xar turmush – Hor ömür; sıkıntılı geçim. Kona turmush – Eski hayat tarzı. Turmush qurush – Evlenme. Turmushqa chiqmaq – Evlenmek (hanımlar için). Turmushqa chiqqan – Evlenmiş (hanımlar için). Turmushqa chiqmighan – Evlenmemiş (hanımlar için). Turmushqa chiqarmaq – Evlendirmek (hanımlar için). Turmush tejribisi – Hayat tecrübesi. Turmush derijisi – Geçim seviyesi. turna Turna. turpankawa Bir tür kabak. turs Tars-turs – takl. Tak tak. turti Pone, midilli. turtuq Kötü, kötü kapli, hiddetli, öfkeli. turuch Hémir turach – Hamur mayası. turughluq Durağanlık, sabitlik, devamlılık. Shundak bolup turughluq – Şöyle olduğu halde. turuq Taraq-turuq – takl. Tak tak. turumtay Bozdoğan. turup Turp. turupchamghur bk. turup. turush bk. turmaq. turushluq Yaşayan, oturan, ikamet eden. Almutida turashluq – Almatı'da oturan. Turushluq jay – Meskun yer. tushqan Tavşan. tutam Avuç, yığın, miktar. Bir tutam chach – Bir avuç saç. tutamliq Tutumlu. tutamlimaq Avuçlamak. U aq sakilini tutamlap sözge bashlidi – O ak sakalını avuçlayarak söze başladı. tutamsiz Tutarsız, ciddiyetten uzak. tutamsizliq Tutarsızlık, ciddiyetsizlik. tutarsizlinish Tereddüt etme, değişme. tutash Yekpare, bütün, hep, kesintisiz. Bir tutash halde orunlashturmaq – Bir bütünlük içinde yerleştirmek. tutashliq Yekparelik, bütünlük. tutashmaq Bitişik olmak. Tutushup turmaq – Bitişik olmak; sınırdaş olmak. Tutushup ketmek – Çatık olmak; kaynaşmak. Ot tutashti – Ateş tutuştu. Tutushup ketmek – Tutuşmak; ateş almak; yanıvermek. tutashturalush Tutuşturulma. tutashturash Tutuşturma. tutashturghuch Urush otini tutashturghuchi – Savaş ateşini tutuşturan. tutashturghuchi Tutuşturan, ateşleyen, bağlayan, birleştiren. tutashturghuzmaq Tutuşturtmak. tutashturghuzush Tutuşturtma. tutashturmaq Tutuşturmak. Ot tutashturmaq – Ateş tutuşturmak. tutashturulmaq Tutuşturulmak. tutqa Ishikning tutqisi – Kapı kolu. tutqaq Epilepsi, sara (hastalığı). tutqaqliq Sara hastalığı. Uning tutqaqlighi tutup qaldi – Onun sarası tuttu. tutquch Sap (-pı), tutamak (-ğı), kol. tutqun Tutsak, esir. tutqunluq Tutsaklık, esirlik. tutmaq Tutmak. Tutup turmaq – Tutup durmak. Tomur tutmaq – Damarı tutarak teşhis koymak. Uzaq tutmaq – Arayı açık tutmak; kendinden uzak tutmak. Tutup qalmaq – Alıkoymak. Méni Mamut tutup qaldi – Beni Mahmut alıkoydu. Yoshurun tutmaq – Gizli tutmak. Taza tutmaq – Temiz tutmak. Qamaqta tutmaq – Hapiste tutmak. Öy tutmaq – Ev tutmak. Tutup bolmaq – Bitirmek. Tutup almaq – Yakalamak. Tutup bermek – Yakalayıp teslim etmek. Béliq tutmaq – Balık tutmak. Este tutmaq – Akılda tutmak. Topqa tutmaq – Topa tutmak. Su tutmaq – Sulamak. Közde tutmaq – Göz önünde bulundurmak. Köz aldida tutmaq – Göz önünde bulundurmak. Nezerde tutmaq – Göz önünde tutmak. Bu sözlerni qulaqta obdan tut – Bu sözleri aklında iyice tut. Késili tutup qaldi – Hastalığı tuttu. Emgekni dost tutung – Emeği dost olarak bilin. Ahlirim tutqay seni – Ahlanm kahretsin seni. tutmas ağ. Felç (ci); bk. palesh. tutturmaq (tutmaq'tan) Tutturmak. tutturush Tutturma. tutuq Bulutlu, kapalı, karanlık, kederli, mahzun. Tutuq hawa – Bulutlu hava. Bügün hawa tutuq – Bugün hava bulutlu. Tutuq kün – Bulutlu gün. Tutuq adem – Kederli adam. tutulmaq Tutulmak. Tutulghan – Tutulmuş. Tutulup sözlimek – Kekelemek. Tutulmastin – Tutulmadan. Bügün hawa tutulup turuptu – Bugün hava bulutlu. Hawa tutulup, yamghur yaghdi – Hava bulutlanıp yağmur yağdı. Ay tutuludu – Ay tutulacak. Kün tutuldi – Güneş tutuldu. tutulush Tutulma, tutuluş. tutunmaq Tutunmak. tutunush Tutunuş, tutunma. tuturuqsiz Sebatsız, değişken. tuturuqsizlarche Tutarsızlarca, kaypak bir şekilde. tuturuqsizliq Tutarsızlık, döneklik, kararsızlık. tutuwalmaq Yakalamak. Biz uni jinayet üstide tutuwalduq – Biz onu suç üstü yakaladık. tutush Tutuş, tutma. tutushqaq Dulavrat otu. tutushush bk. tutashmaq. tuyaq Toynak; hayvan tırnağı 2. Baş, tane. Besh tuyaq mal – Beş baş hayvan. tuyaqliq Toynaklı. Tuyaqliq mal – Toynaklı hayvan. tuydurmaq (tuymaq'tan) Duyurmak, işittirmek hissettirmek. tuyghak Uyanık, hassas. tuyghu Düygu, his. Tebii tuyghu – Tabiî duygu. tuyghun Uyanık, basiretli, zeki. tuyghusiz Duygusuz. tuyghusizliq Duygusuzluk. tuyghuzmaq Duyurmak. tuyghuzmay Duyurmadan. tuyghuzush Duyurma. tuymaq Duymak. Aldin tuymaq – Önceden duymak. tuyuq Çıkmaz. Tuyuq kocha – Çıkmaz sokak; kör sokak. tuyuqsiz Aniden, ani, ansızın. tuyuqsizdin bk. tuyuqsiz. tuyuqsizla bk. tuyuqsiz. tuyulmaq Duyulmak. tuyulush Duyulma, duyuluş. tuyush Duyma. tuz Tuz. Ashning tuzini körmek – Yemeğin tuzuna bakmak. tuzak Tuzak, pusu. tuzaqliq İlmikli kapan. tuzdan u.f. Tuz kutusu. tuzxalta Tuz turbası. tuzlawetmek Tuzlamak. tuzlash Tuzlama, tuzlaş. Terximek tuzlash – Hıyar tuzlama. tuzlimaq Tuzlamak. tuzluq Tuzlu. tuzsiz Tuzsuz 2. mec. Anlamsız, saçma. Tuzsiz söz – Saçmalık. tuzsizliq Tuzsuzluk 2. Saçmalık, tatsızlık, anlamsızlık. tüen ç. Tümen. tüenjang ç. Tümen komutanı. tüenjangliq ç.u. Tümen komutanlığı. tügel Dolu, tam, hep. Pulni tügel aldim – Parayı tam aldım. Tügel emeslik – Eksik, tam değil. tügellenmek Tam haline getirilmek, bütünlenmek. tügellesh Tamamlama, doldurma. tügelletmek (tügellimek'ten) Tamamlatmak, bütünletmek, doldurtmak. tügellik Tamlık, bütünlük, eksiksizlik. tügellimek Tamamlamak, doldurmak, eksiksiz hale getirmek. tügellinish Tam haline getirilme, bütünlenme. tügen Palan-tügen – Felan. tügenchi Sonu. Méhmanning tügenchisi – Konuğun sonu; son gelen konuk. Kochining tügenchiside – Sokağın sonunda. tügetküsiz Tükenmez, bitmez. tügetmek Bitirmek. tüglenmek Bükülmek, kıvrılmak. Tüglünüp yatmaq – Bükülüp yatmak. tügme Düğme. Tügmiliringni et! – Düğmelerini iliğe geçir! Tügmidek nersini tögidek qilip körsetmek – d. Düğme kadar nesneyi deve kadar büyütüp göstermek. tügmek Düğmek, bağlamak. tügmen Değirmen. Shamal tügmini – Yel değirmeni. Su tügmini – Su değirmeni. tügmenchi Değirmenci. tügmilesh İlikleme, düğmeleme. tügmilimek İliklemek, düğmelemek. tügnek bot. Tomurcuk (-ğu). tügüch Düğüm. tügüchlük Düğümlü. tügülmek Düğülmek, büzülmek, yuvarlaklanmak. tügümek Tükenmek, bitmek, ölmek. Ish tügey dep qaldi – İş bitmek üzere. Pütün pul tügüdi – Bütün para bitti. Xotunum tügep qaldi – Karım vefat etti. tügümen bk. tügmen. tügümes Tükenmez, bitmez. Tügümes bayliq – Bitmez zenginlik. Pütmes-tügümes – Bitmez tükenmez. tügün Düğüm. Qolidiki tügünni uzatti – Elindeki düğümü uzattı. tügünche u.f. bk. tügün. tügünchek bk. tügün. tügünlik Düğümlü. tügür Yuvarlak, toparlak. tügürchüklük Yuvarlaklık. tügürek Daire, çevre. tügürlenmek Sıkılmak, büzülmek. tügüsh bk. tügmek. tügütüsh Bitirme. tük Tüy. Tük basqan – Tüy basmış, tüylü. Tük tashlimaq – Tüy bırakmak; eski tüyü atmak. tüklük Tüylü. tüksiz Tüysüz. tükürmek Tükürmek. Qan tükürmek – Kan tükürmek. Köp tükürsé köl bolur – d. Çoğunluk tükürse göl olur. tükürük Tükürük. Tükürük qachisi – Tükürük kutusu. tükürüwetmek Tükürüvermek. tükürüwétish Tükürüverme. tükürüsh Tükürme. tülesh Tüy atma, tüy dökme. tülimek Tüy atmak, tüy dökmek. tülke Tilki. Tülke térisi – Tilki derisi. tülkilik Tilkilik, hilekârlık. Tülkilik qilmaq – Tilkilik yapmak. tüllesh Dölleme. tülletmek (tüllimek'ten) Dölletmek. tüllimek Döllemek. Qoy tülleydighan waxt bolup qaldi – Koyunun dölleme zamanı gelmek üzere. tülük Ozuq-tülük – Erzak. tümbel tar. Top (-pu). tümen Tümen. tümen-tümen Tümen tümen. tümen-türlük Çok çeşitli. tümene Kalın iğne. tümüze İğ. tün Gece. Tünde – Gecede. Tüni bilen – Gece boyunca. Tünü künü – Gece gündüz. tün'gi Geceki. tünde Gecede. tünek Geceye mahsus; gecenin geçirileceği yer. tünesh Geceleme. tünetmek (tünimek'ten) Geceletmek. tünglük Çatı penceresi; keçe çadırın tepesini kapatan keçe. tüngme bk. tügme. tüngmen bk. tügmen. tünike Teneke, sac, demir tahta, demirden levha. Aq tünike – Beyaz sac. Tünike qacha – Teneke kutu. tünimek Gecelemek. tünlük bk. tünglük. tünügün Dün. tünügünki Dünkü. tüp Dip. Tüp-tomuri bilen – Dibi kökü ile. Ishik tübide – Kapı dibinde; kapı yanında. Besh tüp derex – Beş tane ağaç. Tüp tomur – Ana kök. Tüp söz – Kelime kökü. Gepning tübide néme bar? – Sözün asıl anlamı nedir? Gep tübide néme bilen tügüdi? – Söz sononda ne ile bitti? Tüp jayimiz Qeshqer boludu – Asıl yerimiz Kaşgar'dır. tüp-tomur Ana kök, temel kök. tüp-tüz Dümdüz. tüpeyli Bu gibi, benzeri, müşabih. tüpki Son, sonuncu. tüpkülük Tüpkülükte u yoq bolup ketti – Sonunda o yok oluverdi (kayboldu). tüplenmek Ciltlenmek. tüplesh Ciltleme. tüpletküzmek (tüpletmek'ten) Ciltlettirmek. tüpletmek (tüplimek'tan) Ciltletmek. tüpligüchi Ciltçi. tüplimek Ciltlemek. tüpsiz Dipsiz. tüpteng Pek, mükemmel. türbe a. Türbe. türdesh gr. Cins ismi. türge Harmanda ve kar küremede kullanılan büyük kürek. Türk Türk. Türk ayili – Türk kadını. Türk tili – Türk dili. Türki Türkî, Türkçe. Türklük Türklük. Türkmen Türkmen. Türkmen ayili – Türkmen kadım. Türkshunas u.f. Türkşunas, Türkolog. Türkshunasliq u.f. Türkşunaslık. türküm Grup, kitle, top, sürü. Bir türküm xelq – Bir grup halk. Ishtlar türkümü – Köpek sürüsü. Söz türkümliri – Kelime grupları. türkümlimek Toplamak. türlenmek Türlenmek. türlimek Çeşitlemek. türlük Türlü. Her türlük – Her türlü. türlük-tümen Çok türlü. türlük-türlük Türlü türlü. türlünüsh Türlenme. türme r. Hapishane. U türmide – O hapishanede. Türmige qamimaq – Hapsetmek. türmek Sarmak, yumaklamak, sıvamak, kıvırmak, buram buram çıkarmak. Yipni chaqqa türmek – İpi sarmak. Yengni türüp ishlimek – Sıvanıp çalışmak. Qapaq türmek – Kaş çatmak. Yüzni türmek – Suratı bozmak. Qapighingni türme! – Suratını bozma! türmichi r.u. Gardiyan; hapishane gardiyanı. türmize Makara, bobin. türteklesh Sarma, bürüme. türteklik Sarınma hali, bürünme hali. türteklimek Sarmak, bürümek. türtke Dürtü. Türtke yémek – Dürtüklenmek. Türtke bermek – Dürtüklemek. türtkilenmek Dürtüklenmek. türtkilimek Dürtüklemek. türtmek Dürtmek. türtünmek Vurmak, çarpmak, çarpışmak. türtüsh Dürtme. türtüshmek Dürtüşmek; birbirini dürtmek. türtüshüsh Dürtüşme; birbirini dürtme. türük Cahil, okuma yazması olmayan. türülmek Sarılmak, yumaklanmak, sıvanmak, kıvrılmak, buram buram çıkmak. Türülüp chiqqan is – Buram buram çıkan duman. Qapighi türülgen adem – Kaşı çatılmış adam. Türülüp qalmaq – Tıkanmak. Yégen nenim gélimgha türülüp qaldi – Yediğim ekmek boğazıma tıkandı. türüsh Sarma, yumaklama, sıvama, kıvırma, buram buram çıkarma. tüs Renk, sima, görünüm, görüntü. Tüsi özgergen – Rengi değişmiş. Tüsi yaman – Rengi kötü. Jeng dehshetlik tüs aldi – Savaş şiddetlendi. tüski Eski-tüski – Eskilik. tüslük Renkli. Kül tüslük – Kül renkli. tüssiz Renksiz. tüssizlik Renksizlik. tüshimek bk. chüshimek. tüshlük bk. chüshlük. tüshmek bk. chüshmek. tüshmu-tüshtin Taraf taraftan, her taraftan. Tüshmu-tüshtin orap almaq – Her taraftan kuşatmak. tütem Avlu. tütküshlimek Birbirine saldırmak, kışkırtmak, tahrik etmek. Ishtni tütküshlimek – Köpeği kışkırtmak. tütün Duman, aile, ocak. Bu yézida ottuz tütün bar – Bu köyde otuz aile var. tütünlimek Dumanlamak. tütünlük Dumanlı. tütünsiz Dumansız. tüwek Çanak, kap, çömlek. Gül tüwek – Gül çömleği; çiçek çömleği. tüwenlesh Alçalma, çökme. tüwenlimek Alçalmak, çökmek. tüwrük Direk, sütun. tüymek Dövmek, ezmek. tüyülmek Ezilmek. tüyülüsh Ezilme, dövülme. tüyürgüch Broş. tüyüsh Dövme, ezme. tüzelmek Düzelmek, onarılmak, iyileşmek. Xéli tüzülüp qaldim – Epey iyileştim. tüzelmes Tamiri imkansız; iyi olmaz. tüzesh Düzeltme, onarma. tüzetmek Düzeltmek, tamir etmek, onarmak. tüzgüchi Derleyen. tüzleng Vadi, dere, ova. tüzlenglik Ova. tüzlenmek Düz hale gelmek. tüzlesh Doğrultma, düzeltme, düzgün hale getirme. tüzlimek Doğrultmak, düzeltmek, düzgün hale getirmek. tüzlük Düzlük, doğruluk, saflık. tüzmek Derlemek, yapmak, tasis etmek, kurmak. Yéngi turmush tüzmek – Yeni hayat kurmak. Shertname tüzmek – Antlaşma yapmak. tüzük Sağlam, doğru, dürüst. Tüzük adem – Dürüst adam. tüzülmek Kurulmak, yapılmak. tüzülüsh Yapı, yapım, şekil. tüzümek Düzeltmek, onarmak. U chachlirini biraz tüzep qoydi – O saçlarını biraz düzeltmiş oldu. tüzüsh Derleme, yapma, tesis etmek, kurma. tüzütülmek Düzeltilmek, tamir edilmek. tüzütüsh Düzeltme. Bashqidin tüzütüsh – Başkadan düzeltme. Tüzütüsh kirgüzmek – Düzeltmek. Layihe tüzütüsh bilen maqullandi – Lâyiha düzeltilerek kabul edildi. Uning yarimas aditini tüzütüsh kérek – Onun yaramaz adetini düzeltmek lazım. Tyenenmén ç. Tiananmen, Pekin'deki eski han sarayı kapısının adı, Tanrı Huzur kapısı, demektir. u z. O. U chaghda – O zaman. u-bu O ve bu. Baligha köz bolup, u-bu dep qoyung – Çocuğa göz olup, bir şeyler dersiniz. ubdan ağ. bk. obdan. uch Uç, son. nihayet 2. Keskin, sivri. Qérindashning uchini chiqardim – Kurşun kalemin ucunu çıkardım. Til uchida turuptu – Dil ucunda duruyor. Uch tartmaq – Filizlenmek, büyümek, lökülmek. uch-cheq Son, nihayet, sınır. Uch-chéghi yoq – Uçsuz bucaksız. uchar Uçan 2. Kanatlılar, kuşlar. Uchar qanat – Kanatlılar, kuşlar. Uchar at – Koşu atı. uchqaq Çok uçan, iyi uçan. uchqaqliq Çok uçma hali; iyi uçma hali. uchquch bk. uchquchi. uchquchi Pilot, uçman. uchquchliq Uçuculuk. Uchquchiliq mektibi – Pilot okulu. uchquchluq bk. uchquchliq. uchqur İyi uçan. uchqurluq İyi uçma hali, uçuş yeteneği. uchquzmaq Uçurtmak, fırlatmak. uchquzush Uçurtma, fırtlatma. uchlash Sivriltme, ucunu çıkarma. uchlatquzmaq (uchlatmaq'tan) Ucunu sivrilttirmek. uchlatmaq (uchlimaq'tan) Ucunu sivriltmek. uchlimaq Ucunu çıkarmak, sivriltmek. uchluq Sivri. Ötkür uchluk – Keskin sivri. uchmaq Uçmak. Uchup chiqmaq – Uçup çıkmak. Uchup qonmaq – Uçup konmak. Uchup yörmek – Uçmak. Uchup ketmek – Uçup gitmek. Uchup kelmek – Uçup gelmek. Uchup kirmek – Uçup girmek. uchrashmaq Karşılaşmak. uchrashturmaq (uchrashmaq'tan) Karşılaştırmak. uchratmaq (uchrimaq'tan) Karşılaşmak, karşı gelmek, uğramak, maruz kalmak. uchrimaq Uğramak, maruz kalmak. Meghlubiyetke uchrimaq – Yenilgiye uğramak. uchugh Uçuk, şivilçe. uchughdatmaq (uchughdimaq'tan) Uçuklaştırmak. uchughdimaq Uçuklamak. uchuluq Palan. uchur Haber, yanıt. Uningdin uchur barmu? – Ondan haber var mı? Bu ishning uchurini bérip qoy – Bu işin haberini verirsin. uchurma İma, imalı söz. Uchurma qilmaq – İma etmek. 2. Kepterning baliliri uchurma boptu – Göveminin yavruları uçabilecek hale gelmiş. uchurmaq Uçurmak. uchursiz Habersiz, yanıtsız. Uchursiz yoqalmaq – Belirtisiz kaybolmak. uchurtmaq (uchurmaq'tan) Uçurtmak. Bökni shamal uchurtup epketti – Börkü yel götürdü. uchurtush Uçurtma, fırlatma. uchutmaq bk. uchurtmaq. uchutush bk. uchurtush. uda Ardı arkası kesilmeden; devamlı. Uda on kün – Devamlı on gün. udaychi Kurucu. uddul ağ. bk. udul. udul Doğru, kestirme, düz. Udul siziq – Düz çizgi. Udulida – Karşısında. Bizning udulimizda – Karşımızda. Udul poyiz – Hızlı tren. Udul adem – Dürüst adam. Udul kelgenni – Rast geleni. Udul chishlar – Ön dişler. Udul bolmaq – Doğrulanmak. Nanni udul bazardin yeymiz – Ekmeği doğrudan doğru pazardan ahp yiyoruz. udulida Karşısında. Institutning udulida – Enstitünün karşısında. udulluq Ritmli, düzenli, uyumlu, devamlı. Udulluq ishlewéring – Her zamanki gibi çalışmaya devam edin. Udulluq sétiwalimen – Devamlı satın alıyorum. uga bk. uwa. ugaq bk. uwaq. ugatmaq bk. uwatmaq. uguluq Fol. Tavukların yumurtlamasına özgü yer ki, tavukları celbetmek için içine bir yumurta konulur. Ughuy ağ. bk. Uyghur. uh İç çekmek; ah çekmek. uxlaq Uyuyan,, uykuda olan. uxlash Uyuma. uxlatmaq (uxlimaq'tan) Uyutmak. uxlimaq Uyumak. uxliwalmaq Uyumak. uxlutush Uyutma. uxmaq Anlamak, duymak, işitmek. uxmas Anlamaz, duymaz, işitmez. uxmasliq Anlamazlık, duymazlık, işitmezlik. uxturmaq Duyurmak, anlatmak, işittirmek. uxturush Duyuru. Uxturush bermek – Duyurmak. uja Emzik. ujret a. kit. 1. Kiralama 2. Mükafat. ujretlik a.u. Kiralık. uka Küçük erkek kardeş. Aka-uka – Erkek kardeşler; ağabey ve küçük kardeş. ukiliq Küçük kardeşlik. Ukrain Ukrain, Ukrainli. Ukrain ayili – Ukrain kadını. Ukrain tili – Ukrain dili. uqa Şerit (-di), sıçandis, sırma. uqat Yüksek, yüce. Uqat taghlar – Yüksek dağlar. uqturmaq ağ. bk. uxturmaq. uqulimaq Masaj, ovma. uqum Anlam, fikir, tasavvur. uqumcham Anlayışlı. uqumchanliq Anlayışlılık. uqumluq Anlayışlı, bilinçli. uqumsiz Anlayışsız, bilinçsiz. uqumsizliq Anlayışsızlık, bilinçsizlik. uqushluq Anlayışlı, bilinçli, şuurlu. uqushmaq Anlaşmak. Til uqushmighanliqtin – Dil anlaşmazlığından. uqushmasliq Yanlışlık, anlaşmazlık, ihtilaf. Uqushmasliq tughdurmaq – İhtilaf doğurmak. uqushsiz Beyinsiz, kalın kafalı, ahmak, budala 2. Karanlık, muğlak, anlaşılmaz. uqushsizliq Beyinsizlik 2. Bilinçsizlik. uqushulmaq Anlaşılmak. Uqushulmay qalghangha oxshaydu – Anlaşılmamış gibi. uqushulmasliq Anlaşılmazlık. Uqushulmasliq boluptu – Yanlışlık olmuş. ulang Kolan. ulanma Ek, eklenme. Sual ulanmisi – Soru eki. ulash Bağlama, ekleme. ulashmaq Bağlaşmak, ekleşmek 2. Ulaşmak. Harwa bizning melige ulashqanda – Araba bizim mahalleye ulaştığında. Bügün'gi kün'ge ulashtim – Bu güne eriştim. ulashturma Birleştirme, ekleme. ulatmaq (ulimaq'tan I) Ekletmek, bağlatmak. ulghaymaq Artmak, büyümek, çoğalmak. Ulghay ölkem! – Büyü vatanım! ulghaytmaq (ulghaymaq'tan) Artırmak, büyütmek, çoğaltmak. ultang Kösele. ulugh bk. uluq. uluq Ulu, yüce. Uluqlar – Ulular, büyükler. uluqdimaq bk. uluqlimaq. uluqlash Ululama, büyütme. uluqlimaq Ululamak, büyütmek. uluqluq Ululuk, büyüklük. Uluqluq qilmaq – Büyüklük etmek. uluqsiman Dalyan gibi; boylu poslu. uluqwar u.f. Büyüklük, yücelik. Ulughwar artuqluq – Büyük istidat, yücelik. uluqwarliq Yücelik, ululuk, büyüklük. ulus tar. 1. Halk 2. Vatan. ulutush Ekletme, bağlatma. uma bk. umu. umach Koyu çorba; mısır unu çorbası. umaq bk. omaq. umash bk. umach. umtulmaq bk. intilmek. umu O da. Umu keldi – O da geldi. umum a. Kamu. Umum xelq tili – Kamu halk dili. Umum aldida – Kamu önünde. Umumniki – Umumundur, umumunki; kamu mülkü. Umum paydisi – Kamu yararı. umumen a. Genel halde, genellikle. Umumen alghanda – Genellikle. Umumen éytqanda – Genellemek gerekirse. umumiy a. Umumî. Umumiy tinchliq – Genel barış. Umumiy daramet – Genel gelir. umumiyet a. Umumiyet. umumiyleshtürmek a.u. Genelleştirmek; topluma mal etmek. umumiyliq a.u. Genellik. umumlash a.u. Genelleştirme. umumliq a.u. Genellik. umumlimaq a.u. Genelleştirmek. umurtqa bk. omurtqa. umutulmaq ağ. bk. unutulmaq. un Un. Bughday uni – Buğday unu. Un eglimek – Un elemek. Un tartmaq – Buğday öğütmek. Un tartish – Buğday öğütme. Sungek uni – Kemik unu. unash Tasvip etme, onaylama, kabul etme, rıza olma. unashmaq Anlaşmak, onaylamak, beraber kabul etmek. unatmaq (unimaq'tan) Kabul ettirmek, onaylatmak. unche O kadar derecede. Unche köp emes – O kadar çok değil. unche-munche Biraz. unchi Uncu. unchilik Böyle, öyle, şöyle kadar, bu kadar, öylesine. Unchilik köp emes – O kadar çok değil. unda Orada 2. O halde. unda-munda Orada burada. undaq Öyle. Undaq bolsa – Öyleyse halde. Undaq emesmu? – Öyle değil mi? Undaq bolmighanda – Öyle olmadığı halde. undaq-mundaq Şöyle böyle. U undaq-mundaqlardin emes – O şöyle böylelerinden değil. U undaq-mundaq dep yürüptu – O saçmalıyormuş. undaqchi-mundaqchi Vay herif vay! 2. Kararsız, sallantılı. undin Ondan; bk. uningdin. Undin kéyin – Ondan sonra. Undin ilgiri – Ondan önce. Undin qalsa – Ondan kala. undin-bundin Ondan -bundan. ungay bk. ongay. ungghiche O ana kadar; o arada. uni Onu. Uni körmidim – Onu görmedim. Unisi néme qilghini? – Neden öyle yapmış? uni-muni Onu-bunu. Uni-muni dep – Onubunu diye. Uni-muni dep baralmay qaldim – Onu-bunu diye gidemedim. unimaq Kabul etmek, rıza olmak, onaylamak, tasvip etmek. uning Onun. Uning bilen – Onunla. Uning üstige – Üstelik. Uning üchün – Onun için. uningche Ona göre. uningda Onda. uningdin Ondan. Uningdin kéyin – Ondan sonra. Uningdin bashka – Ondan başka. Uningdin köre – Öyle yapmaktansa; ona nazaran. Uningdin köre buni alghan yaxshi – Ona nazaran bunu almak daha iyi. uninggha Ona. Uninggha qarighanda – Ona nazaran. uningghiche O ana kadar; o anda. uningki Onunki. Bu kitap uningki – Bu kitap onunki. uningsiz Onsuz olmadan. Uningsiz hem – O olmadan da. uniwérsal r. Universal. Uniwérsal magazin – Süpermarket. uniwérsitét r. Üniversite. unsur a. Unsur, fert, şahıs. Aktip unsur – Etkili fert; ilerici. Eksiyetchi unsur – Gerici, muhalif, inatçı. untughaq Unutkan. untughaqliq Unutkanlık. untuldurush Unutturma. untulghusiz Unutulmaz. untulmas Unutulmaz. Unutulmas tesir qaldurmaq – Unutulmaz tesir bırakmak. untulmaydighan Unutulmaz. untumaq Unutmak. Untup qalmaq – Unutuvermek. Untup ketmek – Unutmuş olmak. untush Unutma, unutuş. unutqaq Unutkan. unutqaqliq Unutkanlık. unutmaq Unutmak. unutmasliq Unutmazlık. unutturmaq (unutmaq'tan) Unutturmak. Unutturmay ésimge sal – Unutturmadan hatırlat. unutulmaq Unutulmak. unwan a. Ünvan. Herbiy unwan – Askerî unvan. Pexriy unwan – Şeref unvanı. upa Pudra. Upa qutisi – Pudra kutusu. Upa sürkimek – Pudra sürmek. 2. Üstübeç. Upa yaqmaq – Üstübeç sürmek. upa-englik Kozmetik. Upa-englik sürtmek – Kozmetik kullanmak. upqun Dalga, dalgır, çırpıntı. uplimaq İç çekmek; ah çekmek. uprash Yıpranma, eskime. upratmaq (uprimaq'tan) Yıpratmak, eskitmek. uprimaq Yıpranmak, eskimek. upuq a. Ufuk. upula-tupula Acele, çarçabuk, üstünkörü. Upula-tupula ishlen'gen ish – Acele yapılmış iş. ur-yiqit Katliam, yağma, yakıp yıkmak, talan etmek, yumruk kavgası. ur-yiqitchi Yakıp yıkan kimse; kavgacı. ura Tahıl konulan çukur. uran r. kim. Uranyum. Uran rudisi – Maden cevheri. urchuq Masura 2. Çıkrık (-ğı). urda ağ. bk. orda. Urguy ağ. bk. Uyghur. urghu dil. Vurgu. Urghu kéyinki boghumda – Vurgu son hecede. urghuluq dil. Vurgulu. Urghuluq boghum – Vurgulu hece. urghumaq Sıçramak. Néfit urghup chiqti – Neft sıçrayıp çıktı. Könglüm urghuydu – Emin değilim, endişeliyim. urghusiz Vurgusuz. Urghusiz boghum – Vurgusuz hece. urmaq Vurmak, dövmek. Urup chüshürmek – Vurarak düşürmek. Urup kétish – Vurmak, delmek, kırmak. Yürigim urup turuptu – Heyecanlıyım, korkuyorum. Oghrini qaraqchi urdi – Hırsızı haydut vurdu. Lap urmaq – Çene çalmak; saçmalamak. Ah urmaq – Ah çekmek. Shamal urup turuptu – Yel esiyor. Tömürni qizighida ur – d. Demiri tavmda döv. Xuda urdi – Allah belasını verdi. Xuda urghur! – Allah belasını versin! Xuda ursun! – Allah belasını versin! Xudaning urghuni – Allahın kahri. Séni Xuda uruptu – Seni Allah kahretmiş. urp a. Adet, alışık. urp-adet a. Töre, alışık, ahlak, ğelenek. urra Hura. uruq Tohum 2. Soy. Uruq chachmaq – Tohum saçmak; tohum ekmek. Kishilik urughi – İnsan nesli, soy, kuşak, boy. Qérindash uruq – Aynı soydam. uruq-aymaq Nesil, soy, boy, kabile. Uruq-aymaq alaqiliri – Boy ve kabile ilişkileri. Uruq aymighi bolmighan – Soysuz, nesilsiz. uruq-pusht Evlat, nesil. uruq-tuqqan Akraba, soy. uruq-tuqqanchiliq Akrabalık. Uruq-tuqqanchiliq qilmaq – Akrabalık ilişkiyi sürdürmek. uruq-tuqqanliq Akrabalık. Uruq-tuqqanliq münasiwetler – Akrabalık ilişkiler. uruq-tuqqansiz Akrabasız. uruqcha Çekirdek. uruqchiliq Tohumculuk 2. Kabile düzeni. Uruqchiliq tüzümi – Kabile düzeni. uruqdashliq Kabile düzeni. uruqlandurmaq Döllendirmek. uruqlanmaq Döllenmek. uruqluq Tohum. Süpetlik uruqluq – Kaliteli tohum. uruqlunush Döllenme. urulmaq Vurulmak, dövülmek. urunchaq Çalışkan, tutumlu, girişken. urunchaqliq Çalışkanlık, tutumluluk. uruwalmaq Çarpmak, çarpılmak. urush Savaş 2. Dövüş. Arimizda urush chiqip ketti – Aramızda dövüş çıktı. Urush-talash – Dövüş-dalaş, macera, kavga. Urush-talashsiz yashimaq – Kavgasız yaşamak. Weten urushi – Vatan savaşı; istilaya karşı savaş. Grazhdanlar urushi – İç savaş. Azatliq urushi – Kurtuluş savaşı. Özara urush – Kendi aralarındaki savaş. Urush otini tutashturghuchilar – Savaş ateşini tutuşturanlar. Urush körgen yigit – Savaş görmüş delikanlı. Kocha urushliri – Sokak savaşları. Tanka urushi – Tank savaşı. urushchan Kavgacı, maceracı, dövüşken. urushchanliq Kavgacılık, dövüşkenlik. urushxumar Savaş yanlısı; savaştan yana. urushxumarliq Savaş yanlılığı. urushqaq Kavgacı, dövüşken. urushqaqliq Kavgacılık, dövüşkenlik. urushmaq Savaşmak, dövüşmek. Urushup qalmaq – Dövüşmek. Urushup tillimang méni – Beni hakaret etmeyin. urushperest u.f. Savaş taraftarı; kavgacı. urushperestlik u.f.u. Savaş taraftarlığı. urushturmaq (urushmaq'tan) Savaştırmak, dövüştürmek. usquch Kürek, kepçe. usluk Susızlığı gidermek için içilen içki 2. Susızlık. Uslughimni qandurdim – Susızlığımı girderdim. usluq Becerikli, mahir, usta. uslup a. Üslup, tarz, usul. usmaq Uzatmak, vermek, almak, çekmek, dökmek, koymak. Tamaq usmaq – Yemeği tabağa koymak. ussash Susama. ussiz Beceriksiz, maharetsiz. ussizliq Beceriksizlik, maharetsizlik. ussul a. Dans. Ussul oynimaq – Dans oynamak. ussulchi İyi dans oynayan. ussuluq bk. usluq. ussumaq Susamak. ussuzluq bk. ussumaq. usta f. Usta. U öz ishige nahayiti usta – O kendi işine son derece mahir. Sen'et ustiliri – Sanat ustaları. Gepke usta – Söze mahir. ustaz a. Öğretmen, hoca. ustazliq a.u. Öğretmenlik; hocalık. Ustazliq qilmaq – Hocalık yapmak. ustghan ağ. bk. ustuxan. ustixana f. Yapım evi, imalathane. ustixanliq f.u. Kemikli. ustikar f. Usta. ustikarliq f.u. Ustahk. ustuxan Kemik, iskelet. Mure ustuxini – Omuz kemiği. ustuluq Ustalık, mahirlik. Sözge ustuluq – Söze mahirlik, hatiplik. ustura f. Ustura. usturlap f. Müneccimlik. usulchi İyi dans oynayan. usung ç. Bir tür sebze ki, deve kuyruğuna benzer. Çiy yenilir. usush bk. usmaq. ushaq bk. ushshaq. ushalmaq Ufalmak. ushatmaq Ufaltmak, kırmak. ushbu İşte bu. ushqashmaq ağ. Karşılaşmak. Men yolda uninggha ushqashtim – Ben yolda onunla karşılaştım. Yolda bir boway ushqushup qaldi – Yolda bir dede karşılaştı. Men tuyuqsiz uninggha ushqushup qaldim – Ben tesadüf onunla karşılaştım. ushqurmaq Bağırmak, aksırmak. ushqutquch Düdük. ushqutqum Islık, vızıltı. ushqutmaq Islık çalmak, vızıldamak. Shamal ushqutup turuptu – Rüzgar vızıldıyor. ushshaq Ufak. Ushshaq oghriliq – Ufak hırsızlık; ufak-tefek şeyleri çalmak. Ushshaq bala – Küçük çocuk. Ushshaq döletler – Küçük devletler. Ushshaq qilmaq – Ufaltmak. Ushshaq ishlepchiqarghuchi – Küçük üretim sahibi. Ushshaq pul – Bozuk para, küçük para. Ushshaq mal – Küçük baş hayvanlar. Ushshaq qol – Parmak. Ushshaq söz – Gevezelik, dedikodu, saçma. ushshuq Şiş, kabartı. Ushshuq késel – Şiş hastalığı. 2. Uçuk, sivilce 3. Yumru 4. Sıvışık, yapışkan, çam sakızı gibi. 5. Utanmaz 6. Şımarık, hırçın. ushshuqluq Yılışıklık, şımarıklık, utanmazlık. ushtumaq Ufaltmak, ufalamak, parçalamak. Nan ushtumaq – Ekmeği ufaltmak. ushtumtut Tesadüf, ani, birdenbire. Ushtumtut soraq – Ani sorgu. ushtuwalmaq Koparmak, kınp koparmak. ushur a. öshür. ushutush Ufaltma. utan ağ. bk. qaxshal. utquzmaq (utmaq'tan) Kaybetmek. utmaq Kazanmak, yenmek. utopik r. Ütopik. utopist r. fels. Ütopist. utopistik r. Ütopik, hayali. utopistliq Ütopik, hayali. Utopistliq pelsepe – Ütopik felsefe. uttur ağ. Doğru, düz, doğrudan doğru, kestirme. Uttur yol – Kestirme yol. Uttur qarimaq – Doğru bakmak. utturida Karşıda. Utturumda – Karşımda. utturmaq (utmaq'tan) Kaybetmek; bk. utquzmaq. utturuwetmek Kaybetmek. utuwalmaq Kazanmak, yenmek. utughluq bk. utuqluq. utughuch ağ. bk. otughuch. utuq Başarı, muvaffakiyet, kazanç. Utuqqa ége bolmaq – Başarmak, kazanmak. Utuqqa erishmek – Kazanmak, başarmak, eldetmek. utuqluq Başarılı, kazançlı, faydalı, avantajlı. Utuqluq zayom – Avantajlı istikraz. utuqsiz Başansız, muvaffakıyetsiz, kazançsız. utuqsizliq Başarısızlık, muvaffakıyetsizlik, kazançsızlık. utulmaq Kaybetmek, yenilmek, yenilgi. uturmaq bk. utturmaq. utush Kazanma, yenme. Utush oyuni – Kumar. uwa Yuva. Éyiq uwisi – Ayı yuvası. Chümülining uwisi – Karıncanın yuvası. Here uwisi – Ara kuvanı. Uwa salmaq – Yuva yapmak. uwaq Ufak. Uwaq aqche – Ufak para, bozuk para. Uwaq chöp – Ot kırıntısı. Nan uwighi – Ekmek ufağı. uwaq-tüyek Ufak tefek. uwaqsinmaq Küçümsenmek. uwal a. Vebal. Uwal boldi – Yazık oldu. Uwali manga bolsun – Vebalı benim boynumda. Uwal emesmu? – Yazık değil mi? uwalmaq Ufalmak. uwatquch Ufaltan alet, çekiç. Uwatquch bazghan – Ufaltan büyük çekiç. uwatmaq Ufaltmak. uwlash Uluma, ulumak. uwlimaq Ulumak. uwulimaq Ovmak. Közingni uwulima – Gözünü ovma. uy Öküz. Uy harwa – Öküz arabası. uyaq O taraf, ötesi. uyaq-buyaq O tarafbu taraf. Uyaq-buyaqni qarap bar – Çevrene bakarak var (git). Ishning uyaq-buyaghini körüp heriket qil – İşi inceledikten sonra hareket et. uyaq-buyaqta Her tarafta. Uyaq-buyaqtin – Her taraftan. Uyaq-buyaqqa – Her tarafa. Uyaq-buyaqqa qarap ish qiling – Çevrene bakarak iş yap. uyaqqa O tarafa. uyaqta O tarafta. uyaqtin O taraftan. uyalchaq Utangaç, utangan. uyalchaqliq Utangaçlık, utanganlık. uyaldurmaq (uyalmaq'tan) Utandırmak. uyalmaq Utanmak. uyaltmaq (uyalmaq'tan) Utandırmak. uyan O taraf. uyan-buyan Her taraf 2. Bir şeyler. Uyan-buyan almaqchimen – Bir şeyler alacağım. uyanda O tarafta. uyandin O taraftan. uyangha O tarafa. uyat Ayıp, utanç, ar, haya. Méni uyatqa qaldurding – Beni utandırdın. Uyatqa qaldurmaq – Utandırmak. Uyatqa qalmaq – Utanmak. Uyat emesmu sizge – Utanmıyor musunuz. Uyat söz – Ayıp söz. uyatchan Utanan, utangaç, utangan. uyatchanliq Utangaçlık, utanganlık. uyatliq Ayıp, utandırıcı. Uyatliq ish – Utandırıcı iş. Uyatliq qonaq – Saygılı konuk. uyatmaq Utanmak. uyatsiz Utanmaz. Uyatsizlanmaq – Utanmaz hale gelmek. uyatsizliq Utanmazlık. uydurma Uydurma. Uydurma gepler – Uydurma sözler; uydurulmuş sözler. uyerde Orada. uyerdin Oradan. uyerge Oraya. uyghun Uygun. Uyghun bolmaq – Uygun olmak. Uyghun emes – Uygun değil. Bu xewer emiliyetke uyghun emes – Bu haber gerçeğe uygun değil. uyghunlashturmaq Uygunlaştırmak, uygun hale getirmek. uyghunluq Uygunluk. Uyghur Uygur. Uyghur tili – Uygur dili. Sériq Uyghurlar – Sarı Uygurlar. Qédimqi Uyghur tili – Eski Uygur dili. Uyghurshunas Uygurşunas, Uygur bilimi bilgini. Uyghurshunasliq Uygurşunaslık, Uygur bilimselliği. uyqu Uyku. Uyqudin oyghanmaq – Uykudan uyanmak. Uyqu arilash – Uyku karışık. Uyqum qachti – Uykum kaçtı. Uyqumni keltürdi – Uykumu getirdi. Uyqum kéliwatidu – Uykum geliyor. Uyqum kélidu – Uykum gelir. Uyqum kelmeydu – Uykum gelmiyor. Uyqu keltürmek – Uyku getirmek. Uyqu keltürüdighan – Uyku getiren. Uyqum qanmidi – Uykumu alamadım. Uyqu keltürüdighan dora – Uyku getiren ilaç. Uyqu basmaq – Uyku basmak. Uyqugha ketmek – Uyumak, uyumaya başlamak, uyumaya çalışmak. uyquchan Uykucu. uyquchanliq Uykuculuk. uyquluk Uykulu. uyquluqta Uykulu halde. Uyquluk közler – Uykulu gözler. Uyquluk adem – Uykulu adam. uyqusiratmaq Uykusunu getirmek. uyqusirimaq Uykusu gelmek. uyqusiritish Uykusunu getirme. uyqusiz Uykusuz. Uyqusiz ötken tün – Uykusuz geçen gece. uyqusizliq Uykusuzluk. uyma Yığın, küme. Uyma qar – Kar kümesi. 2. Çöplük, mezbele, süprüntülük. uyulush Utanma, mahcup olma. uyumaq Mayalanmak, ekşimek. Süt uyup qaptu – Süt ekşimiş. uyushqaq Çabuk birleşen. uyushqaqliq Birliklilik. Uyushqaqliq tüpeylidin – Birliktelikten dolayı. uyushqan Birlik, birleşmiş. Uyushqan halde – Birlik halinde. uyushma Dernek. Medeniy aqartish uyushmisi – Kültür nemeği. Yoshurun uyushma – Gizli dernek. uyushmaq Birleşmek, örgütlenmek, teşkilâtlanmak. uyushturghuchi Tertipleyen, kurucu, örgütleyici. uyushturghuchiliq Örgütleyicilik, kuruculuk, teşkilatçılık. uyushuk Mıncık mıncık, buruşturulmuş. 2. Birleşik 3. Tertipli, düzenli. uyutmaq (uyumaq'tan) Mayalamak, ekşitmek. uzaghul ağ. bk. uzaqi. uzaq Uzak. Uzak Sherq – Uzak Doğu. Uzaqqa sozmaq – Uzatmak. Uzaq ötmüsh – Uzak geçmiş. Uzaq gep – Uygulanması zor. Uzaq ömürlük – Uzun ömürlü. Uzaq dewirlik – Uzun devirli. Uzaq degende – En uzağı. Uzaq müddetlik – Uzun müddetli. uzaq-yekin Uzak ve yakın. uzaq-yéqinda Bir gün. uzaq-yéqinliq Uzak ve yakınlık. Uzaq-yéqinliqigha qarimidim – Uzak ve yakınlığına bakmadım. uzaqi Geçen yılın. uzaqqa Uzağa. uzaqlashmaq Uzaklaşmak. uzaqlatmaq (uzaqlimaq'tan) Uzaklatmak. uzaqliq Uzaklık. uzaqlimaq Uzaklamak. uzaqlimay Uzaklamadan. uzaqlishish Uzaklaşma. uzaqlitish Uzaklatma. uzaqta Uzakta. uzaqtiki Uzaktaki. uzaqtin Uzaktan. Bizning öy uzaqtin körünüdu – Bizim ev uzaktan görünüyor. Uzaqtin béri – Çoktan buyana. Uzaqtin-uzaq – Çok uzak. uzanmaq Uzanmak. uzarmaq Uzamak. Kün uzardi – Gün uzadı. uzartilmaq Uzatılmak. uzartmaq (uzarmaq'tan) Uzatmak. uzatquchi Uğurlayan. uzatmaq Uğurlamak. Uzutup qoymaq – Uğurlamak; birini kapıya kadar geçirmek. uzaytmaq Uzatmak. uzayturmaq (uzaytmaq'tan) Uzattırmak. uzimaq Uzaklaşmak. Uzap ketmek – Uzaklaşmak. Balilar uzap kétip qaptu – Çocuklar uzaklaşıp gitmişler. Qöp uzimay – Çok geçmeden. Bu ish uzap ketti – Bu iş gecikti. uzuq ağ. bk. ozuq. uzun Uzun. Uzunigha – Uzununa. Uzunigha késish – Uzununa kesme. Uzundin – Uzundan. Uzun müddetlik – Uzun müddetli. Uzungha sozulghan – Devamlı, uzun devam edecek olan. Uzundin bérige – Çoktan buyana. Uzundin melum – Çoktan belli. Uzun ötmestin – Çok geçmeden. Uzun yillar – Uzun yıllar. Uzun yillarghiche – Uzun yıllara kadar. Uzun ömür – Uzun ömür. Uzun qol – Orta parmak. Uzun qulaq – Kulağı delik. Uzun qulaqtin anglanghan xewerlerge qarighanda – Duyulmuş haberlere göre. uzun-uzaq Uzun ve uzak; uçsuz bucaksız. Uzun-uzaqqa sozulghan étizlar – Uçsuz bucaksız tarlalar. uzunchaq Uzunca. uzunchaqliq Uzunca olma hali. uzundin-uzun Uzak mesafe 2. Uzun zaman. uzunghiche Uzun bir zamana kadar. Xéli uzunghiche qarap turdi – Epey zamana kadar ayakta baktı kaldı. uzunluq Uzunluk. Uzunlighi 5 métr – Uzunluğu 5 metre. Atmish besh gradus gherp uzunlighida – Altmış beş derece batı boyutunda. uzunush Uzanma. uzurush Uzama. uzuti Uzununa, uzunluğuna, uzunluğu. Binaning uzuti teripi – Binanın uzunluğu tarafı. uzutush Uğurlama; kapıya kadar geçirme. uzuyush Uzama. üch Üç. Üch ayaq – Üç ayak. Üch bulung – Üç köşe (üç köşeli matematik çizgi aleti). Üch bulungluq – Üç köşeli. Üch ayliq – Üç aylık. Üch talaq – Uç talak. üchek Yuva, sığınak. Üchektigi chiwin – Yuvadaki sinek kurtçuğu. üchey Barsak. Achchiq üchey – İnce yağsız barsak. Yaghliq üchey – Yağlı barsak. Qarghu üchey veya sokur üchey – Kör barsak. Üchey aghrighi – Barsak hastalığı. üchey-qérin İşkembe. ücheylen Üç kişi, üçümüz. Ular ücheylen édi – Onlar üç kişi idi. ücheylik Barsaklı. üchgezek Üçüz. üchike Meyvenin kemikli çekirdeği. üchile Üçübiz. üchkü Matkap (ucu), delgi, burgu. üchqir Üç kenar (geometrik). üchqirliq Üç kenarlı (geometrik). üchlük Üçlü. üchü ağ. bk. üchey. üchülen bk. ücheylen. üchün İçin. Sen üchün – Sen için. Shuning üchün – Şunun için. Bext üchün – Baht için. Biz tinchliq üchün kürüshimiz – Biz banş için mücadele edeceğiz. Uning kelmigenligi üchün – Onun gelmediği için. üchünchi Üçüncü. Üchünchi ata – Üçüncü ata. Üchünchi ana – Üçüncü ana. üd bot. Sarısabır. üdde a. ağ. Sorumluluk, yerine getirme. üdügen Siçan, fare. ügdek Uykulu. Ugdek basqan – Uyuklamış. Ügdek deryasigha chöküp patmighin – Uyku nehrine dalarak boğulma. ügdesh Uyuklama. ügdetmek (ügdümek'ten) Uyuklatmak. ügdümek Uyuklamak. ügdütüsh Uyuklatma. üge Üye, terkip. ügenmek Öğrenmek. ügetmek Öğretmek. ügre Tel şehriye, ince şehriye ügre kesmek çorba makarnası kesmek. ügü Mağara. ügün Öbürgün; bk. ögün. ügünlük bk. ügün. ügünlükke bk. ügün. üjek Cinsel organ, erkek cinsel organı. üjme Dut ağacı ve onun meyvesi. üjmilik Dut ağaçlığı. üjük bk. üjek. üjüm ağ. bk. üzüm. üzhme ağ. bk. üjme. üke Baykuş. üleg ağ. bk. ölük. ülek ağ. bk. ölük. ülem ağ. bk. ölüm. ülem-yetim ağ. bk. ölüm-yitim. ülge Örnek, model. Ülge almaq – Örnek almak. Ülge bolmaq – Örnek olmak. Ülge körsetmek – Örnek göstermek. ülgermek ağ. bk. ülgürmek. ülgilik Örneklik, nümunelik. ülgüdimek Samandan ayırmak. ülgüje Toptan, toptan fiyat. Ülgüje soda ponkiti – Toptan ticaret yeri. ülgürmek Yetişmek. Derske ülgürmek – Derse yetişmek. U oqushta ülgürelmeydu – O derste yetişemiyor. ülgürtmek (ülgürmek'ten) Yetiştirmek. ülgütmek ağ. bk. ülgürtmek. ülpet a. Dost, ahbap. Ülpet qilmaq – Dost olmak. ülpetchilik a.u. Dostluk. Ülpetchilik qilmaq – Dostluk yapmak. ülüsh Ülüş, pay, hisse 2. Nasip, kader, kısmet. ülüshkün Geçen gün, evvelki gün. ülüshsiz Ülüşsiz. üm a. Birleşme. Üm bolmaq – Birleşmek, ittifak olmak. ümcheymek Eğrilmek, küsmek, alınmak. ümcheytmek (ümcheymek'ten) Eğriltmek, küstürmek. ümchük Örümcek. Ümchük tori – Örümcek ağı. ümit a. Ümit. Ümit üzmek – Ümit kesmek. Ümitim sizde – Ümidim sizde. Ümitim üzüldi – Ümidim kesildi. Ümit tughdurmaq – Ümit hasıl etmek. Ümit qilmaq – Ümit etmek. ümitlendürmek a.u. Ümitlendirmek. ümitlik a.u. Ümitli. ümitsiz a.u. Ümitsiz. ümitsizlik a.u. Ümitsizlik. ümitwar a.f. Ümitvar, ümitli. Ümitwar bolmaq – Ümitli olmmak. ümitwarliq a.f.u. Ümitlilik. Chong ümitwarliq bflmen – Büyük ümit ile. ümleshmek Birleşmek, ittifakla, bir araya gelmek. ümür bk. ömür. ün Ün, ses, seda. Üni öchti – Sustu, sesi kesildi. Ünüm pütüp ketgüdek boldi – Sesim kesilir gibi oldu. Üning öchkür! – Sesin kesilsin! Ün chiqmaq – Ses çıkarmak, seslenmek. Üni chiqmay qaldi – Sustu, sesi kesildi. Üningni chiqarma! – Sesini çıkarma! Ünining bériche – Bütün sesi ile. Ün bermek – Oy vermek. Ün chéqirip – Seslenerek. U ün sélip yighlidi – O seslenerek ağladı. Üningni peslet! – Sesini alçalt. Bashta gep bolsa, ayaqta ün yoq – Başında konuşulursa, sonunda ses çıkmaz. Ünimu yoq, sözimu yoq – Sesi de yok, sözü de yok. Ün qatmaq – Oy vermek; desteklemek. ün-tün Ses, seda. Ün-tün chiqarmidim – Ses çıkarmadım, sustum. ün-tünsiz Sessiz, sakin. ünche İnci. Ünche monchighi – İnce gerdanlığı. ünchiqarmay Ses çıkarmadan, sessizce, sakin halde. ünchiqmas Sessiz, suskun. ünchiqmasliq Sessizlik, suskunluk. ünchiqmastin Ses çıkarmadan, sessizce, gizlice. ünchiqmay Sessizce. Ünchiqmay olturup aldi – Seslenmekten kaçındı. Ünchiqmay turmaq – Sessizce durmak. U ünchiqmay qaldi – O ses çıkarmadı; O sessizliğini korudu. ündesh Seslenme, ünlem, ünlem işareti. Ündesh gep – gr. ünlem söz. Ündesh belgüsi – Ünlem işareti. Ündesh tawush – Ünlem ses. ündeshmek Karşılıklı seslenmek. ündimek Söylemek, demek 2. Çağırmak, davet etmek 3. Seslenmek, imdat istemek. ündimes Sessiz. ündimeslik Ses çıkarmazlık, suskunluk. ündüme bk. ündürme. ündürme Kabartılmış tahıl tanesi; su ile şişirilmiş tahıl tanesi. ündürmek (ünmek'ten) Filizlendirmek, yetiştirmek. üngkür İn, yuva, mağara. ünglük Bughday ünglük kishi – Esmer tenli kişi, buğday renkli kişi. ünlük Ünlü. ünmek Filizlenmek. Tawuzning uruqliri ünüp chiqti – Karpuzun tohumlan filizlendi. Méxnitingdin bal ünidu – Emeğinden bal türer. ünsiz gr. Ünsüz, konsonant. Ünsiz tawush – Ünsüz ses. ünsizlik Sessizlik. ünüm Ürün, mahsul 2. Verim. Mixnet ünümi – Emeğin verimi. ünümdar u.f. Verimli. ünümdarliq u.f.u. Verimlilik. Emgek ünümdarlighi – Emeğin verimliliği. ünümlük Verimli. ünümsiz Verimsiz. Ünümsiz ish – Verimsiz iş. Ünümsiz mixnet – Verimsiz emek. ünümsizlik Verimsizlik. ünüsh Filizlenme. ünüshlük Kolay filizlenen. Ünüshlük bughday – Kolay filizlenen buğday. ürek Hayal, imge, görüntü. ürenggi bot. Akçaağaç, isfendan. ürgidesh ağ. bk. mügdesh. ürgüley bk. ürgülsun. ürgülsun Aferin, güvercinim, kuzum, sana canım feda olsun. Yigirme ming yil ürgülsun yigirme yashliq chéghingdin – Yirmi bin yıl feda olsun yirmi yaş dönemine. üriltmek (tirilmek'ten) Diriltmek. ürker astr. Büyükayı. ürkesh bk. örkesh. ürkügek Ürkek. Ürkügek at – Ürkek at. ürkügeklik Ürkeklik. ürkümek Ürkmek. ürkütmek (ürkümek'ten) Ürkütmek. ürtmek kit. Örtmek. ürük Erik. Qara ürük – Kara erik. ürükzar u.f. Erik bahçesi; eriklik, erikli yer. üskek Tos vuran. Üskek qala – Tos vuran inek. üskeklik Tos vurma hali. üsküne f.Cihaz, teçhizat, malzeme. üskünilesh f.u. Cihazlandırma. üskünilik f.u. Cihaz malzemesi. üskünilimek f.u. Cihazlandırmak. üskünisiz f.u. Teçhizatsız, cihazsız. üsmek Tos vurmak, boynuzla vurmak. Üsüp öltürmek – Boynuzla vurarak öldürmek. üst Üst. üst-bash Üst baş. U üsti-béshini kéyindi – O üst başına giyindi. Üst-béshini tazilimaq – Üst başım temizlemek. üstek Ek, ilave. Üstek almaq – Ek olarak yine almak; ek bir şey almak. üstel r. Masa. Üstelde oltarmaq – Masada oturmak. üsteng bk. östeng. üsti-üstige Üst üste. U üsti-üstige qeriz aldi – O üst üste borçlandı. üstidiki Üstündeki. Tashyol üstidiki yéza – Taşyol kıyısındaki köy. üstidin Üstünden, üzerinden. Méning üstimdin shikayet qiliptu – Hakkımda şikayet etmiş. Shanliq eskerlirimizning düshmen üstidin qazanghan ghalibiyiti – Şanlı askerlerimizin düşmana karşı galibiyeti. Üstidin chiqmaq – Halletmek, becermek. Anamgha bergen wedemning üstidin chiqtim – Anama verdiğim sözü yerine getirdim. Ash üstidin chiqtim – Yemekten geldim. üstidinla Üstünkörü, özensizlik, yüzeysel, şöyle böyle. üstiwash Kıyafet, takım. üstixan f. bk. ustuxan. üstki Üst, yukarı. Üstki qatlam – 1) Üst kat 2) Üst tabaka. Üstki körünüsh – Kıyafet; üst görünüm. Üstki sözliq tawush – Düz ünlüler. üstqurma Üstyapı. üstqurmiliq Üstyapılık, üstyapılı. üstlimek Eklemek, ilave etmek. üstme-üst Aralıksız, üst üstüne. üstüme Zam, prim, ilave, ek. Üstüme payda – Ek kâr (fayda). üstünki Üstündeki. üsüm ağ. bk. ösüm. üsüshmek Boynuzla vuruşmak; kafa vuruşmak. üshshügen Soğuk alan, donmuş. üshshük Soğuk, üşşük tegmek soğuk almak. üshshümek Donmak, soğuk almak, üşümek. üshtek Düdük. üshümek bk. üshshümek. ütek ağ. bk. ötük. ütlimek bk. ütülimek. üttü ağ. bk. udul. ütülimek Ütmek, tüylerini yakmak. üylendürmek (üylenmek'ten) Evlendirmek. üylenmek Evlenmek. üymek Bir yere toplamak. üyündi Yığın, küme, kütle. üyür Sürü, hayvan sürüsü. üze Sathi yüzeysel. Bilimi üze adem – Bilimi yüzeysel adam. Üze qarimaq – Üstünkörü ile bakmak. Üze halda – Sathi halde. üzechilik Üzechilik qilmaq – Saygısızlık etmek, dikkatsizlik etmek. üzela Diletant; sathi bilgisi olan adam. üzengge Üzengi. Ayighim üzenggide chaghda héchkim séni renjitelmeydu – Hayatta olduğum müddetçe hiç kim seni rahatsız edemez. üzgüchi Yüzücü. üzlesh Kaplama. üzlükmek Bitmek, sona ermek 2. Muhtaç olmak. Nan tügep, ular üzlüküp qaldi – Ekmek bitip, onlar muhtaç oldular. üzlüksiz Sürekli, devamlı. Üzlüksiz rewishte – Devamh halde. üzlüksizlik Devamlılık 2. Sabitlik. üzmay Yüze sürülen yağ. üzre Üstüne, üzerine. Appaq qeghez üzre – Bembeyaz kağıt üzerine. üzük-üzük Kesik, parça parça. üzül-késil Kesin olarak. Üzül-késil jawap – Kesin cevap. Üzül-késil bel qilmaq – Kesin halletmek. üzül-késillik Katilik, kesinlik. üzüldürmek (üzülmek'ten) Kesmek, kesilmek. Rayonni yemeklikler bilen üzüldürmey teminlesh – Bölgeyi kesintisiz halde azık ile temin etme. üzülmek Kopmak. Polat sim üzülüp ketti – Çelik tel koptu. Üzülüp chüshmek – Koparılıp düşmek. üzülmey Kopmadan, kesintisiz. Üzümler üzülüp boldi – Üzümler koparılıp bitti. Gep shu yerde üzüldi – Söz şurada kesildi. Béshing üzülgür! – Başın kopsun! Tuz nésiwim üzüldi – Nasibim kesildi. Bélim üzülüp aghriydu – Belim kesilmiş gibi ağrıyor. Mashina üzülmey qatnap turudu – Araba (otobös) ulaşımı kesintisiz devam ediyor. Maghdirim üzülüp kétiwatidu – Kuvvetsizleniyorum. üzülüsh Kopma, kesilme. Alaqining üzülüshi – İlişikinin kopması. üzülüshmek Ayrılmak, kesilmek, birbirinden kopmak. üzüm Üzüm. Aq üzüm – Beyaz üzüm. Qara üzüm – Kara üzüm. Qizil üzüm – Kızıl üzüm. Chéqir üzüm – Dut ağacı. üzümchi Üzümcü. üzümchilik Üzümcülük. üzümlük Üzümlük, üzüm bağı. üzümzar u.f. Üzüm bağı. üzümzarliq u.f.u. Üzüm bağı. üzündi Fıkra, parça. Hikayidin bir üzündi – Hikayeden bir parça. üzüwetmek Koparmak, ayırmak, kesmek. üzüshchan İyi yüzebilen. üzüshmek Yüzüşmek. waba a. Veba. wachchide Çok. U wachchide pul élip ketti – O çok para götürdü. wachildatmaq (wachildimaq'tan) Şapır şapır yemek. wachildimaq Şapır şapır yemek. wadek Korkuluk merdiven. wadekchi Korkuluk merdiven ustası. wadekchilik Korkuluk merdiven yapma işi. wadi a. Vadi, dere. wagon r. Vagon. wah ünl. Vah, vah vah. wahakaza a. Ve saire (v.s.). wahalenki a.f. Halbuki, oysa, oysaki. wahe a. kit. Vaha. wahime a. bk. wehime. wax a. ağ. bk. waxt. waxliq a.u. bk. waxtliq. waxpe a. Vakıf, mal ve mülk. Waxpe qilmaq – Mal ve mülkü vakıfa vermek. waxt a. Vakit, zaman. Öz waxtida – Zamanında. Bir waxtlarda – Bir zamanlarda. Tamaq waxtida – Yemek zamanında. Waxtim yoq – Vaktim yok. Shuning bilen bir waxtta – Aynı zamanda. Bosh waxt – Boş vakit. Waxti-salti keldi – Zamanı geldi. waxtida a.u. Zamanında. Waxtida kelding – Zamanında geldin. waxtinche a.u. Geçici olarak, muvakkat. Waxtinche ish – Geçici iş. Waxtinche toxtap tur – Biraz bekle. waxtliq a.u. Geçici, muvakkat. Waxtliq hökümet – Geçici hükümet. waxtsiz a.u. Zamansız. Waxtsiz keldingiz – Zamansız geldiniz. waiz a. kit. Vaiz. wajip a. Vacip. wajiplik a.u. Vacip olma hali. wakalet a. Vekâlet. Wakalet bermek – Vekalet vermek. wakaletxana a.f. Temsilcilik. Soda wakaletxanisi – Ticaret temsilciliği. wakaletname a.f. Vekâlet-Name. wakaliten a. Vekâleten. waq a. bk. waxt. waqa Bala-waqa – Çoluk çocuk. waqaqlash Vakvakaetme. waqaqlimaq Vakvaka etmek. waqildaq Oyuncak tabanca. waqildatmaq (waqildimaq'tan) Vakvaka ettirmek. waqildimaq Vakvaka etmek. waqip a. Haberdar, malumatlı, bilgili. Waqip bolmaq – Haberdar olmak. waqirash Bağırma, seslenme. waqirashmaq Bağrışmak, beraber seslenmek. waqiratmaq (waqirimaq'tan) Bağırtmak, seslendirmek. waqirighaq Yaygaracı. waqirimaq Bağırmak, seslenmek, yaygara etmek. waqiriwetmek Bağırıvermek. waqt a. bk. waxt. waqtida bk. waxtida. waqtinche a.u. bk. waxtinche. wal-wul Wal-wul qilmaq – Parıldamak, parlamak, parıl panl olmak. walax Gevezelik, dedikodu, saçma. walaxlatmaq (walaxlimaq'tan) Dedikodu yaptırmak; gevezelik ettirmek. walaxlimaq Dedikodu yapmak, gevezelik etmek. walaqlimaq bk. walaxlimaq. wali a. Vali. walibol r. Voleybol. walildatmaq (walildimaq'tan) Işıldatmak, parıldatmak. walildighan Işıldayan, parıldayan. walildimaq Işıldamak, parıldamak. walley Walley tayaq – Lapta (bir tür top oyunu); çomak. wallida Parıltı, pırıltı, parlaklık. Wallida qilmaq – Parlamak, ışıldamak. wang-chung Gürültü, patırtı, uğultu. Wang-chung kötermek – Gürültü yapmak. wangildatmaq (wangildimaq'tan) Uğuldatmak, gürültü yapmak. wangildimaq Uğuldamak, gürüldemek. wangillimaq bk. wangildimaq. wangshiq Homurdanıp duran. wangshiqliq Homurdanma huyu. wangshimaq Keskin çığlıklar koparmak; cıyak cıyak bağırmak. wangshitmaq (wangshimaq'tan) Keskin çığlıklar kopartmak; cıyak cıyak bağırtmak. wanilin ç. Vanilin. wapa a. Vefa. Wapa qilmaq – Vefa etmek; sözünü tutmak. wapadar a.f. Vefalı. Yari wapadar – Sadık, candan bağlı. wapadarliq a.f.u. Candan bağlılık; vefalı olma hali. wapaliq a.u. Vefalı. Wapaliq dost – Vefalı dost. wapasil ağ. t. Romatizma. wapasiz a.u. Vefasız. Wapasiz yar – Vefasız yar. wapasizliq a.u. Vefasızlık. Wapasizliq qilmaq – Vefasızlık etmek. wapat a. Vefat, ölüm. waraqlatmaq a.u. (waraqlimaq'tan I) Yapraklan çevirtmek. warang Gürültü, ses. warang-jurung Gürültü, patırtı, yaygara. waris a. Varis. Waris bolmaq – Varis olmak. warisliq a.u. Varislik. waronka r. Huni, mermi çukuru, çevrinti. wasa Sırık 2. Çubuk. wasi a. 1. Vasi, vasilik 2. Vasiyet eden. wasil a. Bağlama, birleştirme. Wasil bolmaq – Görüşmek, buluşmak. wasilik a.u. Vasilik. Wasilik qilmaq – Vasilik etmek. wasite a. Vasıta, alet. Ishlepchiqirish wasitiliri – Üretim aletleri. wasitichiliq a.u. Aracılık, arabuluculuk. Wasitichiliq qilmaq – Arabuluculuk yapmak. wasitiliq a.u. Vasıtalı. wasitisiz a.u. 1. Araçsız, vasıtasız 2. Aracısız, arabulucusuz. wasititchi a.u. Aracı. wassal r. Süzerene bağımlı derebeyi; peyk (ki). wassalliq r.u. Peyklik, uyduluk. washang Sonbaharda son meyvelerin toplanması. Washang qilmaq – Sonbarda son meyveleri toplamak. watildaq Çenesi düşük. watildimaq Çene çalmak, vativerek ağ. bk. leglek. watwalaq bk. witwalaq. way ünl. Vay, vay vay. Way jan – Vay can. Way dostum – Vay dostum. way-wuy Taklidî ses. wayi a. Hedef, amaç. Wayigha yetküzmek – Hedefe luşatırmak. wayildash Cızırdama. wayildatmaq (wayildimaq'tan) Cızırdatmak. wayildimaq Cızırdamak. wayim a. 1. Ürkü, telaş 2. Kaygı, tasa. wayimchi a.u. Kaygılı, üzüntülü. wayimsiz a.u. Kaygısız. wayimsizliq a.u. Kaygısızlık. wayjan ünl. İmdat, imdat bağrısı. wayran f. bk. weyran. waysaqi Geveze, çenebaz. waysash Çene çalma, gevezelik yapma. waysatmaq (waysimaq'tan) Çene çaldırmak, gevezelik yaptırmak. waysimaq Çene çalmak, gevezelik yapmak. wayway ünl. bk. way. waywaylash Bağırma 2. Ah vah etme. waywaylatmaq (waywaylimaq'tan) 1. Bağırtmak 2. Ah vah ettirmek. waywaylimaq Bağırmak 2. Ah vah etmek. waz Waz kechmek – Vaz geçmek. wazelin r. Vazelin. weba a. bk. waba. wede a. Vade, söz. Wede bermek – Söz vermek. Wedide turmaq – Sözünü tutmak. Wedisi yoq adem – Sözünü tutmayan adam. wedileshmek a.u. Birbirine söz vermek; iki kişi arasındaki anlaşma. wedilik a.u. Sözünü tutan, namuslu, dürüst. wediname a.f. Yazılı vaat. wedisiz a.u. Sözünü tutmayan. wehakeza bk. wahakaza. wehem a.f. bk. wehemde. wehemde a.f.u. Yine de. wehi a. din. Vahiy. wehimdik a.u. Vahimli, korkulu. wehime a. bk. wehm. wehimichi a.u. Korkak, ürkek, panik veren, velveleci. wehimichilik a.u. Korkaklık, ürkeklik. wehm a. Vahim. wehshet a. Vahşet. wehshetlik a.u. Vahşet olma hali. wehshi a. Vahşî. Wehshi haywan – Vahşî hayvan. wehshiche a.u. Vahşîce. wehshilerche Vahşîce. wehshilik a.u. Vahşîlik. wehshiyane a.f. Vahşîyane. wehshiyet a. Vahşet. wexshet a. bk. wehshet. wej a. Sebep, neden. wekalet a. bk. wakalet. weke a. Olup biten. Weqe bolmaq – Vuku olmak. wekil a. Vekil. Soda ishler wekili – Ticaret ataşesi. wekillik a.u. Vekillik. weqe a. Vaka, hadise, olay. Héch weqesi yoq – Birşey değil, önemsiz. weqename a.f. Vakayiname. weqenewis a.f. Vakayiname. weqenewislik a.f.u. Vakayiname yazma hali. weli a. bk. wéli. welilik a.u. Azizlik, evliyalık. wereqe a. Bildiri, beyanname. wesiqe a. Vesika, hüccet, belge. wesiyet a. Vasiyet. Wesiyet qilmaq – Vasiyet etmek. wesiyetname a.u. Vasiyet-name. wessalam a. Bitti, tamam. weswise a. Ayartma, arzu. Weswise qilmaq – Ayartmak. weswisichi a.u. Ayartan. weswisilenmek a.u. Ayarmak. weten a. Vatan. Ana weten – Ana vatan. wetendash a.u. Vatandaş. wetendashliq a.u. Vatandaşlık. wetenlik a.u. Vatanlı. wetenperwer a.f. Vatanperver, vatansever. wetenperwerlik a.f.u. Vatanperverlik, vatanı sevme hali. wetensüyer a.u. Vatansever. wey ünl. bk. way. weyran f. Viran, tahrip, yıkım. weyranchiliq f.u. Viranlık. weyrane f. Virane. weyraniliq f.u. Viranelik. wez a. din. Vaiz, nasihat. wez-nesihet a. Vaiz nasihat. wezchi a.u. Nasihat eden. wezipe a. Vazife. wezipixan a.f. Otçu, üfürükçü. wezipixanliq a.f. Otçuluk, üfürükçülük. wezir f. Vezir. wezirlik f.u. Vezirlik, bakanlık. weziyet a. Vaziyet, durum. wezmin Ağır 2. mec. Mutedil, ılımlı. wezminklik Mutedillik, ılımlılık. wezn a. Vezin. weznlik a.u. Vezinli. wéli a. Aziz, evliya. wéliehd a. Veliaht. wélinémet a. Velinimet, hayırhah. wélisipit r. Bisiklet. wélisipitchi r.u. Bisikletçi. wichirlash Cıvıldama. wichirlashmaq Cıvıldaşmak. wichirlimaq Cıvıldamak. wida a. Veda. widalashmaq a.u. Vedalaşmak. widalishish a.u. Vedalaşma. wijdan a. Vicdan. Wijdan égisi – Vicdanlı adam. wijdanliq a.u. Vicdanlı. wijdansiz a.u. Vicdansız. wijdansizliq a.u. Vicdansızlık. wizhdan bk. wijdan. wizhdanliq bk. wijdanliq. wizhildash Cızırdama, tıslama, vızıldama. wizhildimaq Cızırdamak, tıslamak, vızıldamak. wilayet a. Vilayet. wilayetlik a.u. Vilayete ait. wiliqlimaq Wiliqlap külmek – Sallanarak gülmek. wilildimaq Pırıldamak, ışıldamak. wingildimaq Vızıldamak. wingillimaq bk. wingildimaq. wino r. Şarap, mey. winta r. Vida. wintiliq r.u. Vidalı. wisal f. Vuslat, visal. Bu hijran menggu emes, wisali hem bar – Bu aynılık ebedî değil, visali da var. witinglimaq Homurdanmak. witwalaq Bıldırcın. wiyey ünl. Sadece hanımların kullanacağı bir ünlem. wizildash Islık çalma. wizildimaq Islık çalmak. wodorot r. kim. Hidrojen. Wodorot bombisi – Hidrojen bombası. wodorotliq r.u. kim. Hidrojenli. wogzal r. Gar, yolcu salonu. wolt r. elektr. Volt. woltmétir r. elektr. Voltmetre, voltölçer. wu ç. Muska, nazarlık, tılsım. wujut a. Vücut, cisim, beden. Wujutqa kelmek – Vuku olmak. wuzh Taklidî ses. wul bk. wal-wul. wuy ünl. Hey. Wuy ukam – Hey kardeşim. Wyétnam Viyetnam. wyétnamliq Viyetnamlı. wzwot r. Takım. Oqchi wzwot – Ateşleyici takım. yaabéghir İniş, yamaç, dağ yamacı. yachéyka r. Grup. Partiye yachéykisi – Parti grubu. yad f. Yad, anma, akla getirme. Yadqa almaq – Ezberlemek. Yad oqumaq – Ezberden okumak. Yad élish – Ezberleme. Yadta tutmaq – Akılda tutmak. Yadqa chüshürmek – Akla getirmek. Yadtin chiqmaq – Unutmak. Yadta saqlimaq – Unutmamak, akılda tutmak. Yadqa keltürmek – Akla getirmek. yadang Zayıf, arık. Yadang yigit – Zayıf delikanlı. yadangghu Zayıf, arık. yadangghuluq Zayıflık, anklık. yadangliq Zayıflık, arıklık. yadap-jüdep Yadap-jüdep ketmek – Zayıflamak; yorgun düşmek. yadash Zayıflama, zayıf düşme; yorgun düşme. yadatmaq (yadimaq'tan) Zayıflatmak, zayıf düşürmek, yorgun düşürmek. yadgar Anıt, abide, heykel, eser. yadgarliq f.u. bk. yadgar. yadimaq Zayıflamak, zayıf düşmek; yorgun düşmek. yadipa Alıştırılmamış, yabanî. Yadipa at – Alıştırılmamış at. yadlatmaq Ezberletmek 2. Hatırlatmak. yadlimaq f.u. 1. Ezberlemek 2. Hatırlamak. yadliwalmaq f.u. 1. Ezberlemek 2. Hatırlamak. yadro r. Çekirdek, iç. yagaw ç. Diş macunu. yagh Yağ. Su yéghi – Sivi yağ. Sériq yagh – Tere yağı; eritilmiş tere yağı. yaghachchi Marangoz. yaghunchaq Değirmen taşı. yaxshi İyi. Yaxshi körmek – Beğenmek, sevmek. Yaxshimusiz? – İyi misiniz? yaxshilash İyileştirme. yaxshilatmaq İyileştirmek. yaxshiliq İyilik. Yaxshiliqqa yaxshiliq her kishining ishidur – İyiliğe iyilik her kişinin işidir. yaxshilimaq İyileştirmek. yak bk. yoq. yaki f. Veya. yaklash Tarafını tutma, birini savunma, himaye etme. yaq Taraf, yan, yön, cihet. U yaqqa – O tarafa. Bu yaqqa – Bu tarafa. Her kün kélish bu yaqta tursun – Bırak, her gün gelmesi bir yana. Bu yaqtin – Bu yandan. U yaqtin – O yandan. Ishning mushu yéqini.békish kérek – İşin bu yönüne bakmak gerekir. yaqa Kıyı, kenar. 2. Yaka. U yaqamdin aldi – O yakamı sıktı. yaqilash Sahilden gitme; nehir kıyısı ile yürüme. yaqiliq Yakalık, yakalık kumaş; yakalık kürk. yaqilimaq Sahilden gitmek; nehir kıyısı ile yürümek. yaqin ağ. bk. yéqin. yaqquchi Yakan, tutuşturan. Urush otini yaqquchi – Savaşı başlatan; savaş ateşini yakan. yaqqul Sarih, iyice görünen. yaqquzmaq bk. yaqturmaq. yaqlighuchi Taraftar, himayeci, savunan. yaqliq Taraflı. Köp yaqliq – Çok yönlü. Bir yaqliq qilmaq – Bertaraf etmek. yaqlimaq Tarafım tutmak, savunmak, himaye etmek. yaqturmasliq Beğenmemek, sevmemek. Yaqut Yakut, Saha. Yaqut ayili – Yakut kadını. Yaqut tili – Yakut dili. yaqut f. Yakut, yakut taşı. yal Yele. yala İftira. Yala chaplimaq – İftira etmek. yalak Yalak. yalaqchi Dalkavuk, yaltak, yardakçı, yağcı. yalaqchiliq Dalkavukluk, yardakçılık, yağcılık. yalang Yalın, çıplak, yalnız, tek. Yalang ayaq – Yalın ayak. yalangach bk. yalangghach. yalangghach Çıplak. Ach-yalangghach – Aç ve çıplak. yalangghachlanmaq Çıplanmak, çıplak hale gelmek. yalangghachlash Çıplak hale getirme, çıplaklaştırma. yalangghachliq Çıplaklık. yalangghachlimaq Çıplak hale getirmek, çıplaklaştırmak. yalangghidaq Yalın ayak. yalangqat Bir tür bitki. yalanglatmaq Yalın hale getirmek; seyreklenmek; çıplak hale getirmek. yalangliq Yalınlık, açıklık, çıplaklık. yalanglimaq Yalın hale getirmek; çıplak hale getirmek. yalangpashtaq Başı açık. Yalangpashtaq yürmek – Başı açık gezmek. yalangtösh Çıplak, şallak. yalanmaq Yalanmak, yalanıp durmak. yalanpashtaq bk. yalangpashtaq. yalashmaq Yalaşmak; birbirini yalamak; karşılıklı yalamak. yalatquzmaq (yalatmaq'tan) Yalattırmak. yalatmaq (yalimaq'tan I) Yalatmak. Altun yalatmaq – Yaldızlatmak; altın kaplatmak. yaldama Hatıra; bir şeyi hatıra olarak vermek. yalghan Yalan. Yalghandin – Yalandan. Yalghan éytmaq – Yalan söylemek. Yalghan gep qilmaq – Yalan söylemek. yalghan-yawidaq Yalan ve sahte. yalghanchi Yalancı. Qip-qizil yalghanchi – Tam bir yalancı. yalghanlash Yalan söyleme; yalancılık etmek. yalghanliq Yalan olma hali. Yalghanlighi sirtidin körünün turudu – Yalan olduğu besbelli. yalghanlimaq Yalan söylemek; yalancılık etmek. yalghap bk. yamap-yalghap. yalghuz Yalnız. Yalghuz qalmaq – Yalnız kalmak. Yalghuz ayaq yol – Patika, keçi yolu. yalghuz-yalghuz Yalnız, tek başına. yalghuz-yérimliq Yalnızlık. yalghuzchiliq Yalnızlık. yalghuzlash Yalnız hale getirme. yalghuzlimaq Yalnız hale getirmek. yalghuzluq Yalnızlık. yalghuzsirash Yalnızlık çekme; yalnızlığın acısını çekme. yalghuzsirimaq Yalnızlık çekmek; yalnızlığın acısını çekmek. yalixor u.f. İftiracı, bühtana, karacı. yalixorluq u.f. İftiracılık, bühtancılık. yaliqish Canı sıkılıma; bıkma. yaliqmaq Canı sıkılmak, bıkmak. yaliqturmaq (yaliqmaq'tan) Canını sıkmak; bıktırmak. yalildimaq Kıvılcımlanmak; ışıl ışıl parlamak. yalingach bk. yalangghach. yalqaw Tembel, üşengen. yalqawlanmaq Tembelleşmek. yalqawliq Tembellik. Yalqawliq qilmaq – Tembellik etmek. yalqun Alev. yalqunjimaq bk. yalqunlimaq. yalqunlanmaq Alevlenmek. yalqunlash Alevlenme. yalqunlimaq Alevlenmek. yalqunluq Alevli, ateşli. Yalqunluq salam – Ateşin selam. yalqunlunush Alevlenme. yallanma Kiralık, kiralanmış, kiralı, ücretli. Yallanma esker – Ücretli asker; kiralanmış asker. yallanmaq Kiralanmak, kiralanmış olmak. yallatmaq (yallimaq'tan) Kiralatmak, kirada oturtmak. yallighuji Kiracı, işveren. yallimaq Kiralamak, iş vermek, çalıştırmak. yallinish Kiralanma, kiralanmış olma. yalmawuz efs. Ucube, ejder, canavar. yalmawuzluq Canavarlık. yalmash Yeme, atıştırma, sömürme. yalmimaq Yemek, atıştırmak, sömürmek. yalpak Yassı, düz. yalpaklanmaq Yassılanmak, yassı hale gelmek. yalpaklash Yassı hale getirme. yalpaqlatmaq (yalpaqlimaq'tan) Yassı hale getirtmek. yalpaqlimaq Yassı hale getirmek. yalpaymaq Yassılaşmak, yassı hale gelmek. yalpaytmaq (yalpaymaq'tan) Yassı hale getirmek. yalt-yult Panltı, pırıltı, parlaklık. Yalt-yult etmek – Parlamak, ışıldamak. yaltaymaq Vaz geçmek, cavmak. fikrinden caymak. yaltaytmaq (yaltaymaq'tan) Vaz geçirmek; fikrinden caydırmak. yaltiraq Cila, parlaklık 2. Muşamba. yaltirash Işıldama, parıldama. yaltiratmaq (yaltirimaq'tan) Parlatmak, cilalatmak. yaltirigaq Parlayan, kıvılcım saçan. yaltirimaq Işıldamak, parıldamak. yalwurmaq Yalvarmak. yalwurtmaq (yalwurmaq'tan) Yalvartmak. yam Tekne, fıçı. yama bk. yarma. yamaghliq Yamalmış. yamaghlimaq bk. yamimaq. yamaq Yama. Yamaq salmaq – Yamamak, yama vurmak. yamaq-yamaq Çok yaması olan. yamaqcha Yama. yamaqchi Ayakkabıcı, kunduracı. yamaqchiliq Ayakkabı tamirciliği. yamalmaq Yamalmak. yaman Kötü. Yaman oyluk – Kötü niyetli. Achchighi yaman – Huysuz. Yaman yol – Kötü yol. Yaman yolgha bashlimaq – Baştan çıkarmak. Yaman körmek – Nefret etmek. Yaman yoghan – Çok büyük. Yaman yaxshi – Çok iyi. yamanlash Kötüleme, lekeleme 2. kötüleşme, bozulma 3. İncinme, gücenme, darılma, gönlü kalma. yamanlashturmaq Kötüleştirmek. yamanliq Kötülük. Yamanliq qilmaq – Kötülük etmek. yamanlimaq Kötülemek, lekelemek 2. Kötüleşmek, bozulmak, 3. İncinmek, gücenmek, darılmak, gönlü kalmak. yamap-yalghap Herhangi bir surette; ne yapıp yapıp; derme çatma. yamash Yamama. yamashmaq Takılmak, ilişmek, yapışmak. Yamaship chiqmaq – Sürüklenerek çıkmak. yamatquzmaq (yamatmaq'tan) Yamattırmak. yamatmaq (yamimaq'tan) Yamatmak. yamatturmaq (yamatmaq'tan) Yamattırmak. yambash bk. yanbash. yambu ç. Yambu (At toynağına benzer şekilde ve büyüklükte döküm haline getirilmiş gümüş para). yambuluq ç.u. Bir yambu değerinde; değeri bir yambu kadar. yamchaq Saksı, balçıktan yapılmış çanak. yamghur Yağmur. Yamghur yéghiwatidu – Yağmur yağıyor. Sim sim yamghur – Hafif yağmur. yamghur-yéghin bk. yamghur-yéshin. yamghur-yéshin Yağmurlu hava, kötü hava. yamghurchi Say yamghurchi – zool. Su çulluğu, bekasin. yamghurluq Yağmurlu. Yamghurluq kün – Yağmurlu gün. 2. Yağmurluk. yamghursizliq Yağmursuzluk. yamimaq Yamamak. Chishni yamimaq – Diş doldurmak. Yamap qoymaq – Yamamak. yamin ç. tar. Yönetim, idare. yamirimaq Su basmak. Yamirap ketti – Su bastı. yamitish Yamatma. yampash bk. yanbash. yamrash Su basma. yamul ç. tar. bk. yamin. yan Yan. Yangha yatmaq – Yan yatmak. Sheher yénida – Şehir yanında. Méning yénimda – Benim yanımda. Öz yénidin berdi – Kendi cebinden verdi. yan-yaqqa Yan tarafa. yan-yaqta Yan tarafta. yan-yaqtin Yan taraftan. yana Yine, bir daha. yanartagh Yanardağ, volkan. yanbasmaq Tutmak, tarafını tutmak, desteklemek. yanbash anat. Leğen, havsala. Yanbash süyigi – Leğen kemiği. yanbashlimaq Yan yatmak, uzanmak. Biraz yanbashlap dem alayli – Biraz uzanıp dinlenelim. yanbéghirlik İnişli, inişli çıkışlı. yanbésishliq Taraftarlık. Yanbésishliq etmek – Tutmak, taraftarlık etmek. yanchuq Cep. Tösh yanchuq – Ön cep. yanchuqchi Yankesici. yanchuqchiliq Yankesicilik. Yanchuqchiliq qilmaq – Yankesicilik yapmak. yanda Yanda. yandashliq Yakın olma, bağlı olma. yandashmaq Yanaşmak, yakışmak. Yaxshigha yandash – İyiye yaklaş. yandashturmaq (yandashmaq'tan) Yanaştırmak. yandimaq Yanaşmak, yanından geçmek. Yandap ötmek – Yanından geçmek. yandurghuchi Ateşleyen, tutuşturan. yandurma Döndürme, çevirme 2. Geri verme, geri yollama. yandurup-yandurup Tekrar; tekrar tekrar. yanduruwetmek Kusmak, mide bulanmak. yangaqliq Cevizlik, cevizli. yangliwashtin Yeniden, başkadan. yangraq Yüksek sesli; gür, gürültü. Yangraq naxshilar – Yüksek sesli şarkılar. yangrash bk. yangrimaq. yangratmaq (yangrimaq'tan) Ses dalgası yaratmak; sağıra çevirmek. yangrimaq Ses dalgası; gür yükselen sesler. yangritish Ses dalgası yaratma; sağıra çevirme. yangyu ç. Patetes. yangza ç. Şekil, tür. Üch yangza tamaq – Üç türlü yemek. yanghin Yangın. Yanghin öchürmek – Yangın söndünek. yanxo ç. Kibrit; bk. serengge. yanimu Yine de, tekrar, bir daha. yanliq Tik yanliq – Dik, sarp, yalçın. yanmu-yan Yanyana, sıra ile. yanpash bk. yanbash. yanputaq Filiz, sürgün. yanta bk. yantu. yantaq bot. Duvalat otu, dulkadın otu, kelotu. yantaqliq Dulavat otunun bulunduğu yer. yantayma Eğilme. yantaymaq Eğilmek. yantaytmaq (yantaymaq'tan) Eğmek, ya na eğmek. yantu Eğik, eğilmiş. yantuq bk. yantu. yantung ç. tar. Kaşgar'daki askerî vali. yanwar r. Ocak, Birinci ay. yapilaqlatmaq (yapilaqlimaq'tan) Yassı hale getirtmek. yapilaqlimaq Yassı hale getirmek. yapirey f.u. Aman Allahım; aman yarabbim; bk. yapirim. yapirim f.u. bk. yapirey. yapquch Örtü; yatak örtüsü 2. Kapak 3. Supap (-bı), valf. yapma Kapatma. Yapma qapaq – Sarkık göz kapağı. yapmaq Kapatmak. Qattiq yapmaq – Sert kapatmak. Yépip qoymaq – Kapatmak. Perdini yépip qoy – Perdeyi kapat. Nan yapmaq – Ekmek pişirmek. yapsar Tarla sınırı; tarlalar arası şeridi. yaptanmaq ağ. bk. teyyarlanmaq. yaptash ağ. bk. teyyarlash. yaptimaq ağ. bk. teyyarlimaq. yaptinish ağ. bk. teyyarlishish. yapturmaq (yapmaq'tan) Kapattırmak. yapturulmaq Kapattırılmak. yapturush Kapattırma. yar-burader f. Eş dost. yar-yölek f.u. Yardım, destek. yara Yara, sifilis, frengi. yaraghlandurmaq Silahlandırmak. yaraghlandurulmaq Silahlandırılmak. yaraghlanmaq Silahlanmak. yaraq Silah, alet. yaraq-eslihe u.a. Silah, alet. yaraq-jabduq Silah ve zırhlı takımı. yaraqsizliq Tşe yaramazlık, iktidarsızlık, kabiliyetsizlik. yaralmaq Yaratılmak, meydana çıkmak. Dünya yaralghandin béri – Dünya yaratıldıktan beri. yaramasliq İşe yaramazlık, iktidarsızlık, kusurluluk 2. Kötülük, yaramazlık. yaramliq Yararlı, yetenekli. Yaramliq yigit – Yararlı yiğit (delikanlı). yaramsiz İşe yaramaz, kusurlu. yaramsizliq İşe yaramazlık, kusurluluk. yararlik Yararlık, iktidar, uygunluk, kabiliyet. yarash İşe yarama, yararlı olma. yarashliq Yararlılık, uygunluk, iküdarlı, yetenekli. yarashturghuchi Barıştırıcı, arabulucu. yarashturmaq Barıştırmak. yaratqan Yaratan, meydana getiren, yaratıcı. yaratquchi bk. yaratqan. yaratma Yaratma. yarchen ç. Gümüş para; madeni para. yardem f. Yardım. Sizning yardimingiz bilen – Sizin yardımınız ile. Maddiy yardem – Maddî yardım. Meniwiy yardem – Manevî yardım. Yardem bermek – Yardım etmek. Yardem qilmaq – Yardım etmek. yardemchi f.u. Yardımcı. yardemleshmek f.u. Yardımlaşmak. yardurmaq (yarmaq'tan I) Yardırmak. yarghaq Tüysüz deri. yarghichaq El değirmeni. yaridar u.f. Yaralı. Yaridar qilmaq – Yaralamak. yaridarlanmaq u.f.u. Yaralanmak. yarilanmaq Yaralanmak. yarilash Yaralama. yarilimaq Yaralamak. yarilish Yaratılma, meydana çıkma. yarimaq İşe yaramak, yararlı olmak. Yarighidek söz – Geçerli söz; yararlı söz. Yaraysen, yigit! – Aferin delikanlı! yarimas İşe yaramaz, kusurlu 2. Kötü, yaramaz. yarisha Göre, uygun. Qazaq xelqining urup-aditigha yarisha – Kazak halkının geleneğine göre. Bextimizge yarisha – Bahtımıza uygun olarak; şans olarak. yarishimliq Yakışıklı, güzel, uyumlu. Yarishimliq kamet – Yakışıklı vücut. yaritilish Yaratılış, yaratılma. yaritilmaq Yaratılmak. yarma Yarma, bulgur. Yarma ash – Yarma çorbası. yarmashti Gıpta, kıskançlık, haset. yasak Döşeme. yasaqliq Döşenmiş. Yasaqliq bölme – Döşenmiş oda. yasalma Yapay, türeme. Yasalma söz – Türeme kelime. yasanchaq bk. yasanchuq. yasanchuq Şıklık düşkünü; moda düşkünü. yasanchuqluq Şıklık düşkünlüğü; moda düşkünlüğü. yasandurmaq (yasanmaq'tan) Bezemek, süslendirmek, donatmak. yasanghan Bezenmiş, süslenmiş. yasanmaq Süslenmek, bezenmek. yasash Yapma, onarma, meydana getirme. yasatquzmaq (yasatmaq'tan) Yaptırtmak, tamir ettirmek, onarttırmak. yasatmaq (yasimaq'tan) Yaptırmak, onartmak. yasighuchi Yapan, yapıcı, meydana getiren, tamirci. Söz yasighuchi qoshumche – Yapım eki gr. yasima bk. yasalma. yasimaq Yapmak, onarmak, meydana getirmek. Uwa yasimaq – Yuva yapmak. Qaytidin yasimaq – Yeniden yapmak. Yasin a. Yasin (Kur'an'da bir sure adı). yasitish Yaptırma, onartma. yasqaq Grafit, plombajin. yastuq Yastık, minder. Yastuqning téshi – Yastık kabı. yastuqwéshi Yastık yüzü. yawa Yaban. Yawa toxu – Yabanî tavuk. Yawa chöp – Yabanî ot. yawabide bot. yonca. yawan f. 1. Çöl, sahra 2. Tenha yer, boş yer. yawanliq f.u. Boş yer. yawaptila ağ. Teşekkür ederim, eyvallah. yawash Sakin, uslu, yavaş, yumuşak başlı, ağır. yawashlanmaq Sakinleşmek, uslanmak, yumuşak başlı olmak. yawashlash Sakinleşme, uslu olma, yumuşak olma. yawashlatmaq (yawashlimaq'tan) Yatıştırmak, yavaşlatmak. yawashliq Sakinlik, usluluk, yumuşaklık. yawashlimaq Sakinleşmek, uslu olmak, yumuşak olmak. yawashlinish Sakinleşme, uslanma, yumuşak başlı olma. yawashlitish Yatıştırma, yavaşlatma. yawayi Yabanî. Yawayi haywan – Yabanî hayvan. yawayilashqan Yabanîleşmiş, vahşileşmiş. yawayilashmaq Yabanîleşmek, vahşîleşmek. yawayiliq Yabanîlik, vahşîlik. yawdagh Eyersiz; bk. yaydaq. Yawdagh minmek – Eyersiz binmek. yawidaq Yawidaq-yalghan veya yalghan yawidaq – Yalan ve boş laf. yawiliq Yabanîlik. Yawropa bk. Awrupa. Yawropiliq bk. Awrupiliq. Yawrupa r. Avrupa. Yawrupiliq r.u. Avrupalı. yawutmaq Yanına sokmak. yawutush Yanma sokma. yawuz Kötü kalpli; zalim. yawuzlanmaq Hiddetlenmek, hırslanmak. yawuzluk Kötülük, zalimlik. yashang Genç görünen; yaşını göstermeyen. yashangghan Yaşlanmış. Yashangghan, emgek küchüdin qalghan ayallar – Yaşlanmış, çalışma gücünü yitirmiş kadınlar. yashangghirash Gözleri yaşarma. yashangghirimaq Gözleri yaşarmak. yashar Bir yashar – Bir yaşlı. Ikki yashar – İki yaşlı. yasharmaq Gençleşmek. yashartish Gençleştirme. yashash Yaşama. yashdash Yaşıt, aynı yaşta. Uning bilen biz yashdashmiz – Onunla eşit yaştayız. yashdashliq Aynı yaşta olma hali; dostluk. yashimaq Yaşamak. Yashisun! – Yaşasın! yashlimaq Gözleri yaşarmak. yashnatmaq (yashnimaq'tan) Çiçeklendirmek; geliştirmek; ilerletmek. yashnimaq Çiçeklenmek; gelişmek; serilip serpilmek; ilerlemek. yashta d. Akıl yaşta değil başta. Yash chéghimdin – Gençliğimden. Xelqara yashlar küni – Uluslararası gençler günü. yata Yérim-yata – Yarım yamalak; eksik, kusurlu. yataq Yatak, yurt. yataqdash Yatak odası arkadaşı. yataqxana u.f. Yatak odası. yataqliq Yataklı, yurtlu. Yataqliq mektep – Yurdu okul. yatqaq Uykucu, miskin, tembel. yatqu İsınma ocağının yatmaya yarar çıkıntısı. yatquzdurmaq (yatquzmaq'tan) Yatırtmak. yatquzmaq Yatırmak. Balilarni yatquzmaq – Çocukları yatırmak. Kochigha tash yatquzmaq – Sokağa taş yadrmak. yatliq Yabancı olma hali. Yatliq qilmaq – Kızı evlendirmek. yatlimaq bk. yadlimaq. yatmaq Yatmak. Bundaq yétiwemeng – Böyle çok yatmayın. Yétip qalmaq – Yatmak. Men bu yerde uzaq yétip qaldim – Ben burada uzun zaman kaldım. Baliliq öyde oghurluq yatmaydu – d. Çocuklu evde hırsızlık gizlenemez. yatsinmaq bk. yatsirimaq. yatsirash Yadırkama. yatsirashliq Yadırkama hali. yayaq Yaya. yaydaq Eyersiz. yaydurmaq (yaymaq'tan) Serdirmek, yaydırmak. yaydurtmaq (yaydurmaq'tan) Serdirtmek, yaydırtmak. Qochigha tash yaydurtmaq – Caddeye taş yaydırtmak. yayi ç. tar. Polis. yayimlanmaq a.u. Kaygılanmak, endişelenmek. yayla Yele. yaylaq Yayla. yaylatmaq (yaylimaq'tan) Yaylatmak; yazı yaylada geçirtmek. yaylimaq Yaylamak. yayma Yayma, yayma işi. yaymaq Yaymak, sermek. Yotqan yaymaq – Yorgan sermek. Mal yaymaq – Hayvan otlatmak. yaymichiliq Yaymacı işi; yaymacılık. yayrap-yashnap Özgür, serbest, rahat. yayratmaq (yayrimaq'tan) Özgür bırakmak; rahatlatmak. yayrimaq Özgür olmak; rahatlamak. yaz Yaz. Yaz küni – Yaz günü. yaza ağ. bk. yéza. yazda Yazda. Bu yil yazda – Bu yıl yazda. yazghi Yazlık. Yazghi bughday – Yazlık buğday. yazghuchi Yazar, yazıcı. yazghuzmaq bk. yazdurmaq. yazlatmaq Yazı geçirtmek. yazlighi Yazın, yazda. yazliq Yazlık. Yazliq kiyim – Yazlık giysi. yazliqqa Yaza. yazlimaq Yazı geçirmek. yazma Yazma. Yazma kitap – Yazma kitap. yazmichi ağ. bk. yazghuchi. ye Veya. Ye bolmisa men baray – Veya ben varayım. ye … ye Veya. Biz axshamliqqa ye kinogha, ye téatrgha barimiz – Biz bu gece sinemaya veya tiyatroya gideceğiz. yeghinlik Yağışlı. yextek bk. yektek. yejüj-mejüj Yecüc mecuc. yekcheshme f. Sokur, tek gözlü. yekdelling f.ç. Yalnız, tek başına. yekdil Oybirliği. yekdillik f.u. Oybirliği hali. yekke f. Yalnız. Yekke ishligüchi – Hususi, yalnız çalışan. Yekke igilik – Hususi ekonomi. yekke-yekke f. Ayrı ayrı, yalnız yalnız. Yekke-yekke ishlimek – Hususi çahşj mak. yekke-yigane f. Yalnız, tek başına. yekkilik Hususilik. yeklenmek Yalnız bırakılmak. yeklimek Yalnızlığa itmek. yekmu-yek f. Başbaşa. yekpay f. Ayakkabının teki. yeksan f. Ayrı, bir. Yer bilen yeksan qilmaq – Yerle bir etmek. yekshenbe Pazar. Yekshenbilik – Pazar günü için. yektek Gömleğe benzer bir giysi. yekun a. Yekun, toplam. yekunlenmek a.u. Toplanmak. yekunlesh a.u. Toplama. yekunlimek Toplamak. yel Yel, rüzgar 2. t. Grip 3. Soğuk algınlığı 4. t. Kanser, yel yara sifilis, frengi. yel-yémish Meyve. yel-yémishlik Meyvelik, meyveli. Yel-yémishlik rayon – Meyveli bölge. yeldürmek Şişmek, kabarmak. yelik Mezar, kabir. yelke, 1. Omuz, 2. Ense kökü. yelin Meme. Yelin salmaq – Memenin süt toplaması. yelken Yelken. yelkenlik Yelkenli. yelkilik Omuzlu, enseli. yellik Rüzgarlı. yellimek Esmek, üflemek 2. Soğuk almak. yelpügüch Yelpaze. yelpüldetmek (yelpüldimek'ten) Sallamak, dalgalandırmak. yelpüldimek Dalgalanmak. yelpümek Yelpazelemek. yelpün'gen Tüylü, yumuşak. yem Yem, hayvan yemi. yembergu Manivela. yemlimek Yapıştırmak, kapamak. yenchimek Ezmek. yenchitmek (yenchimek'ten). Ezdirmek. yenchiwetmek Ezivermek. yene Yine, daha. yeng Yen, giysi kolu. Bir yengdin qol, bir yaqidin bash chiqarmaq – d. Bir yenden el, bir yakadan baş çıkarmak (ittifak olmak anlamında deyim). yengdimek Gerileyevermek. yengge Yenge. yenggüchi Yenen, galip. yenggüshletmek (yenggüshlimek'ten) Yeniletmek, değiştirtmek. yenggüshlimek Yenilemek, değiştirmek. Yenggüshlep kiyidighan kiyim – Değiştirip giyilecek giysi. yengishchan Yenebilen, başarılı, galip, muzaffer. yenglik Kolluk 2. Yen için; yenlik. yengmek Yenmek. Yénip bolmaydighan – Yenilmez. yeni a. Yani. yeniklik Hafiflik 2. Kolaylık 3. Bağışıklık. yeptoymas Doymaz, obur, doymayan. yer Yer. Yer égisi – Toprak sahibi; torak ağası. Yer tewresh – Deprem, zelzele. Yer asti – Yer altı. Qaysi yéring aghriydu? – Neren ağrıyor? Yer yutqur! veya Yer yutsun! – Kahrolsun! Qara topuluq yer – Kara topraklı yer. U yerdin – Oradan. U yerde – Orada. U yerge – Oraya. Bu yerdin – Buradan. Bu yerge – Buraya. yer-mülük u.a. Yer ve mülk. yer-su Yer ve su, toprak. yerleshmek Yerleşmek. yerleshtürmek (yerleshmek'ten) Yerleştirmek. yerlik Yerli. Yerlik xelq – Yerli halk. yerlikleshmek Yerli hale gelmek. yerlikleshtürmek (yerlikleshmek'ten) Yerli hale getirmek. yerlimek Gömmek, defnetmek. yermenke r. Fuar. yersirimek Vatan özlemini çekmek. yersiz Topraksız. yersizlik Topraksızlık. yertewresh Deprem, zelzele. yesmin bot. Yasemin. yeshküchi Çözen, halleden. Yeshküchi shert – Çözüm getiren şart; asli şart. yeshmek Çözmek 2. Çıkarmak. Ayaq kiyimini yeshmek – Ayakkabını çıkarmak. Kiyimingni yesh! – Giyişini çıkar! yeter Yeter. yetersiz Yetersiz, eksik. yetersizlik Yetersizlik, eksiklik. yetilmek Olgunlaşmak, olmak, yetişmek. yetkidek Yeter kadar, yeterli. Yetkidek emes – Yeterli değil. yetkülük Yetecek kadar. yetkülüksiz Yetmez. yetkülüksizlik Yetmezlik. yetküzmek İletmek, ulaştırmak, yetiştirmek. yetküzülmek İletilmek, ulaştırılmak, yetiştirilmek. yetmek Varmak, yetişmek. Mexsitimge yettim – Amacıma ulaştım. 2. Yetmek, kafi, yeterli. Bu manga yétidu – Bu bana yetiyor. Küchüm yetmeywatidu – Gücüm yetmiyor. 3. Yetişmek, erişmek. 4. Başlamak, girmek. Bahar peshli yetti – Bahar geldi. yetmigenlik Yetmezlik. yetmish Yetmiş. yetmishinchi Yetmişinci. yette Yedi. On yette – On yedi. Yette yüz – Yedi yüz. yetteylen Yedimiz; yedi kişi olarak. yettilik Yedilik. yettinchi Yedinci. On yettinchi – On yedinci. yettisi Ölümünün yedinci günü; ölünün yedinci günü. yettiyilliq Yedi yıllık. Yettiyilliq plan – Yedi yıllık plan. yewetmek Yemek, yevermek. yeydighan Yenilecek. Yeydighan hichnime qalmidi – Yenilecek hiçbir şey kalmadı. yeylesh Çilvelenme, cilve yapma. yeylimek Çilvelenmek, cilve yapmak. yeynek ağ. bk. jeynek. yeziqche Yazılı, yazı halinde. Yéziqche uxturush – Yazılı duyuru. yédürmek (yémek'ten) Yedirmek. Nan yédürmek – Ekmek yedirmek. yéganichiliq f.u. Yalnızlık, teklik. yégüzmek (yémek'ten) Yedirmek. yégha Ağıt, müsibet, bela, afet. Tilsiz yégha – Dilsiz bela. yéghiliq Düşmenlik. yéghilimaq Birbirine düşman olmak. yéghin Yağış. yéghin-yéshin Yağış. yéghir Hafif sıyrık, bere, yara. yéghish Yağış. yékendaz Battaniye. yékindila Daha yakında. yéqilghu Yakıt. yéqilmaq Yakılmak. yéqim Bir yéqim otun – Bir defa yakılcak odun. yéqimpaz u.f. Dalkavuk, yağcı. yéqimpazliq Dalkavukluk, yağcılık. yéqimsiz Tatsız, nahoş, iğrenç. yéqimsizliq Tatsızlık, nahoşluk, iğrençlik. yéqin Yakın. Eng yéqin – En yakın. Yéqin yerde – Yakın yerde. Yéqin arida – Yakın bir zamanda. Yéqin kelmek – Yakın gelmek. Yéqin kélip bolmaydu – Yakınlaşmak zor. Yéqin tuqqan – Yakın akraba. Yéqin dost – Yakın dost. yéqinchiliq Yakınlık, yakın olma. Yékinchliq qilmaq – Yakınlık göstermek; sıcak ilgi göstermek. yéqinda Yakında. Pat yékinda – Yakın bir zamanda. yéqindimaq bk. yéqinlimaq. yéqinqi Yakındaki, yakında bulunan. Yéqinqi yillarda – Yakın yıllarda. yéqinlashmaq Yakınlaşmak. yéqinlashturmaq (yéqinlashmaq'tan) Yakınlaştırmak. yéqinlatmaq (yéqinlimaq'tan) Yakınlaştırmak. yéqinliq Yakınlık 2. Akrabalık 3. Dostluk, sıcaklık. yéqinlimaq Yakınlaşmak. yéqiwetmek Yakmak, kavurmak, yakıvermek. yéliqish Yorulma. yéliqmaq Yorulmak. yéliqturmaq (yéliqmaq'tan) Yormak. yéliqturuwetmek Yoruvermek. yélim Yapıştırıcı, tutkal. yélimlenmek Yapıştırılmak. yélimlesh Yapıştırıcı sürme; yapıştırma. yélimletküzmek bk. yélimletmek. yélimletmek (yélimlimek'ten) Yapıştırtmak. yélimlik Yapışkan; tutkal sürülmüş. yélimlimek Yapıştırcı sürmek; yapıştırmak. yélindurmaq (yélinmaq'tan) Yalvartmak. yélinjash Tutuşma, alevlenme, coşma. yélinjimaq Tutuşmak, alevlenmek, coşmak. Ottek yélinjighan emgek – Ateş gibi alevlenmiş çalışma. yélinlik Memeli. yélinmaq Yalvarmak. yémek-ichmek Yemek-içmek; yenilecek, içilecek. yémeklik Yenilecek şey. yémirilmek Enkaz haline gelmek, yıkılmak, kırılmak, tahrip olmak. yémirmek Yıkmak, enkaz haline getirmek, tahrip etmek, kırmak. yémirtmek (yémirmek'ten) Yıktırmak, bozdurmak, kırdırmak, enkaz haline getirtmek. yémish Meyve, yemiş. yémishlik Meyveli, yimişlik yağaç meyveli ağaç. yéngi Yeni. Yéngi xewer – Yeni haber. Yéngidin yéngi – Yepyeni. Yéngi küch – Yeni güç. Yéngi ay – Hilal, yeni doğmuş ay. Yéngi keldim – Yeni geldim. yéngichiliq Yenilik. yéngidin Yeniden, tekrar. yéngilanmaq Yenilenmek. yéngilashmaq Yenileşmek. yéngilashturmaq (yéngilashmaq'tan) Yenileştirmek. yéngilatmaq (yéngilimaq'tan) Yeniletmek; yeni hale getirtmek. yéngiliq Yenilik. yéngilimaq Yenilemek. Öylerning hawasini yénilap turmaq – Evlerin havasını değiştirmek. yéngilmaq Yanılmak. yéngilmas Yanılmaz. yéngilmasliq Yanılmazlık. yéngilmastin Yanılmadan. yéngilmek Yenilmek. yéngilmes Yenilmez, galip. yéngilmeslik Yenilmezlik, galiptik. yéngiltek Hafif giyinmiş 2. mec. Şaşkın, coşkun, duygusal. yéngilteklik Duygusallık, coşkunluk. yéngiwashtin Yeniden, baştan, tekrar. yéngish Yenme, galip olma. yéngiyachi Yeni, daha yeni. Yéngiyachi adem – Yeni adam, henüz ortama alışmamış adam. yénida Yanında. Oy yénida – Ev yanında. Méning yénimda – Benim yanımda. yénidin Yanından. yénighliq Yanmış. Chiraq yénighliq xana – Mum yanmış ev. yénik Hafif. yénikchilik Hafiflik. yéniklenmek Hafifleşmek. yénikleshmek Hafiflemek. yénikletmek (yéniklimek'ten) Hafifletmek. yéniklimek Hafiflemek. yénishmaq Barışmak, dönüşmek. yépiq Kapalı, örtülü. Yépiq xet – Kapalı mektup. Yépiq bazar – Kapalı çarşı. yépiqliq Kapalılık. yépilish Kapanma, örtülme. yépilmaq Kapanmak, örtülmek. yépincha Örtü, giysi. yépinish Örtünme. yépinmaq Örtünmek. yépiwetmek Kapatıvermek, örtüvermek. Ishikni yépiwéting – Kapıyı kapatıverin. yépiwitish Kapatıverme. yépish (yapmak'tan) Kapatma. yépishiq Yapışmış. yépishiwalmaq Yapışmak, yapışıvermek. yépishqaq Yapışkan, yapış yapış. yépishqaqliq Yapışkanlık. yépishmaq Yapışmak. Yépiship turmaq – Yapışmış halde. yépishturmaq (yépishmaq'tan) Yapıştırmak. yépishturulmaq Yapıştmlmak. yépishturuwetmek Yapıştınvermek. yépishturuwétish Yapıştmverme. yépishturush Yapıştırma. yériq Yarık, aralık, çatlak. yérilish Yarılma, çatlak hale gelme. yérilmaq Yarılmak, çatlak hale gelmek. yérim Yarım, yarı, buçuk. Yérim aral – Yarım ada. Yerim ay – Yarım ay. Ikki yérim – İki buçuk. Yerim kéchigiche – Yarım geceye kadar. Yérim müstemlike – Yarım sömürge; tam bağımsız olmayan ülke. Yérim uyqu – Yarım uyku; uykulu uykulu. Yérim yilliq – Yarım yıllık. Yérim saet – Yarım saat. Yérim qarangghu – Yarı aydınlık. Yérim qarangghuluq – Yarı aydınlık. Bir yérim – Bir buçuk. Yérim jan – Yarım can, zayıf, hasta, güçsüz. Yérim yil – Yarım yıl. Birinchi yérim yilda – İlk yarı yılda. yérim-yata Yarım yamalak. yérimjan u.f. Zayıf, güçsüz, hasta. yérimjanliq u.f.u. Zayıflık, güçsüzlük, hastalık. yérimlanmaq bk. yérimlashmaq. yérimlash Yarımlama. yérimlashmaq Yanmlamak; yarıma inmek. yérimlashturmaq (yérimlashmaq'tan) Yanmlatmak, yarıma indirmek. yérimlatmaq bk. yérimlashturmaq. yérimliq Yarımlık. yérimlimaq Yanmlamak. yériwetmek Yarmak, yan vermek. yérish (yarmaq'tan I) Yarma. yésse ağ. bk. yéssi. yéssi Düz, yassı. yéssichaq Oval, söbe. yéssilimek Yassı hale getirmek; düzlemek. yéssimuq bot. Mercimek. yéshiq Ağlamsıklık 2. Zayıf, cılız, lağar. Yéshiq tupraq – Verimsiz toprak. yéshiqish Zayıflama; verimsizlik. yéshiqliq Ağlamsık olma hali 2. Zayıflık, cılızlık. yéshiqmaq Zayıflamak, verimsiz hale gelmek. Yéshiqip ketken yer – Verimsiz hale gelmiş toprak. yéshil Yeşil. yéshilish Çözülme, açılma. yéshilliq Yeşillik. yéshilmek Çözülmek, açılmak. yéshiltash Malakit, bakır taşı. yéshindürmek (yéshinmek'ten) Soyundurmak. yéshindürüsh Soyundurma. yéshinish Soyunma. yéshinmek Soyunmak. yéshiwetmek Çözüvermek, çıkarıvermek, soyunuvermek. yéshish (yeşmek'ten) Çözme, açma, çıkarma. yétek Yedek. Yétek at – Yedek at. yétekchi Önder, lider, yönetici. yétekchilik Önderlik, liderlik, yöneticilik. Yétekchilik qilmaq – Önderlik yapmak. yéter-yetmes Yeter yetmez. yéterlik Yeterli, yeterlik. yétik Yeterli, dgun. Yétik bilindik adem – Olgun bilimli adam. yétiq Yatık, yatmış durumda. yétilesh Yedeği götürme; elinden tutup götürme. yétiletküzmek (yétilimek'ten) Yedeği götürtmek; elinden tutup götürtmek. yétilgen Olgun, erişkin. Yétilgen yémish – Olgun meyve. Yétilgen qiz – Erişkin kız. yétilgenlik Olgunluk, erişkinlik. yétiligüchi Yönetici, lider, önder. yétilimek Yedeği götürmek; elinden tutup götürmek. yétilmeslik Olmamıştık. yétilmigen Olgunlaşmamış, olmamış, yetişmemiş. yétilmigenlik Olgunlaşmamışlık, olmamışlık, yetişmemişlik. yétim Yetim. Yétim qalmaq – Yetim kalmak. yétim-yitme Yetim. yétimxana u.f. Yetimhane. yétimlik Yetimlik. Yétimlikté östüm – Yetimlikte büyüdüm. yétimsirash Yalnız kalma; kimsesizlik haline düşme. yétimsiratmaq (yétimsirimaq'tan) Yalnızlığa itmek. yétimsirimaq Yalnız kalmak; kimsesizlik haline düşmek. yétimsiritish Yalnızlığa itme. yétiwalmaq (yatmaq'tan) Yatmak, yatıvermek. yétiwélish (yatmaq'tan) Yatma, yatıvenne. yétishiwalmaq Yetişmek, koşarak yetişmek. yétishish bk. yétishmek. yétishlik Yeterli. yétishmek Yetişmek, yetmek, grişmek. yétishmeslik Yetersizlik, kıtlık, eksiklik. yétishsiz Yetersiz. yétishsizlik Yetersizlik. Su yétishsizligi – Su yetersizliği. yétishtürmek (yétishmek'ten) Yetiştirmek. yétishtürüsh Yetiştirme. yéyildurmaq (yéyilmaq'tan) Sermek, yaymak. yéyilma Yavaş, ağır. yéyilmaq Yayılmak, serilmek. yéyilmek Yenilmek (yemeğin yenilmesi). yéyim Bir yéyim un – Bir yemeklik un. yéyimliq Bir yéyimliq xémir – Bir yemek yapılabilecek hamur. yéyishlik Lezzetli, hafif yemek. Yéyishlik tamaq – Lezzetli yemek. yéyitiwetmek Sermek, yaymak. yéyitmaq Yaymak, sermek. yéyiwetmek Sermek, yaymak. yéza Köy. Yéza égiligi – Köy ekonomisi. Yéza égilik memlikiti – Köy ekonomisi memleketi; ziraat memleketi. yézidash Aynı köyden. yéziq Yazma, yazı, yazıt. Qédimqi Uyghur yézighi – Eski Uygur yazısı. yéziqche Pusula, hatıra. yéziqchiliq Yazıcılık, yazı sanatı, yazma işi. yézilmek Çözülmek, açılmak. yéziwalmaq Yazmak, yazıvermek. yéziwélish bk. yéziwalmaq. yézish bk. yazmaq. yézishmaq Yazışmak. yézlliq Köylü. yigilesh Solma. yigilik Yemek, yenilecek şey. yigilimek Solmak. yigim-térim Hasat; ekim biçim. yigirme Yirmi. Yigirme bir – Yirmi bir. yigirminchi Yirminci. yigit Yiğit, delikanlı. yigitlik Gençlik, delikanlılık 2. Mertlik, cesaret, yiğitlik. yigne ağ. bk. yingne. yigha Ağlama, ağlayış. yigha-zar Hıçkırık, ağlama. yighi bk. yigha. yighi-zar u.f. Ağlama ve hıçkırık. yighilish Toplanma. yighilishmaq Toplanmak; bir araya gelmek. yighilmaq Toplanmak. Yighilghan pul – Toplanmış para. Buljung göshler yighilidu – Kaslar kısalır. yighin Yığın, küme 2. Kalabalık, sürü 3. Toplantı, meclis. yighinchaq Derli toplu. Yighinchaq jümle – Derli toplu cümle. yighinchaqliq Derli toplu olma hali. yighindi Birikme, birikim 2. Toplanma 3. toplama, yekun. yighit bk. yigit. yighitlik bk. yigitlik. yighiwalmaq Toplamak; bir araya getirmek. Ashliqni yighiwalduq – Hububatı topladık. yighiwélinghan Toplanmış. Yighiwélinghan hosul – Toplanmış hububat. yighiwélinmaq Toplanmak. yighiwélish Toplama. yighish Toplama. yighishturmaq Toplamak, bir araya getimek. Ishni yighishturmaq – İşi bitirmek. Yighishturup éytmaq – Kısa söylemek, sonuçlandırmak. yighishturulmaq Toplanılmak. Üstel üstiliri yighishturuldi – Masa üstü toplanıldı. yighishturush Toplama. yighlamsirash Ağlatmama. yighlamsiratmaq (yighlamsirimaq'tan) Ağlamsama haline getirmek. yighlamsirimaq Ağlamsamak. yighlangghu Gözü sulu, çok ağlayan. yighlangghuluq Gözü sulu olma hali; çok ağlayanlık. yighlash Ağlama. yighlashmaq Ağlaşmak. yighlatmaq (yighlimaq'tan) Ağlatmak. yighlimaq Ağlamak. Yighlap almaq – Ağlayıp üzüntüsünü gidermek. Hökürep yighlimaq – Hüngür hüngür ağlamak. yighlitish Ağlatma. yighliwetmek Ağlayavermek. yighma Toplama. yighmaq Toplamak. Hosul yighmaq – Hasat; ürünleri toplamak. Pul yighmaq – Para toplamak. yighnaq Toplu, yoğun 2. mec. zarif, ince, şık, derli toplu. yik İğ, iğ şeklinde. yiqilish Yıkılma, düşme. yiqilmaq Yıkılmak, düşmek. yiqindi Harabe, enkaz, yıkıntı. yiqindiliq Haraplık, enkaz hali, yıkıntı hali. yiqish Yıkma, düşürme. yiqitilmaq Yıktırılmak, düşürülmek. yiqitish Yıkıtma, düşürme. yiqitquzush Yıktırma. yiqitmaq Yıktırmak. yiqitturmaq (yiqitmaq'tan) Yıktırtmak. yiqitturush Yıktırtma. yiqittuzmaq bk. yiqitturmaq. yiqiwetmek Yıkıvermek. yiqquchi Toplayıcı. yiqquzmaq (yighmaq'tan) Toplatmak. yiqquzush Toplatma. yiqmaq Yıkmak. yiqturmaq (yiqmaq'tan) Yıktırmak. yiqturush Yıktırma. yil Yıl, sene. Yérim yil – Yarın yıl. Her yili – Her yılı. Yildin-yil – Yıldan yıla. Kiyinki yilliri – Son yılları. Yil béshi – Yıl başı. Kelgüsi yili – Gelecek yıl. Ötken yil – Geçen yıl. Yil boyi – Yıl boyu. Yil on ikki ay – Yıl on iki ay (bütün yıl). yilan Yılan. Ak yilan – Ak yılan. Sériq bash yilan – Sarı baş yılan. Su yilan – Boa yılanı. Zeherlik yilan – Zehirli yılan. yilan-chayan Yılan ve çıyan. yilanchi Yılanı ehlileştiren kimse. yilanliq Yılanlı; yılanlık (yılanın bulunduğu yer). yilda Yılda. Yilda bir – Yılda bir. Yilini bermek – Ölünün yıl dönümü dolaysıyla verilen yemek. yilik İlik; bk. ilik. yiliq ağ. Ilık. yilitish Ilıtma, ısıtma. yilitmaq ağ. Ilıtmak, ısıtmak. yilqa Yılkı. yilqichil Yılkıcılık. yilliq Yıllık. Yilliq kaléndar – Yıllık takvim. Ikki yilliq – İki yıllık. Köp yilliq – Çok yıllık. yilname u.f. Vakayiname. yilpiz ağ. bk. qaplan. yiltiz Kök. Yiltiz tartmaq – Kök salmak. yilwiz Böbür, babur. yingnaghuch Kızböceği. yingnasqa t. Arpacık, itdirseği. yingne İğne. Yingne urmaq – İğne yapmak. Yingnisidin iipighiche – İğnesinden ipliğine kadar. yingnichük Kızböceği. yinjikye Cinsel organ. yip İp. Yip yingnisighiche – İğneden ipliğine kadar. yipek İpek. Xam yipek – Ham ipek. Yipek qurt – İpek böceği. Uluq Yipek Yoli – Ulu İpek Yolu. yipekchi İpekçi. yipekchilik İpekçilik. Yipekchilik fabrikisi – İpekçilik fabrikası. yipleshmek Yipliship ketken qoghun – İçi geçmiş kavun. yiplik İplik. yiplishish bk. yipleshmek. yiraq Uzak. Yiraq Sherq – Uzak Doğu. yiraq-yéqinliq Uzak ve yakınlık. Yiraq-yéqinlighini bilmeymen – Uzak veya yakınlığını bilmiyorum. yiraqqa Uzağa. yiraqlash Uzaklama. yiraqlashmaq Uzaklaşmak. yiraqlashturmaq (yiraqlashmaq'tan) Uzaklaştırmak. yiraqlashturush Uzaklaştırma. yiraqlatmaq (yiraqlimaq'tan) Uzaklatmak. yiraqliq Uzaklık. On kilometr yiraqliqta On kilometre uzaklıkta. yiraqlimaq Uzaklamak. yiraqlishish Uzaklaşma. yiraqlitish Uzaklaştırma. yiraqta Uzakta. yiraqtiki Uzaktaki. yiraqtin Uzaktan Bizning yéza yiraqtin körünüdu Bizim köy uzaktan görünür. yirdurmaq (yirmaq'tan) Ayırtmak, açtırmak. yirdurush Ayırtma, açtırma. yirgendürmek İğrendirmek. yirgendürüsh İğrendirme. yirgenmek İğrenmek. yirginch İğrenç. Yirginch köz bilen qarimaq – İğrenç bir nazarla bakmak. yirginchlik İğrençlik. yirginish İğrenme. yirghuzmaq (yirmaq'tan); bk. yirdurmaq. yirigdimek Kurumak, solmak 2. İrisini ayıklamak; irisini ayırmak. yirikleshmek Sertleşmek, bozuşmak. yiriq Kasık 2. Yarık. yirilish Ayrılma, açılma. yirilmaq Ayrılmak, açılmak. yirindi Ağaç kütüğünden çıkan fidan. yiring İrin. Yiring yighmaq – İrinli olmak. yiringlash İrinlenme. yiringliq İrinli. yiringlimaq İrinlenmek. yirish Ayırma, açma. yirmaq Ayırmak. Su ériqni yirip ketti – Su kanalı (arığı) bozdu. Uning sözini yirip tashlidi – Onun sözünü reddetti. yirtiwalmaq Yırtmak; yırtıp almak. yirtiwetmek Yırtıvermek. yirtiwélish Yırtma; yırtıp alma. yirtiwétish Yırtıverme. yirtish Yırtma. yirtquch Yırtıcı. Yirtquchlarche – Yırtıcı gibi. yirtquchluq Yırtıcılık. yirtquzmaq (yirtmaq'tan) Yırttırmak. yirtquzush Yırttırma. yirtmaq Yırtmak. Yirtip tashlimaq – Yırtıyermek. yirtturmaq (yirtmaq'tan) Yırttırmak. yirtturush Yırttırma. yit Kızartılmış hamur. yit-poshkal bk. yit. yitchiraq Ölü için dua töreni. yitiq Yırtık. yitilish Yırtılma. yitilmaq Yırtılmak. yitim Ölüm-yitim – Ölüm ve kayıp. Yétim yatqu – ağ. dölyatağı. yitmek Yitmek, kaybolmak. yittürmek (yitmek'ten) Yitirmek, kaybetmek. yochuq Açıklık 2. Çatlak. yod İyot. yogha bk. yorgha. yoghan Büyük. Yoghan öy – Büyük ev. Yoghan sözlimek – Büyük söylemek. yoghan-kichik Büyük ve küçük. yoghan-kichiklik Büyük ve küçüklük. yoghanbash Büyük baş 2. mec. Kendine aşırı güvenen. yoghanbashliq Büyük başlı 2. mec. Kendine aşırı güvenme hali. yoghanlashmaq Büyümük. yoghanlatmaq (yoghanlimaq'tan) Büyütmek. yoghanliq Büyüklük. yoghanlimaq Büyümek. yoghanlitilmaq Büyütülmek. yogharmaq Büyümek, çoğalmak 2. Yetişmek. yoghartilghan Büyütülmüş. yoghartilmaq Büyütülmek, abartılmak. Yoghartilghan xewer – Abartılmış haber. yoghartmaq (yogharmaq'tan) Büyütmek. Yoghartip körsütülgen – Büyütüp gösterilmiş. yoghatmaq bk. yoghartmaq. yoghunash ağ. bk. zoriyish. yoghunatmaq (yoghunimaq'tan) Büyütmek. yoghunimaq Büyümek. yoxlima Yoklama. yoxlimaq bk. yoqlimaq. yoxlimichi Kontrol eden, arayan. yoklatmaq (yoqlimaq'tan) Yoklatmak, aratmak. yoq Yok. Yoq qilmaq – Yok etmek. Tosqunluqlarni yoq qilmaq – Engelleri yok etmek. Yoq bolup ketmek – Yok olmak; kaybolmak. Yoqqa chiqarmaq – Yok saymak. Kérigi yoq – Gereksiz, üzumsuz. Barghinim yoq – Varmadım. yoq-bar Her şey 2. Ufak tefek eşya; saçma. Yoq-bar sözni qilip yürme – Saçma sapan sözleri söyleme. yoqalmaq Kaybolmak. Közdin yoqalmaq – Görünmemek; göz önünden kaybolmak. Yoqal! – Defol! Yoqalsun! – Kahrolsun! Yok olsun! yoqap Yok olup. Yoqap ketti – Yok oluverdi. yoqash Yok olma. yoqatmaq Kaybetmek. Közdin yoqatmaq – Yok etmek. Küchini yoqatqan – Gücünü kaybetmiş. U özini yoqutup qoydi – O şaşırdı. yoqlash Yoklama, arama. yoqlima Yoklama. yoqlimaq Yoklamak, aramak. yoqlimichi Yoklayan, arayan, kontrol eden. yoqluq Yokluk, yoksulluk, yok olma hali. yoqsa Mademki. yoqsiz Yoksul, zavallı. yoqsizchiliq Yoksulluk. U yoqsizchiliqta yashaydu – O yoksulluk içinde yaşıyor. yoqsizliq Yoksulluk. yoqsul Yoksul. yoqsulluk Yoksulluk. yoqsuz bk. yoqsiz. yoqulush Kaybolma. yoqutuwetmek Kaybetmek. yoqutush Kaybetme. yol Yol. On künlük yol – On günlük yol. Tömür yol – Demir yol. Su yoli – Su yolu. Acha yol – Çatal yol. Qatnash yolliri – Ulaşım yolları. Chigish yol – Çelişkili yol; karışık yol. Yol bashlimaq – Yol başlamak. Yol bermek – Yol vermek. Yolda bolmaq – Yolda olmak. Yolgha chüshmek – Yola inmek. Yolgha chiqmaq – Yola çıkmak. Yol yürmek – Yol yürümek. Yolgha salmaq – Yollamak, göndermek. Yoldin qaytmaq – Dönmek. Aq yol bolsun! – Yolu açık olsun! hawa yoli – Hava yolu. Tüz yol – Düz yol. Éghri yol – İğri yol. Yalghuz ayaq yol – Patika, keçi yolu. Yolung bolsun! – Yolun açık olsun! Yoldin azmaq – Yolu şaşırmak. Bu yoli – Bu yolu, bu defa. Ötken yol – Geçen yol; geçen sefer. Bash yol – Ana yol. Bir yoli – Bir yolu; bir defada. Yol qoymaq – Yol koymak. yol-yol Çizgili. yol-yoruq Direktif, yönerge, talimat. Yol-yoruq körsetmek – Talimat vermek. yola Bir yola – Birden. yolatmaq (yolimaq'tan) Yanma yaklaştırmak. Yéqin yolatmaq – Yanına yaklaştırmak. yolawchi Yolcu. yolash Yaklaşma, yanaşma, uğrama. yolbas bk. yolwas. yolbasar Yolkesen , yağmacı, çapulcu, soyuguncu, haydut, hırsız. yolbasarliq Yağmacılık, çapulculuk, soygunculuk, haydutluk. yolbashchi Önder, rehber, lider, reis. yolbashchiliq Önderlik, rehberlik, reislik, liderlik. Yolbashchiliq qilmaq – Liderlik tr yapmak. yolche Geçerken, yol üstü. yolchi Yolcu. yoldash Yoldaş. yoldashliq Yoldaşlık. yolimaq Yanaşmak, yaklaşmak, uğramak. Yéqin yolima! – Yaklaşma! yollanma Yollanma, sevkedilme, gönderilme. yollanmaq Yollanmak, sevkedilmek, gönderilmek. yollash Yollama, gönderme. yollighuchi Gönderen, yollayan. yollima Yollama, gönderme. yollimaq Yollamak, göndermek. yolsiz Yolsuz. yolsizliq Yolsuzluk. yoluqmaq Uğramak, karşılaşmak. yoluqturmaq (yoluqmaq'tan) Uğratmak, karşılaştırmak. yoluqush Uğrama, karşılaşma. yolutush Yanına yaklaştırma. yolwas Kaplan. Chishi yolwas – Dişi kaplan. yonghuchi Yontma işini yapan; rende. yonmaq bk. yonumaq. yonuq Kertik, çentik, çukur. yonuqluq Yontulmuş. yonumaq Yontmak. yonush Yontma. yop Yop-yumulak – Yuvarlak. yopuq Haşa, çul 2. Kapak. yopurmaqliq Yapraklı. Yopurmaqliq orman – Yapraklı orman. yorgha Rahvan. yorghilatmaq (yorghilimaq'tan) Rahvan yürütmek. yorghilimaq Rahvan yürümek. yoruksiz Işıksız. yoruqchiliq Aydınlık, ışıklı 2. mec. Özgürlük, serbestlik. yoruqlandurmaq (yoruqlanmaq'tan) Işıklandırmak. yoruqlanmaq Işıklanmak. yoruqlimaq Işıklandırmak. yoruqluq Aydınlık, ışıklı. Yoruqluq bermek – Işıklandırmak. yoruqsizliq Işıksızlık. yorumaq Işıklanmak, aydınlanmak. yorush Işıklanma, aydınlanma. yorutquchi Aydınlatan, ışıklandıran. yosun Şekil, tarz. Shu yosunda – Şu şekilde. Dawamliq yosunda – Devamli bir şekilde. yoshurmaq Gizlemek, saklamak. yoshurmasliq Gizlememek. yoshurmastin Gizlemeden; açık halde. yoshurughluq Gizlenmiş, saklanmış. yoshuruqche Gizli halde, saklı halde. yoshurun Gizli, saklı. Yoshurun ishlimek – Gizli çalışmak. yoshurunche bk. yoshuruqche. yoshurunluq Gizlilik, saklıklık. yoshurunluqche Gizli halde, saklı halde. yoshurunmaq Gizlenmek, saklanmak. yoshurunush Gizlenme, saklanma. yota Belkemiği 2. Kasık (-ğı) 3. Uyluk, kalça. yotaza ç. Hamurdan yapılan ekmeği. yotqan Yorgan. Orun-yotqan – Döşek, yatak. yotqanchi Yorgancı. yotqanliq Yorganlık, yorgan materyali. yögek Kundak bezi, çocuk bezi. yögeklik Kundaklı, sarılmış. yögeklimek Kundaklamak. yögelmek Sarılmak, kundaklamak, bürünmek. yögenmek Sarınmak, bürünmek. yögesh Sarma, bürüme. yögeshmek Beraber sarmak; beraber bürümek. yögeshtürmek Sarmak, büründürmek. yögimek Sarmak, bürümek. yögmesh bk. yögümesh. yögümesh Sarmaşık. Yögümesh ot – Sarmaşığı, sarmaşık ot. yöl ağ. bk. höl. yölek Destek, yardım. Yari-yölek bolmaq – Yardımcı olmak; destek olmak. yölekchi Yardımcı, destekleyici. Yölekchilik qilmaq – Yardımcı olmak. yölekdash Yardımcı. yölen Şölen, şarkı. yölench Dayanak, dayangaç, destek. yölenchik Dayanak, dayangaç, destek. yölenmek Dayanmak. yölesh Destekleme, yardım etme, dayak koyma. yöletmek (yölimek'ten) Dayatmak. yölimek Desteklemek, yardım etmek, dayak koymak. yölünüsh Dayanma. yölütüsh Dayatma. yömümek Dikmek. yönelmek Yönelmek, yollanmak. yörgep-chöngkep Kigizge yörgep-chöngkep – Keçeye büründürüp; keçeye sarıp. yörgimek bk. yögimek. yötel Öksürük. yötelmek Öksürmek. yöteltmek (yötelmek'ten) Öksürtmek. yötkelmek Yer değiştirmek. Uning adrési yötkülüp ketken – Onun adresi değişmiştir. yötkewetmek Yerini değiştirmek. yötkesh Yer değiştirme; taşıma. yötketküzmek (yötkimek'ten) Yerini değiştirtmek. yötkimek Yerini değiştirmek, taşımak. 2. Değiştirmek, değiş etmek. yötkügüchi Taşıyan, yerini değiştiren. yötkülüsh Yerini değiştirme, taşınma. yötülesh ağ. bk. yétilesh. yötülüsh Öksürme. yudurmaq bk. yuydurmaq. yudurush bk. yuydurush. yugash ağ. bk. yawash. yugharmaq bk. yughurmaq. yughartmaq (yughurmaq'tan) Yoğurtmak. yughuch Lif. yughurmaq Yoğurmak. Xémir yughurmaq – Hamur yoğurmak. Yughurup qoymaq – Yoğuruvermek. yughurtquzmaq (yughartmaq'tan) Yoğurtturmak. yughurulmaq Yoğurulmak. yughuruwetmek Yoğuruvermek. yughuruwétish Yoğuruverme. yughurush Yoğurma. yughushturmaq Toplamak; düzene koymak; çeki düzen vermek. yughushturush Toplama; düzene koyma; çeki düzen verme. yughushturushmaq Beraber toplamak; beraber çeki düzen vermek. yukturuwélish Bulaşıcı hastalık kapma. yukumsizlandurmaq Bulaşmaz hale getirmek. yuq Bulaşık, kalıntı, leke. Yuq bolmidi – Bulaşmadı. yuqarqi Yukarki. Yuqarqi yaqta – Yukarki tarafta. Yuqarqi qatlam – Üst tabaka; yukarki kat. yuqarlash Yukarı çıkma; yukarı yürüme. yuqarlashmaq Beraber yukarı çıkmak. yuqarlatmaq (yuqarlimaq'tan) Yukarılatmak. Yuqarlitip mangiwedim – Yukarıya doğru yürümeye devam ettim. yuqarlimaq Yukan çıkmak; yukarı yürü mek. yuqiri Yüksek, yukarı. Uchup yuqiri chiqmaq – Uçup yukarı çıkmak. Yuqiri chiqmaq – Yukarı çıkmak. Yuquri ötüng! – Yukarı geçin! Yuqiri mektep – Yüksek okul. Yuqiri we ottura ofitsérlik unwani – Yüksek ve orta subaylık ünvanı. yuqirida Yukarıda. Yuqirida körsütülgen – Yukarıda gösterilmiş. yuqirigha Yukarıya, yükseğe. Yuqurigha chiq! – Yukarıya çık! Yuqirigha qarap – Yukarıya doğru. Yuqirigha qarap ketti – Yukarıya doğru gitti. yuqirilash Yükselme, yükseliş. yuqirilatmaq (yuqirilimaq'tan) Yükseltmek; yukarı kaldırmak. yuqiriliq Yükseklik; yukarı olma hali. yuqirilimaq Yükselmek. yuqqaq Yapışkan 2. Bulaşıcı. yuqqaqliq Yapışkanlık 2. Bulaşıcılık, bulaşma hali. yuqquzmaq (yuqmaq'tan) Bulaştırmak. yuqquzush Bulaştırma. yuqma Bulaşıcı, mikrop. Yuqma késel – Bulaşıcı hastalık. yuqmaq Bulaşmak; mikrop kapmak. yuqturmaq (yuqmaq'tan) Bulaştırmak. yuqturuwalmaq Bulaşıcı hastalık kapmak. yuqturush Bulaştırma. yuqum Besleme niteliği, gıda derecesi 2. Bulaşıcı. yuqumluq Besleyici, gıdalı. Yuqumluq tamaq – Besleyici yemek. 2. Bulaşıcı. Yuqumluq késeller – Bulaşıcı hastalıklar. yuqumsiz Besleyici değil; gıdasız. yuqush Bulaşma, mikrop kapma. yulghun bot. Ilgın ağacı. yulqumaq Çekmek 2. Koparmak. yulqunmaq Öfkesinden patlamak; ateş püskürmek. yulqunush Öfkesinden patlama; ateş püskürme. yulqush Çekme 2. Koparma. yulmaq Koparmak, yolmak. Yulup tashlimaq – Koparıp atmak. Yulup almaq – Çekip almak. yultuz Yıldız. Kutup yultuzi – Kutup yıldızı. Quyruqluq yultuz – Kuyruklu yıldız. yultuzluq Yıldızlı. Yultuzluq tun – Yıldızlı gece. yulun Omurilik. yulun-yulun Yırtık pırtık giysi. yulung bk. yulun. yulunmaq Yolunmak, koparılmak. yulunush Yolunma, kopanlma. yuluwalmaq Yolmak, koparmak. yuluwetmek Yoluvermek, kopanvermek. yuluwélish Yolma, koparma. yuluwétish Yolma, koparma. yulush Koparma, yolma. yulushmaq Beraber yolmak; beraber koparmak. yulushush Beraber yolma; beraber koparma. yumaq bk. yuymaq. yumchuq Kırpıştırmak. yumchuqlash Kırpıştırma. yumchuqlatmaq (yumchuqlimaq'tan) Kırpıştırmak. Köz yumchuqlatmaq – Göz kırpıştırmak. yumchuqlimaq Kırpıştırmak. yumdalaq ağ. bk. yunda. yumdurmaq (yummaq'tan) Yumdurmak; kapattırmak. yumdurush Yumdurma, kapattırma. yumghaq bot. Maydonoz; bk. ashköki. yumghuzmaq (yummaq'tan) Yumdurmak, kapattırmak. yumghuzush Yumdurma, kapattırma. yumlunush Yuvarlanma. yummaq Yummak. Köz yummaq – Göz yummak. Közüngni yum! – Gözünü yum! Köz yumuwalay – Birazcik uyuyayım. Közni yumup achqiche – Gözü yumup açanadek. Bu ishni közümni yumup bashlidim – Bu işi tevekkül diye başladım. yumran Genç, yeşillik, yumuşak. yumrulmaq Devrilmek, yıkılmak. yumshaq Yumuşak. yumshaqliq Yumuşaklık. yumshash Yumuşama. yumshatmaq (yumshimaq'tan) Yumuşatmak. yumshimaq Yumuşamak. Yumshap ketmek – Yumuşamak. yumshitish Yumuşatma. yumuq Yumuk, birbirine bitişik, kapalı, yanaşık. yumuqluq Yumukluk, birbirine bitişiklik, kapalılık, yanaşıklık. Uning közi yumuqluq – Onun gözü kapalı. yumulaq Yuvarlak. Yumulaq üstel – Yuvarlak masa. Yumulaq qilmaq – Yuvarlak yapmak. yumulaqlanmaq Yuvarlaklanmak. yumulaqlawetmek Yuvarlaklayıvermek. yumulaqlawétish Yu varlaklayı verme. yumulaqlash Yuvarlaklama. yumulaqlatmaq (yumulaqlimaq'tan) Yuvarlaklatmak. yumulaqlimaq Yuvarlaklamak. yumulaqlinish Yuvarlaklanma. yumulaqlitish Yuvarlaklatma. yumulanmaq Yuvarlanmak. Pöngzek yumulunup ketti – Top yuvarlanıp gitti. yumulash Yuvarlanma. yumulatmaq (yumulimaq'tan) Yuvarlatmak. yumulimaq Yuvarlanmak. U taghdin yumulap chüshti – O dağdan yuvarlanıp düştü. yumulmaq Yumulmak. Uning közliri menggüge yumuldi – Onun gözleri ebediyete kapandı. yumulush Yumulma. yumulutuwetmek Yuvarlatavermek. yumulutuwétish Yuvarlataverme. yumulutush Yuvarlatma. yumur Şiş, ur. yumurmaq Devirmek, yıkmak. yumush Yumma. Yunan Yunan. Yunan xelqi – Yunan halkı. yunda Çirkef, bulaşık suyu. Yunda gudingi veya yunda orisi – Çirkef çukuru. yunda-chaqan Çirkef, bulaşık suyu. yundixorluq u.f.u. Uşaklık. yung Yün. Yung talisi – Yün iplik parçası. Yung bashqan – Yün basmış. Yung tashlimaq – Yün bırakmak. Yungi titmaq – Yün ditmek. yungdash Yolma. yungdimaq Yolmak. yunglashmaq Yünlü hale gelmek. yunglashturmaq (yunglashmaq'tan) Yünlü hale getirmek. yunglashturush Yünlü hale getirme. yungluq Yünlü. Yungluq kiyim – Yünlü giysi. Yungluq qoy – Yünlü koyun. yunglushush Yünlü hale gelme. yunguzlimaq bk. yungzilimaq. yungzilanmaq Yolunmak. yungzilash Yolunma. yungzilashmaq Karşılıklı yolmak; beraber yolmak. yungzilatmaq (yungzilimaq'tan) Yoldurmak. Toxuni yungzilattim – Tavuğu yoldurdum. yungzilimaq Yolmak. yungzilinish Yolunma. yungzilishish Beraber yolma; karşılıklı yolma. yungzilitish Yoldurma. yupang ç. Yayık, ezim evi. yupangchi ç.u. Yağcı. yupangchiliq ç.u. Yağcılık; yağ yapımcılığı. yupanmaq Avunmak. yupatmaq Teselli vermek, avutmak 2. Yatıştırmak, teskin etmek. 3. Oyalamak, eğlendirmek. yupurgha ağ. Tırmık; bk. sörem. yuputmaq Bir şeyi ima etmek; bir şeyi kastetmek. Némige yuputuwatisen?! – Neyi kastediyorsun?! yuputush Bir şeyi ima etme; bir şeyi kastetme. yurt Yurt. Yat yurt – Yabancı ülke. Yat yurtta – Yabancı ülkede. Mediniyet yurti – Kültür demeği. Oqush yurti – Bilim yuvası. yurtchiliq Toplumculuk, çoğulculuk. yurtdash Yurttaş, vatandaş. yurtdashliq Yurttaşlık, vatandaşlık. Yurtdashliq heqqi – Vatandaşlık hakkı. yurtluq bk. yurtdash. yut bk. yurt. yuta bk. yutaza. yutaza ç. bk. yotaza. yutquzmaq (yutmaq'tan) Yutturmak. yutquzush Yutturma. yutmaq Yutmak. Yer yutqandek yoqap ketti – Yer yutmuş gibi kayboldu. yutturmaq (yutmaq'tan) Yutturmak. yutturush Yutturma. yutulmaq Yutulmak. yutulush Yutulma. yutum Yudum. Bir yutum su – Bir yudum su. yutuwetmek Yudu vermek. yutuwétish Yuduverme. yutush Yutma. yuwash bk. yawash. yuwashlik bk. yawashliq. yuwundi bk. yunda. yuydurmaq (yuymaq'tan) Yudurmak, yıkatmak. yuydurush Yuduma, yıkatma. yuyghuch bk. yughuch. yuyghuzmaq (yuymaq'tan) Yudurmak, yıkatmak. yuyghuzush Yudurma, yıkatma. yuymaq Yumak, yıkamak. Yüz-köz yuymaq – El yüz yıkamak. Gunayimni yuydum – Suçumu temizledim. yuyuq Yıkanmış. Yuyuq kiyim – Yıkanmış giysi. yuyuqluq Yıkanmış. Yuyukluq kiyim – Yıkanmış giysi. yuyuqsiz Yıkanmamış. Yuyuqsiz köynek – Yıkanmamış gömlek. yuyulmaq Yıkanılmak. yuyulush Yıkanılma. yuyundi bk. yunda. yuyundurmaq (yuyunmaq'tan) Yıkandırmak. yuyundurush Yıkandırma. yuyunmaq Yıkanmak. yuyunush Yıkanma. yuyuwetmek Yıkayıvermek. yuyuwétish Yıkayıverme. yuyush Yıkama. Kir yuyush mashinisi – Çamaşır makinesi. kiyim yuyush mashinisi – Çamaşır makinesi. yüdesh Yükleme. yüdimek Yüklemek. yüdülmek Yüklenmek. yüdülüsh Yüklenme. yüdümek Sırtlamak, yüklenmek. yüdüsh Sırtlama, yüklenme. yüen ç. Çin para birimi. yügen Dizgin, gem. Yügen salmaq – Gem vurmak. yügenlesh Gem vurma. yügenlimek Gem vurmak. yügensiz Dizginsiz. yügensizlik Dizginsizlik. yügermek bk. yügrimek. yügrek bk. yügrük. yügresh Koşma. yügrimek Koşmak. Yügür! – Koş! Yüzige qan yügrüptu – Yüzü gülmüş; iyileşmiş. yügrük Rahvan. Yügrük at – Rahvan at. yügrütmek (yügrimek'ten) Koşturmak. Köz yügrütmek – Gözlemek. yügrütüsh Koşturma. yügür-yétim Ufak işler. Yügür-yétimgha mangmaq – Ufak-tefek işlere koşmak. yügürtqan ağ. bk. yügrük. yügürük ağ. bk. yügrük.yügrük. yügürüsh Koşma. yük Yük. Yük artmaq – Yüklemek. Yük basmaq – Yük koymak. Yük chüshürmek – Yük indirmek. Yük tartmaq – Yük tartmak. yüklenmek Yüklenmek. yüklesh Yükleme. yüklimek Yüklemek. U pütün ishni manga yüklidi – O bütün işi bana yükledi. yüklinish Yüklenme. yüklük Yüklü. yüksek Yüksek. yükseklik Yükseklik. yükseldürmek Yükseltmek. yükselmek Yükselmek. yükündürmek Diz çöktürmek, çömeltmek. yükündürüsh Diz çöktürme, çömeltme. yünjü ağ. bk. ünche. yürek Yürek. Chin yürektin – Candan, can ve gönülden. Yürügüm aghridu – Yüreğim sızlıyor. Yürügüm oynap turuptu – Kalbim atıyor. U yürügi yérilip ölüptu – O kalpten gitmiş; O korkudan ölmüş. Uning üchün yürek kérek – Onun için yürek lazım. Yürügümni küydürdi – Yüreğimi yaktı. Qushqach yürek – Kuş yürek. yürek-béghir Yürek ve bağır. Yürek-baghrim – Değerlim, her şeyim. yüreklik Yürekli. yüreksiz Yüreksiz, çekingen, korkak. yüreksizlik Yüreksizlik. Yüreksizlik qilmaq – Yüreksizlik etmek. yürgüzmek (yürmek'ten) Yürütmek. Mashinini yürgüzmek – Otomobili hareket ettirmek. Küresh yürgüzmek – Mücadeleyi yürütmek. Teshwik yürgüzmek – Propaganda yapmak. Seperwerlik yürgüzmek – Seferberlik. yürgüzülmek Yürütülmek. yürgüzüwetmek Yürütüvermek. Saetni yürgüzüwetmek – Saati çalıştırıvermek. yürgüzüsh Yürütme. yürmek Yürümek. Yürüp ketmek – Yürüyerek gitmek. Yür! – Yürü! Yür kéteyli – Yürü gidelim. Bosh yürmek – Boşta gezmek. Bu saet yürmeydu – Bu saat çalışmıyor. Bu pul yürmeydu – Bu para geçmiyor. Oqup yürüpmen – Okumaktayım. Yürüp-yürüp – Gize-gize. Yürüp-yürüp bergini shu – Sonunda verdiği şu. yürüsh Yürüme, yürüyüş. Bosh yürüsh – Boşta gezme. Yürüsh qilmaq – Yürüyüş yapmak. yürüsh-turush Hareket; yer değiştirme. Yürüsh-turush erkinlighi – Hareket serbestisi (özgürlüğü). Uning yürüsh-turushi yaxshi – Onun oturup kalkması iyi. yürüshlük Hızlı, rahvan. Yürüshlük at – Rahvan at. Yürüshlük öy – Konak, köşk, villa. yürütmek (yürmek'ten) Yürütmek. yürütülmek Yürütülmek. yürütülüsh Yürütülme. yürütüsh Yürütme. yütel ağ. bk. yötel. yütermek (yütmek'ten) Yitirmek, kaybetmek. yütketmek Karıştırmak (ocağı). yüttürüwetmek Kaybetmek, yitirmek. yütülmek Kaybedilmek. yütülüsh Kaybedilme. yütürmek (yütmek'ten) Kaybetmek. yütürüsh Yitirme, kaybetme. yüzbéshi Yüzbaşı. yüzinchi Yüzüncü. yüzleshtürmek (yüzleshmek'ten) 1. Yüzleştirmek 2. Karşı karşıya getirmek; görüştürmek. yüzligen Yüzlerce. yüzlimek Kaplamak. yüzlüklük Ikki yüzlüktük – İki yüzlülük; riyakarlık. yüzmu-yüz Yüz yüze. yüzsiz Yüzsüz. yüzsizlik Yüzsüzlük. zabastowka r. Grev. Zabastowka qilmaq – Grev yapmak. Zabastowka élan qilmaq – Grev ilan etmek. zabastowkichi r.u. Grevci. zabun f. Yenilmiş, mağlup, sınık. Zabun bolmaq – Yenilmek, çökmek. zade f. Zade. Ésilzade – Asilzade. Shahzade – Şehzade. zadi Hep, hiç, bütün. Zadi kolum tegmidi – Hiç vaktim olmadı. Sana zadi toymaymen – Sana hiç doymuyorum. Buning ziyini zadi qanche boludu? – Bunun bütün zararı ne kadar olur? zadila Hiç, hiçbir zaman. Zadila körgen emesmen – Hiç görmüş değilim. zagh f. Karga. zaghche Karga. zaghiraq f. Su çulluğu. zaghra f. Zaghra nan – Mısır unu ekmeği. Qattiq zaghra – Sert mısır unu ekmeği. zahir a. Açık, sarih, aşikar. zahiren a. Zahiren, görünüşte, görünüşe göre. zahit a. Çileci; dünya zevklerinden çekilmiş. zahitlik a.u. Çilecilik. zaxa tar. Üzüntü, teessür. Zaxa bermek – Üzmek. zaka Kundak bezi; çocuk bezi. zakat a. Zekat. zakatchi Zekatçı, zekat toplayan; zekat memuru. zakawet a. Zekâvet. zakaz r. Rezervasyon, ısmarlama, sipariş. Zakaz qilmaq – Sipariş vermek. zakilimaq Kundaklamak, kundağa sarmak. zakkum a. Zehir. zalalet a. Hata, yanlışlık. zalim a. Zalim. zalimane a.f. Zalimane. zalimlik a.u. Zalimlik. zaman a. Zaman, vakit, devir, çağ. Qaraxaniler zamanida – Karahanlılar zamanında. Kona zaman – Eski çağ. Bir zamanlarda – Bir zamanlarda. Burunqi zaman – Eski zaman; eski çağ. Yéqin zamanda – Yakın zamanda. Ötken zaman – Geçmiş Zaman. Kélidighan zaman – Gelecek zaman. Hazirqi zaman – Şimdiki zaman. Hazirqi kélidighan zaman – Yakın gelecek zaman. Uzaq ötken zaman – Uzak geçmiş zaman. zamandash a.u. Çağdaş. Nawai zamandashliri – Nevayi'nin çağdaşları. zamandashliq a.u. Çağdaşlık. zamane a. Zamane, devir, devran. zamaniwi a. Çağdaş. zamaniwilashmaq a.u. Çağdaşlaşmak. Zamaniwilashqan yéngi mektep – Çağdaşlaşmış yeni oknul. zamaniwilashturmaq a.u. (zamaniwilashmaq'tan) Çağdaşlaştırmak. zamaniwilashturush a.u. Çağdaşlaştırma. zamaniwilishish a.u. Çağdaşlaşma. zamaniy a. Çağdaş, muasır. zamanlashqan a.u. Çağdaşlaşmış. zamanlashmaq a.u. Çağdaşlaşmak. zamanlashturmaq a.u. (zamanlashmaq'tan) Çağdaşlaştırmak. zamat An, lahza, esna, vakit. Shu zamatta – Şu anda. zamin a. 1. Kefil, sorumlu 2. Engel, mania, güçlük. Zamin bolmaq – Sebep olmak; engel olmak. zaminliq a.u. 1. Kefillik, sorumluluk 2. Engellik. zapas r. Yedek, rezerv, mevcut. Zapastiki herbiyler – Yedek askeriler. Yerasti bayliqliri zapisi – Yeraltı zenginlikleri rezervi; yeraltı kaynağı. zar-mung f.u. Özlem ve hüzün. Zar-mungumni éyttim – Özlem ve hüzünümü söyledim. zarangza ç. Bir tür yağlı bitki. zaratliq a.u. Mezarlık, sinlik, kabristan. zariqmaq ağ. bk. zérikmek. zarlanmaq f.u. Sızlanmak, dert yanmak, şikayet etmek. U kün köchürüshning éghirlighidin zarlinidu – O geçim zorluğundan şikayet ediyor. zarlash Sızlanma, dert yanma, şikayet etme, ah çekme. zarlatmaq (zarlimaq'tan) Ah çektirmek, zorlamak. zarliq f.u. Zaruret, sıkıntı, yoksulluk. zarlimaq f.u. Sızlanmak, dert yanmak, şikayet etmek, ah çekmek. zat a. Zat, şahıs. zatdar f. Cins, asil. zaten a. Zaten, aslında. zatliq a.u. Cinsli, asil. zatsiz f.u. Cinssiz, asilsiz. zatsizliq f.u. Cinssizlik, asilsizlik. zawal a. 1. Gurup, batma, batış. Zawal waxti – Akşam vakti. 2. zeval, inkıraz, gerileme, düşme. zawut r. Fabrika. Paxta zawuti – Pamuk fabrikası. Shal aklash zawuti – Çeltik fabrikası. Öaraq zawuti – Rakı fabrikası. Yagh zawuti – Yağ fabrikası. zaya a. bk. zaye. zaye a. Kaybolma, yitim, kayıp, kaybedilen bir şey, israf. Zaye qilmaq – Kaybetmek. Waxtni zaye qilidikensiz – Vakiti boşuna kaybediyormuşsunuz. zayi a. bk. zaye. zayiliq a.u. Faydasızlık, yararsızlık, lüzumsuzluk. zayom r. İstikraz, ikraz, ödünç. zebt a. Zabt, işgal. Zebt qilmaq – Zabt etmek. Zebur Zebur. Hazret-i Davud'a vahiy olduğuna inanılan İlahî kitap. zede f. Ezilmiş, silik. zedek f. ağ. bk. zerdek. zegewetchi f.u. ağ. Kuyumcu, cevahirci. zeher f. Zehir, ağı. zeherxende f. Kindar, öfkeli, kin dolu. zeherxendilik f.u. Tahakküm. zeherlenmek f.u. Zehirlenmek. zeherlesh f.u. Zehirleme. zeherligüchi f.u. Zehirleyici, zeherligüçi maddilar zehirleyici maddeler. zeherlik f.u. Zehirli, zeherlik dora zehirli liac. zeherlik gaz zehirli gaz. zeherlimek f.u. Zehirlemek. zeherlinish f.u. Zehirlenme. Zehl a. astr. Satürn, Zühal. zehme bk. zexme. zehmet bk. zexmet. zexm f. bk. zexme. zexme f. Yara. Zexme yetküzmek – Yaralamak. zexmet a. Zahmet. zexmetlik a.u. Zahmetli. Zexmetlik seper – Zahmetli yolculuk. zexmetsiz a.u. Zahmetsiz. zexmidar f. Yaralı. Zexmidar bolmaq – Yaralanmak. zexmilendürmek f.u. Yaralamak, yaralandırmak. zexmilendürüsh f.u. Yaralama, yaralandırma. zexmilesh f.u. Yaralama. zexmilimek f.u. Yaralamak. zeip a. Zayıf, güçsüz, hastalıklı, cılız, rahatsız. zeiplenmek a.u. Zayıf olmak, güçsüzleşmek. zeipleshmek a.u. Zayıflaşmak, hastalanmak, güçsüzleşmek. zeiplik a.u. Zayıflık, güçsüzlük, hastalık. zek Deri boyama. zekawet a. bk. zakawet. zekiy a. Zeki, aklı çevik. zekiylik a.u. Zekilik, akıl çevikliği. zel a. Yanlış, hata, yanlışlık. zembil f. Zembil. Zembil kötermek – Zembil kaldırmak. zembirek f. Top. Özi mangidighan zembirek – Kendisi hareket eden top. Zembirek yémi – Top yemi; top kurbanı. zembirekchi f.u. Topçu. Zembirekchi qisim – Topçu kısım. zemburuq bot. Liken. zemche Şaplı. zemchi bk. zemche. zemin f. bk. zémin. zemindar f. bk. zémindar. zemzem a. Zemzem. zen a. Akıl, zeka, sağduyu, dikkat. zen'gi f. bk. zenggi. zenggangchi ç.u. Bekçi, karakol, nöbetçi. zengger Mavi, mavi renk, gök (rengi). zenggi a.f. Zenc, Zenci. zenglimek f.u. Paslanmak, pas tutmak. zenjir f. Zencir. zenjirlewetmek f.u. Zincirlemek, zencirleyivermek. zenjirlesh f.u. Zincirleme. zenjirlik f.u. Zencirli. zenjirlimek f.u. Zencirlemek. zenjiwil a. bot. Zencefil. zep Hayret, garip, iyi, pek. Siler ikkingla zepmu obdan kélishipsena – Siz ikiniz çok iyi gelmişsiniz. zeper f. Zafer, galebe. zepiren a. ağ. bk. zepireng. zepireng a. bot. Safran. Zepireng renglik – Safransı. zer f. Altın. Zer qeghez – Altın renkli kağıt. Zer doppa – Altın sırmalı tekke. zerbap f. Altın sırmalı. zerbe a. Darbe. Ölüm zerbisi – Ölüm darbesi. Zerbe bermek – Darbe vermek. Zerbe yémek – Darbe yemek. zerbidar a.f. Vurucu. zerbidarliq a.f.u. Vuruculuk. zerbilik a.u. Öncülük, öncü. Zerbilik yosunda – Öncü halinde; öncü olarak. zerbimesel Darbımesel, atasözü. zerdap f. Mayi, sıvı, akıcı madde. Yürügümni zerdap basti – Yüreğim eridi. zerde f. Öd, safra. Zerdem qaynap ketti – Hiddetlendim. Zerde qilmaq – Acı söylemek; can yakıcı bir şekilde. U ademlerge zerde bilen qaraydu – O insanlara kinle bakıyor. Zerde söz – Acı söz; kinli söz. zerdek f. bot. Havuç. zerdilik f.u. Kinli, hırçınlıkla. zereh f. Zırh. zerehlik f.u. Zırhlı. Zerehli qisim – Zırhlı kısım. zerel a. ağ. bk. zerer. zereng f. bot. Akçaağaç, isfendan. zerer a. Zarar, ziyan. Zerer körmek – Zarar görmek. Zerer qilmaq – Zarar etmek. zererkünende a.f. Asalak, baltalayıcı. zererkünendichilik a.f.u. Asalaklık, baltalayıcılık. zererlendürmek a.u. Zararlandırmak. zererlendürüsh Zararlandırma. zererlenmek a.u. Zararlanmak. zererlik a.u. Zararlı. zererlimek a.u. Zarara sokmak, zarar vermek. zererlinish a.u. Zararlarıma. zerersiz a.u. Zararsız. zerersizlendürmek a.u. Zararsızlandırmak. zerersizlendürüsh a.u. Zararsızlandırma. zerersizlenmek a.u. Zararsızlanmak. zerersizlik a.u. Zararsızlık. zerersizlinish a.u. Zararsızlarıma. zeret a. bk. zeretgahliq. zeretgahliq a.u. Mezarlık. zerger f. Kuyumcu. zergerchi f.u. bk. zerger. zergerlik f.u. Kuyumculuk. zerghaldaq Sarıasma. zerhal f.a. Yaldızlı. zerp a. tar. Darp etme, darp, çoğaltma. zerpéchek f. bot. Yaban keteni, şeytan saçı, aktimon. zerpxana a.f. Para basan ev. zerriche a.f. Küçük parça. Zerriche shübhe yoq – Zerre kadar şüphne yok. zewal a. bk. zawal. zey Su, nem, rutubet. zeychilik Rutubet, nem. zeyip bk. zeip. zeykesh Nemli, yaş, rutubetli. Zeykesh jay – Rutubetli yer. zeykeshlik f.u. Rutubetli, yaşlık. zeyleshmek Nemlenmek. zeylik Nemli yer, rutubetli yer. zeylishish Nemlenme. zeytun a. Zeytin. Zeytun derixi – Zeytin ağacı. Zeytun méyi – Zeytin yağı. zeytüne Zeytinsi 2. Zeytune (hanım adı). zébun f. Zebun, darmadağın olma. Zébun qilmaq – Darmadağın etmek. zéhin a. Zihin. Zéhin yürgüzmek – Akıl kullanmak. zéhinlik a.u. Zihinli, akıllı. zéhinliklik a.u. Zihiülilik, akıllılık. zéhinsiz a.u. Zihinsiz, akılsız. zéhinsizlenmek Aklını kaybetmek. zéhinsizlik Akılsızlık. zéhniy a. Zihnî. zémin f. Yer, toprak, kara. Memliket zémini – Ülke toprağı. zémindar f. Toprak sahibi, toprak ağası. zémindarliq f.u. Toprak sahipliği, toprak ağalığı. zéminsiz f.u. Topraksız. zérek f. Zirek, uyanık. zéreklik f.u. Zireklik, uyanıklık. zérikish Usanma, bıkma, sıkılma. zérikmek Usanmak, bıkmak, sıkılmak. Zérikip olturuptimen – Sıkılıp oturuyorum. Zérikip ketmek – Usanmak. zériktürgüch Sıkıntılı, ıstıraplı, usandıncı. zériktürmek (zérikmek'ten) Usandırmak, bıktırmak, bezdirmek. Zériktüridighan ish – Usandıran iş; sıkıcı iş. zériktürüsh Usandırma, bıktırma, bezdirme. ziba f. Ziba, güzel, süslü, yakışıldı. zich f. Sıkı, kesif, yoğun, kalabalık, içiçe. Xelqi zich öy – Kalabalık aile. Zich olturmaq – İçiçe oturmak. zichchide Koyu bir halde. zichlash Yoğunlaştırma. zichlashmaq Sıklaşmak, yoğunlaşmak. zichlashturmaq (zichlashmaq'tan) Sıklaştırmak, yoğunlaştırmak. zichliq f.u. Yoğunluk, kalabalık, sıkı olma. Ahalining zichlighi – Nüfus yoğunluğu. zid a. bk. zit. ziddiyet a. Ziddiyet, zıtlık, karşıt. ziddiyetlik a.u. Karşıtlık, düşmanlık. zide f. Ezik, bozukluk, hasar, zedelenmiş. zigh-ziq Dar, darlık. zighir bot. Keten, susam. Zighir yéghi – Susam yağı. zighirliq Susam tarlası. zikir a. 1. Zikir, Allahı anma 2. Vurgulama, beyan, izah. Yuqurida zikir qilip ötken adimimiz – Yukarıda bahsettiğimiz kişi. ziq Şiş, kebap şişi 2. mec. Acı istihza; iğneli sözler. zil Zil. Zil chélindi – Zil çalındı. Bulbulning zil üni – Bülbülün etkileyici sesi. zilal a. 1. Soğuk 2. Temiz. Zilal sherbet – Soğuk şerbet. zilwa Hoş, iyi. Zilwa ünlük saz – Hoş sesli saz. zilche f. Ünlü halı. zilchilik ağ. bk. gilemchilik. zilzile a. Zelzele, deprem. zimatang ç. Susam helvası. zimistan f. Kış. Zimistan kéchiliri – Kış geceleri. Zimistan körmigen bülbül baharning qedrini bilmes – d. Kış görmemiş bülbül baharın değerini bilmez. zimlanka r. Zeminlik, toprak dam; bk. geme. zimme a. Sorumluluk, mesuliyet. Bu ishni men öz zimmemge alimen – Bu işin sorumluluğu bana ait. Mesuliyet qarshi terepning zimmiside – Sorumluluk karşı tarafa ait. Bu bizning zimmimizge chüshüdu – Bu bizim sorumluluğumuzda. zina a. Zina. Zina qilmaq – Zina yapmak. zinakar a.f. Zina yapan. zindan f. Zindan. zindanchi f.u. Zindancı. zindanxana f. Zindan, hapishane. zinet a. bk. zinnet. zingaq Yanak, avurt. Zingaq chach – Zülüf, favori. zingildash bk. zingildimaq. zingildashmaq Vızıldaşmak, uğuldaşmak. zingildimaq Çınlamak 2. Cıvıldamak 3. Sızlamak. Mingem zingildap aghrishqa bashlidi – Başım sızlayıp ağırmaya başladı. zinglashmaq Çenilemek, ağlaşmak. zinxana f. bk. zindan. zinnet a. Ziynet, süs. Zinnet bermek – Süslemek. Zinnet eswapliri – Süs aletleri. Bu derexler sheherge zinnet bérip turudu – Bu ağaçlar şehiri süslüyor. zinnetlendürmek a.u. (zinnetlimek'ten) Süslendirmek. zinnetlenmek a.u. Süslenmek. zinnetlesh a.u. Süsleme. zinnetlik a.u. Süslü. zinnetlimek a.u. Süslemek. zip-zinnet f.a. Bezeme, süs, tezyin. zipa Zarif. Boyi zipa qiz – Boyu zarif kız. zir-zeber f. bk. zir-zewer. zir-zewer f. Zir-zewer bolmaq – Yıkılmak, tahrip olmak, altüst olmak. Néme anchiwila zir-zewirigiche surashturup ketting? – Neden o kadar teferruatını soruşturdun? zir-zir Taklidî ses. Zir-zir kelmek – Titremek. ziraet a. Ziraat, ekincilik. Ziraet qilmaq – Ekincilik yapmak. ziraetchi a.u. Ziraatçı, ekinci. ziraetchilik a.u. Ziraatçılık, ekincilik. zirape a. Zürafa. ziriq bot. 1. Amberbaris, kadın tuzluğu 2. Kimyon, çörekotu. ziriqliq Amberbaris veya kimyon ağaçlarının bulunduğu yer. zirillimaq Titremek. Yürigim zirillaydu – İçim titriyor. zit a. Zıt, aksi. Zit bolmaq – Zıt olmak. Zit adem – Aksi adam. zitlashmaq a.u. Düşmanlaşmak; birbirine düşman kesilmek. zitlashturmaq a.u. Düşmanlaştırmak; birbirine düşürmek; hasım yapmak. zitlashturush a.u. Düşmanlaştırma. zitliq a.u. Karşıtlık, düşmanlık, hasımlık. zitlishish a.u. Düşmanlaşma. zitman a.f. Aykırı, uyumsuz. zitmanliq a.f.u. Aykırılık, uyumsuzluk. zittigha a.u. Aksine, tersine. ziwa f. bk. ziba. ziwer Zinnet-ziwer – Süs; yılbaşı ağacı süsleri. ziyade a. Fazla, çok. Ondin ziyade adem keldi – Ondan fazla adam geldi. Heddin ziyade – Aşın, fazlasıyla. ziyadiliq a.u. Fazlalık, aşınlık, üstünlük. ziyali a.u. Aydın. Ziyaliler – Aydınlar. Ziyalilar yurtu – Aydınlar ocağı. ziyaliliq a.u. Aydın olma hali; okumuşluluk. ziyan f. Ziyan, zarar. Ziyan keltürmek – Zarar vermek. Ziyan tartmaq – Zarar çekmek. Ziyan yetküzmek – Zarar vermek. Ziyangha uchrimaq – Zarara uğramak. Ziyini yoq – Zaran yok; zararsız. ziyan-zexmet f. Zarar ve zahmet. Ziyan-zexmet körmek – Zarar ve zahmet görmek. ziyanchiliq f.u. Zararlı olma hali. ziyandar f. Asalak, baltalayıcı. ziyandash f.u. Asalak, baltalayıcı. ziyandashliq f.u. Asalaklık, baltalayıcılık. Ziyandasliq qilmaq – Zarar vermek. Ziyandasliqqa uchrimaq – Zarara uğramak. ziyankesh f. Asalak, baltalayıcı. ziyankeshlik f.u. Asalaklık, baltalayıcılık. ziyankünende f. Asalak, baltalayıcı. ziyankünendilik f.u. Asalaklık, baltalayıcılık. ziyanliq f.u. Zararlı. ziyansiz f.u. Ziyansız, zararsız. Ziyansiz etmek – Zararsız hale getirmek. ziyansizliq f.u. Zararsızlık. ziyapet a. Ziyafet. Ziyapet qilmaq – Ziyafet vermek. ziyaret a. Ziyaret. Ziyaret qilmaq – Ziyaret etmek. Hem ziyaret, hem tijaret – d. Hem ziyaret, hem ticaret. ziyaretchi a.u. Ziyaretçi. ziyaretgah a.f. Ziyaret yeri. zize ağ. Sonra. Andin zize – Ondan sonra. zogal a. ağ. bk. zawal. zogul Zogul tutmaq – Hamur tutmak. zox a. bk. zoq. zoxmen a.f. bk. zoqmen. zoq a. 1. Memnuniyet, hoşnutluk 2. Hayranlık, sevinç taşkınlığı. zoqlandurmaq a.u. (zoqlanmaq'tan) Memnun etmek, sevindirmek. zoqlandurush a.u. Memnun etme, sevindirme. zoqlanmaq a.u. Memnun olmak, sevinmek. zoqlinarliq a.u. Sevindirici, zevklendirici. zoqluq a.u. Sevinç, memnun olma, zevk. zoqlunush a.u. Memnun olma, sevinme, zevklenme. zoqmen a.f. Hevesli, istekli. zoqmenlik a.u. İsteklilik, heveslilik. zomiger a.f. Zalim, tiran, müstebit. zomigerlik a.f.u. Zalimlik, müstebitlik. zong ç. Zong olturmaq – Çömelmek. zongzaymaq ç.u. Çömelmek. zongzaytish ç.u. Çömeltme. zongzaytmaq ç.u. (zongzaymaq'tan) Çömeltmek. zoolog r. Zooloji uzmanı. zoologiye r. Zooloji. zootéxnik r. Zooteknik uzmanı. zor f. 1. Kuvvet, güç, kudret, büyük. 2. Zor, cebir. Zor birlen – Zorla. Men zor keldim – Ben zor geldim. Zor adem – Büyük adam. Bu ish zor ehmiyetke ége – Bu işin önemi büyük. zorawan f. Zorba. zorawanliq f.u. Zorbalık. Zorawanliq siyaset – Zorbalık siyaset. zoraymaq f.u. Büyümek, kuvvetlenmek. zoraytish f.u. Büyütme, kuvvetlendirme. zoraytmaq f.u. (zoraymaq'tan) Büyütmek, kuvvetlendirmek. zorgha f.u. Zorla, güç bela. zoriyish f.u. Büyüme, kuvvetlenme. zorlanmaq f.u. Zorlanmak. zorlap f.u. Zorlayıp, zorlayarak. zorlash f.u. Zorlama. zorlimaq f.u. Zorlamak. Zorlap kirmek – Zorlayarak girmek; zorla girmek. zorlinish f.u. Zorlanma. zorluk f.u. Zorluk, güçlük. zorluq-zombuluq Zorbalık. zoruqmaq f.u. Yorulmak, usanmak, bitkin bir hale gelmek. Étim zoruqup ketti – Atım yoruldu. zoruqturmaq f.u. (zoruqmaq'tan) Yormak; yorgun düşürmek. zoruqturush f.u. Yorma, yorgun düşürme. zörür a. Lüzumlu, gerekli. Zörür bolmaq – Lazım olmak, gerekmek. zörüret a. Zaruret. zörüriy a. Zaruri. zörüriyet a. Zaruret. zörürlük a.u. Lüzumlu olma hali. zugal a. ağ. bk. zawal. zughuy Kinli, kastlı, garazkar. Zughuy düshmen – Kinli düşman. zughuyluq Kinlilik, kıskançlık. Zuhal a. Zuhal, Satürn. Zuhre a. Zühre, Çulpan. zuhur a. Zuhur, ortaya çıkma. Zuhur bolmaq – Zuhur olmak. zujang ç. ağ. Grup başkanı. zukam f. t. Grip. Zukam bolmaq – Grip olmak. zukamdimaq f.u. Grip olmak. zuqqa a. Akıllı, zeyrek, zihni çevik. zuqqiliq a.u. Akıllılık, zihni çeviklik. Zulqerneyn a. İskender Zülkarneyn; Çifte boynuzlu. zulmet a. Karanlık. Zulmet qarangghuluqi – Cehalet karanlığı. Zulmet zenjili – Cehalet zenciri. zulmetlik a.u. Karanlık, cehalet. Zulmetlik tün – Cehalet gecesi. zulum a. Zulüm. Zulum tartmaq – Zulüm görmek. Milli zulum – Millî zulüm. zumiger a.f. bk. zomiger. zungli ç. Başbakan. zungsiling ç. Başkomutan. zungsilingliq ç.u. Başkomutanlık. zungtung ç. Reis, cumhurbaşkanı, devlet başkanı. zungtungluq ç.u. Reislik, cumhurbaşkanlık. Zungtungluqqa saylanmaq – Cumhurbaşkanlığına seçilmek. zurapa Hükmü geçen. Zurapa ayal – Hükmü geçen kadın. zurapaliq Zorbalık, amirane oluş. zuwan f. Dil, söz, konuşma. Zuwan atmaq – Söylemek. Zuwanim tutuldi – Dilim tutuldu. züberjet f. Zebercet. zülük f. t. Sülük. zümret a. Zümrüt. ach I Aç. Qarnim ach – Karnım aç. Ach qéringha veya ach qorsaqqa – Aç karına. Ach qalmaq – Aç kalmak. Achtin ach – Açtan aç. Achtin öltürmek – Açlıktan öldürmek.\nII. Ach hawa reng – Mavimsi; açık gök renk. Ach kök – Açık mavi; mavimsi. Ach qizil – Kırmızımsı; açık kırmızı. acha I Abla. Ögey acha – Üvey abla. Qéyin acha – Görümce; baldız. Achisi – Ablası.\nII Çatal. Acha ériqlar – Çatallı kanallar. Acha yol – Çatal yol. Tömür yol achisi – Demir yolu dalı. Derya achisi – Nehir kolu. Acha ay – İki yıl arasındaki ay, aralık ayı. achchighlimaq I bk. achchighlanmaq.\nII Darılmak, küsmek, kızmak. achchiq I Acı. Achchiq alma – Acı elma. Achchiq anar – Acı nar. Achchiq tash – Şap. Achchiq chay – Koyu çay; demli çay. Achchiq su – Sirke. Achchiq laza – Acı biber. Achchiq söz – Acı söz; sert söz. Achchiq sughuq – Sert suğuk; acı ayaz.\nII Sinirlilik, dargınlık, öfke, hiddet, kızgınlık. Achchighim keldi – Kızdım, öfkelendim. Achchighingiz kelmisun – Kızmayın; kusura bakmayın. Achchighim chiqti – Öfkem dağıldı. Achchighimni basalmidim – Hiddetime dayanamadım. U méning achchighimni keltürdi – O beni kızdırdı. Achchighini almaq – Öfkesini çıkarmak. Achchighi téz – Çabuk öfkelenen. Achchighi yaman – Fazla hiddetli; sinirli. Achchiq til – Acı dil; zehir dil. Jan achchighi veya jan achchighida – Ölüm tehlikesi önündeki hiddet. al I Hile.\nII ağ. Kötü ruh.\nIII Kuru karanfil. ana I Ana, anne. Ata-ana – Ata-ana. Ögey ata-ana – Üvey ata-ana. Ana jan – Anneciğim. Béqim ana – Bakım ana. Qéyin ana – Kayın ana. Chong ana – Büyük anne. Kichik ana – Hala; teyze. Ana tili – Ana dili. Ana weten – Ana vatan. Kindik ana – Ebe. Ana yurt – Ana yurt. Su anisi – Deniz kızı.\nII İşte; O. ang I Akıl, anlayış, fikir. Éngi yoq – Anlayışsız, akılsız, aklı yok.\nII Av. Ang olimaq – Avlanmak; avcılık yapmak. Ang térisi – Av hayvanının derisi. aniliq I Dişi, dölyatağı.\nII Analık. Aniliq heqqi – Analık hakkı. Aniliq méhri – Analık sevgisi. arslan I Aslan. Arslan yürek – Aslan yüreği. Arslan yüreklik – Aslan yürekli.\nII Aslan. Chishi arslan – Dişi aslan. at I Ad, isim. At qoymaq – Ad koymak, isim vermek. Éting kim? – Adın ne? Étingiz néme? – Adınız ne? Eti qurghur kim édi? – Kahrolsun, adı ne idi onun? Eti bar, jismi yoq – Adı var cismi yok. Yaman at – Kötü nam. Yaman atqa qalmaq – Küfüre uğramak. At chiqarmaq – Ün kazanmak. Éti chiqqan – Ünlü, namdar. Ataghliq at – Ünlü isim. Xas at – Özel isim. Türdesh at – Aynı türe mensup isimler. Éti – Adı, ismi. Eti bir – Adı aynı. Eti bir tuqqan – Akraba isimler.\nII At. At férmisi – At çiftliği, hara. At qorisi – At ağılı. At yügürtüsh meydani – At koşturma alanı. At göshi – At eti. At oghrisi – At hırzısı. At-chapan kesmek – Atım alıp, paltosunu çıkartmaya benzer para cezası. At chapmaq – At koşturmak. Attin chüshmek – Attan inmek. At salmaq veya at qoymaq – Doludizgin ileri at sürmek veya at ile saldırmak. At yili – At yılı. At küchü – At gücü. At quyrughi – At kuyruğu. At üstü – Sathilik, özensizlik, üstünkörü. Ishqa at üstü qarimaq – Baştan savmak; işe özensizlik etmek. Minglerche yigitning töpiside at oynatqan yigit – Cesur ve gururlu delikanlı. ata I Ata, baba. Atisi bashka – Atası başka. Chong ata – Büyük ata, büyük baba. Qéyin ata – Kaynata, kayınpeder. Qéyin ata méli – Kayınata malı. Özeng mal tapmisan, qéyin ata méli néme boludu – Kendin mal kazanmadıkça kaynata malı ne olur. Ata kesip – Baba mesleği. Atilirimiz – Atalarımız. Atam zamanida – Nuh u Nebi zamanında. Ata yurt – Asıl yurt; ata mekan. Yetti ata – Yedi ata. Chopan ata – Çoban ata (efsaneye göre, himayeci hami baba). Ata sheytan – Şeytanların atası. Ata balisi – Yararlı genç; aferin delikanlı. Ata-bowa körmigen – Hiç görülmemiş; nadir.\nII Hediye, armağan.\nIII Ada. Yerim ata – Yarım ada. Atilar déngizi – Adalar Denizi; Egey denizi. Téqim atilar – Takım adaları. Atisi – Adası. atlas I Yüzü parlak ipekli kumaş.\nII Atlas, coğrafya haritaları derlemesi. atsiz I Adsız, isimsiz.\nII Atsız. Atsiz barmaq – Atsız gitmek. atsizliq I İsimsizlik, namsızlık.\nII Atsızlık. ayaq I Ayak. Ayaq oyunu – Dansı. Ayaq üstide – Ayakta, ayakta kalmak. Ayaq basmaq – Ayak basmak. Ayaq tepmek – Tepinmek, ayağını yere vurmak. Bashtin-ayaq kiyindürmek – Baştan ayağa kadar giyindirmek. Mayning ayighida – Mayıs'ın sonunda. Ayighighiche – Sonuna kadar. Béshidin ayighighiche – Başından sonuna kadar. Ayighigha yetküzmek – Sonuna yetiştirmek. Ayaqqa yetküzmek – Sonuna yetiştirmek. Ayighida – Sonunda. Ayighi bar – Sonu var. Ayighi néme boldi? – Sonu ne oldu? Bashtin-ayaq oqup chiqtim – Baştan sonuna kadar okuyup bitirdim. Deryaning ayighi – Nehrin sonu. Bir kishilik ayaq – Bir kişilik ayak kabı. Yaghach ayaq – Ağaç ayak. Éghir ayaq – Hamile, yüklü. Yalghuz ayaq yol – Patika, keçi yolu. Ayaq kiyim – Ayak kabı. Shum yol – Uğursuz yol. Ayaq-qolluq adem – Muktedir, gücü olan, iş görebilen, kabiliyetli. Ayaq yetken yer – Ayak değilen yer. Éghir ayaq bolmaq – Gebe olmak, hamile olma. Ayighi köygen toxudek – Ayağı yanmış tavuk gibi. Ayaq üzmek – Ayak çekmek. Ayighi üzülmey – Ayağı kesilmeden. Ayaq asti qilmaq – 1) Çiğnemek 2) İhlal etmek. Ayaq-qolsiz qalmaq – Yardımcısız kalmak. Ayighi asmandin keldi – Ayağını göklere kaldırarak yıkıldı. Ayighi xeyirlik bolsun – Sonu hayırlı olsun. Ayighigha yiqilmaq – Af dilemek, elini öpmek. Bu yer ayaq asti bolup ketti – Burası çok kalabalıklaştı. Ayighimdin ayaq qalmidi – Ayağım çok yoruldu. Ayaq astidin – Aniden, tesadüf.\nII N. Çanak, kase, büyük bardak. Idish-ayaq – Mutfak takımları. ayan I Açık, görülür. Ayan bolmaq – Görülmek. Bolushi ayan – Olması açık.\nII Gelir, kazanç. ayla I a. Abla.\nII bk. ayli. ayna I Ayna. Aynayi jihan – Cihan aynası. Aynisi – Aynası.\nII İşte o. bagh I f. Bağ; bahçe.\nII Bağ. Saet béghi – Saat bağı. Bir bagh ot – Bir bağ ot. bagh-bostan I f. Bağ bostan.\nII Bağ bostan. bal I Bal. Bal qoshuq – Bal kaşığı. Uning aghzidin söz emes, bal tamidu – Onun ağzından söz değil bal damlar.\nII Derece. Ikki bal shamal – İki dereceli rüzgar. bala I Çocuk. Balilar – Çocuklar. Balilar baghchisi – Çocuk parkı. Balilar öyi – Çocuk evi. Oghul bala – Erkek çocuk. Qush balisi – Kuş yavrusu. Mektep balisi – Okul çocuğu. Bala qilip almaq – Çocuk edinmek. Bala körmek – Çocuklu olmak. Bala körmigen – Çocuklu olmamış. Bala chaghlimaq – Çocuk zannetmek. Bala tapmaq – Çocuk doğurmak. Börining balisi – Kurt yavrusu. Qarghining balisi – Karga yavrusu. Adem balisi – İnsan oğlu. Mektep yéshidiki bala – Okul yaşındaki çocuk. Men uni bala chaghlighandim – Ben onu çocuk zannetmiştim. Bala yatqu – Rahim, döl yatağı. Bala tashlimaq – Çocuk düşürmek. Bala tughmaq – Çocuk doğurmak.\nII a. Belâ. Balayi ezim – Büyük bela. Balayi apet – Kaza, bela, afet. Balagha uchrimaq – Belaya uğramak. Balagha kalmaq – Belâya tutulmak. bap I a. Bap, bölüm. Kitapning birinchi babi – Kitabın birinci babı.\nII Yararlı, uygun. Bu kiyim bap keldi – Bu giysi uygun geldi. Amma bap mal – Herkese uygun mal. barliq I Hepsi, bütün. Barliq xelq – Bütün halk. Barliq tawushi – Bütün sesi.\nII Varlık, mevcudiyet, zenginlik, servet. barmaq I Parmak. Bash barmaq – Baş parmak. Besh barmighimdek bilimen – Beş parmağım gibi biliyorum.\nII Varmak. Bérip kelmek – Gidip gelmek. Bérip yetmek – Ulaşmak. Bérip yanay – Gidip döneyim. Yéqin barmaq – Yakın varmak. Élip barmaq – Götürmek. Yürüp barmaq – Yürüyerek varmak. U yetmish yashlargha bérip qaldi – O yetmiş yaşına yaklaştı. Herxil xiyallargha barmaq – Çeşitli hayallara dalmak. Yézip barmaq – Devamlı yazmak. Küzütüp barmaq – Takip etmek; gözetlemek. Uxlap barmaq – Uyuyarak varmak. Köchüp barmaq – Taşınmak; göç ederek ulaşmak. Urushqa qolum barmaydu – Dövmek istemem. Étishqa tilim barmaydu – Söylemek istemem; söyleyemem. batil I Cesur, gözü pek, yürekli.\nII a. Boş, faydasız, beyhude. bayqush I Baykuş.\nII Zavallı, çaresiz, talihsiz, şanssız. baz I f. Yine, tekrar, bir daha.\nII f. Ala doğan.\nIII Buzul. berk I f. Yaprak.\nII 1. Kilitli. 2. Sağlam. Aghzinggha berk bol – Ağzını sıkı tut. bes I f. Yeter, kafi.\nII a. Tartışma, çekişme, münakaşa. bez I anat. Bez.\nII Amerikan bezi. bérish I Varma. Bérishim kérek – Varmam gerek. Bérishtin yénishliri téz – Varmanızdan dönmeniz çabuk. Ishning bérishi – İşin gidişi. Bérish kélish – Gidiş dönüş.\nII Vermek, verme. Ayliq bérish – Aylık verme. Otpuska bérish – İzin verme. Unwan bérish – Ünvan verme. Qesem bérish – Kasem etme; yemin etme. bodaq I Besili, semiz. Bodaq qoy – Beslenmiş koyun.\nII Farz, tahmin, tasavvur. Öydiki bodaq bazargha tughri kelmeptu – Evdeki hesap çarşıya uymamış. bodash I bk. bodimaq.\nII Farz, tasavvur, tahmin. boghaz I Gebe, yüklü, hamile. Boghaz bolmaq – Gebe kalmak.\nII Boğaz. Dardanil boghizi – Çanakkale boğazı. boghuz I Boğaz.\nII Yem. Küchlük boghuz – Besleyici yem. boja I r. Dizgin.\nII. Boja qilmaq – Kurutmak. bolash I ç.u. Ambalâj, paketleme.\nII ç.u. İltizam, kesenek. boldurmaq I 1. Gerçekleştirmek, tahakkuk etmek. 2. Mayalamak. Boldurghan xémir – Mayalanmış hamur.\nII Yorulmak; atın yolda yorulması. boluq I Bol, bolluk. Bu yil boluq ashliq östürduq – Bu yıl bol tahıl ürettik.\nII ç.u. Garanti, teminat. Boluq qilmaq – Garanti altına almak, teminat vermek, teminat almak. boshluq I Boşluk. Eghiz boshlughi – Ağız boşluğu. Öz öyümning xoshlughi put qolumning boshlughi – d. Kendi evimin rahatlığı, elimin ayağımın serbestliği.\nII Gevşeklik. U boshluq qildi – O gevşeklik etti. boyluq I Boylu. Égiz boyluq – Uzun boylu. Uzun boyluq – Uzun boylu. Qisqa boyluq – Kısa boylu.\nII Gebe. Éghir boyluq – Gebe. böke I At sineği, üvez.\nII Güreşçi, pehlivan. burun I Evvel, önce, geçen. Burun zamanda – Evvel zamanda. Xéli waqit burun – Epey zaman önce. Burundin tartip – Evvelden beri. Inqilaptin burun – Devrimden önce. Mundin burun – Bundan önce.\nII 1. Burun. Burun tüshügi – Burun deliği. Puchuq burun – Kısa ve kalkık burun. 2. coğr. Burun. Ikki qolumni burnumgha tiqip keldim – İki elim bomboş geldim. Qoghunning burni körünüp qaldi – Kavun olgunlaşmaya başladı. burush I Kesinti, kırpıntı, parça.\nII Çevirme. cha I Ağarmış. Cha saqalliq – Ağarmış sakalli. Cha toxu – Alaca tavuk.\nII Başak kalıntısı; kesmik. chagh I Çağ, zaman, vakit, devir. Öz chéghida – Kendi zamanında. Shu chaghda – Şu zamanda. Bezi chaghlarda – Bazı zamanlarda. Kichik chéghimda – Küçük vaktimda.\nII Az.\nIII Hoşnut, memnun. U könglimizni chagh etti – O gönlümüzü sevindirdi.\nIV Boyuna göre, denge, duruma göre, ayar, ölçü. Bu otup putumgha taza chagh keldi – Bu çizme ayağıma tam geldi.\nV Kuvvet, güç, kudret. Chéghingni chaghlap ishle – Gücünü ayarında kullan; dengeli çalış. chaghliq I Az. Chaghliq pulum bar – Az param var.\nII Geçici, muvakkat. chak I bk. chek.\nII f. Tekerlek. Chishliq chaq – Dişli tekerlek. Harwuning chaqi – Arabanın tekerleği. Bir chaq yip – Bir makara ip. Chaq égirmek – İp eğirmek. chaq I bk. chagh I.\nII bk. chagh IV. chaqiliq I Paralı.\nII. Bala-chaqiliq – Çoluk çocuklu. chaqmaq I 1. Kırmak, bozmak. Zorluq kishenlirini chaqmaq – Baskı işkencelerini kırmak. Chakmaq qent – Kesme şeker. 2. Sokmak, ısırmak. Ayighimni ilan chaqti – Ayağımı yılan soktu. Chéqip almaq – Sokmak, ısırmak. 3. Yakmak. Serengge chaqmaq – Kibrit yakmak. Chaqmaq chaqti – Kıvılcım çıktı. Aptap ademning közini chaqidu – Güneş insanın gözünü kamaştırır. Paqirap turghan qar közimni chéqip ketti – Parlayan kar gözümü kamaştınverdi. Bahagha chaq – Fiyatım kestir.\nII Yıldırım, şimşek.\nIII Kare, dörtgen.\nIV Sokmak, ısırmak.\nV ağ. Dörtgen. Chaqmaq qent – Kesme şeker. chal I 1. İhtiyar, yaşlı (erkekler için). 2. Ağarmış, ak saçlı.\nII Tam değil, yarı, bitmemiş, yarım yamalak. Chala uyqu – Imızganma uyuklama. Ishni chala tügettim – İşi yarıda bıraktım; İşi yarım yamalak bitirdim. Chala anglimaq – Yarım yamalak işitmek. Men uni chala bilimem – Ben onu yarım yamalak bilirim. Uni chala kördüm – Onu yarım , yalamak gördüm. Chala qazaq – Babası veya annesi Kazak olan. Chala ölük – Yarı ölü. chalmaq I Karıştırmak.\nII Ayak dayamak, ayakla vurmak.\nIII Çalmak; müzik aletini çalmak. Chalmaq chalmaq – Alkışlamak. chang I Toz. Chang basmaq – Toz basmak.\nII Gürültü, yüksek ses.\nIII. Chang salmaq – Kapmak, pençelemek.\nIV zool. Sarıasma. changgal I f. Avuç.\nII Salkım söğüt. chapquzmaq I (chapmaq'tan III) Kazdırmak, açtırmak, oydurmak.\nII (chapmaq'tan ) Koşturmak. At chapquzmaq – At koşturmak. chapmaq I Koşmak. Chépip kelmek – Koşarak gelmek.\nII Çiftleşmek.\nIII Kazmak, açmak, oymak. Ketmen chapmaq – Çapa ile yer kazmak.\nIV Kakmalarla süslemek. Sépigha kümüsh chapqan qilich – Sapı gümüş ile süslenmiş kılıç. chapturmaq I (chapmaq'tan I) Koşturmak. Chapturup kelmek – Koşturup gelmek. At chapturmaq – At koşturmak.\nII (chapmaq'tan II) Çiftleştirmek.\nIII (chapmaq'tan III) Kazdırmak, oydurmak, açtırmak. Östeng chapturmaq – Kanal açtırmak. chas I f. Dörtgen.\nII Hızlı, çabuk. Achchighi chas – Çabuk kızan. chat I Kasık; bk. chap.\nII 1. Dağ boğazı 2. Yarık, aralık. chawa I Çalı çırpı.\nII İç yağı. Qoyning chawa yéghi – Koyunun iç yağı. chaza I ç. İleri karakol.\nII ç. Firkete. chek I Hudut, sınır. Chek qoymaq – Sınırlandırmak. Chektin chiqmaq – Sınırı geçmek. Chektin ashqan – Sının aşan.\nII 1. Çek 2. Kur'a. Chek tashlimaq – Kur'a çekmek. Chek sanduqi – Kur'a sandığı.\nIII 1. Dikiş yeri 2. Çatlak. Chek ketmek – Çatlamak.\nIV r. Çek. chekmek I İçmek (sigara içmek)\nII Çekmek. Azap chekmek – Azap çekmek. Ah chekmek – Ah çekmek. Chéchek chekmek – Çiçek aşısı yapmak.\nIII Koşmak. Harwigha at chekmek – Arabaya at koşmak. chektürmek I Sigara içirmek.\nII Çektirmek.\nIII Koşturmak (araba, sapan gibi aletlere iş hayvanı bağlattırmak). chelish I (chalmaq'tan III) Çalmak, oynamak.\nII (chalmaq'tan I) Karıştırmak, eritmek. chemek I ağ. Parmak; bk. barmaq.\nII İğri ayaklı. chemen I f. bk. chimen.\nII ç. Erişte, makama. chen I ç. Apolet.\nII ç. Oran, ölçü. cheydu I ç. Kıyma satın.\nII ç. Satır (büyük bıçak). chéchek I Çiçek. Ak chéchek – Beyaz çiçek. Dillar béghida chéchekler atti – Gönül bahçesinde çiçekler açıldı.\nII t. Çiçek (hastalığı). Chéchek chekmek – Çiçek aşısı yapmak. chéchen I 1. Zihni çevik, hazırcevap 2. Hatip.\nII Temiz, temizlik seven. chéchenlik I 1. Hatiplik 2. Zihin çevikliği, hazırcevapllık.\nII Temizlik, temizlik sevme hali. chéchish I bk. chachmaq.\nII bk. chechmek. chig I ağ. bk. chigh.\nII Düğüm; bk. chigik ve chigich. chil I Çil. Chil böri – Çakal.\nII t. Ekzama. chilan I İğdegillerden, koyu kahve renkli bir meyve ki, Kaşgar'ın çilanı ünlüdür. Chilan derixi – Çilan ağacı.\nII Koyu kahve rengi. Chilan toruq at – Koyu doru at. chit I r. Basma, çit köynek basma gömlek.\nII Çakal eriği çalıları, çiten Çit. choka I Yemek çubuğu (çatal yerine kullanılan Çin mutfak aleti)\nII ağ. Dirsek. chokan I ağ. Küpe.\nII bot. Söğüt.\nIII Evlenmiş genç bayan. choqan I Sepetçi söğütü.\nII Gürültü, uğultu, bağırma, bağırtı, çağırtı. cholaq I Çolak.\nII anat. Kadınların cinsel organı. chot I ç. Bir tür küçük balta. Chot chapmaq – Küçük balta ile kesmek.\nII r. Çörkü. Chotqa salmaq – Hesaplamak. Chotni xata soqmaq – Hata hesaplamak. chota I El tezgâhı ile dokunmuş pamuklu kumaş; bk. mata.\nII ç. Hisse, pay. chotuchi I Dokumacı.\nII Paycı, hisseci (kumar oyunundan hisse alan). chöchek I Hikâye.\nII Ağaç çanak. chömüle I Karınca.\nII Tınaz, dokurcun. chömüsh I bk. chömmek.\nII bk. chömüch. chugun I Dağınık, çözülmüş. Chéchi chugun qiz – Saçı dağınık kız.\nII bk. qonaq. chüsh I Düş, rüya. Chüsh körmek – Düş görmek. U chüshümge kirdi – O düşüme girdi. Chüshte körmek – Düşte görmek. Men uni chüshümde kördüm – Ben onu düşümde gördüm. Yaxshi chüsh körün – İyi düş görün. Chüshimizge kirip baqmighan – Düşümüze bile girmemiş.\nII Öğle. Chüshkiche – Öğlene kadar. Chüsh waxti – Öğle zamanı. Chüshtin kéyin – Öğleden sonra. chüshimek I 1. Kösteklemek. Atni chüshimek – Atı kösteklemek.\nII Düş görmek. chüshüm I 1. Gelir, kazanç, verim. 2. gr. Akuzatif hali. Chüshüm kélish – Akuzatif hali (Belirtme hali)\nII. Chüshüm tereptin – Her taraftan. dagh I f. Leke, benek. Dagh tekküzmek – Lekelemek. Qara bir dagh köründi – Kara bir benek göründü.\nII Kızdırmak, yakmak. Yaghni dagh qilmaq – Yağı kızdırmak. dana I f. bk. dane.\nII Akıllı, hikmetli, bilge. dang I bk. dangq.\nII ç. Rehin; rehine koymak. dangliq I Ünlü, şanlı, şöhretli.\nII ç.u. Rehine, tutak. danglimaq I Övmek, methetmek.\nII ç.u. Rehine koymak, tutuya koymak, rehine etmek. dap I Def. Dap-dumbaq awazliri – Def ve davul sesleri. Dap-dumbaq chalmaq – Def ve davul çalmak.\nII Övünme, atıp tutma. dar I Darağacı, idam sehpası.\nII Halat, çıma, palamar. dat I f. İmdat. Dat salmaq – İmdat bağrısı. Dat démek – İmdat çağırmak.\nII Pas. Dat bashqan – Paslanmış. Dat basmaq – Paslanmak. Dat basmaydighan polat – Paslanmaz çelik. dawa I a. Deva. Derdimge dawa taptim – Derdime deva buldum.\nII Dava. dawul I f. Davul. Dawul urmaq – Davul vurmak (çalmak)\nII Kasırga, uragan. del I Tam, aynen, uygun. Saet del toqquz bolghanda – Saat tam dokuz olduğunda. Ötük del keldi – Çizme tam geldi. Del shundaq – Aynen şöyle. Del shu chaghda – Tam o zaman. Del waxtida – Tam zamanında. Del sen kérek éding – Tam sen lazımdın. Del ene shundaq qilghandila – Aynen şöyle yapıldığında.\nII Uyuşuk. dem I f. Dinlenme, istirahat. Dem aldurmaq – Dinlendirmek. Etinggha dem aldur – Atını dinlendir. Dem élish – Dinlenme. Dem élish öyi – Dinlenme evi. Dem élish küni – Dinlenme günü; tatil günü. Dem élish waxtida – Dinlenme vaktinde. Dem almaq – Dinlenmek. Dem élish ezaliri – Nefes alma organları. Dem tutulush – Nefes darlığı. Dem shiqilish – Nefes darlığı. Dem élishqa bashlimaq – Dinlenmeye başlamak. Dem almay – Dinlenmeden. Ichke dem tartmaq – İçe nefes çekmek. Demi chiqmaydu – Nefesi yok. Dem bermek – Nefes vermek.\nII f. An, lahza, esna. Bir dem – Biraz, biran. Qéshimda turmiding bir dem – Yanımda biran bile kalmadın. Bir demdin béri – Şu andan itibaren. Bir dem turup turung – Biraz bekleyin. Bir demmu tinmaydu – Biran bile dinlenmiyor. Bir demning ichide – Birdenbire. Dem alghiche – Aniden, biranda. dem … deng I ç. Tahıl vergisi.\nII ç. Konuk yeri; kervansaray, otel. dep I Diye. Yoq dep jawap berdi – Yok diye cevap verdi. Bu yerge séni dep keldim – Buraya seni diye geldim. Séni dep – Seni diye. U bizni dep shéyit boldi – O bizi diye şehit oldu. Néme dep keldin – Ne diye geldin. Qeshqer sen qeyerde dep kétiwerdi – Kaşgar sen nerede diye yürümeye devam etti. Qaraqashni dep yürüp qargha qaldi aslighim – Kara kaşlıyı diye koşarak, sonunda tahılımı kar bastı (Zamanımı sevgilimin peşinden koşarak yitirip, sonunda tahılımı kar bastı). He dep – Aralıksız, durmadan. Hushidin kétey dep qaldi – Bayıla yazdı.\nII a. tar. Uzaklaştırma, çıkarma. dérek I bk. derek.\nII ağ. bk. térek. ding I Hassas, duyarlı. Ding qulaq – Duyarlı kulak. Qulaqlirini ding qilip – Kulaklarını duymaya hazır bir hale getirip.\nII Keskin, sivri. Ding pichaq – Keskin bıçak. dö I Falanj.\nII f. bk. diwe. duga I ç. bk. dowa.\nII a. ağ. bk. dua. dung I Ufak, küçük.\nII ç. Toptan. Dung sétish – Toptan satış. Dung soda – Toptan satış. Ishni dung alghuchi – Toplu iş sözleşmesi sahibi. duwa I a. ağ. bk. dua.\nII bk. dowa. edip I a. Yazar, edebiyatçı.\nII Elbisenin dikiş hattı. ediplik I a.u. Yazarlık, edebiyatçılık.\nII Elbisedeki dikiş hattının olma hali. eke I (élip kel) Getir, alıp gel.\nII Şımarık, mahallebici, nazenin. el I Vatan, memleket, il, ülke. Chet ellik – Yabancı. El kezmek – Seyahat etmek. El bolmaq – Vatandaş olmak. El edibiyati – Vatan edebiyatı. Anam ellerning nénini yéqiwatidu – Anam (annem) başkalarının ekmeğini pişiriyor.\nII El, kol. eles I Yüksek, yüce. Eles taghlar – Yüksek dağlar.\nII İğri, şaşı, yanbakış. emen I Pelin, akpelin.\nII Yani, sanki, adeta. emir I a. Emir, buyruk. Öz emrige aldi – Kendi emrine aldı. Emir qilmaq – Emretmek, buyurmak.\nII a. Amir, yönetici, hükümdar, emreden. en I En. (hayvanın kulağını keserek yapılan damga, belge). En salmaq – En vurmak (yapmak). Atning qulughida en bar – Atın kulağında en var.\nII ç. Dava, iş, arşiv. En depter – Arşiv defter.\nIII En. Éni besh métir – Eni beş metre. eng I En. Eng ewwel – En evvel. Eng yaxshi – En iyi. Eng chong – En büyük. Eng bolmighanda – Hiç olmazsa. Eng aldin – İlk önce.\nII bk. en III.\nIII Renk. Éngi öchmek – Rengi silinmek, rengi solmak. englik I Enli, geniş. Englik chit – Enli basma.\nII Ruj. Englik sürmek – Ruj sürmek. enlik I Geniş, engin, enli.\nII Nişanlı, markalı, işaretlenmiş, en vurulmuş. ensiz I Dar, ensiz.\nII Ensiz, damgasız, belgesiz.\nIII Endişeli, telaşlı. es I Hafıza. Eske almaq – Hatırlamak. Ésigha keldi – Ayıldı; kendine geldi. Ésigha kelmey ölüp ketti – Kendine gelmeden ölüverdi. Eske chüshmek – Hatırlamak. Estin chiqmaq – Unutulmak. Estin chiqarmaq – Unutmak. Eske élish kéchisi – Anma gecesi. Ésimde bar – Aklımda var. Ésimde yoq – Aklımda yok. Ésimdin chiqmighan bolsa – Aklımdan çıkmamış olsa. Ésimdin chiqip kétiptu – Aklımdan çıkıvermiş. Este qalmaq – Hafızada kalmak. Este tutmaq – Akılda tutmak. Eske salmaq – Akla salmak. Eske élish – Hatırlamak. Ésingdimu? – Aklında mı? Ésimde – Aklımda. Ésing barmu? – Hafızan yerinde mi? U es-hushidin ketti – O şaşırdı. Ésingni yighiwal! – Aklını topla! Ési kirip qaldi – Olgunlaştı, büyüdü. Uning esi yoq – Onun hafızası zayıf.\nII Koku, ıtır. Yaman es – Kötü koku. esil I a. Asıl. Esil nüsxe – Asıl nüsha. Eslige tughri – Aslına oygun. Ishning esli – İşin aslı. Mesilining esli – Meselenin aslı. Eslide – Aslında.\nII a. Başka, değerli, kıymetli, önemli. Esil tash – Kıymetli taş. Esil zatliq at – Nesilli at. Esli yaman – Aslı kötü; soysuz. esir I a. Esir, tutsak, mahkum. Herbiy esir – Savaş esiri. Esir almaq – Esir almak. Esir qilmaq – Esir etmek. Esir chüshmek – Esir düşmek.\nII a. Asır, yüzyıl; çağ. Ottura esir – Orta çağ. Ottura esir tarihi – Orta çağ tarihi.\nIII a. din. Asır namazı. esirlik I a.u. Esirlik, mahkumlük.\nII a.u. Asırlık, yüzyıllık. Bir esirlik ömür – Yüzyıllık ömür.\nIII a.u. Esirlik, kölelik, tutsaklık, mahkumlük. Esirlikte yashamaq – Esirlikte yaşamak. essiz I Hafızasız, akılsız, kaba, çabuk unutan. Qandaq essizsen özeng – Nasıl bir unutkansın.\nII Kokusuz. Essiz gül – Kokusuz çiçek. etmek I Etmek, kılmak, yapmak. Teshkil etmek – Teşkil etmek. U tamaqni yaxshi étidu – O yemeği iyi yapar. Dawam etmek – Devam etmek.\nII Kapatmak, kilitlemek. ey I ünl. Hey, be.\nII İyileşme, sıhhatli olma. Ey bolmaq – Sıhhatli olarak sıraya katılmak. Yüz qozidin 95 qoza ey boldi – Yüz kuzudan 95 kuzu büyüyüp sıraya katıldı. Bu bala bizge ey bolmaydighan körüdüdu – Bu çocuk bize alışamaz gibi görünüyor. eylemek I Etmek, kılmak, yapmak, işlemek.\nII Tabaklamak. Tire eylemek – Deri tabaklamak. eza I bk. aza.\nII a. Eza, üye, organ. Anglash ezasi – Duygu organı. Hezm qilish ezasi – Hezmetme organı. Jins ezasi – Cinsel organ. Partiye ezasi – Parti üyesi. Muxbir ezasi – Muhabir üyesi. échish I (achmaq'tan) 1. Açış, açma 2. Gösterme, meydana çıkarma. Pal échish – Fal açma.\nII (échimaq'tan) Acımak, ekşimek. Dora yaramni échishturuwatidu – İlaç yaramı acıtıyor. éghitish I (éghitmaq'tan) 1. Çözme, açma 2. Salıverme.\nII (éghatmaq'tan) Sallama, ırgalama, çalkalama. éqish I Akımsı, biraz ak.\nII Akış, akmak. Qan éqishi – Kan akması; kan dolanımı. Yiring éqishi – İrin akması.\nIII Dönüş, dolanım, devrî. Pullarning éqishi – Para dolanımı. éren I Dişbudak ağacı, akçaağacı.\nII Dikkat. U éren qilmaydu – O dikkat etmiyor. ériq I Arık, kenal.\nII 1. Temiz, pak. 2. Masum, suçsuz, günahsız. ésish I Esme, esmek, esinti.\nII (asmaq'tan) Asmak. Ésishqa höküm etildi – Asmaya hüküm edildi. étiwetmek I Vurmak, atmak.\nII Silmek. étish I (étmaq'tan) Silme.\nII (atmaq'tan) Atma, vurma, korşun sıkma. Étish meydani – Savaş alanı; atış sahası. Top étish – Top atış. Tang étishi bilen – Tan ağarmasıyla; şafak sökmesiyle; tan atmasıyla. Ghulach étish – Kulaç atış (atmak)\nIII (etmek'ten I) Etme, yapma, işleme.\nIV (etmek'ten II) Kapatma, kilitleme. étishmaq I (étmaq'tan) Beraber silmek, silişmek.\nII (atmaq'tan) Karşılıklı atmak; atışmak. Top étiship oynimaq – Top atarak oynamak. éytish I (éytmaq'tan I) Söyleme, deme. Éytishlirigha qarighanda – Söylediklerine göre. Unimu éytish kérek – Onu da söylemek gerekir.\nII (éytmaq'tan II) Silme. éytmaq I Söylemek, demek. U rastini éytidu – O gerçeği söyler. Bashqiche éytqanda – Başka bir deyişle. Éytip bermek – Söyleyivermek. Umumen éytqanda – Genellemek gerekiyorsa. Éytip qoymaq – Söylemek. Éytiwéring – Söyleyin. Éytmaslighi mümkin – Söylemeyebilir. Éytmay yürmek – Söylememek. Éytip ötmek – Anmak, ima etmek, bahsetmek, söz açmak, zikretmek, ağıza almak. Méning paydamgha bir söz éytip qoyung – Benim lehime bir söz söyleyin. U éytqan yéridin manga pulni chiqirip berdi – O söylediği yerinden bana parayı çıkarıp verdi. Éytip tügetküsiz – Pek çok, tükenmez. Éytip anglatqusiz – Anlatmak güç. Éytqining kelsun – Söylediğin olsun; Dediğin olsun. Éytayluq – Deyelim, söyleyelim. Éytmisa – Söylemezse. Mamutni tamaqqa éytip kel – Git Mahmut'u yemeye davetet. Yaman éytmay yaxshi yoq – Olabilecek kötülükleri söylemekte yarar var.\nII Silmek, temizlemek, yağlamak. ézish I (ezmek'ten) Eziş, ezme.\nII (azmaq'tan) Azma, sapma. gacha I Orta derecede; şöyle böyle.\nII Dilsiz. gang I ç. Çelik. Gang xenjer – Çelik hançer. Gang beden – Çelik beden.\nII ç. ağ. bk. wang II. gangza I ç. Büyük bardak.\nII ç. Pipo. gej I ağ. Mal, var yok, varlık.\nII f. Albatr, kaymak taşı. ger I f. bk. eger.\nII f. Çapkın.\nIII a. ağ. bk. gherq. gez I Kez, an. Bir gezde – Bir anda. Gez bolmaq – Rastlanmak, uğramak. Gez kelgen yerde – Karşılaştığı yerde.\nII f. Arşın (71 santimetre). gézek I ağ. Kez, defa, kere. Künige ikki gézek – Gününe iki kere.\nII İkiz, iki çocuk. Ikki gézek – İkiz. Xotuni gézek tughdi – Eşi ikiz doğurdu. gézekchi I Bekçi, koruyucu, karakol.\nII Nakış takkesi. girde I Dağ koyunu.\nII bk. girdenan. goya I f. Sanki. Goya men bilmigendek – Sanki ben bilmiyormuşum gibi.\nII ç. Yara yakısı. gülxan I f. Çiçek bahçesi.\nII f. Alev alev yanan ateş. Gülxan yaqmaq – Ateş yakmak. gülzar I f.a. kit. Çiçek bahçesi.\nII f. Gül bahçesi. ghach I Taklidî ses. Ishik ghach qilip échildi – Kapı gıçırdayıp açıldı.\nII. Yangyu ghach bolup kétiptu – Patates çok yatkın olmuş. ghangza I ç. İdman için sabit yatay çubuk (-ğu)\nII ç. Pipo. ghich I Baştan başa, tüm, büsbütün.\nII Taklidî ses. U ghich qilip ishikni échip kirip keldi – O kapıyı gıcırdatarak açıp içeri girdi. ghir I Büsbütün, tüm, mükemmel. Ghir kök at – Tüm gök at.\nII Hızlı; görünür görünmez. U ghirla qilip ötüp ketti – O hızlı geçiverdi. ghoja I f. Yaşlı; yaşlı adam.\nII ağ. bk. xoja. ghol I 1. Ağaç gövdesi 2. Sap; sürüngen sap 3. Omuz 4. Belkemiği.\nII f. Boğaz, dağ boğazı.\nIII Çok, bol, fazla. gholluq I 1. Geniş omuzlu 2. gövdeli.\nII Bolluk, bereket. ghul I Zincir, köstek.\nII Uğultu.\nIII ağ. Omuz; bk. müre. ghulja I zool. Karaca, yabanî koyun.\nII ağ. bk. yangaq I. hal I ağ. bk. hoyla.\nII a. Hal, durum, vaziyet. Terjime hal – Özgeçmiş. Hal sorimaq – Hal hatır sormak. Öz halinggha qara – Kendi durumuna bak. Öz halimgha qoy – Kendi-halime bırak. Néme hal tatisen? – Neden nazlanıyorsun? Haldin taymaq – Yorulmak; zayıf düşmek. Her halda – Her halde. Héch bolmighan halda – Hiç olmazsa.\nIII Pembe, pembe renk. haza I a. Yas, müsibet. Haza tutmaq – Yas tutmak.\nII a. An, süre, müddet. Bir hazadin kéyin – Bir müddet sonra. hel I a. Hal, çözme. Hel bolmaq – Hallolmak. Hel qilip bolmaydighan mesile – Hallolması imkansız mesele. Mesilini hel qilmaq – Meseleyi halletmek.\nII Yaldız, altın yaldız. hemel I Şırınga. Hemel qilmaq – Şırınga yapmak.\nII a. astr. 22 marttan 21 aprile kadar olan zaman. here I Arı. Gül berisi – Çiçek arısı. Erkek here – Erkek arı. Bal berisi – Bal arısı. Here uwisi – Arı yuvası.\nII Testere. bıçkı. Qol berisi – El testeresi. herp I a. Harb, savaş.\nII a. Harf. Bash herp – Büyük harf. héqiq I a. Kırmızı akik.\nII Hıçkırık. hür I A Hüri, cennet kızı. Hür qizi – Cennet kızı.\nII Hür, serbest, erkin. xamut-jabduq I Koşum takımı. Qural-jabduq – Silah.\nII r.u. Koşum. xéshek I Kuru ot. Yem-xéshek – Yem ve kuru ot.\nII Yonga. ximik I r. Kimyacı.\nII r. Kimyasal, kimyevî. Ximik réaksiye – Kimyasal değişme. xish I f. Kerpiç.\nII f. Akraba. xor I f. Hor. Xor turmush – Hor hayat; hor geçim. Xor bolmaq – Hor olmak. Xor qilmaq – Hor görmek; yıpratmak.\nII r. Koro. xorek I f. Yem, yemek.\nII f. Horultu, horlama. Xorek tartmaq – Horuldamak. Xorigi chong adem – Kibirli adam. xosh I f. bk. xush.\nII f. Elveda, hoşçakal. igilik I Ekonomi. Dölet igiligi – Devlet ekonomisi. Kolléktip igilik – Kamu ekonomisi.\nII gr. İyelik. Igilik qoshumchisi – İyelik eki.\nIII ağ. bk. kiyimlik. ilgha I Seçme, seçi, ayıklama.\nII ağ. Toplu iğne, çengelli iğne. ilme I Örme, örgü. Ilme késili – Epilepsi, sara (hastalığı)\nII Belirti, alamet. ilmek I 1. Çengel, örgü iğnesi 2. Düğüm, ilmek.\nII Karmuk, zıpkın. jadu I ç. Hayvan besininde kuru otu kesmek için kullanılan büyük bıçak.\nII f. Büyücülük, sihirbazlık. Jadu qilmaq – Büyücülük yapmak. jam I Kase, tabla.\nII Tekne, leğen. jangza I ç. Erkek çocukların teperek oynadığı bir tür oyuncak; bk. tepküch.\nII ç. Çiftlik, malikane. jaza I a. Ceza. Ölüm jazasi – Ölüm cezası. Jaza bermek – Ceza vermek. Jazagha tartmaq – Cezalandırmak.\nII ç. Raf. Kitap jazisi – Kitaplık.\nIII ç. Çerçeve. Söretning jazisi – Resim çerçevesi. jez I 1. Bakır 2. Kovan, fişek kovanı.\nII Kızarmak. Jez qilmaq – Kızartmak. jézire I a. Ada.\nII a. Çöl, sahra. jilte I Çanta.\nII Yemek için veya ekmek için hazırlanmış hamur parçası. jing I ç. Gerçek, hakiki, doğal.\nII ç. (Çin ölçü birimi) Yarım kilo, 500 gram.\nIII ç. Kasaba, köy. jingliq I ç.u. Yarım kiloluk.\nII ç.u. Köylü, kasabalı. jotang I ç. Banyo, hamam.\nII ç. Skandal, rezalet, maskaralık. joza I ç. Masa. Düglek joza – Yuvarlak masa. Jozida olturmaq – Masaya oturmak.\nII ç. Jile, yelek (-ği). jünüp I a. Cünüp.\nII a. bk. jenüp. kaj I f. 1. Haylaz, aylak, tembel 2. İnatçı, harın.\nII f. Kaj pelek – Kötü talih, kötü kader. kaltek I Sopa.\nII ağ. Pipo. kan I f. Maden ocağı. Tash kömür kani – Taş kömür maden ocağı.\nII bk. kang. kangshitmaq I (kangshimaq'tan I) Havlatmak, ürdürmek.\nII (kangshimaq'tan II) Pis kokutmak. kechküzüsh I Suya girdirme; nehri yürüyerek geçirtme.\nII Bağışlatma. kechmek I Nehri yürüyerek geçmek. Kéchip ötmek – Nehri (suyu) yürüyerek geçmek. Ömrüm kechti – Ömrüm geçti. Jandin kechmek – Canını kıymak. Waz kechmek – Vazgeçmek.\nII Bağışlamak. Bir qoshuq qénimdin kéching! – Bir kaşık kanımı bağışlayın! Günayingdin kechtim – Suçunu bağışladım. kechtürmek I Suya girdirmek; nehri (suyu) yürüyerek geçirtmek.\nII Bağışlatmak. keke I Kalem. Keke chish – Kalem diş.\nII Kazma; külünk (-ğü). Keke saqal – Sivri sakal. kem I f. Az, eksik. Eng kemi – En azı. Kem uchraydighan – Az rastlanan. Uning némisi kem – Onun neyi eksik. Kem digende – En azından. Besh minut kem onda – Ona beş kala. Eqli kem adem – Aklı az adam.\nII. Mushu kemgiche – Şu ana kadar. kengri I Geniş. Cheksiz kengri ékinzarliq – Uçsuz bucaksız geniş ekinlik (tarla)\nII Bükülü, eğri. kéchish I Nehri (suyu) yürüyerek geçme.\nII Bağışlama. kélish I Gelme, geliş. Qolimizdin kélishiche – Elimizden geldiği kadar.\nII gr. Hal (isim hali). Bash kélish – Yalın hal. Égilik kélish – İyelik hali. Chüshüm kélish – Akuzatif hali. Yönülüsh kélish – Yön hali. Chiqish kélish – Ayrılma hali. Orun kélish – Bulunma hali. kocha I f. Cadde, sokak. Tar kocha – Dar sokak. Xalta kocha – Çıkmaz sokak. Kochida qalmaq – Sokakta kalmak.\nII Buğday kalıntısı (durusu). köch I Çığ.\nII Göç; göçebe konağı.\nIII ağ. bk. xotun. kök I Gök, mavi. Kök köz – Mavi göz. Qizilchining köki – Pancarın yaprağı.\nII Yeşillik. Kök chiqarmaq – Filizlenmek. köklesh I Teğelleme.\nII Filizlenme. kökletmek I (köklimek'ten I) Teğelletmek.\nII (köklimek'ten II) Filizlendirmek. köklimek I Teğellemek.\nII Filizlenmek. köklitish I Teğelletme.\nII Filizlendirme. kölchek I 1. Su birikintisi 2. Küçük göl.\nII Tepsi. Bir kölchek qaymaq – Bir tepsi kaymak. köpe I bk. körpe I.\nII ağ. bk. eltire. körek I Gözden geçirme; yoklama; gezme; teftiş.\nII Demirci körükü. körpe I Pamuklu döşek.\nII Kuzu kürkü. Kuchar körpisi – Kuçar kürkü (Doğu Türkistan'ın Kuçar şehri kuzu kürkü ile ünlüdür)\nIII ağ. kirpi. körük I Gösteri.\nII Demirci körükü.\nIII Köprü. Asma körük – Asma köprü. közlek I Tarla bekçisi.\nII bk. közche. kup I r. Küb. Kup métr – Metre küb.\nII Tulum, kırba. küre I Hecim birimi (2,5 desilitre)\nII Avlu; sur ile çevrilmiş şehir. küresh I Küreme.\nII Güreş, mücadele. Quralliq küresh – Sılahlı mücadele; savaş. Küreshke chüshmek – Güreşe katılmak. küreshmek I Beraber küremek; küreme işine yardımlaşmak.\nII Güreşmek; mücadele etmek. küye I zool. Bit (ti)\nII Kurum. Qazanning küyisi, yamanning yalisi yuqar – d. Kazanın kurumu, kötünün iftirası bulaşır. küylesh I Şarkı okuma, şarkı söyleme.\nII Dişi hayvanların eş özlemi. küylimek I Şarkı okumak, şarkı söylemek.\nII Dişi hayvanların eş özlemi. küyüshmek I Dili tutulmak, uyuşmak.\nII Karşılıklı aşık olmak. küyüshüsh I Dili tutulma, uyuşma.\nII Karşılıklı aşık olma. qadaq I Ağırlık birimi (409,5 gram)\nII Çivi.\nIII Nasır, kabarcık. qadaqliq I . Besh qadaqliq tash – Beş kadak (bir kadak 409,5 gram) ağırlığındaki taş.\nII Yamatmış çini; tamir edilmiş çini. qadaqlimaq I Ağırlık tartmak.\nII Çini tamir etmek (çivilemek). qaq I Kuru. Shaptul qéqi – Şeftali kurusu.\nII Tam. Yézining qaq otturisida – Köyün tam ortasında. qaqira I Balıkçıl kuşu.\nII ağ. bk. qara. Qap-qara – Kapkara, tümkara. qalaq I Geri, bilgisiz, cahil, geri kalmış.\nII 1. Kürek 2. Kepçe. qalaqay I Isırgan bitkisi.\nII İnce ipek şal. qama I 1. Su samuru 2. Samur kürkü.\nII ağ. Çukur, boşluk. qamaq I Hapis. Qamaqqa almaq – Hapsetmek.\nII bk. qarmaq. qamashmaq I Kamaşmak.\nII Beraber hapsetmek. qamatmaq I (qamimaq'tan) Hapsettirmek.\nII bk. qamashturmaq. qap I Çuval, torba, kap, kılıf, kutu. Közeynek qépi – Gözlük kabı. Bir qap serengge – Bir kutu kibrit.\nII Tam, düz, doğru. Deryaning qap otturisida – Nehrin tam ortasında. qapaq I Kabak. Qiyma qapaq – Kepçe. Yaghliq qapaq – Yağlı kabak, mec. mimlenmiş.\nII Göz kapağı. Qapighim tartidi – Gözümün kapağı seğiriyor. Qapighi sélinghan – Somurtkan, asık suratlı. Qapaq türmek – Çatmak, surat asmak. Qapaq astidin qarimaq – Kaş altından bakmak.\nIII bk. qapqaq. qaraqush I zool. Kartal.\nII Kartal. qarghimaq I Atlamak, sıçramak.\nII Lanetlemek, beddua etmek. qarghish I Atlama, sıçrama.\nII Lanet, kargış, beddua. Qarghish urghan – Lanetlenmiş. qarimaq I Bakmak. Tikilip karimaq – Diklenerek bakmak. Diqqet bilen qarimaq – Dikkatle bakmak. Qarap toymaymen – Zevkle bakıyorum. Qarap qoymaq – Bakmak. Keynige burulup qaridi – Arkasına dönüp baktı. Qarap chiqmaq – Gözden geçirmek. Qarap chiqish – Gözden geçirme. Kirip qarisam, öyde yoq – Girerek baktım, evde yok. Yüzige qarighum kelmeydu – Yüzüne bakmak istemiyorum. Yerge qarimaq – 1) yere bakmak. 2) utanmak; yüzü kızarmak. Baligha qarap tur – Çocuğa bak. Malgha qarimaq – Hayvanı beslemek. Kimge qarap turupsiz? – Kimi bekliyorsunuz? Qarap turup – Durup dururken. Qarap turup mexsulattin quruq qalduq – Durup dururken üründen yoksun kaldık.\nII Iğmek, bükmek, katlamak.\nIII. Qarimighidiki – Eli altındaki, idaresindeki. Méning qarimighimda – Benim idaremde. qarimay I bk. qarimastin.\nII Katran. qarta I r. Oyun kağıdı.\nII At barsağı. qasimaq I Badıcını ayıklamak; çenetlemek; kırmak.\nII Kenarını bükmek; kıvırmak. qat I Kat. Ikki kat – İki kat.\nII Alt, bodrum. Öyning qétida – Bodrumda. qatar I Sıra, dizi. Bir qatar – Bir dizi. Shuning bilen bir qatarda – Yanısıra. Qatarda turmaq – Sıraya geçmek. Adem qatarida körmek – İnsan yerine koymak. Qatardin qalmang – Sıradan kalmayın. Qatargha qoshulmaq – Sıraya katılmak.\nII Dama taşının bir tür oyunu. qatmaq I Donmak, buz kesilmek, sertleşmek. Muz qatqan – Donmuş, buzlanmış. Kétip qalmaq – 1) Donmak 2) Korkudan donakalmak. Béshim qétip ketti – Kafam karışıp gitti. Külkidin ichim qatti – Gülmekten donakaldım.\nII Koşmak. Xéchirni harwugha qétip qoymaq – Katın arabaya koşmak.\nIII Katmak, eklemek, ilave etmek. Süt qétip chay ichmek – Süt katıp çay içmek. qawa I Kaba, nezaketsiz, saygısız.\nII ağ. bk. kawa. qawaq I Kabak (-ğı)\nII r. Meyhane. qachurmaq I Kaçırmak. Pürsetni qoldin qachurmaq – Fırsatı kaçırmak.\nII Çiftleştirmek, çekmek, aştırmak. qachurush I Kaçırma.\nII Çiftleştirme, çekme, aştırma. qash I Kaş. Qelem kash – Kalem kaş. Éger qéshi – Eyer kaşı. Qara qash – Karakaş. Qash qaraymaq – Akşam olmak. Qash qarayghanda – Akşam olduğunda. Qash qoyumen dep köz chiqarmaq – d. Kaş yapacağım diye göz çıkarmak.\nII Baraj, su bendi. Déngiz qéshi – Deniz bendi.\nIII ağ. Evlek.\nIV Süs taşı, kaş.\nV. bk. qéshida. qaymaq I Kaymak. Xam qaymaq – Ham kaymak. Qaymaq chay – Kaymaklı çay; kaymak karıştırılmış çay. Qaymighi yoq – İş semeresiz iş; faydasız iş.\nII Dönmek. Béshim qéyip ketti – Başım dönüverdi. qayrimaq I Açmak, doğrultmak, bir yana çekmek, bükmek.\nII Bilemek. Chish qayrimaq – Diş bilemek; kin beslemek. qazanchuq I Tıkaç, tapa.\nII Leğen, tas.\nIII zool. Balık yavrusu. qéni I Hadi, haydi. Qéni bolmisa yurunglar – Haydi yürüyün.\nII Nerde. Dadingiz qéni? – Babanız nerde? qérindash I Kardeş. Qérindashlarche – Kardeşlerce; kardeşler gibi.\nII Kurşun kalem; boya kalemi. qétilmaq I Katılmak.\nII Karıştırılmak. qétish I Donma.\nII Koşma. Atni harwugha qétish – Atı arabaya koşma.\nIII Katma, ekleme, ilave etme. qéyin I bot. Kayın, kayın ağacı.\nII Kayın. Qéyin ata – Kaynata. Qéyin singil – Eşinin küçük kız kardeşi. qéyish I Kayış.\nII Kayış, kaymak.\nIII Dönme, dönmek, dönüş. Bash qéyish – Baş dönmesi. qiq I ağ. bk. qigh.\nII ağ. bk. qiriq. qilche I u.f. Kıl, tüy, ince kıl.\nII Zerre kadar. Qilche hem xapa bolmidim – Zerre kadar kızmadım. qiltaq I Tuzak, ilmikli kapan, kapan. Chashqan qiltighi – Sıçan tuzağı. Qiltaqqa chüshmek – Tuzağa düşmek. Qiltaqqa chüshürmek – Tuzağa düşürmek.\nII Eyer kaşı. qingraq I Pala, kama.\nII bk. qongghuraq. qira I Ekilmeye yarar. Qira yer – Ekilmeye yarar toprak.\nII ağ. Taahhüt.\nIII ağ. bk. qiro. qirchilish I Silinme,yalama olma.\nII Gevşeme, bitkin bir hale gelme, hali kalmama. qirchilmaq I Silinmek, yalama olmak.\nII Gevşemek, bitkin bir hale gelmek, hali kalmamak. qirmaq I 1. Kazımak, kesmek 2. Tıraş etmek. Saqal qirmaq – Sakalı tıraş etmek.\nII Toptan imhaetmek. qisim I Baskı, tazyik.\nII bk. qism. qisqiche I Kısaca.\nII Kısaca. Qisqiche éytqanda – Sonuç olarak. qismaq I Kısmak, sıkmak. Köz qismaq – Göz kısmak. Qisip chiqarmaq – Sıkıp çıkarmak. Ötügüm qisiwatidu – Çizmem ayağımı sıktı.\nII İlmikli kapan.\nIII Pişirilmiş sütün kazana yapışmış kısmı. qiya I Kaya, yalı yar.\nII İniş, yokuş. Ishikni qiya achmaq – Kapıyı yarı açmak. qiyam I 1. Melas 2. Reçel.\nII a. din. Kıyam (namazdaki duruş). qiyang I Taşkın, sel.\nII Keskin, sivri. Qiyang tash – Sivri taş. qiyiq I Kesinti, kırkıntı.\nII 1. İhmalkar, savsak 2. Kaba. qiymaq I 1. Kesmek, kıymak 2. Yanp içine dalmak 3. Kıymak, esirgememek.\nII ağ. bk. qilmaq. qiziq I Zevkli, ilgi çekici, ilginç, çekici, cazip.\nII Sıcak, ısı. Bügün kün qiziq – Bugün hava sıcak. Tömürni qizighida soq – d. Demiri sıcakken döv. qizitmaq I (qizimaq'tan) 1. Isıtmak 2. Coşturmak, neşelendirmek.\nII (qizimaq'tan) 1. Isıtmak 2. Kızdırmak, coşturmak. qoltuq I Koltuk. Qoltuq tayaq – Koltuk değneği. Qoltuqqa almaq – Birini kolundan tutmak.\nII coğr. Körfez. qonaq I Mısır. Sériq qonaq – Sarı mısır.\nII. Sözge qonaq – Birinin sözünü kesmek; sözü engellemek. qondaq I Dipçik. Miltiqning qondighi – Tüfeğin dipçiği.\nII Tünek. qoram I Kırma taş; kırma tuğla.\nII Koruyucu. qorchaq I Kukla, çocuk oyuncağı. Qorchaq hökümet – Kukla hükümet.\nII Çok güzel; resim gibi. qorqaq I Korkak.\nII Humma, sıtma. qoruq I Kıvrım. Yüzige qoruq kirgen kishi – Yüzü kıvrılmış kişi.\nII Duvar veya parmaklık ile çevrilmiş saha; ihata.\nIII Engel, mania. qorulmaq I Kavrulmak.\nII Koşatılmak. qorulush I Kavrulma.\nII Koşatılma. qorumaq I Kavurmak.\nII 1. Çevresine duvar çekmek 2. Korumak, muhafaza etmek. qorush I Kavurma.\nII 1. Çevresine duvar çekme 2. Koruma, muhafaza etme. qoshaq I Birleşik, müşterek.\nII Koşuk, şarkı. Qoshaq éytmaq – Şarkı söylemek. qoshmaq I Koşmak, bağlamak, birleştirmek, eklemek, toplamak, katmak. Qizini mana qoshup qoydi – Kızını bana verdi.\nII Çift, iki.\nIII Bestelemek, yazmak. qoshughluq I Kaşıklı.\nII 1. Koşulmuş. Ikki at qoshughluq harwa – İki at koşulmuş araba. 2. Eklenmiş, katılmış, toplanmış. qoshuq I Kaşık. Ash qoshughi – Yemek kaşığı. Bal qoshughi – Çay kaşığı. Bir qoshuq qénimdin kech – Bir kaşık kanımdan geç; öldürme, affet.\nII Karışmak, bir işte eli olmak. qoy I bot. Kuzukulağı.\nII Koyun. Qoy göshi – Koyun eti. Qoy yili – Koyun yılı (12 hayvan takvimine göre 1907, 1919, 1931, 1943, 1955 yılları koyun yılıdır). qoyulmaq I Yoğunlaşmak, koyulaşmak, sıklaşmak.\nII Koyulmak, bırakılmak. qoyulush I Yoğunlaşma, koyulaşma, sıklaşma.\nII Koyulma, bırakılma. qulaq I Kulak. Qulighi éghir adem – Kulağı ağır adam. Qulaq tüwi – Kulağın arkası. Qulaq qiri – Kulak kiri. Xoshallighidin uning aghzi qulughigha yetti – Sevincinden onun ağzı kulağına yetti. Qulaq asmaq – Kulak asmak. Tughri söz qulaqqa yaqmaydu – Doğru söz kulağa hoş gelmez. Qulaqta tutmaq – Kulakta tutmak.\nII Yaprak, taçyaprağı. qulan I zool. Yaban eşeği.\nII ağ. bk. qulun. qulluq I Kulluk, kölelik. Qulluqta tutmaq – Köle halinde tutmak.\nII ünl. Teşekkürler. Qulluq bolsun – Teşekkürler. qumchaq I ağ. Kurbağa yavrusu; kurbağacık.\nII Kurbağa yavrusu. qur I Satır.\nII Takım. Bir qur könglek ishtan – Bir takım gömlek ve iç çamaşırı.\nIII ağ. bk. yambu. qural-yaraq I Silah ve alet.\nII Araç gereç. Kérek yaraq – Araç gereç, silah. qurt I Kurt, böcek. Yipek qurt – İpek böceği.\nII Kurumuş peynir; kurutulmuş peynir. quruq I Kuru. Quruq iqlim – Kuru iklim. Kuruq qalmaq – Nasipsiz kalmak. U quruq qaytip keldi – O eli boş döndü. Quruq gep – Bos söz. Quruq réal – Boş hayal. Quruq söz qulaqqa yaqmas – Boş laf kulağa hoş gelmez.\nII ağ. bk. quyruq. qurush I Kuruma, kurumak.\nII Kurma, tesis etme. quta I Kutu. Siya quta – Mürekkep kutusu.\nII ağ. bk. qotur. Qutadqu quw I Hilekar, hileci, kurnaz, sinsi.\nII Kuğu. quymaq I Dökmek, akıtmak, boşaltmak.\nII Gözleme (bir tür yemek). lap I Laf. Lap sözlimek – Laf söylemek.\nII takl. Birdenbire, ansızın, ani olarak. las I. Las qilip – Kuvvetsizce, dermansızca.\nII f. Çepel, çamurlu, kirli. lazim I a. Lazım, gerekli. Lazim bolmaq – Gerekli olmak.\nII Kadın pantalonu. lempe I r. Lamba.\nII 1. Taraça 2. Hangar, çardak 3. Basamak. leng I ç. Dalga. Leng béliq – 1) Balina (balığı) 2) Köpek balığı.\nII ç. Çin ağırlık birimi, 35 gram ile eş değer.\nIII ç. Tahıl vergisi. lengger I f. Kervansaray.\nII f. Demir, çapa demiri. lingze I ç. Tomruk (-ğu), kütük (-ğü)\nII ç. Kerpiçten yapılmış küçük ocak.\nIII ç. bot. Kesilmiş çam ağacı. lota I ç. bk. loto.\nII ağ. Uyluk, kalça.\nIII u. ağ. bk. yota. loya I Nohut, bezelye.\nII ç. tar. Bölük komutanı.\nIII ç. tar. Ağa, efendi, beyefendi. lökchek I Hörgüç.\nII Terbiyesiz, küstah, kavgacı. luqma I f. Lokma.\nII Cevap, replik (-ği). lüngge I ağ. Boyun atkısı, eşarp.\nII Matara. mawu I Bu, işte bu.\nII (mana bu) İşte bu. manta I Ocağın kömür konulan ön kısmı.\nII Mantı. me I ağ. bk. ménge.\nII Al! mele I ağ. İğne. Chong mele – Büyük iğne.\nII a. bk. mehelle. melle I a. bk. mehelle.\nII ağ. Ağaç tırmak veya tahta.\nIII m; bk. toxu. memur I a. Mamur, bayındır. Memur sheherler – Mamur şehirler.\nII a. Memur, müdür, idareci. meng I Ben.\nII Al, alın. Sizge gösh ekeldim, meng! – Size et getirdim, alın! merre I a. Kere, defa. Ming merre salam – Bin kere selam.\nII. Göshni merre qilip pishermek – Eti iyi haşlayıp pişirmek. mertiwe I a. Derece, rütbe, basamak.\nII a. Kere, defa. Birinchi mertiwe – İlk defa. meshe I Çizme. Emirqan meshe – Vernikli çizme.\nII (mana shu yer) İşte burası. meyde I a. 1. Göğüs 2. Mide.\nII f. Ufak, küçük. Meyde burzhuaziye – Küçük burjuvazi. Meyde pul – Bozuk para. meye I ağ. bk. ménge.\nII (mana bu yer) İşte burası. moma I Anneanne, yaşlı kadın.\nII Direk, sütün.\nIII ç. Ekmek, buharda pişirilen ekmek. moyka I r. Yün temizleme fabrikası.\nII ağ. Çatal. mör I a. bk. möhür.\nII Ödül, mükafat. munda I Burada.\nII Bir bitki adı. nagan I Arasıra, zaman zaman. U naganda-naganda peyda bolup turudu – O arasıra hasıl olur.\nII r. Tabanca, küçük ateşli silah. nawa I f. Melodi, ahenk. Neghme-nawa – Ahenk, şarkı.\nII f. Nerx-nawa – Fiyat. nawada I Eğer, ise, şayet.\nII f. Rastgele, tesadüfen, kazaen. Nawada közingizge tüshse – Tesadüfen görürseniz. ne I Ne. Néring aghridu? – Neren ağrıyor?\nII Ne (menfiliği ifade eder). Ne u, ne bu – Ne o, ne de bu. Ne sanga, ne manga – Ne sana, ne de bana. neq I a. Peşin. Neq pul – Peşin para. Neq pulgha sétiwaldim – Peşin paraya satın aldım.\nII Tam. Neq özi – Tam kendisi. nepis I a. Nefis, güzel. Nepis edibiyat – Edebiyat.\nII a. Nefis. Nepsi yaman – Doymak bilmeyen, pisboğaz. Nepsi bozuq – Pisboğaz. new I f. Yeni.\nII a. Tür, cins. néme I Ne. Néme boldi? – Ne oldu? Néme qilay – Ne yapayım. Néme dégen güzel – Ne kadar güzel. Etingiz néme? – Adınız ne? Néme xiyalgha pattingiz? – Ne gibi bir hayala daldınız? Özi néme gep? – Ne gibi bir söylenti? Néme gepler bar? – Ne gibi söylentiler var?\nII Eşya, nesne. Bar néme – Her şey. Héch bir néme yoq – Hiçbir şey yok. Méning némem kétidu! – Bana hiçbir şey değil! nériraq I Biraz öteye. Deryaning néri yéqida – Nehrin ötesinde. Néri yaqta – Ötede. Ishim ye néri, ye béri bolsa éken – İşim bir yanlı olsa idi.\nII Biraz öteye. nota I r. müz. Nota.\nII r. Nota. Nota tapshurmaq – Nota vermek. oda I Oda.\nII bk. orda. oghlaq I Oğlak, keçi yavrusu.\nII Bozkaşi (kesilen oğlağın at üstündeki çekişme oyunu). oq I Ok, kurşun, mermi. Oq tegmek – Kurşunlanmak. Oqqa tutmaq – Kurşuna dizmek. Oq achmaq – Kurşun yağdırmak.\nII Pingil, eksen, mihver. olumaq I Sarmak, dolamak.\nII Yakmak, ısırmak. ong I Gerçek, hakikat. Bu ongummu, chüshümmu – Bu gerçek mi, rüya mı. Buni onumda kördüm – Bunu gerçekte gördüm.\nII Sağ. Onggha tart – Sağa çek. Ong partiyiler – Sağ partiler. Pishanimiz ong – Şanıslıyız. Uning sözi ong – Onun sözü doğru. Uning ishi ong – Onun işi doğru. Ong tüshti – Kolay geldi. Ong-tetur bomba tashlash – Hedefsiz rastgele bombalamak. orumaq I Biçmek.\nII 1. Ambalajlamak, paket yapmak. 2. Sarmak 3. Yumaklamak. oshuq I Fazla, çok. Oshughi bilen orunlimaq – Fazlasıyla becermek.\nII Aşık. Oshuq oynimaq – Aşık oynaymak. Uning oshuqi alchi kéliwatidu – Onun işi iyiye gidiyor; şanslı. ot I Ateş. Ot yaqmaq – Ateş yakmak. Ot yéqish – Ateş yakma. Ot öchürmek – Ateş söndürmek. Ot öchürgüch – Ateş söndüren alet. Ot qalimaq – Ateş yakmak. Ot almaq – Ateş almak. Ot ketti – Yangın çıktı. Ot salmaq – Ateşlendirmek. Ot bilen oynimaq – Ateş ile oynamak. Otqa chidamliq – Ateşe dayanıklı. Ot chiqti – Yangın çıktı. Kirpik qaqqiche öyni ot élip ketti – Göz kapatıp açınmaca evi yangın sardı.\nII Ot, bitki, yeşillik. Ot chépish – Ot biçme. Ot chapmaq – Ot biçmek. Ot chépidighan mashina – Ot biçen makina. Haram ot – Zararlı ot. Yawayi ot – Yabanî ot. otaq I Tarlayı yabanî otlardan ayiklama.\nII Çadır. otluq I Ateşli.\nII Çayır, çayırlık. Otluq jay – Çayırlık. Otluq-suluq jay – Bol çayır ve sulu yer. owa I ağ. bk. ogha.\nII Vadi, dere.\nIII Tepe, doruk, zirve. oy I Düşünce, fikir, hayal. Oyumgha qarighanda – Düşündüğüme göre. Oygha patmaq – Hayala dalmak. Oygha pétish – Hayala dalma. Oygha chümmek – Hayala dalmak. Oygha talmaq – Hayala dalmak; düşünmek. Oy oylimaq – Düşünmek. Oyda saqlimaq – Akılda tutmak. Oygha kelmek – Fikir edinmek. Oygha qaldurmaq – Düşündürmek. Oygha salmaq – Düşündürmek. Oygha qalmaq – Düşünmek. U oyda qaldi – O düşünüyor. Béshimgha bir oy keldi – Aklıma bir fikir geldi. U oyigha néme kelse shuni qilidu – O aklına ne gelirse onu yapar. Oyumgha kelgenni qilimen – Aklıma geldiğini yapacağım. Oyumgha keldi – Aklıma geldi. Oygha ketmek – Fikre dalmak. Oydikidek – Düşünüldüğü gibi.\nII Çukur, girinti, ova. Oy yer – Çukur yer, ova. oyluq I Düşünceli, akıllı, kalte oyluk aklı kısa; dar görüşlü. U ikki oyluq bolup qaldi – O tedirgin oldu.\nII Ova, çukur, düzgün olmayan yer. oymaq I Oymak. Oyup yasimaq – Oyarak yapmak.\nII Yüksük. Oymaq yip – Yüksük ip. Oymaq éghiz – Küçük ağız. oynash I Oynama, neşelenme, şaka.\nII Oynaş, sevgili, metres. Oynash bolmaq – Oynaş olmak. Oynash tutmaq – Oynaş tutmak. Oynash qilmaq – Oynaş etmek. öchke I Keçi. Tagh öchkisi – Dağ keçisi. Öchke göshi – Keçi eti.\nII ağ. bk. uruqcha. öchmek I Sönmek. Sham öchüp qaldi – Mum söndü. Öngi öchken – Benzi uçmuş, solgun, sararmış. Uning awazi öchti – Onun sesi kesildi. Néme rengging öchüp ketti? – Neden sarardın? Öch! – Sus! Ölüp öchmek – Ölesiye ıstırap çekmek.\nII Silinmek. öchürgüzüsh I Söndürtme.\nII Sildirme. öchürmek I (öchmek'ten I) Söndürmek. Yanghun öchürmek – Yangın söndürmek.\nII (öchmek'ten II) Silmek. öchürtmek I (öchürmek'ten I) Söndürtmek.\nII (öchürmek'ten II) Sildirmek. öchürülmek I Söndürülmek.\nII Sildirilmek. öchürüwetmek I Söndürüvermek.\nII Silivermek. öchürüsh I Söndürme.\nII Silme. öchüsh I Sönme, sönüş.\nII Silinme, siliniş. öleng I Şarkı, türkü. Öleng éytmaq – Şarkı söylemek.\nII Ot, bitki. ömülimek I Emeklemek. Ömülep mangmaq – Emeklemek. Ömülep chiqmaq – Emekleyerek çıkmak. Ömülep chüshmek – Emekleyerek inmek. Ömülep kirmek – Emekleyerek girmek. Ömülep kelmek – Emekleyerek gelmek. Ömülep yürgen qurt-qongghuzlar – Sürüngen haşeretler.\nII Toplanmak; grup haline gelmek. Chömülidek ömüleshken adem – Karınca gibi toplanmış adam. öpke I Akciğer. Öpke aghriqi – Akciğer hastalığı. Öpke ishshish – Akciğer şişliği. Öpke qaqmaq – İçini çekmek. U öpkisini basalmay yighlidi – O hıçkırarak ağladı. Öpkem örülüp ketkidek – Ağlamaya hazırdım.\nII Gücenme, dargınlık, küskünlük. Öpke qilmaq – Öfkelenmek. Öpke saqlimaq – Kin tutmak. Öpkisi qattiq adem – Kinci adam. örümek I Örmek. Chach örümek – Saç örmek.\nII Çevirmek, yıkmak, devirmek. örüsh I Örme, örüş.\nII Çevirme, yıkma. ötmes I Kör, kesmez. Ötmes pichaq – Kör bıçak.\nII Rağbet görmeyen, sürümsüz, geçersiz. Ötmes mal – Sürümsüz mal. ötük I Çizme. Kigiz ötük – Keçe çizme. Ötük méyi – Çizme yağı. Ikki putumni bir ötükke tikti – İki ayağımı bir çizmeye soktu (söz çevrisi); sıkıştırdı, zor duruma soktu (mec.\nII Ütü; bk. dezmal. öziche I Kendisince, kendisine göre. Özengdin kör – Kendinden gör. Késel özini bilmeydu – Hasta kendini bilmiyor. Aghriq özige keldi – Hasta kendine geldi. Aghriq özidin ketti – Hasta bayıldı. Öz-özidin – Kendiliğinden. Özidin-özi melum – Kendiliğinden belli. Öz waxtida kelding – Zamanında geldin.\nII Kendisine göre. pachaq I Kırık, ezik.\nII f. Bacak, ayak. paqiliq I Kurbağaların çok bulunduğu yer.\nII Küçük çark. pal I a. Fal. Pal achmaq – Fal açmak.\nII. Pal köz – Patlak göz. palaq I Kayık küreği.\nII Yumurtanın çürük hali. Palaq tuxum – Çürük yumurta, geveze, çenebaz, boşboğaz mec. pana I f. Sığmak, barınak. Pana jay – Barınak. Bash pana – Sığınak.\nII f. 1. Sürme 2. Çivi, takoz. Pana qaqmaq – Çivi vurmak. para I f. Rüşvet. Para bermek – Rüşvet vermek.\nII f. Parça. pash I f. Açık, besbelli, aşikar. Pash bolmaq – Aşikar olmak. Pash qilmaq – Aşikar etmek.\nII Oyunu ilk başlayan; oyunun öncülüğü. pasha I Paşa. Enwer Pasha – Enver Paşa.\nII Sivrisinek. Bezgek pashisi – Sıtma sivrisineği. pay I f. 1. Bacak 2. Kiriş, sinir.\nII r. Pay, hisse.\nIII 1. Tane, adet 2. Defa, kere. Yigirme nechche pay oq atti – Yirmi kaç defa ateş etti; yirmi kaç el ateş etti. pelek I a. 1. Gök, gökyüzü 2. Kader, alın yazısı. Pelekning tetürligi – Kaderin aksiliği.\nII bk. pélek. pem-paraset I Fehim ve feraset.\nII a. Fehim ve feraset; akıl ve sezgi. pen I a. Fen. Penler akadémiyisi – Fenler akademisi.\nII ç. Tahta. perije I f. ağ. bk. perenje.\nII Cüppe. pes I f.l. Alçak, basık, düşük 2. Alçak, namussuz, rezil. Pes adem – Alçak adam. Pes awaz bilen – Alçak sesle.\nII f. An, lahza. Bir peske – Bir an için. Bir peste – Bir anda. Bir pestin kéyin – Birazdan sonra. Bir pes dem éliwaldim – Biraz dinlendim. pewaz I Payedan, ayaklık.\nII f. Kolluk. pesh I El altından, gizlice.\nII f. Virgül. Chikitlik pesh – Noktalı virgül. peshmek I Pişmaniye.\nII Yelek. pey I f. İz.\nII ağ. bk. per. Pey tekiye – Tüy yastık.\nIII Damar. péil I a. gr. fiil. Ötümlük péil – Geçişli fiil. Ötümsüz péil – Geçişsiz fiil. Yardemchi péil – Yardımcı fiil. Bolushluq péil – Olumlu fiil. Bolushsuz péil – Olumsuz fiil.\nII a. Mizaç, huy, karakter. Kichik péil yigit – Alçak gönüllü yiğit (delikanlı). Péili yaman at – Kötü huylu at. péillik I a.u. Fiillik. Péillik belgisi – Fiillik belgesi.\nII a.u. Mizaçlı, karakterli. Kichik péillik – Alçak gönüllü. pélek I a. Örme, örülme, zembil, sepet.\nII Başarı, saadet, mutluluk, talih. Pélek yandi – Talih döndü. pir I f. 1. İhtiyar 2. Ruhî, manevî baba. Ya pirim! – Yardım etmesi için manevî babaya hitap.\nII Taklidî ses. Pir qilip uchup ketmek – Pır diye uçuvermek. pisirlimaq I Fısıldamak.\nII Ağır hareket etmek; boş şeylerle vakit geçirmek. piste I bot. Fıstık, antep fıstığı.\nII Bişon. pishshiq I Olgun, ergin, yetişkin.\nII 1. Sağlam, dayanıklı 2. mec. Tecrübeli, görgülü, titiz. 3. Cimri, hasis 4. Becerikli, akıllı 5. mec. iyi kaliteli, iyi cinsten 6.Yanmış, yanık. pishshiqliq I Olgunluk, erginlik 2. Pişmiş, pişirilmiş.\nII 1. Sağlamlık 2. mec. Tecrübelilik, görgülülük. 3. Cimrilik, hasislik, 4. Beceriklilik, akıllılık. 5. İyi kalitelilik. po I ç. 1. Top 2. mec. Aldatma, hile, oyun, yalan.\nII ağ. Boş, oyuk. pok I Tıkaç, tıpa, mantar.\nII 1. Kof, içi boş, oyuk. 2. Çürük 3. mec. Gevşeklik, karaktersizlik. 4. mec. Boşboğaz. Pokkide chüshti – Pat diye düşüverdi. pola I f. ağ. bk. polo.\nII. Pola qilmaq – Ezmek; mıncıklamak. por I 1. Boş 2. Çürük 3. Kuvvetsiz, zayıf.\nII bot. Kav, mantar kavı. posma I Gecelik, pamuk şapka.\nII Makine yağlama parçası. pur I Haber, söylenti, rivayet, söz, laf.\nII Taklidî ses. Qush purla qilip uchup ketti – Kuş pır diye uçup gitti. pushqaq I. Bulung-pushqaq – Köşe bucak.\nII Paça; pantalonun paçası. pushmaq I. Ichim pushuwatidu – Canım sıkılıyor. Iching pushsa – Canın sıkılsa.\nII bk. puchmaq. pushurmaq I. Ich pushurmaq – Can sıkmak. Ichimni pushurma – Canımı sıkma.\nII 1. Pişirmek 2. Olgunlaştırmak, hazırlamak. put I Bacak, ayak.\nII r. Eski Rus ağırlık birimi, 16,3 kilo ağırlığında. putlash I Put ağırlık birimi ile tartma.\nII 1. Engel olma 2. Çelme takma. putlimaq I Put ağırlık birimi ile tartmak.\nII 1. Engel olmak 2. Çelme takmak. puza I Yonga.\nII Oklava. pürkesh I Fışkırma, serme, sıçratma.\nII Sarma, çok sıcak giyindirme, bürüme, bürünme. pürkimek I Fışkırmak, sermek, sıçratmak.\nII Sarmak, çok sıcak giyindirmek, bürümek, bürünmek. pütmek I Bitmek.\nII tar. Yazmak.\nIII 1. İyi olmak, kapanmak, et bağlamak. Yaram pütüp ketti – Yaram iyileşti. 2. Tıkanmak. Burnum pütüp qaldi – Burnum tıkandı. Boyigha bala pütüp qaptu – Gebe kalmış. Béshinggha néme bala pütti? – Başına ne gibi bir belâ geldi? püttürmek I 1. Bitirmek 2. Kökünü kurutmak.\nII tar. (pütmek'ten II) Yazdırmak. pütüsh I Bitme, bitiş.\nII Yazma. radikal I r. Radikal, köktenci.\nII r. Kök işareti. rehim I a. Rahîm, acıma. Rehim qilmaq – Acımak.\nII a. Rahim, dölyatağı.\nIII a. Rahîm, acıma. Rehim qilmaq – Acımak. Düshmen'ge rehim qilmang – Düşmana acımayın. resim I a. Resim. Sizma resim – Çizgi resim. Resimge almaq – Resime çekmek. Resimge chüshmek – Resime çekilmek. Resim salmaq – Resim yapmak. Resim sizmaq – Resim yapmak.\nII a. Âdet, alışkı, an'ane, gelenek. Bizning resmimiz shu – Bizim âdetimiz şöyle. Bu bizge resim bolup qaldi – Bu bize âdet olmuştur. ret I a. Red, geri çevirmek. Ret qilmaq – Reddetmek.\nII Düzen, sıra. Retke salmaq – Çeki düzen vermek. Jawap rétide – Cevap sırasında; cevap yerine; cevap gibi. sach I bk. chach.\nII Kara tavuk. sagh I ağ. bk. ong.\nII bk. saq. saghliq I Sağlık.\nII Yavrusu olan dişi koyun; kuzulu koyun; dişi koyun. saq I Uyanık, ihtiyatlı. Saq bolmaq – Uyanık olmak. Saq bol! – İhtiyatlı ol!\nII Sağ, diri, canlı. Saq qalmaq – Sağ kalmak. Saq bolmaq – Sağ olmak.\nIII Ambar. saqa I Aşık kemiğinin iri ve en iyisi.\nII Saka, sucu, su taşıyıcı. Saqa qushi – Pelikan, kaşıkçı kuşu. sala I ağ. bk. barmaq. Ottur sala – Orta parmak.\nII. Sala qilmaq – Fiyat anlaşmasına telkin etmek; barıştırmak. salasun I Korkuluk, parmaklık, tırabzan, barbata.\nII ç. Hapishane. Salasungha solap qoymaq – Hapishaneye hapsetmek. salat I Salata.\nII a. ağ. bk. namaz. salmaq I Koymak, yerleşleştirmek, çıkarmak. Atqa bide saldim – Ata yonca koydum. Tarazigha salmaq – Teraziye koymak. Ichige salmaq – İçine koymak. Orun salmaq – Yatak hazırlamak. Dasturxan salmaq – Örtü sermek. Köyze salmaq – Kelepçe takmak. Kishen salmaq – Zincir vurmak. Qilich salmaq – Kılıç kullanmak; kılıç vurmak. Nezer salmaq – Bakmak. Yüregin saldi – Kalbim çarptı. Yéninggha pichaq sélip yürme – Yanında bıçak taşıma. Qulup salmaq – Kilitlemek. Küch salmaq – Kuvvete başvurmak. Qush salmaq – Kartal, doğan . gibi kuşlarla avlanmak. Qorkushqa salmaq – Korkutmak. Sep sélip qarimaq – Dikkatle bakmak. Gepke salmaq – Konuşturmak. Qarmaq salmaq – Olta atmak. Qol salmaq – El koymak. Qulaq salmaq – Dinlemek, kulak salmak. Pichaq salmaq – Bıçaklamak. Tuxum salmaq – Yumurtlamak. Chéchek salmaq – Aşı yapmak. Chut salmaq – Çörkü ile hesaplamak. Dagh salmaq – İz bırakmak, yakmak. U beshini töwen saldi – O başını aşağıya eğdi. Asas salmaq – Temel atmak. Ochaq salmaq – Ocak yapmak. Oq salmaq – Korşun koymak. U özini körmigen ademge saldi – O görmezlik ten geldi. Men ularni körmeske saldim – Ben onları görmezlikten geldim. Bilmeske salmaq – Bilmezlikten gelmek. Uwa salmaq – Yuva kurmak. Öy salmaq – Ev yapmak. Yol salmaq – Yol yapmak. Ötük salmaq – Çizme çıkarmak. Kiyim salmaq – Elbise çıkarmak. Yolgha salmaq – Uğurlamak. Qorqunch salmaq – Korkutmak.\nII Ağırlık, tartı. Uning salmighi éghir – O ağır. Köp salmaqqa ége – Ağırlıklı. sama I a. kit. Gök, gökyüzü, sema.\nII a. Sema, sema yapmak. Sama sélip ownimaq – Sema yapmak. san I But, kalça.\nII Sayı. Kesir san – Kesir sayı. Köplük san – Çokluk sayı. sanayi I Sanayi.\nII a. Sanayi nepise – Senayi nefise; güzel sanatlar. sanchiq I Dikenli, sivri, sokucu, acı, dokunaklı, iğneli, yakıcı, acı. Sanchiq söz – İğneli söz.\nII Sancı. Sanchiq almaq – Sancılanmak. sap I a. Saf. Sap altun – Saf altın. Sap hawa – Saf hava.\nII Sap. Pichaq sépi – Bıçak sapı. Palta sépi – Balta sapı. sapliq I Sap, kabza, kol.\nII Kepçe. sarach I Deve.\nII Şaraç (-cı), saraçlık yapmak. sawaq I Ders, talimat, öğüt, akıl. Tarih sawaghi – Tarih dersi. Sawak oqutmaq – Ders vermek. Sawaq bermek – Ders vermek.\nII Yünü döverek diterken, kullanılan çubuk. saymaq I ağ. Batmak, saplanmak. Ayighimgha tiken saydi – Ayağıma diken battı.\nII ağ. Saymak, hesaplamak. Berginingni azgha say, alghiningni köpke say – d. Verdiğini az diye bil, aldığını çok diye bil. saz I 1. iyi, güzel 2. Rahat, uygun 3. Güzel yapılı, endamı yerinde.\nII f. Saz, ahenk. Saz chalmaq – Saz çalmak.\nIII Bataklık. sazliq I Bataklık. Sazliqqa aylanmaq – Bataklık olmak.\nII a. f.u. Ahenkli, kurulu. seke I ağ. bk. serke.\nII ağ. Konç, çizme koncu; bk. qonchi. sel I Sel, su baskını.\nII Biraz, azıcık; hayal meyal. Sel burun – Biraz önce. Sel qaldi – Azıcık kaldı; kıl kaldı. Sella imkaniyet bolsa – Azıcık imkan olsa. Sel köprek – Biraz çok. Sel yoghanraq – Biraz büyük.\nIII Önemsiz, umursamamak. Sel qarimaq – Umursamamak.\nIV Sel. Su sel bolup éqip yétiptu – Su sel gibi akıyordu. sendel I 1. Örs 2. Ocak 3. Ayak tandırı.\nII r. Sandal. sep I Çeyiz, davet.\nII Dikkat.\nIII a. Saf, cephe. Aldinqi sep – Cephe, ön cephe. Arqa sep – Cephe gerisi. Eskerning aldinqi sépi – Askerin ön cephesi. Sep tartmaq – Saf haline gelmek. Sepke tizmaq – Saf halinde sıralamak. Sep bolup yürmek – Saf halinde yürümek. Mudapie sépi – Savunma hattı. seper I a. Sefer, yolculuk. Seperge chiqmaq – Sefere çıkmak. Seper qilmaq – Yolculuk yapmak.\nII a. Sefer, defa, kere, nöbet. Bu seper – Bu sefer; bu defa. serp I a. Sarf, harcama, masraf. Serp qilmaq – Sarfetmek, harcamak.\nII a. 1. Etimoloji 2. Morfoloji. serrap I a. Sarraf.\nII ağ. Banyo, hamam; bk. moncha. sewap I a. bk. sewep.\nII ağ. Banyo; bk. moncha. sewr I a. Sabır. Sewr qilmaq – Sabretmek. Bir az sewr qiling – Biraz sabredin.\nII a. astr. Boğa; gök küresinde kuşak biçiminde bir alan. seynek I t. Dolama, et yaran, yarmaca.\nII ağ. bk. serkesh. sékilek I Oklava.\nII Kadın tarağı.\nIII ağ. Genç kadın. sépish I Geçirme, takma.\nII (sepmek'ten) Dökme, serpme. sidam I Düz, düz kumaş.\nII Çıplak, şallak, çırçıplak. sim I f. Tel. Tosaq sim – Tel ağı. Tikenlik sim – Dikenli tel.\nII u. bk. shim. sin I 1. Boy, endam 2. Dış görüntü.\nII. Sin chay – Sütsüz çay. sir I a. Sır. Sir saqlimaq – Sır saklamak. Sir tutmaq – Sun gizli tutmak. Sir éytmaq – Sim söylemek.\nII 1. Zencifre, zencifre boyası. 2. Mine, saksı sın, çini sırı 3. Vernik, laka, tırnak cilası 4. Cilalama, parlatma. sirke I Sirke. Uning sirkisi su kötermeydu – O şakadan anlamaz.\nII Sirke; bit birkesi; bit yumurtası. sirliq I a.u. Sırlı, gizli.\nII Boyalı, cilalı. sirt I Dış, harici. Sirttin oqush – Dışarıdan okuma. Sirtta turup körsetme bérish – Dışarıdan önerme.\nII ağ. Belkemiği, omurga. siydürmek I Sidirmek.\nII (siymek'ten) Siydirmek. soqan I ağ. zool. Leylek, hacıbaba.\nII ağ. Bir tür hastalık. soqma I Dövme, sıkıştırma. Soqma tam – Islak toprağı sıkıştırarak yapılmış dam.\nII Patika, çığir. soquchaq I zool. Ağaçkakan (kuşu)\nII Uzunca yuvarlak, uzunca. sorulush I Sorguya çekilme.\nII Sorulma, istenilme. sorumaq I Sormak, istemek.\nII Savurmak. Kona xamanni sorumaq – Eski dargınlıkları akla getirmek. sorutush I Sorma, isteme.\nII Savurtma. soyma I Katliam, kırım.\nII Olgunlaşmamış kavun. soymaq I Kesmek, soymak. Mal soymaq – Hayvan kesmek. Qoyning térisini soyup almaq – Koyunu kesip derisini çıkarmak. Yaghachning qowuzighini soymaq – Ağacın kabuğunu çıkarmak.\nII Kalbursu tabaka. soyush I Kesme, soyma, soyuş.\nII bk. soymaq II.\nIII ağ. bk. sowush. sök I Kabuğundan arınmış darı.\nII Çimen, çimenlik, çim. sökmek I Sökmek. Eski kiyimni sökmek – Eski elbiseyi sökmek. Paltoning yaqisini söküwaldim – Paltonun yakasını söküp çıkardım.\nII Azarlamak, sövmek. söktürmek I (sökmek'ten I) Söktürmek.\nII (sökmek'ten II) Azarlatmak, çekiştirmek, sövdürmek. söktürüsh I Söktürme, söktürüş.\nII Azarlatma, çekiştirme, sövdürme. sökülmek I Sökülmek. Paltoning yaqisi sökülüp ketti – Paltonun yakası sökülüverdi. Qapning aghzi sökülüp ketti – Çuvalın ağzı sökülüverdi.\nII Azarlanma, sövülmek. sökülüsh I Sökülme, sökülüş.\nII Azarlanma, sövülme. söküsh I Sökme, söküş.\nII Azarlama, sövme. söküshmek I Beraber sökmek; söküşmek.\nII Beraber azarlamak; sövüşmek; azarlaşmak. söküshüsh I Beraber sökme; söküşme.\nII Sövüşme, azarlaşma. söwet I f. bk. séwet.\nII a. ağ. bk. söhbet. sugharmaq I Su içirmek, sulamak. At sugharmaq – Ata su içirmek. Paxta sugharmaq – Pamuk tarlasını sulamak.\nII bk. sughurmaq II. sughartmaq I (sugharmaq'tan I) Su içirtmek; sulatmak.\nII (sugharmaq'tan II) Çektirmek, çıkartmak. sughurmaq I bk. sugharmaq.\nII Çekmek, çıkarmak. Chish sughurmaq – Diş çekmek. sughurulmaq I Sulamak, su içirilmek. Étizlar sughurulup boldi – Tarlaların sulanması bitti.\nII Çekilmek, çıkarılmak, çekip çıkarılmak. sughurush I bk. sugharmaq.\nII Çekme, çıkarma. sunmaq I Kırılmak, parçalanmak. Sunup chüshmek – Kırılıp düşmek. Sunup ketmek – Kırılıvermek.\nII Uzatmak. Meshke ot sunmaq – Sobada ısınmak. Yutqangha béqip put sun – d. Ayağını yorgana göre uzat. sunush I Kırılma. Nurning sunushi – Işığın kırılması.\nII Uzatma. Qol sunush – El uzatma. sündük I ağ. zool. Çobanaldatan, kuyruk sallayan. Boz sündük – Gri çobanaldatan. Kök sündük – Mavi çobanaldatan. Sériq sündük – Sarı çobanaldatan.\nII bk. sünggüt. sünggüch I zool. 1. Sağan 2. Çobanaldatan, kuyruk sallayan.\nII Su yolu; üstü kapalı su yolu. sür I İsli; iste kurutuluşmuş. Sür gösht – İste kurutulmuş et. Sür qilmaq – İste kurutmak.\nII Görünüş, tavır, eda, yüz, surat. Süri bar adem – Asık suratlı adam; gösterişli adam. süret I a. Suret, resim, tablo, manzara. Suretke élish – Resime çekme. Süret salmak – Resim yapmak. Süretke chüshmek – Resme çekilmek. Süretke chüshürmek – Resme çekmek. Süretke almaq – Resme çekmek. Süritimni aldurdum – Resme çekildim. Resmiy sürette – Resmî halde. Dawamliq sürette – Devamlı halde.\nII a. mat. Pay. Kesirning süriti – Kesirin payı. süygü I Sevgi.\nII ağ. bk. sürge. süyünüsh I Dayanma.\nII Sevinme. süyüsh I 1. Sevme 2. Öpme.\nII bk. sowush. süzdürmek I (süzmek'ten I) Süzdürmek.\nII (süzmek'ten II) Tarattırmak. süzdürüsh I Süzdürme, süzdürüş.\nII Tarattırma. süzmek I Süzmek. Qöz süzmek – Göz süzmek.\nII Taramak. süzülmek I Süzülmek. Tang süzülüp kéliwatatti – Şafak söküyordu.\nII Taralmak. süzülüsh I Süzülme.\nII Taralma. süzüsh I Süzme, süzüş.\nII Tarama. shahit I a. Şahit. Shahit bolmaq – Şahit olmak.\nII a. Şahit. shal I f. Çeltik. Shal axlimaq – Çeltik kabuğunu ayıklamak.\nII Sahtiyan, maroken.\nIII Tahta, levha.\nIV r. Şal.\nV Paralitik, inmeli. shalash I bk. shalimaq.\nII bk. shalimaq II. shalimaq I Hayatta kalmak, sağ kalmak.\nII Baharat koymak. sham I A Mum. May sham – Yağ mum. Sham öchüp qaldi – Mum söndü.\nII f. Akşam. Sham namazi – Akşam namazı. shap I Salkım. Shap burut – Salkım bıyık. Shap üzüm – Salkım üzüm.\nII Hançer, kama. shapaq I Kabuk, meyve kabuğu.\nII bk. börk. shatut I f. Dut ağacı.\nII zool. Papağan. shembe I f. bk. shenbe.\nII Belge, işaret. Shembe qilmaq – İşaret etmek. shen'gen I ç. Kaymakam.\nII ç. Hakim. shilim I 1. Sümük 2. Undan yapılmış yapıştırıcı.\nII Yosun. shille I ağ. bk. geden.\nII ağ. bk. patan. shire I Deri, kösele.\nII f. Özsu, usare. shola I bk. shoyla.\nII Kızıltı, ışık. Künning – Şolisi güneş ışığı. shor I f. Tuzlak arazi.\nII Dert, bela, felâket, müsibet, afet, kaza. Özemning shorum – Kendi derdim. Shor manglay – Bedbaht, zavallı, talihsiz, şanssız. Shorum qurudi – Şansımı kaybettim. Shorung kursun! – Bedbaht! zavallı! Shorung qurghur! – Bedbaht! zavallı! shorluq I Bedbaht, zavallı, talihsiz, şanssız.\nII Tuzlu, tuzlak arazi. shoya I ç. Rehin sandığı.\nII ç. Ağa oğlu, paşa evladı. shéshe I Şişe. Lampa shéshisi – Lamba şişesi.\nII Keten bezi. shük I Sakin, sessiz. Shük turmaq – Sakin olmak. Shük bolmaq – Sakin olmak.\nII ağ. bk. yük. tagh I Dağ. Tagh étigi – Dağ yamacı. Tagh béshi – Dağ tepesi. Tagh tarmighi – Dağ kolu. Taghning tégi – Dağın dibi. Yapilaq tagh – Yassı dağ. Yalpak tagh – Yassı dağ. Tagh öchkisi – Dağ keçisi. Tagh tékisi – Dağ tekesi. Tagh almisi – Dağ elması.\nII bk. taq. taghaq I Tarak.\nII Sırt yüzgeci.\nIII Kürek kemiği. taq I Tek, yalnız, çift olmayan. Jupmu, taqmu? – Çift mi, tek mi?\nII Tam. Taq özi – Tam kendisi. Taq mushu – Tam bu. Taq shundaq – Tam şöyle.\nIII ağ. bk. tagh. tal I Söğüt ağacı. Qizil tal – Söğütün bir türü. Üzüm téli – Üzüm dalı.\nII Tane, adet. Bir tal tamaqa – Bir tane sigare. Bir tal tük – Bir tane tüy (kıl). Bir tal qorqmaydu – Hiç korkmiyor. Bir talmu söz uqmaydu – Bir kelime bile bilmiyor. U bir talmu sözge kirmeydu – O hiç söz dinlemez.\nIII anat. Dalak.\nIV Tam. Tal tüshte – Tam öğle zamanında. talash I Yağmalama, soyma.\nII Tartışma, münakaşa, ihtilaf, geçimsizlik, anlaşmazlık. Talash qilmaq – Münakaşa etmek. talashmaq I 1. Münakaşa etmek, tartışmak. Söz talashmaq – Tartışmak. Yol talashmaq – Geçebilmek için çekişmek. 2. Dalaşmak, boğuşmak. Jan talashmaq – Can çekişmek. Késel jan talashmaqta – Hasta can çekişmekte. Baha talashmaq – Pazarlık yapmak.\nII Dalaşmak, soymak, yağma etmek, talan, çapul. tam I Duvar, dam. Adem boyi tam soquwalmaq – Adam boyu kadar duvar yapmak. Tam géziti – Duvar gazetesi. Tam öy – Toprak duvardan yapılmış ev. Kesek tam – Kerpiçten yapılmış duvar. Kumilach tam – Çamurdan yapılmış duvar. Soqma tam – Topraktan yapılmış duvar.\nII bk. tem.\nIII a. Tam. Tam menisi bilen – Tam anlamıyla. tamaq I Yemek. Chüshlük tamaq – Öğle yemeği. Tamaq yemek – Yemek yemek. Tamaq bermek – Yemek vermek. Tamaq etmek – Yemek yapmak. Tamaq bölümi – Yemek odası. Tamaqtin aldin – Yemekten önce.\nII Damak. Qil tamaq – Kaprisli, şımarık, bir şey beğenmez.\nIII ağ. Tırmak, bahçıvan tarağı. tamghilimaq I Damgalamak.\nII Damlamak. tamliq I Mazanka; küçük kerpiç ev.\nII bk. temlik. tana I İp.\nII Dana. tang I Hayret, şaşıntı. Tang qalmaq – Hayret etmek, şaşmak. Hang-tang – Hayret.\nII Tan, sabah, şafak vakti. Tang atqanda – Tan yeri ağardığında; şafak söktüğünde. Tang étishi bilen – Şafak sökmesiyle beraber. Tang seherde – Sabahın seherinde. Tang bilen – Sabahleyin. Tang waxti – Sabah vakti. Tanggha yéqin – Sabaha yakın. Tang atmaq – Şafak sökmek. Tang atti – Şafak söktü. Tang yoridi – Tan ağardı. Tang atquzmaq – Sabahlamak. Tang ata-atmastinla – Tan yeri ağarır ağarmaz; şafak söker sökmez. Atni tang ashurmaq – Atı sabaha kadar aç bırakmak. tap I f. Sağlık, sıhhat. Tapim yoq – Sağlığım iyi değil.\nII Zaman, an. Mushu tapta – Şu anda. Shu tapghiche – Şu ana kadar.\nIII 1. İz, sapan izi. 2. mec. Buruşuk.\nIV Yük. Tapingni artma! – Yüklenme! tapilash I Tenbih etme, uyarma, ikazda bulunma.\nII ağ. bk. taptash. tar I Tel, kiriş.\nII Dar. Uning ichi tar – Onun içi dar. taralmaq I Dağılmak.\nII Taralmak. Taralmish yung – Taralmış yün. tarash I Taraş, tarama.\nII bk. gügüt. taratmaq I bk. tarqatmaq.\nII (tarimaq'tan) Taratmak. Chéchimni taritiwaldim – Saçımı tarattım. tarilish I Dağılma.\nII Taralma. tarliq I Darlık, kıskanma. Tarliq qilmaq – Kıskanmak, imrenmek, haset etmek. Tarlighim kélidu – Kıskanıyorum.\nII f.u. Telli. Qöp tarliq – Çok telli. tarmaq I Dal, şube, budak, kol. Tömür yol tarmighi – Demir yol hattı. Deryaning ong tarmighi – Nehrin sağ dalı. Tagh tarmaqliri – Dağ kolları.\nII Tırmak. tartish I Çekme.\nII İçme. Tamaka tartish – Sigara içme. tartma I Kolan.\nII Çekmece, kutu.\nIII ağ. El merdiveni. tartmaq I Çekmek. Tartip chiqarmaq – Çekip çıkarmak. Tartip baghlimaq – Çekerek bağlamak. Tartip almaq – Elinden çekip almak; zorla almak. Ong qapighim tartip turuptu – Sağ gözümün kapağı seğiriyor. Bashqidin tartmaq – Yeniden tartmak; bir daha tartmak. Tarazigha tartmaq – Ağırlığını tartmak. Jazagha tartmaq – Cezalandırmak. Bu nerse kishining diqqitini özige tartidu – Bu nesne kişinin dikkatini kendine çekiyor. Ishke tartmaq – İşe celbetmek. Un tartmaq – Un öğütmek. Yagh tartmaq – Yağ üretmek. Tunggha chember tartmaq – Ağaç küpe çember takmak. Chöneq tartmaq – Evlek yapmak. Oghlaq tartmaq – Kesilen oğlakı at üstünde çekişmek (bir tür bozkır Türk oyunu). Bash tartmaq – Vaz geçmek. Ishtin bash tartmaq – İşi yapmaktan vaz geçmek. Bughday bash tartqan chaghda – Buğday başakladığı (başak çıkardığı) zamanda. Burningni tartma! – Burnunu çekme! Tawuzlar pilek tartip qaldi – Karpuz bitkileri gelişmeye başladı. Tartip ketmek – Sürükleyerek götürmek. Tilingni tart! – Konuşmana dikkatet! Jaza tartmaq – Ceza çekmek. Xorek tartmaq – Horuldamak. U jazasini tartti – O cezasını çekti. Kichigidin tartip – Küçüklüğünden beri. Men uningdin özemni chekte tartimen – Ben kendimi ondan kaçınyorum; ondan çekiniyorum. Yiltiz tartmaq – Kök salmak. Shundin tartip könglüm tartmaydu – Şu andan beri istemiyorum. Késel tartmaq – Hastalanmak. Chapa tartmaq – Cefa çekmek. Chiqim tartmaq – Masraflanmak. Dert tartmaq – Dert çekmek. Ziyan tartmaq – Ziyan çekmek.\nII. Tamaka tartmaq – Sigara içmek. Tamaka tartip bolmaq – Sigara içmeyi tamamlamak. tartuq I 1. Armağan hediye 2. Ödül, mükafat.\nII Yara izi. tash I Taş. Ésil tash – Değerli taş. Tash kömür – Taş kömür. Ushshaq tash – Ufak taş. Biley tash – Bileği taşı. Tügmen téshi – Değirmen taşı. Taraza téshi – Terazi taşı. Ghar tash – Taş mağara. Kök tash – Mavi taş. Mayliq tash – Şist. Tash yol – Taş yol. Tash béghir – Gaddar, merhametsiz, sert. Tash yürek – Gaddar, merhametsiz, sert. Tash yüreklik – Gaddarlık.\nII Dış. Depterning téshi – Defterin kapağı. Kiyimning téshi – Elbisenin dış tarafı. Téshim saq bolsimu ichim ölük – Dış görünümüm sağlam olsa bile içim ölü (yanık). Ichqoyun-tashqoyun bolup ishlimek – Dostluk içinde beraber çalışmak. tasha I Geniş, enli, açık, bol.\nII Dış, harici, görünüş. tashlash I Fırlatma, bırakma, atma.\nII 1. Üstlük yapma 2. Ciltleme, kap geçirme. tashliq I Taşlı, taşlık, çakıllı, çakıllık.\nII Palto gibi dış elbiselerin kumaşı.\nIII Taşlık (kuş midesi). tashlimaq I Atmak, fırlatmak, bırakmak. Chetke tashlimaq – Kıyıya atmak. Ish tashlimaq – Grev. U kitaplirini öyge tashlap ketti – O kitaplarını eve bırakıp gitti. U ishlirini tashlap qoydi – O işlerini bırakmış oldu. Men yaman adetni tashlidim – Ben kötü alışkanlığı bıraktım. Étip tashlimaq – Vurmak, kurşunlamak. Bala tashlimaq – Düşük yapmak; erken doğurmak. Qedem tashlimaq – Adım atmak. Köz tashlimaq – Göz atmak. Körgen-bilginini otturigha tashlidi – Görmüş ve bilmiş olduklannın hepsini anlattı.\nII 1. Üsdük yapmak 2. Ciltlemek, kap geçirmek. tawa I Tava.\nII İpek Çin kumaşı. tawaq I Tabak. Chine tawaq – Porselen tabak. Tawaq tartmaq – Ağırlamak.\nII Yaprak. Bir tawaq keghez – Bir yaprak kağıt. tay I Tay. Téyi – i.h. tayı.\nII Balya. Téyi – i.h. balyası. taza I f. 1. Temiz. Taza su – Temiz su. Tap-taza qilip – Tertemiz ederek. 2. Taze. Taza hawa – Taze hava.\nII f. Çok, pek, gayet, şiddetle, hızlı, kuvvetli, sağlam, zinde. Taza yogan – Pek büyük. Taza külduq – Çok güldük. Tazimu asta – Çok da yavaş. Taza urdi – Çok dövdü. Taza ishlidi – Çok çalıştı. Balilar tazimu xoshal boldi – Çocuklar pek çok sevindi. Taza ketken – Katmerli, koyu, aşırı. tazi I Tazı (köpeği)\nII Bir tür Arap atı. tekchilik I Duvargözü olan. Tekchilik öy – Duvargözü olan ev.\nII f.u. Üzümcülük. telwe I Akılsız, deli.\nII a. Can çekişme. Ölüm telwisi – Can çekişme. ten I f. Beden, gövde, vücut. Téningiz salametmu? – Sağlığınız iyi mi? Ten terbiye – Beden eğitimi. Jan-ténim bilen – Can ve başımla.\nII Hisse, pay, kısım. Ten bermek – Razı olmak; evet demek. Teqdirge ten bérip – Kadere razı olarak. Bu bizge ten – Bu bize ait. tene I a. Sitem, serzeniş, kınama. Tene qilmaq – Sitem etmek.\nII f. Cisim, beden. tenglesh I Eşit yapma, denkleştirme.\nII Sallama, dayama. tenglik I Eşitlik, denklik. Siyasiy tenglik – Siyasî eşitlik. Kün bilen tünning tenlighi – Gündüz ile gecenin eşitliği. Miliiy tenglik – Millî eşitlik. Hoquqta tenglik – Hukukta eşitlik.\nII 1. Sıkışık, nefes darlığı 2. Acı, üzüntü, keder. tenglimek I Eşit yapmak, denkleştirmek.\nII Sallamak, dayamak. Tapanche tenglimek – Tabanca dayamak. tep I. Tep-teng – Denk.\nII. Tep tartmaq – Biraz korkmak, çekinmek. tepish I bk. tapmaq.\nII bk. tepmek. tepke I Tetik. Tepkini basmaq – Tetiği basmak.\nII Keman köprüsü.\nIII bk. tepkü.\nIV Karşı koymak, mukavemet. Tepke yemek – Saldırıya uğramak. tepküch I Tepme oyununda kullanılan tüy.\nII Patinaj. termek I Ekmek, ekim yapmak, ekin işi.\nII Toplamak, bir araya getirmek. tesken I Dil kabarcığı, dilcik (-ği), kurbağacık (-ğı). Tilingge tesken chiqsun! – Dilini eşek ansı soksun!\nII Bir tür dikenli bozkır bitkisi; çalı. teskin I a. Teskin, rahat, yatıştırma. Teskin bermek – Teskin etmek.\nII 1. Ters 2. mec. İnatçı, direngen. teslim I a. Teslim. Teslim bolmaq – Teslim olmak. Teslim qilmaq – Teslim etmek.\nII Çok, pek, gayet. tetey I ç. Madam.\nII Ayağına yeni basan çocuğun yürüyüşü. tégishmek I Değinmek, dokunmak, birbirini rahatsız etmek.\nII Değiştirmek. tépishmaq I Bulmaca, bilmece.\nII Buluşmak. Tépishqan qiz bilen yigit – Buluşmuş kız ile delikanlı. tére I Bir kavun türü.\nII Deri. Ashlighan tére – İşlenmiş deri; sepilenmiş deri. Xam téri – İşlenmemiş deri. Térisi qélin – Derisi kalın. Qoza térisi – Kuzu derisi. Moyluq tére – Tüylü deri. Térisige sighmay qaldi – O gereğinden fazla gururlandı. térilish I Ekilme.\nII Toplanma. térilmek I Ekilmek. Bu yerge shal térildi – Bu yerge pirinç ekildi.\nII Toplanmak. téshish I bk. tashmaq.\nII bk. teshmek. tikmek I Dikmek. Tikip qoymaq – Dikmiş olmak.\nII Dikmek. Köchet tikmek – Ağaç dikmek. Köchet tikidighan waxt keldi – Ağaç dikmenin zamanı geldi. Köz tikmek – Göz dikmek. Chédir tikmek – Çadır kurmak. Aidin kelgen'ge bir at tiktim – Önce gelene bir at vermeyi vadettim. tindurmaq I Teskin etmek, yatıştırmak, dindirmek, sakinleştirmek.\nII Gömmek, doldurmak. tindurush I Teskin etme, yatıştırma, dindirme, sakinleştirme.\nII Gömme, doldurma. ting I Sağlam, dinç, sürülmemiş. Ting yer – Sürülmemiş toprak.\nII Nefes, soluk; bk. tin. Tingi chiqmay qaldi – Nefesi kesildi. tiniq I Duru, şeffaf. Tiniq hawa – Temiz hava.\nII Nefes. tinmaq I Avunmak, teskin olmak, rahat etmek. Könglüm tindi – Canım rahatladı. Yil on ikki ay tinmaydu – Bütün yıl boyu çalışıyor. Közüm tinip ketti – Gözüm karardı.\nII Dolmak, dolup düz olmak. Adem tinip ketti – İnsan çoğaldı. tip I r. Tip. Yéngi tiptiki partiye – Yeni tipteki parti. Éghir tiptiki mashina yasash zawuti – Ağır tipteki otomobil üretim fabrikası.\nII a. Tıb. Tip ilmi – Tıb ilmi.\nIII. Tip-tinch – Sessiz sakin. Tip-tinch bolup qaldi – Sessiz sakin oluverdi. Tip-tiniq – Berrak. tirishish I Çabalama, çırpınma, gayret etme.\nII Buruşma, kırışma. tirishqaq I Çalışkan, girişken.\nII Buruşuklar içinde, kırışıklı. tirishmaq I Çabalamak, çırpınmak, gayret etmek.\nII Buruşmak, kırışmak. tiyin I Sincap.\nII Kuruş. Bir tiyinghimu turmaydu – Bir kuruşa değmez. tiymaq I bk. tirnaq.\nII Yatıştırmak, yasak etmek, menetmek. toghach I bk. toqach.\nII Parça. Alte toghach sopun – Altı parça sabun. toghraq I Kara kavak.\nII Kütük parçası. tokulmaq I Dokutmak.\nII Eyerlenmek; atın eyerlenmiş hali. toqal I İkinci karı.\nII Boynuzsuz. Toqal siyir – Boynuzsuz sığır. toqay I. Égri-toqay – Eğri, düzgün olmayan.\nII Söğütlük, çalılık.\nIII. Bir toqay adem – Bir sürü adam. toqumaq I Örmek. Zembil toqumaq – Sedye örmek (zembil, söğüt dallarından örülen, iki kişi tarafından taşınan, dört kullu taşıma vasıtası). Gep toqumaq – Söz uydurmak.\nII Eyerlemek. Atni toqu! – Atı eyerle! toqush I Örme.\nII Eyerleme, eyerleş. tolghatmaq I Doğum sancısı.\nII (tolghimaq'tan) Çevirtmek, döndürtmek. tolghutush I bk. tolghatmaq.\nII Çevirtme, döndürtme. tonush-bilish I Tanıdık, bildik.\nII Tanıdık, bilinen. top I Top. Topqa tutmaq – Topa tutmak.\nII Top. Top oynimaq – Top oynamak.\nIII Top. Bir top adem – Bir grup adam. Bir top qeghez – Bir top kağıt. topan I Başak kalıntısı.\nII a. Taşkın, tufan. Qar topini – Kar tufanı. torimaq I Birine siper olmak; birini engellemek.\nII Siper olmak, engel olmak. torpaq I bk. tupraq.\nII bk. topa. tosmaq I Yolunu kesmek, engel olmak, set çekmek. Suni tosap qoydum – Suya set çektim. Tam bilen tosuwalmaq – Duvar ile çevirmek. Tosup bolmas hal – Engellenemez durum.\nII Çocuğu elde tutarak çiş ettirmek. tosun I Set, engel, mania.\nII Ürkek, korkak. Tosun at – Ürkek at. toshush I bk. toshmaq.\nII Taşıma. toy-tamasha I Veya oyun-tamasha eğlence, düğün.\nII u.f. Düğün ve eğlence. toz I a. Tavus (kuşu)\nII Toz, duman. tozghaq I Toz.\nII bot. Sazlıkta büyüyen kamışa benzer bir bitki ki, bu bitkiden husule gelen kahve renkli dayakça kuruduğu an toz haline gelir. Yani bitkinin tohumu toz halinde etrafa uçar. tozush I Yıpranma, eskime, harap olma.\nII Savrulma, dağılma. tozutmaq I Yıpratmak, eskitmek.\nII Tozutmak, toz çıkarmak. tozutulmaq I Tozutulmak.\nII Yıpratılmak, eskitilmek, darmadağın edilmek. Düshmen eskerlirining qisimliri tozutuldi – Düşman askerî kısımları darmadağın edildi. tozutush I Yıpratma, eskitme.\nII Tozutma, toz çıkarma. tölem I Ücret, para, aylık, iş ücreti.\nII Tazminat. Urush tölemliri – Savaş tazminatı. tör I Evin kösesi; misafire ait yer. Törge oltarghuzmaq – Misafir yerine oturtmak. Törge chiqing – Misafir yerine oturun.\nII 1. Han soyundan olan kimse; soylu kimse; asilzade. 2. mec. Bürokrat, kırtasiyeci. tuwaq I Kapak, kazan kapağı.\nII bk. tuyaq. tuxumluq I f.u. Yumurtalık.\nII f.u. Cins, asil. Ésil tuxumluq at – Asil cins at. tulum I Tulum. U tulumdek semridi – O tulum gibi şişmanladı.\nII. Tulum chashqan – Sıçanın bir türü.\nIII Çanak, tas. tuturuq I Çıra.\nII Sebat, değişmez. tüplik I Aslî, yerli, esaslı.\nII Ciltli. tür I Tür, sima, görünüş, surat. Türge ayrimaq – Türe ayırmak. Türini özgertish – Türünü değiştirme. Türi qachqan – Suratı bozulmuş. Oning türi yaman – Onun suratı bozuk. Türi kirip qaldi – İyileşti; aslına geldi. Pütken tür – Bitmiş cins. Pütmigen tür – Bitmemiş cins. Dawamliq türde – Devamlı halde. Keng türde – Geniş halde. Hüjüm qilish türi bar – Hücum eder hali var; hücum eder gibi.\nII Çile, tura, kangal. türtek I Tomar, dürü.\nII Sopa ile üstesinden gelmek. tüsh I bk. chüsh.\nII. Tüshmu-tüshtin – Taraf taraftan. tütek I Sis duman.\nII. Tütek taz – Uyuz, kel. tüz I Düz. Xetni tüz yézinglar – Yazıyı düzgün yazınız.\nII. Tüzge chiqmaq – Dışarıya çıkmak. ucha I 1. Sırt, arka 2. Omuz. Uchisida yirtiq juwa – Sırtında yırtık kürk. Uchamda – Sırtımda, üstümde.\nII bk. qanat.\nIII ağ. bk. ölchem. uchqun I Kıvılcım, çakım. Qar uchqunliri – Kar parçaları; lapa lapa yağan kar.\nII Şişkinlik, şiş, ur t. uchma I Uçan.\nII Yüksek, zirve. Taghning uchma choqqisi – Dağın zirvesi. ul I Temel, dip, alt.\nII O (üçüncü şahıs). ulaq I Ek, katma. Ulaq chach – Ulanmış saç.\nII Kabza, tutak.\nIII Çalıştırılan hayvan. U ulaqlardin yükni chüsherdi – O hayvanlardan yükü indirdi. At-ulaq – Çalıştırılan hayvanlar.\nIV Çamaşır teknesi. ular I Onlar. Ularniki – Onlarınki. Ularni – Onları. Ularda – Onlarda. Ulardin – Onlardan. Ulargha – Onlara. Ularning – Onların. Ularningkide – Onlarınkinde. Ularningki – Onlarınki.\nII Ularkuş, dağ indisi (yüksek karlı dağlarda bulunan ve eti şifalı, kutsal sayılan kuş). Ular göshi – Ularkuşu eti; dağ indisi eti. ulima I Bağlama, ekleme, birleştirme.\nII a. Bilgin, bilgi sahibi. ulimaq I Bağlamak, birleştirmek, eklemek.\nII ağ. bk. huwlimaq. unutush I Unutma, unutmak.\nII Kabul ettirme, onaylatma. uruqlimaq I Tohumlanmak. Güller uruqlidi – Çiçekler tohumlandı. Bughday uruqlap qaldi – Buğday tohumlandı.\nII Döllenmek. usul I a. Usul, metod, tarz. Idare usuli – İdare usulu.\nII a. bk. ussul.\nIII a. ağ. bk. hosul. uyulmaq I bk. oyulmaq.\nII Toplanmak. ügüt I bk. ögüt.\nII Değirmende öğütülmeye hazırlanmış tahıl. üstide I Üstünde.\nII Üstünde, üzerinde. U öz üstide köp ishlidi – O kendisi üzerinde çok çalıştı. Gep kitap üstide – Söz kitap üzerinde. Söz néme üstide? – Söz ne konuda? U bezme üstide kélip kirdi – O keyif meclisi üstüne geldi. Ash üstide – Yemek yerken. Yaxshi méhman ash üstige kélidu – d. İyi misafir yemek yerken gelir. üstige I Üstüne. Üstige keymek – Üstüne giymek. Üning üstige – Onun üstüne. Bash üstü – Baş üstü.\nII Üstüne. U bu ishni öz üstighe aldi – O bu işi üstlendi. Wezipini u méning üstimge yüklidi – Vazifeyi o benim üstüme yükledi. U xotun üstige xotun aldi – O kadın üstüne kadın aldı. Kemzel üstige palto kiydim – Ceket üstüne palto giydim. Üstige jük artilghan töge – Üstüne yük yüklenmiş deve. Ish üstige ish – İş üstüne iş. Uning üstige – Onun üstüne. Söz taliship olturushqanning üstige u keldi – Münakaşanın üstüne o geldi. Bash üstige – Baş üstüne. Astini üstige keltürmek – Alt üst etmek. üstün I a. Direk, sütun.\nII Üstün. Üstün bolmaq – Üstün olmak. Üstün kelmek – Üstün gelmek. Üstün chiqmaq – Üstün gelmek. U ishke üstün qaraydu – O işe üstünkörü ile bakıyor. üstünlük I a.u. Direkli, sütunlu.\nII Üstünlük, avantaj. Hawa üstünligi – Hava üstünlüğü. Üstünlük qilmaq – Üstünlük etmek. Üstünlük almak – Üstünlüğü elde etmek. üshke I Delgi, burgu; bk. burma.\nII ağ. bk. öchke. üshük I ağ. bk. burma.\nII Soğuk. Üshük tüshti – Soğuk aldı, üşüdü. Almini üshük urdi – Elma dondu. üz I bk. yüz.\nII Usta. Üz qiz – İşçi kız. üzlük I bk. yüzlük.\nII Maharet. Hemme uning üzligige baghliq – Her şey onun maharetine bağlı. üzmek I 1. Koparmak, kesmek. Üzüp almaq – Koparmak. 2. Geliş gidişi kesmek; ilişkiyi kesmek. Arini üzmek – İlişkiyi kesmek. Diplomatik alaqini üzmek – Diplomatik ilişkiyi kesmek. Sözni üzmek – Sözü kesmek. Qerzimni üzdüm – Borcumu bitirdim. Jan üzmek – Ölmek. Közni üzüwalalmaysen – Gözünü ayıramazsın (çok çekici). Ümit üzmek – Ümidi kesmek. Üzüp éytmaq – Kesin söylemek. Qol üzmey ishlimek – Ara vermeden çalışmak.\nII Yüzmek. Üzüp ötmek – Yüzerek geçmek. Üzüp chiqmaq – Yüzerek çıkmak. üzük I Yüzük. Üzük qéshi – Yüzük kaşı. Bilek üzük – Bilezik.\nII Parça, kırıntı. Üzük tawush – Ünsüz sesler, konsonantlmar. wal I r. bk. tuluq.\nII a. Parıltı, pırıltı, parlaklık. wang I bot. 1. Çakal eriği 2. Çakal eriği ağacı.\nII ç. Prens. waraq I a. Varak, yaprak.\nII Taklidî ses. waraqlimaq I a.u. Yapraklan çevirmek.\nII Şır şır etmek. waran I Varan, ejder kertenkele.\nII. Mal-waran – Hayvan. ya I f. Yada, yoksa.\nII Yay. Oq ya – Ok ve yay. yaghach I Ağaç. Qara yaghach – Kara ağaç. Yaghach öy – Ahşap ev.\nII Uzunluk ölçü birimi, 8 km. yaqmaq I Sürmek, ovmak.\nII Yakmak, ateşe vermek, kun daklamak. Ot yaqmaq – Ateş yakmak. Nan yaqmaq – Ekmek pişirmek.\nIII Beğenmek, hoşuna gitmek, hoşlanmak, sevmek. Uning sözi manga yaqti – Onun sözü hoşuma gitti. yaqturmaq I (yaqmaq'tan I) Sürdürmek, cilalatmak, ovdurmak.\nII (yaqmaq'tan II) Yaktırmak, ateşletmek.\nIII (yaqmaq'tan III) Sevmek, beğenmek. U méni yaqturmaydu – O beni beğenmiyor. yalash I Yalama.\nII Refakatında muhafız olarak koruma. yalimaq I Yalamak.\nII Refakatmda muhafız olarak korumak. yandash I Bitişik, muttasıl.\nII Yanından geçme. yandurmaq I Yakmak, kundaklamak, ateşe vermek.\nII Geri çevirmek; döndürmek; geri vermek; caydırmak. Düshmenning hujumini yandurduq – Düşman saldırısını caydırdık. yandurush I Yakma, kundaklama, ateşe verme.\nII Geri çevirme; döndürme; geri verme; caydırma. yangaq I Ceviz. Yangaq yéghi – Ceviz yağı.\nII Yanak, avurt. Yangaq söngigi – Yanak kemiği. yanmaq I Yanmak.\nII Dönmek, geri dönmek. U arqisigha yénip yénip qaridi – O arkasına dönüp dönüp baktı. yapilaq I Düz, yassı.\nII zool. Baykuş. Möshük yapilaq – Puhu kuşu. yar I f. 1. Dost, arkadaş 2. Sevgili, yar. Yar tutmaq – Sevgili bulmak.\nII f. Uygun, müsait, imkan, yardım, kolaylık. Yar bermek – Kolay olmak. Shert-sharayit yar bergen chaylarda – Ortam uygun olan yerlerde.\nIII Uçurumlu kıyı, kaya, kayalı. Tik yar – Dik kaya. yaraqliq I Yararlı, yetenekli.\nII Silahlı, silahlanmış. yaraqsiz I İşe yaramaz, kusurlu.\nII Silahsız, silahlanmamış. yarashmaq I Barışmak.\nII Yakışmak, güzel, uygun, makbul. Uning qamiti shunche yarashqan – Onun vücudu o kadtar güzel. yaratmaq I Yaratmak, meydana getirmek.\nII Sevmek, beğenmek. Men seni yaritimen – Ben seni seviyorum. yarishish I Barışma, barışmak.\nII bk. yarashmaq II. yaritish I Yaratma, yaratış.\nII Sevme, beğenme. yarliq I Dağlık arazi.\nII Yarlık; hükümdarın duyurusu. yarmaq I Yarmak. Otun yarmaq – Odun yarmak.\nII Madeni Çin parası. yash I Yaş. U mektep yéshigha keldi – O okul yaşına geldi. U bir yashta – O bir yaşta. Yéshi chong – Yaşı büyük. Éqil yashta emes, bashta – d. Akıl yaşta değil başta.\nII Yaş. Köz yéshi – Göz yaşı. Közge yash almaq – Gözleri dolu dolu olmak. yashliq I Gençlik. Yashlighimdin – Gençliğimden. Yashliqta – Gençlikte.\nII Yaşlı. Ottura yashliq kishi – Orta yaşlı kişi.\nIII Gözleri yaşlı; yaşlı gözler; gözleri dolu. yat I Yabancı. Yat kishi – Yabancı kişi. Yat yurt – Yabancı ülke. Yat yurtluq – Yabancı. Yat kishi – Yabancı.\nII f. bk. yad. yatsirimaq I Yadırkama hali.\nII Yadırkamak. yazdurmaq I (yazmaq'tan I) Uningdin xet yazdurdum Ona mektup yazdırdım.\nII (yazmaq'tan II) Yaydırmak, serdirmek. yazdurush I Yazdırma.\nII Yaydırma, serdirme. yazmaq I Yazmak.\nII Yaymak, sermek. yemlik I Yem kutusu, yem torbası.\nII Kuş kursağı, kuş midesi. yenggilik I Yenilik.\nII Yenge olma hali. yégane I Tek, yalnız.\nII f. 1. Yalnız, tek.2. Küpe. yéqimliq I Sevimli, cana yakın, güzel.\nII Yakıt, yakacak (-ğı). yéqish I bk. yaqmaq.\nII u. bk. yaqmaq.\nIII bk. yaqmaq III. yémek I Yemek. Toyghiche yidim – Doyanadek yedim. Yep körmek – Tadına bakmak. Yeydighan – Yenilecek. Bu nanni yégili bolmaydu – Bu ekmek yenilmez. Tayaq yémek – Dayak yemek. Dekke yémek – Darbe yemek. Zerbe yémek – Darbe yemek. Shapilaq yémek – Tokat yemek.\nII Yemek, yenilecek şey. yéngilish I (yéngilmek'ten) Yenilme.\nII (yéngilmaq'tan) Yanılma. yéniq I Yanık, yanmış.\nII İade edilmiş; geri yollanmış. yénish I (yanmaq'tan I) Yanma. Ot emdi yénishqa bashlidi – Ateş şimdi yanmaya başladı.\nII (yanmaq'tan II) Dönüş. Bérishtin yénishingiz tézghu – Varıştan dönmeniz çabuk ya; Gidişiniz ile dönüşünüz bir oldu. yétish I (yetmek'ten); bk. yetmek.\nII (yatmaq'tan); bk. yatmaq. yéyiq I Düz, yassı.\nII Yayılmış, geniş. Yéyiq jümle – gr. uzun cümle. yéyiqliq I Düzlük, yassılık.\nII Serilmiş, yayılmış. yéyilish I bk. yéyilmaq.\nII bk. yéyilmek. yéyish I bk. yémek.\nII bk. yaymaq. Qanat yéyish – Genişleme; kanatlan serme. yézilish I bk. yézilmaq.\nII bk. yézilmek. yézilmaq I 1. Yazılmak 2. Kaydedilmek.\nII Serilmek, yayılmak. yighdurmaq I (yighmaq'tan) Toplatmak.\nII (yighmaq'tan) Yığdırmak. yighdurush I Toplatma.\nII Yığdırma. yighim I Toplama. Küzlük yighim – Hasat.\nII Toplam. yilliqchi I Irgat.\nII Yıllık ücret ile çalışan kimse, yiltiz; bk. yiltiz. yingnasqu I bk. yingnasqa.\nII t. Arpacık (-ğı), itdirseği. yirik I 1. Pürüzlü, pürtüklü 2. Sert, katı, berk. Yirik chach – Sert saç.\nII İri, büyük. Yirik un – İri taneli un; iyi öğütülmemiş un. Yirik sanaet – Büyük sanayi. yiriklik I İrilik.\nII Sertlik. yochun I Dar, yakın, sıkışık.\nII Yabanî, yabancı, yaban. yolluq I Yolluk.\nII Çizgili. yopurmaq I Yaprak.\nII Kapamak, gizlemek, saklamak. yoruq I Aydınlık, ışıklı. Yoruq chüshti – Işıklandı. Ghowa-yoruq – Yarı aydınlık.\nII Yarık, çatlak. yorutmaq I Işıklandırmak, aydınlatmak.\nII Rahvan yürütmek. yundixor I u.f. Uşak.\nII ç. Kudurmuş, gözü dönmüş. yupqa I Yufka, ince.\nII İnce. yükünmek I Diz çökmek, çömelmek.\nII Diz üstü oturmak. yükünüsh I Diz çökme, çömelme.\nII Diz üstü oturma. yütmek I Yitmek, kaybolmak. Qoyum yütüp ketti – Koyunum kayboldu.\nII Kaybolmak. yüttürmek I Kaybetmek. Kitawimni yüttürüp qoydum – Kitabımı kaybettim.\nII Yükletmek, sırtlatmak, sırtına aldırmak. yüttürüsh I Yitirme, kaybetme.\nII Yükletme, sırtlatma, sırtına aldırma. yütüsh I Yitme, kaybolma.\nII Kaybolma. yüz I Yüz. Yüz ellik – Yüz elli.\nII Yüz. Yüz körüshmek – Görüşmek; yüz yüze gelmek. Yüzi qara – Kara yüz. Yüz bermek – Yüz vermek. Töwendiki weqe yüz berdi – Aşağıdaki olay vuku oldu. Yüzige qarimastin – Yüzüne bakmadan. yüzleshmek I Yüzleşmek.\nII Görüşmek; yüz yüze gelmek. yüzlük I Yüzlük.\nII. Ikki yüzlük – İki yüzlü, riyakar. zak I Demir sülfat (-ti)\nII Açıklık. zal I r. Salon. Mejlis zali – Toplantı salonu.\nII f. Basiret, istidat. zang I ç. Züppe.\nII Mısır kiseli. zar I f. İnilti, zar, inleyen. Zar yighlimaq – İnliyerek ağlamak; yürekten ağlamak. Zar kaxshimaq – Sızlanmak; dert yanmak; şikayet etmek. Séning yardimingge zarmen – Senin yardımına muhtacım. Zar bolmaq – Özlemek; hasretini çekmek. Uni bir körüshke zarmen – Onu hiç olmazsa bir defa görsem. Zar qilmaq – Özletmek.\nII f. Gülzar – Gül bahçesi. zeng I f. Korozyon, aşınma, kimyasal aşınma, paslanma. Zeng basmaq – Paslanmak.\nII f. Çan. Zeng urmaq – Çan çalmak. zerre I f. Sırma; bk. zer. Zerre yip – Altın sırma ip.\nII a. Tane, küçük tane, tanecik, parçacık, zerre. Zerre qeder – Azcık, şuncacık, zerre kadar. Zerre qanaet qalmidi – Zerre kadar kanaat kalmadı. Zerre qoymay yédi – Azcık kaldırmadan yedi. Zerre gunahi yoq – Zerre kadar suçu yok. Zerrilerning parchilinishi – Atomların parçalanması. zing-zing I Kız böceği.\nII Sızlamak. Zing-zing aghrimaq – Sızlayarak ağırmak. zip I Dikiş.\nII f. Bezeme, süsleme, tezyin. zire I f. Küpe. Altun zire – Altın küpe.\nII f. bot. Kimyon, çörekotu. zo I bk. zor. Zomu-zo – Zor, zorla, cebir, cebir ile.\nII Sahur. Zogha turmaq – Sahura kalkmak. awu O, işte o; bk. ana II. ashu Şu, işte şu; bk. ana II. bela a. bk. bala II. charq bk. chaq I. chatra bk. chat I. chatraq bk. chatra ve chat I. chéqish bk. chaqmaq I ve IV. chétish bk. chatmaq I. chotur bk. chota II. chuke bk. choka I. ene bk. ana II. eyna bk. ana II. éqi bk. aq I. éngi bk. ang I. gejge ağ. bk. ghol I. gizhde ağ. bk. girde II. ghish f. bk. xish I. ghorilay ağ. bk. ular II. hare bk. here II. hérip a. bk. herp II. impérialistik r. Emperyalizme ait. Impérialistik zulum – Emperyalizmin zulmü. . kepish ağ. Kerpiç, tuğla; bk. xish I. köpichek ağ. bk. körpe I. qasmaq bk. qismaq III. qetl a. tar. Katil. Qetl qilmaq – Öldürmek. . qolbashchiliq Başkanlık, liderlik. Qolbashchilik qilmaq – Başkanlık yapmak. . qurutqu ağ. bk. qurt II. quwash ağ. bk. quw I. lünggü bk. lüngge II. mamu ağ. bk. mama ve moma I. méyde ağ. bk. meyde II. mumun ağ. bk. moma I. nasqapaq f.U .Çiğnenen tütünün kutusu. nawaq f.a. Ne zaman, çoktan. Nawaktin béri? – Ne zamandan beri? Nawan – . Nawan-nawanda – Arasıra, zaman zaman. obraz r. .Suret, kılık, tasvir. Parsi f. Farsça; Fars milletine ait. Parsi tili – Fars dili. . senpen ç. Çörkü; bk. chot II. Slowak r. Islovak. Slowak tili – Islovak dili. . sökküzmek bk. söktürmek I. sökküzüsh bk. söktürüsh I. sughartquzmaq bk. sughartmaq II. sughurtmaq (sughurmaq'tan II) Çektirmek, çıkartmak; bk. sughartmaq II. suwérén r. .Egemen. Suwérén hoquq – Egemenlik hukuku. süküsh bk. söküsh II. sholaq ağ. bk. shortang ve shorluq II. shuq ağ. bk. shük I. tadan Kurnaz. Tadan tülki tumshighidin ilinur – ata. Kurnaz tilki burnundan yakalanır. . tawar bk. tawa II. texlit a. Taklit. Texlit qilmaq – Taklit etmek. . telwise Kramp 2. bk. telwe II. tiyish bk. tiymaq II. uba ağ. bk. uwa I. ula ağ. bk. ular I. yopilaq bk. yapilaq II. yöge bk. qurt I. kısaltmalar a. – Arapça\nağ. – Ağız\nanat. – Anatomi\nask. – Askerlik\nastr. – Astronomi\nata. – Atasözü\nbk. – Bakınız\nbot. – Botanik\nç. – Çince\nd. – Deyim\ndil. – Dilcilik\ndin. – Dinî\ned. – Edat\nefs. – Efsane\nelektr. – Elektrik\nf. – Farsça\nfels. – Felsefe\nfolk. – Folklor\ngr. – Gramer\ni.h. – İyelik hali\nkim. – Kimya\nkit. – Kitabi\nküf. – Küfür\nmahk. – Mahkeme\nmat. – Matematik\nmec. – Mecazi\nmec.ol. – Mecazi olarak\nmüz. – Müzik\nr. – Rusca\ns. – Sayı\nt. – Tıp\nt.i. – Toplayıcı isim\ntakl. – Taklidî ses\ntar. – Tarihî\ntekn. – Teknik\nu. – Uygurca\nünl. – Ünlem\ny.d. – Yazı dili\ny.f. – Yardımcı fiil\nz. – Zamir\nzool. – Zooloji