Anadolu’da işlekliğini yitirmiş gelecek zaman koşumcası +(y)AsI

Türkçede +(y)AcAk dışında +(y)AsI şeklinde bir gelecek zaman koşumcası daha vardır. +(y)AsI koşumcasını kalıplaşmış ifade içinde, "+(y)AsI var/yok/gelmek” şeklinde görüyoruz. Mesela "gelesim var" sözü "geleceğim var" demektir, bildiğimiz gelecek zaman kipinden farklı olarak niyet bildirmektedir, yani "gelmeye niyetim var" diye aktarılması mana yönünden en doğrusu olur.

Türkiye Türkçesinden ülgüler:

• gelesim var = geleceğim var, gelmek istiyorum, gelmeye niyetim var
• gelesim yok = geleceğim yok, gelmeye niyetim yok
• gelesim geliyor = geleceğim geliyor, gelme isteğim doğuyor, gelme niyetim geliyor
• gelesim geldi = geleceğim geldi.

Başka bir Türk dili üzerinden örnek verirsem bu Uygurca olacaktır.

TapQUSİ = tapASI (bulası). Bizim Türkçemizde aradaki ünsüz erimiş. Uygur Türkçesinde -ğusi, -qusi, -güsi, -küsi şeklinde bu ek şekilden şekle girmektedir. Bizde ise sadece fiil ünlüyle bittiğinde ğ-q-g-k seslerinin yumuşayıp -y- olduğunu görüyoruz (yEmek > yiYesi), onun dışında ise tamamen eriyip -esi-ası olmuş. Bunun sebebi aslında iki tane ek olması (+yA ve +sI eklerinin birleşmesi), ama şimdi bundan bahsetmeye gerek yok.

OLASI ne demek? Bizim Türkçemizde uydurukçular sağ olsun olasılık sözünü imkan yerine kullanıyoruz. İmkan yerine olabilirlik demek en azından Türkçeye uygun olurdu, ama yok, Türkçemizdeki ekleri kendi kafamıza göre ekleyelim ondan sonra nasıl olsa kökü Türkçe deyip milleti kandırırız demişler. Olası sözü aslında “gelecek zaman” demektir.

• Uygur Türkçesinde: bolğusi: müstakbel, gelecek
• Özbek Türkçesinde: bo'lg'usi: müstakbel, gelecek

Bir de yeri gelmişken OLACAK sözünden bahsetmek istiyorum. Gelecek sözüyle aynı mantıktadır, adlaşmış sıfat-fiildir. Gelecek bir şeye nasıl gelecek diyorsak, olacak bir şeye de olacak demek Türkçenin mantığına göre uygundur. Buna göre Uygur ve Özbek Türkçelerindeki bolğusi (olası, olacak, gelecek, müstakbel) sözü de daha anlaşılır olmuştur.

• Kazak Türkçesinde: bolaşaq: gelecek («olacak)
• Kırgız Türkçesinde: boloçok: gelecek («olacak)

Aynı mantıkla gelecek yerine GELESİ demek de mümkündür. Türk dillerinde aşağıdaki sözlere rastlıyoruz:

• Uygur Türkçesinde: kelgüsi: gelecek («gelesi)
• Özbek Türkçesinde: kelgusi: gelecek
• Kazak Türkçesinde: kelesi: gelecek
• Kırgız Türkçesinde: kelesi: gelesi

Hülasa, istek ve arzu bildiren +(y)AsI diye bir gelecek zaman koşumcamız vardır ve bay Türkçemizde GELECEK anlamına gelen GELESİ, OLASI, OLACAK diye 3 ayrı söz daha kullanmak mümkündür.

Yazan: Sungur Alp
Tarih: 28 Ekim 2018